Met gelijke munt
0K
Strip-teas
ZATERDAG 9 FEBRUARI 1
In de dorpen langs de Elbe, richting Tsjechoslowaakse
grens, blikken de mensen angstig omhoog. De dag wordt
verduisterd door een deken van pikzwarte wolken,
waaruit een regen van as en roet neerdaalt. Ook half
verkoolde doktersrecepten en kadasterpapieren dwarrelen
omlaag. Wat daar boven hun hoofden wegtrekt, zo beseffen
de dorpelingen van Mockethal en Lohmen, zijn de resten
van een stad, twintig kilometer verderop, die twaalf uur
eerder nog een miljoen mensen telde en een wereldfaam
genoot als kunst- en cultuurstad. Het is, macabere ironie,
aswoensdag 14 februari 1945. Een met dodelijke precisie
uitgevoerd bombardement van Engelse en Amerikaanse
bommenwerpers heeft Dresden van de kaart geveegd.
i Tienduizenden mensen verbranden, sterven onder
neerstortend puin of stikken in hun kelders. Dresden telt
net zoveel doden als enkele maanden later Hiroshima na
de eerste atoombom. „Wie het huilen verleerd heeft, die
leert het weer bij de ondergang van Dresden", noteert de
schrijver Gerhart Hauptmann.
Onze correspondent in Bonn, Gerard Kessels, reisde veertig
jaar na het bombardement naar Dresden en sprak met
autoriteiten en overlevenden. „Ik had niet gedacht dat
Dresden nog ooit een stad zou worden".
DRESDEN Arthur Merzdorf uit
Dresden, brandweerman van be
roep, wordt in 1943 met een aantal
collega's naar Hamburg gestuurd.
De Hanzestad heeft het zwaar te
verduren onder de bombardemen
ten van de geallieerden. Merzdorf,
nu 76, herinnert het zich als de dag
van gisteren „We waren dagen
lang onafgebroken in de weer. Ik
weet nog dat ik tegen een bevriend
collega uit Dresden zei: ik hoop
niet dat zo iets ooit bij ons gebeurt".
Maar de illusie dat Dresden, het
Florence aan de Elbe, zoals de
kunststad genoemd wordt, de
Tweede Wereldoorlog zonder
kleerscheuren zal overleven, ein
digt op carnavalsdinsdag 13 februa
ri om kwart over tien 's avonds.
De natuur heeft dan al het dood
vonnis over de stad uitgesproken.
Een kwartier voordat 244 zware
Engelse Lancaster-bommenwerpers
boven Dresden verschijnen, ver
dwijnt het beschermende wolken
dek „Toen ik over de stad vloog",
herinnert zich een van de eerste pi
loten die Dresden bereikte, „zag ik
duidelijk een groot aantal zwart
witte vakwerkhuizen. Ze herinner
den mij aan Shropshire en Here
ford en Ludlow" Als de piloot en
zijn collega's enkele ogenblikken
later hun bommen laten vallen is
„Operatie Donderslag" begonnen.
De eerste groep bommenwerpers
wil niet alleen een maximum aan
vernietigingskracht ontwikkelen,
maar de stad met fosforbommen zo
markeren dat Dresden als een fak
kel brandt. Op de stad dalen 1478
ton explosieven neer en het on
voorstelbare aantal van 650.000 fos
forbommen. Het tweede eskader,
529 Lancasters sterk, dat drie uur
later de definitieve doodklap- uit
moet delen, ziet al op tachtig kilo
meter afstand Dresden branden.
Niet gestoord door enige luchtaf
weer van betekenis proberen de
RAF-piloten voor het eerst bewust
iets te creëren, wat bij bombarde
menten op Kassei en Hamburg bij
toeval ontstond: een vuurstorm,
1 een fire-hurricane zoals de Ameri
kanen zeggen, een orkaan van
vuur. Kolossale branden op zodani-
ge afstand van elkaar dat er een or-
kaan ontstaat, die alle zuurstof ver-
slindt.
„Het was", herinnert zich brand
weerman Merzdorf, „of de stad al
leen nog maar bestond uit een aan
tal naast elkaar geplaatste open
haarden, die loeiden en gierden en
het onmogelijk maakten nog met
elkaar te praten".
