Het Carnaval
van het Noorden
Een staaltje van
burgeli jke gehoorzaamheid!
Jan Kooiman dwarsboomt vrouw Ineke
ELFSTEDENTOCHT '85
Gedrang voor
fotografen bij de finish
EcidieSomotfit
LEEUWARDEN Een complete hysterie". Zo omschreef
Charles Ruys jr. de chaos bij het maken van DE foto van de
dertiende Elfstedentocht: de finishplaat. De fotograaf van
het maandblad Sport International stond met een korps
van ongeveer 200 foto-journalisten op de Donkervaart bij
Leeuwarden, waar Evert van Benthem als eerste de meet
passeerde.
Ruys. een van de zes aanwezige S.I.-fotografen, over zijn be
langrijkste werk gisterenmiddag: „Uit nood moest ik een
andere positie kiezen. Iedereen bij de finish stond ervoor,
zodat ik een plaat vanaf de overkant heb gemaakt; de hele
batterij fotografen en Beatrix en de winnaar met de handen
in de lucht. Als die is gelukt, heb ik een fantastische kiek".
LEEUWARDEN Ter
wijl de dapperen in de
toertocht nog eens extra
hun best deden om ook de
laatste, nachtelijke zeven
tig kilometer van Frane-
ker naar Dokkum nog te
overbruggen, werden de
winnaars van de wedstrijd
door het Elfstedenbestuur
gehuldigd. Daverend on
dersteund door de Blau-
huster Dakkapel werd het
éen spontaan gebeuren.
Aan het eind ging vereni
gingsvoorzitter Jan Sipke-
ma op de schouders van
Jan Roelof Kruithof. Ie
dereen uittte zijn tevre
denheid en sprak zijn be
wondering uit op de ma
nier die zoveel weerklank
had gevonden bij het mas
saal opgekomen publiek.
"Dat is een compliment voor
Friezen, andere Nederlanders,
rijders en toeschouwers. Ieder
een heeft zich fantastisch ge
dragen. Het kon niet mooier",
aldus de Friese commisaris der
koningin. Hans Wiegel. "De
winnaar is als man van karak-
Wiegel:
Friezen
mogen trots
9?
zijn
LEEUWARDEN Commis
saris van de Koningin, Hans
Wiegel, is uiterst tevreden
over het verloop van de Elf
stedentocht. „In poerbeste dei!
Wat mij betreft komt er in
1986 weer een", zegt Fries-
lands eerste burger, terwijl hij
even een trekje neemt van een
grote sigaar/,.Friezen kloppen
zichzelf niet zo snel op de
borst, maar we kunnen met
trots terugkijken op deze dag.
Dertien is een geluksgetal".
Wiegel sprak deze woorden
voordat de tocht voortijdig
werd gestaakt.
Op de vraag of hij nog wel een
tocht had verwacht, antwoordt
de commissaris dat hij in zijn
toespraakje op de beruchte
persconferentie in januari -
toen de Elfstedentocht werd
afgelast - de verzamelde medi
avertegenwoordigers er op had
gewezen dat de winter nog
niet was afgelopen. Het enige
moment dat Wiegel het even
benauwd had. was bij het mee-
hollen naar de start.
Ook politiek gezien was het
gisteren een welbestede dag.
Wiegel geeft ruiterlijk toe dat
hij met minister-president
Lubbers ook over andere za
ken heeft gesproken dan
schaatsenrijden „Waarover
kan ik nu uiteraard niet ver
tellen Maar ik zal in de toe
komst nog wel eens laten
doorschemeren voor welke po
litieke beslissingen het zaadje
voor het haardvuur in Gie-
kerk is gezaaid" aldus een
goedgemutste, maar ietwat
vermoeide commissaris. „De
heer Lubbers is snel van be
grip".
Kruithof gaat door
LEEUWARDEN - „Wie heeft
er gezegd, dat ik zou stop
pen?". Jan Roelof Kruithof, de
winnaar van acht alternatieve
Elfstedentochten, wilde na zijn
derde echte (1956, '63 en '85)
geen punt zetten achter zijn
imposante schaatsloopbaan.
