Qc Stadsmolensluis: buitenbeentje onder de Leidse bruggen
nCCENT NTV LIGT
3P AUTOMATISERING
Ook vijfde damesploeg een feit
ALLER
LEI(DS)
^IDEN OMGEVING
CcidócSoivuvnt
WOENSDAG 6 FEBRUARI 1985 PAGINA 13
kam'
ruggen, we maken er allemaal gebruik van. Zeker
I een waterrijke stad als Leiden zijn het onmisbare
st stejhakels in het wegennet. Veel aandacht is er nooit
makJin de Leidse bruggen besteed. De stilte rond de
°°rJVidse bruggen is met de presentatie van het Brug-
»hojnboek al gedeeltelijk „verstoord".
/an ^et Gemeentearchief aan de Boisotkade hoopt van 9
it en met 29 augustus 1985 in De Waag de tentoon-
ie vaie^*n£ Weidse bruggen" te houden. Als inlei-
or <jng op deze expositie verschijnt in deze krant een
;tuui>rie artikelen over Leidse bruggen. Het zijn geen
Bthodchnische verhandelingen, maar historische verha-
raadin waarin een brug als leidraad dient. De gegevens
jn verzameld door een werkgroep van historisch ge-
ian ateresseerden, die veel van de geschiedenis van de
komieidse bruggen heeft uitgezocht,
i k keu
al n^mensteller is de begeleider van deze werkgroep, de
in h«eer P.J.M. de Baar van het Gemeentearchief. Kees
an Herpen tekent voor de eindredactie. De repro-
"^Mikties zijn van fotograaf Wim van Noort. Vandaag
^"'Jerschijnt het zeventigste artikel in deze serie.
Gezicht op de Stadsmolensluis en het Plantsoen vanaf de Cronesteinkade 3. Foto ca. 1900.
het wereldje van de
jggen is een 'brug die
naam sluis voert be-
ppr ;t een buitenbeentje,
ie op de Zoeterwoudse
igel bij het witte Oud-
itholieke kerkje de si-
ïtie eens in zich op-
DJ emt, zal wellicht niet
?teen aan een sluis den-
n. Normaliter komt
n een grote schutsluis
gedachten, met twee
)llen deuren en een
ilk daartussen. Er zijn
k sluisjes die alleen een
Wjnctie hebben als water-
vil (ring en zo'n keersluis
Has en is de Stadsmolens-
n_ 5s.
M"
gjgtit systeem waarbij de water-
5 lishouding van Rijnland zo-
nig geregeld werd dat de
T- )ge Rijndijk het hoogheem-
adschap in twee delen
k*t*i\ste, dateert al uit de vroe-
iat b middeleeuwen en werd ge-
ïbéUrfeetioneerd rond 1515. Alle
uitwateringen vanuit het zui
den op de Oude Rijn werden
waar ze de Hoge Rijndijk
kruisten voorzien van keer-
deuren. Als het water in de
Oude Rijn al te hoog begon te
komen, werden de deuren ge
sloten en bleef het waterpeil
op het oude niveau. Wanneer
dus het noordelijk gedeelte
van Rijnland wegens een
doorbraak van de Spaarn-
dammerdijk of de Lekdijk in
Utrecht blank kwam te staan,
hield men in het zuidelijk
deel van Rijnland droge voe-
Sluisjes
Er was dan wel geen scheep
vaart van het ene naar het
andere gedeelte meer moge
lijk door al die openingen,
maar door de Neksluis-, een
schutsluis, kon men via een
omweg toch het doel berei
ken. Om een goed functione
ren van die tientallen sluisjes
te waarborgen, oefenden de
ambachtsbesturen en het
hoogheemraadschap een
nauwgezette controle op de
toestand ervan uit; zelfs van
daag de dag wordt er op toe
gezien en moeten verrotte on
derdelen op tijd vervangen
worden.
De Stadsmolensloot, die aan
het sluisje zijn naam gegeven
heeft, is in 1644 gegraven. Er
waren toen enorme proble
men met de vervuiling van de
stadsgrachten en de doorstro
ming van het water. Naar
plannen van onder meer
Leeghwater werd door een
speciale commissie een sy
steem in uitvoering gebracht
waarbjj aan de zuidoost- en
zuidwestzijde van de stad fris
water door windmolens opge
malen werd in een tot bassin
omgevormde stadssingel. Aan
de andere kant van de stad,
bij de Slaagsloot, stond even
eens een windmolen, sedert
1649 zelfs twee. die het vuile
water door de Stinksloot weg
maaide. De maximum opvoer-
hoogte van een scheprad mo
len is anderhalve meter, zodat
er een kunstmatig verschil
van maximaal drie meter ge
maakt kon worden.
