Kamer geen goede waakhond
door gebrek aan politieke wil
RUK REKENT NIET OP
VEEL GELD VAN RSV
Als ik Van Aardenne was zou ik opstappen
Poolse regering in ballingschap bestaat
WD: BEDRIJFSSTEUN
BELANGRIJKSTELES
IN LONDENS HERENHUIS
BINNENLAND/BUITENLAND
C&idóeSomcwt
MAANDAG 25 FEBRUARI 1985 PAGnflTI
(Van onze sociaal-economische redactie)
DEN HAAG De overheid verwacht
niet veel van de in het verleden aan
RSV gegeven steungelden terug te zien.
Dat blijkt uit stukken die op het ministe
rie van economische zaken circuleren.
„Op de claims mag gezien de beperkte omvang
van de boedel slechts een beperkte uitkering
verwacht worden", aldus een passage in een
EZ-stuk. Toch is de overheid een procedure tot
terugvordering van een deel van de steun ge
start. In totaal gaat het om 1,5 miljard gulden.
De staat heeft bij RSV vorderingen ingediend
tot een bedrag van 892 miljoen gulden. Verder
wil de Nationale investeringsbank (NIB) een in
het verleden aan RSV gegeven lening van 150
miljoen gulden terugzien.
Het ministerie van defensie heeft een claim tot
500 miljoen gulden op tafel gelegd. Het betreft
steungelden die door RSV niet zijn gebruikt om
boten voor het ministerie te bouwen, zoals de
bedoeling was.
RSV vecht het terugvorderen van steun aan.
Het bestuur van RSV heeft de afgelopen week
de Raad van State daartoe ingeschakeld en om
een snelle behandeling gevraagd.
MEERDERHEID BEVOLKING:
alrij
bul
Van Aardenne
(Van onze parlementaire
redactie)
DEN HAAG - „Ik
"zou opstappen als ik
in de schoenen van
minister Van Aarden
ne stond. Dat zegt een
ruime meerderheid
(68%) van de Neder
landers, zo blijkt uit
een onderzoek van
Maurice de Hond in
opdi
VA1
racht
ARA.
van
de
Onder de PvdA-aanhang
zou 90% opstappen, bij de
CDA aanhang is dat 56%.
Van de VVD'ers, de partij
van de minister, zou 44%
de ministerspost van Van
Aardenne.
De liberale jongerenorga
nisatie JOVD heeft Van
Aardenne dit weekeinde
opgeroepen zijn functie
neer te leggen. „Ik vind
dat hij de VVD daarmee
een dienst zou bewijzen",
aldus de voorzitter van de
JOVD, Julius Remarque,
dit weekeinde voor de
VARA-radio.
VVD-minister Winsemiüs
(VROM) heeft voor de
VARA-tv zijn bezorgd
heid laten blijken over de
effecten van de affaire-
Van Aardenne op de
VVD. „Dit gaat stemmen
kosten. De zaak wordt
uitgemolken".
Namens de PvdA kondig
de vice-fractieleider Meij
er aan dat zijn partij in
het RSV-debat van de ko
mende week in de Ka
mer, ook de positie van
staatssecretaris Van Eeke-
len (Buitenlandse Zaken)
aan de orde zal stellen.
De PvdA wil met name
een uitleg van de be
windsman over betalin
gen die in 1980 en 1981
door het ministerie van
ARA
'bij Bi
eerde
defensie aan RSV wearije.
gedaan voor orders!' zouc
toekomst Die betal|assad>
vonden onder v^hand
vvoordelijkheid van BulgJ
Eekelen plaats die londei
toen staatssecretaris inder<
ken c
Als Van Eekelen vovj 0f
PvdA geen afdoende
klaring kan geven tepr0
ook zijn positie in heng v
binet-Lubbers aanLor h
orde gesteld wordeii^. „i,
dus Meijer. slacr
REKENKAMER: RSV-AFFAIRE GEEN INCIDENT, CONTROLE REGERING LAAT TE WENSEN OVER
DEN HAAG De Twee
de Kamer heeft in februa
ri het boetekleed aange
trokken door in het RSV-
debat de conclusies van de
RSV-enquêtecommissie
over te nemen. Conclusies
die onomwonden de ge
breken van de Kamer in
het RSV-drama aan de
kaak stellen. Die gebre
ken scholen vooral in de
^controlerende taak van de
Kamer ten opzichte van
de regering. De overheid
stak op aandringen van de
Kamer veel geld in RSV,
geld dat in een bodemloze
put terechtkwam. Daar
moeten lessen uit getrok
ken worden, vond de Ka
mer unaniem. Hoe, is een
andere vraag. Volgens
sommigen ligt het aan de
Kamer, maar anderen
denken dat het instru
mentarium voor een goe
de controle tekort schiet.