Kruithof deed in Friesland
ook veel aan zijn imago. Hij
toonde zich voor het eerst de
sympathieke verliezer „De
mensen kennen mij als de har
de. onvriendelijke jongen in
het heetst van de strijd Ieder
een heeft zich op mij verke
ken Met die dertiende plaats
was ik dik tevreden. Ondanks
de nederlaag was het één van
de mooiste dagen van mijn le
ven"
ter opgenomen in de rij helden
van de Elfstedentocht". Ver
volgens bood Wiegel winnaar
Evert van Benthem een Mak-
kumer wandbord aanbood.
„Onze provincie was deze dag
het centrum van de wereld.
Niet voor niets staat in ons
volkslied dat Friesland het
beste land van de aarde is".
Traditiegetrouw werden de
eerste twaalf aankomenden in
de prijzen gezet. Daarnaast
ontving Lenie van der Hoorn-
-Langelaan (37). die als eerste
vrouw in de Elfstedengeschie-
denis in het bezit kwam van
een kruisje, de M.H.Geert-
sprijs, aanvankelijk als wissel-
prijs bedoeld voor de eerstaan-
komende wedstrijdrijder uit
Leeuwarden. Maar die was er
niet. De mannen-prijzen be
stonden uit de grote gouden
medaille, een zilveren wissel
beker en de zilveren Muiier
wisselprijs voor Evert van
Benthem.
Tweede-prijswinnaar Henri
Ruitenberg kreeg de kleine
gouden medaille, de derde en
vierde aankomenden Jos Nies
ten en Jan Kooiman de grote
verguld zilveren medaille.
Vijfde man Theun Busser ont
ving de kleine verguld zil
veren medaille, zesde prijswin
naar Wim Westerveld de grote
LEEUWARDEN „Ja. je
kunt stellen dat door ons snel
le rijden Ineke te laat kwam
om in aanmerking te komen
voor een Elfstedenkruisje", al
dus Jan Kooiman, de ene helft
van het Ammerstolse echt
paar, dat elke ijselijke lengte
als een uitdaging ervaart. Voor
Jan Kooiman, die zelf naast de
eindzege greep, duurde het
ook een tijd voor de kater was
verwerkt. „Ik zeg nu maar dat
ik voor een kwart deel win
naar ben. Je hebt met zijn vie
ren als kopgroep de wedstrijd
gemaakt".
In het begin van de wedstrijd
liep Jan Kooiman overigens al
snel een drietal minuten ach
zilveren medaille. Albert Bak
ker en Anne Postmus de klei
ne zilveren medaille, Wim Vos
en Dries van Wijhe de grote
bronzen medaille en Fokko
Veen en Hans Bouma de klei
ne bronzen medaille.
Met "Iedereen en vooral het
publiek bedankt voor alles",
besloot Evert van Benthem
zijn bijdrage, waarna voorzit
ter Sipkema spontaan op de
schouders van Jan Roelof
Kruithof werd gehesen en de
kapel "tot over 25 jaar" speel
de. "Het is geweldig geweest.
Ook de vrijwilligers willen we
dank zeggen, die al in januari
de banen schoon hadden", al
dus de debuterende voorzitter.
Tot heel laat in de avond bleef
het in de Frieslandhal een
drukke zaak. Enerzijds keer
den er volle bussen terug met
deelnemers, die in de „schoe-
nenberg" hun eigendommen
mochten uitzoeken, anderzijds
waren er de wachtenden met
bloemen voor hun nog niet te
ruggekeerde familieleden.
En bij de finish bleef het tot
ver na het middernachtelijk
uur een drukte van jewelste,
om ook de allerlaatsten en
thousiast te onthalen. Want
dat is ook Elfstedentocht in
Friesland: niet alleen de eerste
telt, ook de allerlaatste.
terstand op. Overigens inge
calculeerd. „Die start in het
donker is levensgevaarlijk.
Dat lopen is maar niks en ik
vind het onderbinden van de
schaatsen erg belangrijk. Dat
doe je op zo'n dag maar een
keer. Die minuten in het begin
zijn niet rampzalig. Pas toen
het licht werd. werd het een
normale wedstrijd voor mij.