De hele stad krioelde van
sluisdeurtjes en schotten in de
grachten en telkens kon een
bepaalde route gevormd wor
den waardoor bet water zich
met enig geweld naar de
Slaagsloot stortte, ondertussen
het vervuilde water meene
mend. Aan de Zuidoostkant
van de stad werd gedeeltelijk
uit bestaande sloten en ge
deeltelijk door nieuwgegra-
ven weteringen een verbin
ding tot stand gebracht tussen
de Rodenburgerwetering en
de Zoeterwoudse singel. Deze
Stadsmolensloot bestaat gro
tendeels nog. Vroeger kende
hij twee aftakkingen: een er
van kwam uit tegenover de
Zijdgracht (Korevaarstraat)
naast het Philosophenpad
(thans de oostelijke dien weg
van de Lammenschansweg)
en de andere liep met een
hoek van bijna 90 graden
naar de Hoge Rijndijk waar
hij juist buiten de (oude) Ho
ge woerdspoort in de Oude
Rijn uitmondde. Aan die tak
stonden een paar volmolens,
die hieraan uiteraard een
prachtige aan- en afvoerweg
hadden, evenals de lakendro-
gers op het Raamland.
Deze situatie heeft tot 1659
geduurd. Toen werd de stad
vergroot met de Haver- en
Gortbuurt en die was gepland
juist waar de tweede tak van
de Stadsmolensloot lag. Nadat
in 1659 de Zoeterwoudse sin
gel gegraven was. mondde die
tak daar in uit. vrijwel op de
plaats waar nu de Stadsmo
lensluis ligt. Wie toen het
wellicht nog houten sluisje
met bruggetje gemaakt heeft,
is niet achterhaald. Evenmin
is bekend of en wanneer het
bruggetje ijzeren poppeleu-
ningen gekregen heeft; ver
moedelijk is dat in dezelfde
tijd geweest als het bruggetje
over de andere tak bij het
Philosophenpad. dat in 1672
door Johannes van der Poel
voor 45 van zulke leuningen
voorzien werd.
Rampjaar
Het jaar 1672 was het ramp
jaar. De Franse troepen kon
den nog wel door de Holland
se waterlinie tot staan ge
bracht worden en moesten
uiteindelijk smadelijk afdrui
pen, maar het vertrouwen in
de verdediging van Holland
had een geweldige knauw ge
kregen. Ook in Leiden krabde
het stadsbestuur zich eens
achter de oren. zeker met de
vernietigende rapporten die
het van een paar erkende des
kundigen in vestingbouwkun-
de gekregen had. Zodra de
toestand wat meer genormali
seerd was. viel in augustus
1674 het besluit de meest be
dreigde punten aan te pak
ken. Daaronder was het ver
breden van de pas uit 1659 da
terende Zijlsingel en Zoeter
woudse singel
Buiten de nieuwe singelweg
zou een strook ter breedte van
400 voet (125,6 meter) onbe
bouwd moeten blijven; hoog
stens mochten er tuinhuisjes
met een oppervlakte van niet
meer dan 12 bij 9 voet (3.77
meter bij 2.83 meter) en niet
hoger dan 8 voet (2.51 meter)
verrijzen Men startte meteen
met de aankoop of onteige
ning van de benodigde strook
grond. Deze bestond uit 53
percelen, waarvan perceel 40
de Stadsmolensloot was. Per
ceel 39. ter grootte van 56
vierkante roeden, werd door
de tot de bekende doopsgezin
de familie behorende Pieter
van Hoochmade voor 168
verkocht. Wellicht zou hij het
niet fijn gevonden hebben als
hij geweten had dat op de rest
van zijn land een paar eeu
wen later een Oud-Katholie
ke kerk gebouwd zou worden
Perceel 41. gelegen naast het
weggetje langs de Stadsmo
lensloot ongeveer waar nu
nog een pad is. behoorde aan
het Catharinagasthuis, dat
voor 75 vierkante roeden
225 ontving. Na de verve
ning van de grond volgde de
aanbesteding van het weggra
ven van de bestaande weg
langs de singel aan Jacob Cor-
nelisz. van Wassenaar op 18
maart 1675. Bij de werkzaam
heden moet ook de Stadsmo
lensluis gesneuveld zijn. Het
maken van de nieuwe weg
werd op 22 juli gegund aan
Ary Barentsz voor 4-5-0 per
roede en aan Arent Cornelisz.
voor ƒ4 per roede Wie toen
een nieuwe brug met sluisje
gebouwd heeft, is niet achter-
In later jaren is uiteraard wel
eens aan het sluisje getim
merd. Zo nam op 14 februari
1870 J. Groenewegen te Haar
lem voor 595,- aan om het
geheel te vernieuwen Een
verlaging vond plaats in 1930.
maar dat was nog' niet vol
doende. De Zoeterwoudse sin
gel was een vrij smalle en
slecht verharde weg. zodat
besloten werd de singelsloot
te dempen en bij de weg te
trekken. Dit karwei werd in
gedeelten aanbesteed, het deel
tussen de Van Disselbrug en
de Wasstraat voor ƒ5050,- aan
E. van den Berg De brug
moet begin 1935 aanzienlijk
zijn verbreed, maar een aan
besteding daarvan is niet ge
vonden. De Zoeterwoudsesin-
gel werd daarna geasfalteerd,
een karwei dat op 1 maart
1935 voor ƒ5420.- aangeno
men werd door de NV Neder-
landsche Basalt Mij Het brug
dek werd niet van een laag
asfalt voorzien, maar bleef ge
woon van hout. Sedertdien is
er niet erg veel meer aan de
brug veranderd, al zijn de
deuren nog wel eens ver
nieuwd.