In elk geval blijkt de
overheid soms wat slordig
met het geld om te sprin
gen.
Dat roept vragen op over de
overheidsuitgaven. Zijn die
veel te hoog en de schiet de
Tweede Kamer hopeloos te
kort in haar controlerende
taak ten opzichte van de rege
ring? „Nee", zegt Hans Kom
brink, „Zo somber is de situa
tie niet". Kombrink is voor de
PvdA lid van de Tweede Ka
mer én lid van de Commissie
voor de Rijksuitgaven. Het is
voor hem de vraag of de uitga
ven te hoog zijn. „H£t is niet
zo dat ze totaal uit de hand lo
pen. Voor bepaalde uitgaven
zal dat het geval ziin, maar ve
len vinden dat de overheid
voor andere posten eerder te
weinig uitgeeft. Puur econo
misch gezien is het moeilijk te
beargumenteren of ze te hoog
of te laag zijn".
Maar het tekortschieten van
de Kamer wil Kombrink niet
ontkennen. „Het is de vinger
op de zere plek leggen. De
RSV-enquéte heeft een vrij al-
femeen beeld gegevgn. Maar
ij RSV moet je onderscheid
maken naar de gebieden waar
op tekortgeschoten is. Fouten
in de politieke afwegingen bij
het RSV-drama zijn van een
andere soort dan fouten in de
controle van de Kamer. Dat
liep bij RSV door elkaar heen.
De eerste fout lag daar bij het
betreffende ministerie (Econo
mische Zaken), dat geld op een
verkeerde manier besteedde.
Daarvoor treft de Kamer geen
blaam"
Toch lijkt de RSV-enquête al
invloed op de besluitvorming
van de Kamer te krijgen, ge
zien ae geringe belangstelling
voor steun aan de ADM-werf
DEN HAAG Het rege
ringsbeleid bij de steun
aan bedrijven moet in het
debat tussen Kamer en re
gering over het RSV-rap-
port volgende week cen
traal staan bij de lessen die
uit RSV zijn te trekken.
Dit stelt het VVD-Kamer-
lid Dees in het VVD-blad
Vrijheid en Democratie.
Dees voerde namens zijn
partij eerder deze maand
het woord in het debat tus
sen de Kamer en de parle-
metaire enquêtecommissie
over het RSV-rapport
De VVD'er hoopt dat het
debat geen herhaling wordt
van het eerder deze maand
gehouden Kamerdebat over
de zaak. „In dat debat is
veel gesproken over het
functioneren van de Ka
mer. Die moet meer contro
leren en minder meerege-
ren. Deze discussie zal on
getwijfeld voortgezet wor
den. En zal hopelijk tot
concrete besluiten leiden",
aldus Dees.
Als positieve voorbeelden
van een veranderend over
heidsbeleid noemt Dees:
minder steun aan bedrij
ven in nood, het inschake
len van externe deskundi
gen en de Algemene Re
kenkamer en het richten
van het beleid op perspec
tiefvolle bedrijven.
Dees neemt stelling tegen
het slaan van partijpolitie
ke munt uit het RSV-rap-
Sort of het zoeken van zon*
ebokken. Hij ontkent dat
de VVD zichzelf zou wit
wassen in de RSV-affaire
door minister Van Aarden
ne (Economische Zaken) te
verdedigen en door de stel
ling dat de VVD tegen ver
dere steun aan RSV is ge
weest.