Overigens is het klunen erg
.mee gevallen", aldus Jan
Kooiman, die de vermoeidheid
vanaf Dokkum toch begon te
voelen. Niettemin stelt hij:
„Achteraf had ik toch moeten
demarreren. Onderweg was
me al opgevallen dat Evert de
man was. Hij werd steeds
LEEUWARDEN „Ap
plaus voor het publiek",
riep een opvallend onbe
wogen winnaar Evert
van Benthem gister
avond in de Frieslandhal
te Leeuwarden. Zo deed
hij recht aan misschien
wel het meest verrassen
de verschijnsel, dat deze
dertiende tocht der toch
ten uit de vaderlandse
schaatsgeschiedenis heeft
opgeleverd: de voorbeel
dige zelfdiscipline van de
honderdduizenden, die
het parkoers tussen zons
opgang en middernacht
hadden omzoomd.
Een tweehonderd kilometer
lange op het laatst sop
pende ijsvloer was en
bleef het exclusieve domein
van de deelnemers. Ook
waar dranghekken ontbra
ken, was geen spoor van de
chaos met alle daaraan ver
bonden gevaren, die werd
gevreesd en waarvoor 1400
politiemensen in het geweer
waren gekomen. Burgerlijke
gehoorzaamheid op z'n best.
„Het is kennelijk niet zo erg
met onze samenleving ge
steld als wel eens gedacht
wordt", kon men horen fluis
teren door een hoogwaardig
heidsbekleder uit het gevolg,
toen koningin Beatrix op de
Bonkevaart winnaar Evert
van Benthem met een brede
glimlach in haar hart sloot.
Terwijl een dolzinnige massa
in de Frieslandhal rond win
naar Van Benthem de sfeer
bouwde van een popconcert
met André Hazes („Wij zijn
vandaag het centrum van de
wereld", jubelde commissaris
van de koningin Hans Wie
gel), en terwijl buiten op de
al donkere finishlijn de ene
binnendruppelende toerrijder
na de andere op pauselijke
wijze door de knieën ging om
de ijsvloer te kussen, keken
de deskundigen terug op deze
elfstedentocht die. ondanks
zijn ongeluksgetal, de mooiste
en meest vlekkeloze was ge
worden van allemaal. De 26-
jarige veehouder Evert van
Benthem uit St.Jansklooster
in de kop van Overijssel?
Niemand had hem voor de
eindzege getipt.
meer de leider van onze
groep", aldus Jan, voor wie
het uiteindelijk een vierde
plaats werd. Zijn eerste Elfste
dentocht ervaarde hij als een
gigantisch evenement, waarbij
de mensen erg disciplinair van
het ijs zijn gebleven.
Echtegnote Ineke had hij ook
graag een kruisje gegund. „Ei
genlijk zouden ze voor de eer
ste drie dames ook kruisjes
moeten uitreiken. Nu het zo
snel gaat, wordt het voor de
dames wel erg moeilijk", aldus
Jan. Voor Ineke was er nog
een reden, dat ze het niet had
gehaald. „Ik zat in een groep
mannen, waarvan niemand
het kopwerk deed...".
Alleen recordhouder Jeen
van den Berg had aan de
vooravond van de start de
277 wedstrijdrijders gewaar
schuwd: „Op hem moet je let
ten; hij wil voor het melken
weer thuis zijn". En zo ging
het. al zou de kakelverse
kampioen zijn 40 koeien gis
teravond uiteraard geen ge
zelschap houden. Van Ben
them (vorig jaar nauwelijks
geschaatst omdat hij te druk
was met de verbouwing van
zijn boerderij; pas dit seizoen
als marathonrijder doorge
broken) liet aan de gedood
verfde winnaars Ruitenberg
(tweede), Niesten (derde) en
Kooiman (vierde) nipt, pas
twee meter voor de meet, zijn
rugnummer 220 zien, en ves
tigde meteen een record: 6
uur1, 47 minuten en 44 secon
den, ofwel een kwartier snel
ler dan het record van Jeen
van den Berg uit 1954. Hoe
glanzend zijn triomf was, be
sefte hij pas zelf toen hem
werd getoond dat hij onder
weg een stuk staal ter lengte
van een vinger uit zijn Noren
had gereden. „Niks van ge
merkt. Ik kan me niet voor
stellen dat ik daarop gewon
nen heb. Maar goed dat ik
het niet heb geweten; anders
zou ik een mentale opdoffer
hebben gehad".