Machteloos
De hitte die ontstaat is zo groot dat
veel kelders weken na de bombar
dementen nog niet betreden kun
nen worden. Voor vrijwel allen die
er hun toevlucht hebben gezocht,
worden de kelders hun graf.
Het laatste bedrijf van het Dresde-
ner drama wordt de twee volgende
dagen geschreven door Ameri
kaanse Mustangjagers. Laag vlie
gend wordt vanuit de Mustangs
met machinepistolen geschoten op
alles wat zich beneden beweegt
Dresden in mei
1945. De
onbeschadigde
engel op een van
de gebouwen
kijkt uit over de
verschrikkingen
van de stad.
(Foto Ullstein).
Na het inferno staan de brand
weerlieden Arthur Merzdorf en
Otto Danhardt (nu 83) machteloos.
Van de 350 man sterke brandweer
hebben er 85 de bombardementen
niet overleefd. Danhardt: „De
vuurstorm raasde met een onge
looflijk gekraak en geknal. Mensen
renden in paniek door elkaar. Blus
sen had geen enkele zin. We pro
beerden mensen te redden, ze uit
de kelders te halen, maar ze wilden
niet. We hebben aan mensen staan
sjorren, maar ze hadden ons liever
doodgeslagen dan dat ze er uit wa
ren gekomen".
Merzdorf: „Het was gruwelijk. Ik
vergeet nooit meer die vrouw op de
Altmarkt. Onder haar middel had
ze geen kleren meer aan en haar
bovenbenen waren één grote blaar.
Ze schreeuwde zo van pijn dat we
haar boven de orkaan uit konden
horen".
Ursula Kretschmar, nu 61, heeft fe
bruari 1945 een klein kind en is in
verwachting van het tweede. „Ik
liep na het bombardement met
mijn kinderwagen doelloos door de
stad op zoek naar verwanten, maar
ik vond er niet een. De straten la
gen vol verkoolde lijken. Sommige
zaten vastgeplakt aan het gesmol
ten asfalt. Omdat ik in verwachting
was kon ik na een paar dagen met
een vluehtelingenkonvooi de stad
verlaten. In augustus 1945 werd
mijn kind geboren, het stierf in no
vember".
De secretaresse Erika Buhrig (nu
64) overleeft het eerste bombarde
ment. Bij het begin van het tweede
bombardement is ze op straat. In
paniek vlucht ze onder de bogen
van de brug over de Elbe. „Het is
een wonder dat de brug niet ge
raakt werd. Ik zag mensen met
brandende kleren die zich in het
ijskoude water van de Elbe stort
ten. Dat zijn beelden die ik nooit
meer vergeet. Van de stad was
niets meer over. Ik had nooit ge
dacht dat Dresden nog ooit een stad
zou worden".
Dresden telt in die dagen bijna
650.000 inwoners. De Russen die
het Hitlerleger stap voor stap te-
Ursula
Kretschmar had
een klein kinden
was in
verwachting van
een tweede toen
het inferno
losbarstte.
Urenlang liep ze
met haar
kinderwagen
doelloos door de
stad op zoek
naar verwanten,
maar ze vond er
geen een. De
61-jarige vrouw
leidt nu toeristen
rond door het
moderne
Dresden.
(Foto Ullstein).
rugdringen, staan op 150 kilometer.
Een eindeloze vluchtelingenstroom
vanuit het Oosten zoekt toevlucht
in de stad. Zodoende bevolken fe
bruari 1945 meer dan een miljoen
mensen de stad. Ondanks de on
verbiddelijke oorlog probeert Dres
den in deze laatste oorlogsmaanden
toch iets overeind te houden van
zijn flair als kunststad en metro
pool. De bioscopen en de opera zit
ten barstensvol, veel kinderen lo
pen rond in carnavalskostuum.
Geruchten
Dresden, daar is de bevolking van
overtuigd, zal niet aangevallen
worden. Er zijn geruchten die grif
geloofd worden. Churchill zou een
tante hebben in Dresden. Er zou
een stilzwijgende overeenkomst be
staan tussen de nazi's en de Engel
sen: de Duitsers zouden Oxford met
rust laten en de Engelsen Dresden.
En tenslotte: Dresden was door de
geallieerden uitgekozen om hoofd
stad te worden van het naoorlogse
Duitsland. Ook de nazi's gedragen
zich alsof Dresden op een andere
planeet ligt. Het luchtafweerge
schut is verplaatst naar andere ste-
dén. De weinige resterende jagers
van Goerings ooit zo trotse Luft
waffe zijn elders gestationeerd.