Overigens gaat een speciale
kamercommissie binnen
kort bekijken hoe de Ka
mer beter toezicht kan hou
den op grote overheidsin
vesteringen. Waarschijn
lijk gaat kamervoorzitter
Dolman deze commissie,
die ook voorstellen voor
een betere controle door de
Kamer beziet, leiden.
in Amsterdam. Kombrink
beaamt dat daarbij „een be
langrijk psychologisch effect"
meespeelde. „Maar naar mijn
mening had de besluitvorming
zonder de RSV-enquête het
zelfde moeten zijn. Ik denk
dat de enquête in het alge
meen versterkend werkt op de
aandacht. Waar normaal twee
mensen in een vergadering er
gens de vinger bij leggen, doen
dat er nu zes. Zo krijg je een
meer afgewogen besluitvor-
Onvoldoende
Ook drs. W. van der Zanden,
plaatsvervangend secretaris
van de Algemene Rekenka
mer, vindt de rol van de Ka
mer in de RSV-affaire geen
incident. Als voorbeelden
noemt hij de gang van zaken
rond de aanschaf van pantser
rupsvoertuigen bij het ministe
rie van defensie in 1981 en de
steunverlening aan het bedrijf
Nederhorst.
Voor het stimuleren van de
binnenlandse werkgelegen
heid wilde het kabinet de
pantservoertuigen in Neder
land laten maken. Een keuze
die 134 miljoen gulden aan ex
tra kosten met zich meebracht,
wat een half miljoen gulden
per manjaar werk betekende.
De Rekenkamer verwijt de re
gering daarmee veel te grote
risico s te hebben genomen.
Ook de Tweede Kamer krijgt
een dikke onvoldoende, omdat
ze het niet nodig vond een de
bat aan deze zaak te wijden.
De affaire Nederhorst (een be
drijf waaraan de overheid,
naar later bleek ten onrechte,
vele miljoenen steun verleen
de) heeft ook tot kritiek van
de Rekenkamer geleid. De kri
tiek richtte zich op de besluit
vorming rond de steunverle
ning (ruim 530 miljoen gulden)
en ae controle op de besteding
van de steun.
Dergelijke tekortkomingen
zijn in de ogen van Van der
Zanden niet alleen terug te
voeren op een gebrek aan mo
gelijkheden voor het parle
ment om haar controlerende
taak uit te oefenen. Hij signa
leert ook een tekortschieten in
politieke wil. „Wanneer ka
merleden echt iets willen we
ten kunnen ze zich gaan ingra
ven in de materie. Hoewel je
daar wel een horzel-achtige
neiging voor moet hebben.
Neem nu als voorbeeld de
Oosterscheldedam. Als kamer-,
leden daar de juiste vragen
hadden gesteld, hadden ze
echt wel voldoende informatie
over de kosten eruit kunnen
trekken".
Cirkel
„Het probleem is echter de vi
cieuze cirkel", zo legt het ka
merlid uit: „Als kamerlid moet
je vragen stellen om inzicht te
krijgen. Maar om goede vra
gen te kunnen stellen moet je
inzicht hebben. Je merkt dat
wanneer kamerleden geen in
zicht hebben, er niet gevraagd
wordt naar dingen die je voor
een goede oordeelsvorming ei
genlijk had moeten weten
„Ik zie ook niet hoe je die cir
kel moet doorbreken", zegt
Van der Zanden. „Je kan het
nooit zo uitgepeld krijgen dat
de zaak pasklaar voor je ligt.
Aan het wel of niet inpolderen
van de Markerwaard zitten
bijvoorbeeld erg veel proble
men vast. De oplossingen
daarvoor brengen onvoorstel
baar grote financiële verschil
len met zich mee. Zaken van
kaliber zijn altijd tijdrovend,
ook als er wel genoeg informa
tie is. Als kamerlid zul je je re
kenschap moeten geven van
alle factoren. Uitgangspunt
moet zijn dat het parlement zo
compleet mogelijk wordt geïn
formeerd, zodat een evenwich
tig oordeel mogelijk is. Er
moet gezocht worden naar mo
gelijkheden om de informatie
vanuit de departementen te
verbeteren, al wil ik niet de
indruk wekken dat de depar
tementen willens en wetens
gegevens achterhouden".
Voor het uitbreiden van die
mogelijkheden zijn tijdens het
RSV-debat begin februari een
groot aantal suggesties aange
dragen. „Eigenlijk is de Kamer
in dat debat op herhalingsoe
fening geweest", vindt Van
der Zanden. Hij wijst in dit
verband op een motie die het
CDA-Kamerlid Eversdijk in
1984 indiende. Daarin werd de
Commissie voor de Rijksuitga
ven gevraagd, in overleg met
de Rekenkamer te zoeken
naar mogelijkheden voor de
Kamer, om bij grote projecten
effectief controle te kunnen
uitoefenen.