Glanzend was ook de presta
tie van de 37-jarige Lenie
van der Hoorn uit Ter Aar,
die 1 uur en 4 minuten na de
winnaar over de finish flitste
als snelste vrouw van de Elf
stedentocht.
Zuinig: „Ik ben juist op tijd
geweest, want de behendig
heid loopt terug met de jaren,
dat heb ik bij het klunen ge
merkt" Waarmee ze tevens
het sleutelwoord sprak dat de
hele wedstrijd heeft beheerst.
Klunen. Had Wim Wester
veld (nog zo'n kanshebber op
de eindzege, uiteindelijk zes
de). niet voorspeld: „Deze ge
neratie van schaatsers kent
het klunen niet; het is een
kunstijsgeneratie. gewend
aan rondjes op 400 meter-ba
nen; daarom zouden we best
eens een verrassende win
naar kunnen krijgen"?
Luister naar de kampioenen
die Evert van Benthem ach
ter zich liet. Co Giling, door
weekt omdat hij vlak voor de
finish een ontluisterende val
maakte in een plas water op
het ijs: „Voor mij is het
breekpunt de kluunplaats in
Franeker geweest". Dries
van Wijhe, bijgenaamd „Dol
le Dries": „Ik had moeite het
het klunen; daar heb ik
kracht verspeeld". Henri
Ruitenberg: „Die kluunpartij-
en waren voor mij het moei
lijkste moment, dan raakte ik
steeds achter en moest ik het
gat weer dichtrijden".
Plas water
Jan Kruithof vooral, die de
afgelopen jaren alternatieve
Elfstedentochten verzamelde
en won, louter in afwachting
van deze grote dag, maar die
zich uiteindelijk tevreden
moest stellen met een twaalf
de plaats, na op de kluun in
Kimswerd tweemaal gestrui
keld te zijn: „Ik heb verloren
op dat hardlopen. Ik mocht
daar van de dokter niet voor
trainen, want ik had een me
niscus. Normaal kan ik wel
klunen, maar nu gingen de
bovenbenen kapot. Teveel
zuurstofschuld in de dijspie
ren. Ze blokkeerden" De
werkelijke winnaar Evert
van Benthem echter: „Bij
Harlingen moesten we een
heel stuk klunen en dat ging
verschrikkelijk makkelijk".
Toen werd dus de basis voor
zijn verrassende triomf ge
legd. Het woord van Wim
Westerveld was waarheid ge
worden.
Nog een tweede overwinnaar
kende deze eerste Elfsteden
tocht sinds 22 jaar. Voorzitter
Jan Sipkema. „De koningin
was hier vandaag, maar hij
was de koning", huldigde
Hans Wiegel hem in. Waarna
Sipkema op de schouders
ging, terwijl de Frieslandhal
het Slavenkoor uit Nabucco
van Verdi brulde, daarmee
aangevend, hoe horig men
hem wilde zijn. Meteen ech
ter weer dat zorgelijke ge
zicht. „Terug met de benen
op de grond. De elfsteden
tocht is nog lang niet afgelo
pen. Er zijn nog 10.000 toer
rijders onderweg; die wil ik
allemaal veilig over de streep
zien te halen". En een derde
overwinnaar was er: de tele
visie. Dertien uur en een
kwartier lang toverden 325
medewerkers in NOS-ver
band met behulp van 41 kleu-
rencamera's, 22 straalzenders,
2 zijspanmotoren en een heli
copter een adembenemend
beeldverhaal op het scherm.
De finish van het winnende
kwartet, op het allerscherpst
van de snede, met de heroï
sche lading van een eind
sprint op de Alp d'Huez tij
dens de Tour de France. De
ontgoocheling van de laatste
passerende wedstrijdrijder
Anema uit Bontebok, die met
2,5 uur achterstand stamelde:
„Ik heb gefaald, zo simpel
ligt dat. Maar ik vertik het af
te stappen". De opgetogen
heid van een KLM-employé
uit Taiwan, die via de We
reldomroep van de elfsteden
tocht had gehoord en vlie
gensvlug was afgereisd. De
bevroren ogen, de bebloede
koppen, maar ook de man in
duffelse jas op houten schaat
sen, en de groepen die met de
armen over eikaars schou
ders op de finish afzwierden
ten teken hoezeer het ijs ver
broederd had.