Tante of geen tante, het is Chur
chill zelf die het lot van de stad be
zegelt. Hoewel de nederlaag van
nazi-Duitsland vaststaat is de En
gelse premier eind januari niet in
een al te best humeur. Begin febru
ari zal hij in Jalta de Russische lei
der Stalin en de Amerikaanse pre
sident Roosevelt treffen. Churchill
beseft dat Jalta van levensbelang
is. Hier zullen de lijnen getrokken
worden voor de machtsverhoudin
gen in het naoorlogse Europa. Maar
de westerse geallieerden zullen niet
vanuit een positie van sterkte kun
nen onderhandelen, vreest Chur
chill. In het Westen gaat het moei
zaam, de geallieerde opmars stokt.
Nee, dan staat gastheer Jozef Stalin
beter voor. Zijn Rode Leger
dient de Duitsers in het Oosten de
mokerslag na de andere toe.
Sommige dagen vorderen de on
stuitbare Russen zelfs dertig kilo
meter.
Stadsarchitect Heinz Michalk:
„Sommigen wilden na de oorlog
van de stad een soort museum
maken met alle oude huisjes, stra
ten en steegjes".
Churchill besluit zijn enige troef
kaart uit te spelen. Zijn superieure
bommenwerpers moeten met één
klap blijk geven van hun geweldi
ge vernietigingskr3cht. Dat moet
gebeuren aan het oostfront, zodat
de westerse geallieerden duidelijk
kunnen demonstreren dat zij in
staat zijn hun Russische bondgeno
ten een handje te helpen. Om te
zorgen dat de actie een zo groot
mogelijk effect heeft, moet een stad
worden uitgekozen die nog onge
schonden is: Dresden.
Elke dag in Jalta informeert Chur
chill ongeduldig bij zijn staf waar
het bombardement blijft. Maar het
slechte weer geeft de stad nog twee
weken uitstel van executie. Als
tenslotte het doek over Dresden
valt is de conferentie reeds enkele
dagen voorbij.
Al jarenlang wordt er gediscus
sieerd over het aantal slachtoffers
van het bombardement. Dat het er
meer zijn dan de geregistreerde
35.000 doden is zeker. De meeste
historici houden het op een cijfer in
de buurt van de 70.000. Een precie
ze opgave Zeil nooit meer mogelijk
zijn. Na het bombardement zijn op
de Altmarkt van Dresden dagen
lang stapels lijken verbrand, zon
der dat de doden geregistreerd wa
ren. Met ijzeren staven die uit de
verwoeste winkels rond de markt
waren getrokken en met geïmpro
viseerde stenen muurtjes werden er
reusachtige, soms wel tien meter
lange, brandplaatsen gemaakt.
Blijvende herinnering
Dresden 1985. Stap voor stap heeft
de stad na de oorlog het puin opge
ruimd. Als een blijvende herinne
ring aan de verschrikking van fe
bruari 1945 staat in de binnenstad
nog steeds de ruïne van de Frauen-
kirche. Zq zal het ook blijven. De
Frauenkirche wordt niet meer op
gebouwd, in tegenstelling tot bij
voorbeeld Dresdens beroemde
Semperoper, die voor een bedrag
van 250 miljoen mark in zijn oude
luister nersteld is en op 13 februari
feestelijk geopend wordt.
Dresden 1985, een stad met grote,
open plekken in het centrum. Er is
efficiënt gebouwd en vooral ook
hoog. Van het gezellige gedruis dat
de vroegere kleinschalige binnen
stad met zijn vakwerkhuisjes en
steegjes kenmerkte, is mets meer te
bespeuren. „Dat mis ik toch wel",
zegt Erika Buhrich.
Stadsarchitect Heinz Michalk: „Na
1945 bestond er geen unanieme op
vatting over wat er moest gebeu
ren. Er werd zelfs over gepraat of
de stad hier weer opgebouwd moest
worden. Sommigen wilden een
heel moderne stad met alleen maar
wolkenkrabbers, anderen pleitten
voor het opbouwen van de stad,
precies zoals ze geweest was. Een
soort museum dus met alle oude
huisjes, straatjes en steegjes. Wij
hebben bij de wederopbouw van de
stad gestreefd naar een synthese.