Grote klussen
„De Kamer kan bijvoorbeeld
het initiatief nemen een on
derzoekscommissie te vormen,
al dan niet in de vorm van een
parlementaire enquêtecommis
sie, die regelmatig rapport uit
brengt over haar bevindin
gen", suggereert Kombrink.
„Eigenlijk zou de Kamer een
budget moeten hebben om ex
terne deskundigen aan te trek
ken. Dat hoeft dan geen per
manente instantie te zijn. Je
kan voor een half jaar een stel
adviseurs kopen als er een
grote klus is. Maar dat blijft
natuurlijk controle achteraf'
Wat verder mijmerend lijkt
Kombrink een controle vooraf
echter ook denkbaar. „Straks
komt het kabinet met een be
slissing over de Markerwaard
en geeft daarvoor een raming
van de kosten. Zo'n staf van
de Kamer kan dat dan vooraf
gaan toetsen. De kleinere din
gen kunnen door die staf ge-
daqn worden, grotere klussen
kunnen worden overgelaten
aan externe adviseurs".
Fabeltje
Kombrink is lid van de Com
missie voor de Rijksuitgaven,
een controlerend orgaan dat
soms hopeloos achter loopt.
„Maar dat vloeit voort uit het
systeem: De Rekenkamer doet
achteraf onderzoek naar de
rechtmatigheid en de doelma
tigheid van het beleid. Haar
bevindingen stuurt ze ter. be
oordeling naar de minister.
Dan is het afwachten hoe lang
de minister over een antwoord
doet. Heeft hij antwoord gege
ven dan worat er een verslag
samengesteld en dan pas gaat
het naar de Tweede Kamer.
Dat kost natuurlijk tijd. We
zijn nu pas bezig met de affai-
re-Nederhorst die een jaar of
zeven geleden speelde. Dat is
natuurlijk napraten".
Heeft dat dan nog wel zin?
Kombrink: „Kijk, je kan het
verleden niet meer terugdraai
en, maar er wel lessen uit
trekken". En Van der Zanden:
„Er wordt soms gesteld dat de
controle van de Rekenkamer
weinig zin heeft, omdat de uit
gaven al zijn gedaan, maar dat
idee is onjuist. Het is een fa-
beltie dat het voor het heden
en de toekomst geen nut heeft.
De controle naar de rechtma
tigheid is noodzakelijk om het
gevoerde beheer achteraf goed
te kunnen keuren. Door de
controle kunnen structurele
onjuistheden worden voorko
men of aan het licht gebracht.
Bovendien gaat het vaak om
langlopende uitgaven. En om
dat de Algemene Rekenkamer
ook kijkt naar de doelmatig
heid van uitgaven, kan als ge
volg daarvan het beleid wor
den omgebogen of de vraag
gesteld worden of je sowieso
wel moet doorgaan met een
bepaalde activiteit, zoals steun
verlening".
Toch lijkt het handiger om dat
al na één in plaats van zeven
jaar te constateren. „Dat is wel
zo", geeft Kombrink toe,
„Maar om dat te bereiken
moet er een snellere onder
zoeksprocedure bij de Reken
kamer komen. Die moet bij
voorbeeld een termijn stellen
voor het antwoord van de mi
nister. Als hij na twee maan
den nog niet gereageerd heeft,
het verslag gewoon naar de
Kamer sturen. Maar of dat ook
gebeurt hebben wij niet in de
hand, want de Rekenkamer is
een onafhankelijk orgaan".
De suggestie'is aangekomen bij
de Rekenkamer. Van der Zan
den: „We zijn wat dat betreft
al bezig meer druk uit te oefe
nen op de minister. Je ziet nu
al dat er sneller antwoorden
komen. De procedure van
hoor en wederhoor is echter
belangrijk voor een goede
beeldvorming. Voor de kwali
teit van ons verslag is het goed
als de mening van de bewind
spersoon erin opgenomen of
verwerkt is".