Totnutoe was de geschiedenis
van de elfstedentocht een
bundeling van sterke verha
len geweest, gekruid met Be
renburger. Mondelinge over
levering zette de toon. Le
gendevorming. De televisie
maakte het evenement reëel,
en het wonderbaarlijke was,
dat daarmee geen mythe ver
loren ging, maar'dat de tocht
der tochten zich eindelijk in
volle glorie kon ontrollen.
Het Kleindiep in Dokkum,
meest noordelijke puntje van
het bevroren lint dat de elf
steden samenbond, met die in
ijle nevels gestaag rondma-
lende molen op de achter
grond - nooft heeft een Hol
landse meester de Hollandse
ïjspret zo oogstrelend geschil
derd Of Bartlehiem. waar
schimmen kwamen en gin
gen in de mist onder dat
bruggetje, maar mensen wer
den met menselijke behoef
ten via de mededelihg, dat
alle toiletpapier op was en
dat er dringend nieuwe rol
len moesten worden aange
voerd. Franeker vooral, de
stad van de tweevoudige elfs-
tedenwinnaar Auke Adema.
In Maastricht, waar het car
naval de dag tevoren met as-
kruisjes op voorhoofden was
afgesloten, moeten ze verbijs
terd toegekeken hebben, hoe
een blaaskapel als „De Ster-
Dubbele
ontbering
Polen-gangers
LEEUWARDEN De rij)
die maandag voor de „altei
tieve" per bus naar Polep
gen en een etmaal later y
rechtsomkeerd maakten on.^
echte Elfstedentocht te lj^B/
nen rijden, hebben het ge H
ten. Een man als Rein Jori JL
wist zich na een 48-urige f
reis en daarna ook nog wei
slaap weliswaar nog knap
de voorste regionen op te
den, maar de 34-jarige w
gaarder kwam na 6 uren'Zljn
minuten en 56 seconden tele
kapot door de finish. Een.
dere Polen-ganger die varF^
voren door enkele collega) ge
ders nogal in een kansrol L
geschoven. Sint Bekkema
Boornbergum, kwam naarl tO'
te de strijd vorderde in izaïs
stuk helemaal niet meer v^
„Twee nachten niet naar Hinei
daarna slechts vier uurtjes(chti
pen en dan zo'n monsterto
dat kan dus niet. Er was ei/"
lijk niet eens tijd om om te| S, C
ken, zo snel ging het" iLo^
Jonker hijgt uit op een bal
na de finish, het hoofd ngGnl
gebogen tussen beide hark
dan dat hij zich echt bev
kan zijn van de dolenthouë
te mensenmenigte langstvÜE
Bonkevaart. „Ze hebberv-pn
dan wel eens over die t'r
van '63, maar een Elfsteddilt
zes uur en drie kwartier isjgRtl
een ontbering".
I de n
renkiekers" de ene schaats^*^
na de andere, tienduizenjySH
keer lang, op wisten te zwttH
pen in de richting van h«J§E
elfstedenkruis.
Om acht uur gisteravond bdgU
gon het elfstedenbestuur
achtergebleven toerrijdeJ|^B
van het ijs te halen. De duiËHHj
ternis en verraderlijke doflBS
noopten daartoe. Ze werdeBjH
per bus afgevoerd naar LeevyjT^
warden, waar ze een klus
klaren kregen, nog uitzichfcj®
lozer dan de niet gehaalJpfci
eindstreep. Uit duizenden pE|||
ren ordeloos rondliggencflBg
schoenen moesten ze het
gen schoeisel terug zien ^H|
vinden, dat ze twaalf uiiBfe!
eerder na hun lopende staBE
aan de rand van het ijs hacfiHf
den afgegooid, en dat vervoM®
gens in plastic zakken naa^E
de Frieslandhal was terugg^^P
bracht. Daar stortten de z«y
nuwen in en kwamen de traËP!