Door de belangrijkste historische
en culturele gebouwen te recon
strueren hebben wij Dresden zijn
positie als kunststad teruggegeven.
Daarnaast hebben wij ook de mo
derne stedebouwkundige elemen
ten tot uitdrukking laten komen:
een stad met licht en ruimte".
Dresden kijkt niet om in wrok, zegt
burgemeester Gerhard Schill. Hij
heeft er niets op tegen als een aan
tal Engelse piloten, die veertig jaar
geleden de stad bombardeerden, op
13 februari naar Dresden komt.
„Het gaat om de houding van de
mensen nu. Iedereen die de vrede
wil is welkom". Hij wijst er op dat
Dresden het Engelse Coventry als
partnerstad heeft, dat indertijd
door de Duitse Luftwaffe in de as
werd gelegd.
En een partnerschap met een West-
duitse stad, die erg onder de oorlog
heeft geleden, zoals Keulen bij
voorbeeld?
„Ik kan me dat wel voorstellen,
maar ik geloof niet dat de tijd er al
rijp voor is", zegt de burgemeester.
GERARD KESSELS
„Elke Duitse luchtaan
val op burgerdoelen
zullen wij met gelijke
munt betalen" Min ot
meer met deze woor
den richtte Churchill
zich op 10 mei 1940 tot
Duitsland dat toen al
de Polen, met het gru
welijke bombarde
ment op Warschau, op
de knieën had gekre
gen. Het toeval wilde
dat op dezelfde dag
enige Duitse vliegers,
die op weg waren om
een Franse lucht
machtbasis te bombar
deren. uit de koers
raakten en hun bom-
menlast lieten vallen
op het eigen Freiburg.
Zevenenvijftig burgers
vonden de dood.
De Duitse propagan
damachine maakte er
een Engels bombarde
ment van en een woe
dende Hitier betichtte
de Britten van „on
menselijke wreedhe
den", die om vergel
ding schreeuwden.
Toen de aanvallen van
de Luftwaffe op En
gelse steden Lon
den, Coventry, Bir
mingham en Hull
almaar heviger wer
den en tienduizenden
burgers werden ge
dood. riep het Britse
volk om wraak. Het
werd het begin van de
zogenaamde zone-
bom bardemen ten,
waarbij niet alleen in
dustriële en militaire
centra werden gebom
bardeerd, maar ook
steden. Er werd met
gelijke munt terugbe
taald.
De meningen over de
doeltreffendheid van
de vele verwoestende
geallieerde bombarde
menten waren destijds
en zijn ook nu nog
steeds verdeeld. Velen
waren op morele gron
den felle tegenstan
ders, talrijker waren
de voorstanders. Die
waren ervan over
tuigd, dat door een
verwoesting van on
der meer de industrie
centra de Duitse oor
logsinspanning en het
moreel zouden worden
ondermijnd. Het kon
niet uitblijven dat
daarbij vele burgers
ten offer vielen.
Vooral in de bezette
gebieden werden de
massale luchtaanval
len van Britten en la
ter Amerikanen met
vreugde begroet. Hoe
velen, ook in Neder
land, hebben niet met
een gevoel van op
luchting en instem
ming geluisterd naar
het geronk van de for
maties bommenwer
pers die overkwamen
op weg naar weer een
nieuw doel in het ge
hate nazi-Duitsland?
LONDEN Stuur mij een
telegram en ik laat het inlijst
Misschien krijg ik er later
geld voor. De Britse
telegraafdienst is al jaren
afgeschaft want Tante Pos
dat hij niet genoeg geld
opbracht. In Engeland zijn
ouderwetse telegrammen dus
antiek.
Wat doe je dan om van op
afstand te feliciteren of te
condoleren? Tante Pos heeft
nog het liefst dat je belt, wan
dat brengt wel geld op. Je
natuurlijk ook een briefje of
feestelijk versierde kaart
sturen, maar dan loopje wel
risico van ofwel veel te vr
ofwel veel te laat te komen
Een andere, zij het wat
duurdere oplossing is het
zogeheten alternatieve
telegram. Mijn dochter Yolan
maakte daar kortgeleden op
werk kennis mee, op een g
laboratorium van een be faam
Londense kliniek. Het is daa
niet zelden een gekke
bedoening, want de dure
Amerikaanse elektronische
apparatuur veroorzaakt
geregeld ernstige problemen.