Maar juist de RSV-enquéte
maakt duidelijk dat het eerder
op de hoogte zijn van feitelijke
gegevens een hoop ellende had
kunnen voorkomen. Van der
Zanden: „Dat vind ik een hy
pothetische zaak en moeilijk te
bezien. De Rekenkamer had
daar geen bevoegdheden. Had
den we die wel gehad, dan wa
ren we zeker tegen een aantal
zaken aangelopen. Niet alles,
want de RSV-enquêtecommis
sie heeft er ook dingen uitge
kregen omdat ze mensen on
der ede mocht horen. Toch
was het een goede zaak ge
weest als wij bevoegdheden
hadden gehad om daar te kij
ken".
Afhankelijk
De wens om de bevoegdheden
van de Rekenkamer uit te
breiden, is tijdens het RSV-de
bat ook geuit. Niet erg orgi-
neel, want hetzelfde werd al
jaren geleden gevraagd in mo
ties van Van Amelsvoort
(CDA) en Bolkestein (VVD).
Tot nog toe kan de Rekenka
mer alleen achteraf neuzen in
de dossiers op de verschillende
ministeries, maar niet bij de
bedrijven die steun krijgen.
Voor haar informatie is ze dus
afhankelijk van de gegevens
van het ministerie. „Ze mag
slechts tot halverwege kijken",
omschrijft Kombrink het pro
bleem. Dat was ook een var
de redenen waarom het rap
port van de Rekenkamer over
de affaire-Nederhorst zo lang
op zich liet wachten.
In het uiteindelijke rapport
geeft de Rekenkamer aan dat
er veel informatie ontbrak in
de dossiers op het ministerie,
waardoor bijvoorbeeld een be
oordeling van de bestedingen
bemoeilijkt werd. Hoewel er
sinds de invoering van de Re
geling Herstelfinanciering ac
countantscontroles mogen
worden verricht bij bedrijven
zelf, vindt Van der Zanden het
gewenst dat de Rekenkamer
ook bij de bedrijven kan gaan
kijken om te zien wat er met
'de gelden gebeurt.
Daarbij is er natuurlijk sprake
van een spanningsveld: bedrij
ven zullen niet graag zien dat
(financiële) gegevens openbaar
gemaakt worden. „Die span
ning ligt er nu ook al", zegt
Van der Zanden. De Compta
biliteitswet, waarin de taak
van de Rekenkamer is vastge
legd, vermeldt namelijk dat de
Rekenkamer van haar onder
zoeksbevindingen bij privaat
rechtelijke rechtspersonen (zo
als bedrijven) slechts in haar
weging te maken en de ^aau
kenkamer zal zich dat zt,ccfcf
realiseren".
Keuze
Ook Kombrink vindt dai
meer zicht op de besteding!
de gelden moet komen. „D
van is tot nog toe weinig sjfj
ke. Er wordt geld gegeven!
of het daarna een beetje l<v
met dat bedrijf wordt niettj
stematisch bijgehouden.
Kombrink beseft dat het
een kamerlid ondoenlijk isj
les bij te sloffen. „Het
mensen, 150 kleine zelfstan]
gen die allemaal verschrilq
lijk hun best doen. Mag je
nemen.
Toch moeten er per ministJ
meer gegevens los komen.;
ben sterk voor het meer iyijjr
bruik maken van persor"J
computers voor de kamei
den, die rechtstreeks op luizë
ministerie zijn aangeslotebbi
Een belangrijke vraag is (hars
wat voor informatie er in wn h
computer komt te zitten. Me st
idee is dat het dan ook finfijftic
ciële informatie van de miieerd
teries bevat, zodat besteding,
en allerlei veranderingen l
reet bekend kunnen zijn bijT
kamerleden. Dat geeft nieu^
mogelijkheden".
Kombrink beseft dat de mii>.
ters daar weinig zin in zulM
hebben en ook hier het pi
bleem van eventuele vertrt
welijke informatie
„Maar de RSV-zaak heeft
wat dat betreft voor een I
langrijke keuze geplaatst 1
merleden moeten zelf de i
gelijkheden om te worden l
ïnformeerd aangrijpen". V&je
vertrouwen lijkt hij er nietj
te hebben. „Ik heb wel eensf
indruk dat men bepaalde
formatie gewoon niet wil i
ten, omdat er zoveel me)
werk aan vast zit. Bovendij
is er van een wisselende kv
liteit bij de fracties sprake, i
het maar heel algemeen
zeggen".