nen. Hetzelfde gevoel als d«HM
van Ype Kramer uit de n»H
tionale kernploeg, die 's moJHjj
gens vroeg nog als tiende vaHH
het hele veld door Stavore^H
was geraasd, maar late^H
kermde: „Ik heb geen bene^H
meer onder mijn lijf, ik voAH
niks meer". Ook dat was dH||
elfstedentocht. Maar everwE
goed Piet de Boer met zijHg
Viking-baard, de eerste toefll
rijder die even voor haHB
twee na acht uur en zes mHJ
nuten de finish passeerde eflH
fris als een hoentje meedee^H|
de: „Bij Workum heb ik al dH|
eerste wedstrijdrijder ing^^B
haald; hij zat toen al kapot"^H
En uiteindelijk bleef het tocfl^
een beetje de elfstedentocht^
van Jeen van den Berg. Dmlng
hoorde bij een doorkomst erljep
gens boven Franeker in hé
peloton van toerrijders waar
in hij meereed, dat Evert va^
Benthem al lang en breed g«
wonnen had. Zijn reactie: „Ij^
ben mijn record kwijt en ïflE
vind het grandioos dat uitgJ 1
rekend Evert het verbeterjL
heeft. Hij traint in mijn ploej^
voor de marathonselectie. II
heb hem geleerd hoe hij zui
nig moet rijden, want daggjj
kon hij eerst niet Ik het",
hem geleerd hoe hij achte*^»11
iemand moet gaan zitten, efen
zich mee moet laten glijderfcte
zonder zelf kracht te zetten pi
Dat heeft hij opgepikt. Hij unc|
kien, hoor Mijn dag kan r>iqe
meer stuk", piet SNOERE|ar
VRIJDAG 22 FEBRUARI 1985 PAGIM
Ook Tweede Kamer in
ban van elfstedentocht
DEN HAAG Kamervoorzitter Dolman heeft giste
ren een kwartier voor de finish van de Elstedentocht
het debat over de korting op het ziekengeld ge
schorst om de kamerleden en bewindslieden de gele
genheid te geven de finish van' de Elstedentoocht te
volgen via één van de televisietoestellen in het ka
mergebouw. Dolman en staatssecretaris De Graaf
van Sociale Zaken volgden de afloop van de wed
strijd via de televisie samen met tal van journalisten
en andere belangstellenden.
Tijdens het debat gisterochtend waren de toespelin
gen op de Elstedentocht niet van de lucht. Zo werd
gewaagd van „glad ijs" en „klunen". Vier kamerle
den werden door Dolman afwezig gemeld met als re
den „een werkbezoek aan elf Friese steden". Het
ging om de kamerleden Andela-Baur (CDA), Jorrits-
ma-Lebbink (VVD), Zijltra en De Pree (beiden
PvdA). Staatssecretaris De Graaf merkte daarna op
dat ook hij graag een werkbezoek aan Friesland zou
hebben*gebracht. Hij had echter verplichtingen in de
kamer.
Rijder verliest
kunstgebit
*°l
WWA.
LEEUWARDEN - De 44-jarige
man Fokker verloor tijdens de EL-
dentocht het ondergebit. Naarc
zeggen viel na ongeveer tien kilL
ter de prothese op het ijs. Toen fcr
finish bleek dat de rijder uit Koel 'U
gen als 71ste was geëindigd, von(. ai
het jammer dat hij niet even waf
stopt om zijn gebit te zoeken. Tot
lingen ging het schaatsen prima, q
na viel de tocht Fokker tegen. HijL-jy
zich stuk gereden. Hoewel hij eii*jy
lijk op de tanden had moeten bF
en dat ook dolgraag, zou hebben f'
len doen, had hij de tocht voor J
geld willen missen.
De Elfstedentocht is méér dan schaatsen alleen. Het bord met het ODSChrift „klünje" geeft dat welhaast overbodig aan.
Er kwam steeds meer water op het ijs. En als je dan onderuit
gaat, krijg je een nat pak.
Voorzitter Sipkema gaat op de schouders bij de toprijders van
het klassement. Links winnaar Van Benthem met zijn vrouw.
Sommige rijders verklaarden het Friese ijs heilig. Zoals deze
deelnemer, die net de finish is gepasseerd.