Soms is het er om dol van te
worden, zegt Yolanda.
Een beetje vrolijkheid om die -
wetenschappers op te monterei
kan dus nooit kwaad. Dat mot
een van de vrouwelijke chefs
ook gedacht hebben toen ze
kortgeleden een alternatief
telegram bestelde. Het was
bestemd voor een van de dam*
die de volgende dag met
zwangerschapsverlof zou gaan1
Voor een zacht prijsje werd
afgesproken, dat de boodschal
kort na afloop van de normal
dagtaak besteld zou worden.
Het alternatieve telegram w,
een bleke jonge man, die zich
de bewuste avond resoluut naL
de vijfde etage van het
ziekenhuis begaf. Deze pon,
onbekende jongeheer deed zijnde
intrede terwijl in een kamer yye
van het laboratorium een
receptie aan de gang was met
wijn en borrelhapjes ter ere va
Beverly, de collega die over
enkele weken haar eerste bab
verwacht. Aangezien Beverly
duidelijk tekenen van
zwangerschap vertoonde, had
het alternatieve telegram
weinig moeite om zijn
slachtoffer uit de menigte te
pikken.
Het bleke jongmens, gekleed
een zwart pak, stevende zond*
oogverpinken op haar af,
maakte een diepe buiging en z
een mooi versje op, waarin h(
Beverly in naam van haar
collega 's een blozende baby
toewenste, een baby even ster
schrander en onoverwinnelijk
alsmeteen trok deze
vreemde snuiter zijn jas en e
broek uit. En daar stond hij dan r
in het blauw-rode uniform
Superman! Beverly, nogal
bedeesd van aard, wist niet oj
ze moest huilen of lachen. De
omstanders applaudiseerden
beleefd, maar de vertoning w
nog niet afgelopen.
Het jongmens schoot zowaar
ook zijn supermanpakkie uit.
Een ogenblik later stond hij vi
en bloot, op een miniscuul
kuisheidsgordeltje na, in het
midden van de kamer. Er wei
hoera geroepen, maar het was
geen sportief ogend ventje. Hij
voelde dat de omstanders gauf
op hem uitgekeken waren en
scharrelde zijn kleren bij
elkaar. Daarmee verdween hij
richting bureau Debby, de che
die hem daarna voorhield dat
zij niet betaald had óm tot op
het blote vel te strippen.
Terwijl het alternatieve
telegram alvorens te
vertrekken zijn kleding in ore
bracht, vroeg de jongen nog ee
jus d'orange te drinken. Het wi
dorstig werk geweest, zei hij.
Aan een alternatief telegram
zoals deze nep-superman ben j
natuurlijk gauw 25 pond kwijl
in de tweede helft |H
van de jaren zeventig uit 7Veu*H
York naar Engeland is
overgewaaid en daar nu wel J
degelijk ingang gevonden heef Qj
Firma 's, gespecialiseerd in niet -
anders dan alternatieve
telegrammen, zijn er
tegenwoordig in Londen bij de
vleet.
De klant is koning en de
mogelijkheden zijn onbegrensd,
„The Alternative Telegram
Company" adverteert
telegrammen voor om het evet
welke gelegenheid:
verjaardagen, bruiloften, succet
in examens, vut en noem /naam
op. Gezongen telegrammen,
waarbij de mannelijke of
vrouwelijke besteller een
gepaste tekst zingt, gemaakt op
een bekende melodie;
„Kissagrams". waarbij het
feestvarken uitvoerig gezoend
wordt; „Gorillagrams'besteld
door nep-gorilla's die het
feestvarken tegen hun harige
borst drukken; „Tarzan-
telegrammen Roly Poly
Grams", besteld door een leuk
stel bijzonder mollige dames;
„Nun Stripagrams", besteld
door namaak-kloosterzusters da
de gevierde persoon op een
waarbij de bestellers het
feestvarken een korte blik
gunnen op bepaalde onderdelei
van hun anatomie en Full
Stripagrams", die je alles te ziep.
geven.
Dergelijke vertoningen kunne*
op touw gezet worden aan de
voordeur, op kantoor, in het
atelier of de fabriek. Strippendf
nonnen zoeken zelfs hun
slachtoffer op in diens
stamkroeg. Alternatieve
telegrammen vormen zo'n
beetje de zelfkant van de hoog
geprezen Britse humor.