ïneera
,ntr
IRU
:ho
HUGO DE BRUIJlf"
SUSKE EN WISKE HET DREIGENDE DINGES
LONDEN In een 18e-
eeuws herenhuis in de
Londense diplomatenwijk
Mayfair komen elke twee
weken 13 leden van een
kabinet zonder land bij el
kaar. De Poolse regerin-
g-in-ballingschap verga
dert daar, in het gebouw
waarin de vooroorlogse
ambassade van Polen ge
huisvest was, sinds zij na
het begin van de Tweede
Wereldoorlog, meer dan
45 jaar geleden, naar Lon
den uitweek. Ooit erkend
door de meeste landen en
de meeste Polen is ze nu
door vrijwel iedereen ver
geten. De ballingen verlo
ren hun diplomatieke sta
tus in 1963, toen het Vaii-
caan als laatste staat zijn
erkenning introk.
Het kabinet bestaat uitsluitend
uit gepensioneerden, omdat er
ondanks de fraaie behuizing
geen geld is om de ministers
een salaris te betalen. Maar
premier Sabbat, een 71-jarige
zakenman in ruste, blijft opti
mistisch. „Zo nodig blijven we
nog 40 jaar bestaan". Hij ge
looft dat de toestand in Polen
gustiger is voor de regering-in-
-ballingschap dan in dertig
jaar het geval is geweest.
Als president van de Poolse
republiek-in-ballingschap fun
geert de 93-jarige graaf Edwa-
ricz, het enige lid van het
Poolse oorlogskabinet dat nog
leeft. Hij werd als 87-jarige
„staatshoofd".
Bij gelegenheid vertoont het
zich op internationale bijeen
komsten. Zo probeerde het vr
rig jaar bij de Europese ontwa
peningsconferentie in Stock
holm steun te winnen voor
zijn opvatting dat alleen neu
tralisering van Centraal-Euro-
pa kan leiden tot een wezenlij
ke vermindering in de span
ning tussen Oost en West.
Het kabinet is verantwoording
verschuldigd aan een nationa
le raad, die om de vijf jaar ge
kozen wordt door Poolse ge
meenschappen in het buiten
land.
Bij de verkiezingen in 1982
brachten 15.000 van de naar
schatting 150.000 in Groot-
-Brittannie wonende Polen
hun stem uit. Voor een be
scheiden begroting van onge
veer 380.000 gulden zorgt het
Poolse nationale fonds. Dit
geld werft het in de Poolse ge
meenschappen in de hele we
reld. Een deel van het geld
gaat naar Polen en is bij voor
beeld bestemd voor drukper
sen voor tegenstanders van de
communistische regering.
Sabbat is enthousiast over de
recente ontwikkelingen in zijn
moederland: „De opkomst van
het vakverbond Solidariteit
toont aan dat Polen geen com
munistisch land is geworden".
Naar zijn mening gaapt er een
wijde kloof tussen het volk en
de regering. De communisti
sche partij kan volgens Sabbat
haar macht alleen handhaven
dank zij de militaire dictatuur
van generaal Jaruzelski.
Al heeft het kabinet-in-bal-
lingschap grote bewondering
voor Solidariteit, er bestaat
geen samenwerking omdat het
vakverbond de regering in
Warschau als de officiële er
kent. De toestand in Polen
heeft bij de oude ballingen de
hoop gewekt dat hun land ooit
de vrijheid terug zal krijgen
waar zij sinds 1939 voor veel]
ten.
Sabbat is zeer boos op de i
van Churchill en Roosevelt 41
de conferentie van Jalta x
zij erkenden dat Polen de-fat I
to binnen de invloedssfeer vj
de Sovjet-Unie ligt. „Ook
konden de westerse landen <*47
Russische overheersing in Po-Ja
len niet voorkomen, er be2e
stond voor hen geen noodzaak
Stalins rooftocht goed te kevie
ren". Als ze hun handtekeninfrsti
niet gezet hadden, had dit eei |(s
enorme politieke en morebjg
betekenis gehad, terwijl he>^€
voor Stalin veel moeilijker zopj
zijn geweest zijn macht i» o\
Centraal-Europa te vestigen n»
aldus de premier. ik
Het is duidelijk. Voor de bal z(
lingen in Londen heeft de eer
ste regel van het Poolse volk» d
lied een eigen betekenis: „Nof 0
is Polen niet verloren". k