Kerkje
Behalve een koffietent naast
de brug is zijn bekendste buur
het witte Oud-Katholieke
kerkje Dit werd ontworpen
door de architect Bernard
Buurman en tussen 23 sep
tember 1925 (eerste steenleg
ging) en 3 mei 1926 (plechtige
inwijding) gebouwd Dat het
een klein kerkje geworden is.
spreekt vanzelf voor wie het
aantal parochianen kent: on
danks dat oud-katholieke
geestelijken mogen trouwen
slechts zeer gering Het oud-
katholicisme heeft in Leiden
nooit erg veel aanhangers ge
had. De grote voorman ervan,
de bekende Hugo Franciscus
van Heussen, heeft tijdelijk
veel elan teweeg weten te
brengen, maar daarna was het
een slechts zeer klein gezel
schap dat als parochianen de
kerk bezocht
Deze was sedert 1680 achter
het woonhuis van Van Heus
sen en zijn twee ongehuwde
zusters aan de Hooigracht ge
situeerd. Deze kerk heette De
Liefde naar een gevelsteen
voorstellende de Barmhartige
Samaritaan. Aanvankelijk
was het slechts een van de
vele katholieke schuilkerken,
maar al spoedig week Van
Heussen dl van de lijn zoals
die door Rome werd uitgestip
peld. In het missiegebied Hol
land woedde de ..gesel"' van
het Jansemisme en Van Heus
sen was die richting toege
daan. Toen het in het begin
van de achttiende eeuw tot
een definitieve scheuring
kwam, werd Van Heussen
een van de drijvende krach
ten achter het Oud-Katholi-
cisme. de ..Oud-Bisschoppelij-
ke Clerezij".
Zijn schuilkerk deed tot 1926
dienst, na vele perikelen op
bouwkundig gebied. Toen op
31 januari 1925 de oude kerk
en pastorie aan het St. Eliza-
bethziekenhuis werden ver
kocht. ontving de parochie
genoeg om uit de geldzorgen
te komen. De villa „De Hoek
stee" aan de Zoeterwoudse
singel (thans De Tombe-Melse
accountants) werd gekocht en
er naast verrees het kerkje.
De inventaris van de vroege
re kerk werd naar De Laken
hal overgebracht en is daar
nog steeds te bezichtigen. Af
gezien van de keerdeurtjes
herinnert er maar weinig
meer aan de vroeger zo be
langrijke functie van de sluis.
De naam Stadsmolensluis doet
dan ook zó vreemd aan. dat
de brug naar analogie van an
dere bruggen met een keers
luisfunctie (Waddingersluis-
brug. Neksluisbrug) maar be
ter Stadsmolensluisbrug of
Stadsmolenslootbrug genoemd
zou kunnen worden Het ts
immers te hopen dat hij nooit
meer als keersluis moet func
tioneren.
él li lieten zich informeren over de mogelijkheden van automatisering in de tuinbouw.
^ÊISWIJK De
i^Jalfde Nederlandse
tibouw Vaktentoon-
ling (NTV) in de Bleis-
ise veiling is gisteren
^bend door de voorzit-
SJj van de Nederlandse
aziibouwraad, mr.
■aafroost.
<Jge
radNl
'V is een van de groot-
"^.entoonstellingen op het
•^bouwgebied ter wereld.
9*ig jaar trokken ruim
00 bezoekers langs de
•honderd stands; in de
Ite plaats natuurlijk uit
eigen land. maar ook
Jegen woordigers uit ande-
-onEuropese landen en on
zineer uit het Midden Oos-
uit Canada, de Verenigde
(cfcen. Nieuw Zeeland en
en in.
Ier
wf zozeer door het aantal
vat ds. maar door de kwali-
geldt de beurs als een
M4 de meest vooraanstaande
ter wereld. Nederland loopt
nog steeds voorop op tuin
bouwgebied en dat blijkt ook
wel uit de grote hoeveelheid
nieuwe, innoverende tech
nieken die jaarlijks worden
gepresenteerd. Overigens is
het accent van de beurs
het was vorig jaar al enigs
zins zichtbaar verlegd van
energiebesparing naar verre
gaande automatisering. De
computer in de tuinbouw
rukt op.
Het accent van de automati
sering ligt op de bedrijfsregi-
stratie: het invoeren in één
computer van gegevens over
het teeltproces (klimaat,
luchtvochtigheid, lichtinval)
en van gegevens van admini
stratieve aard (lonen, veilin
gopbrengsten. exportcijfers).
Die bedrijfsregistratie hangt
overigens wel nauw samen
met energiebesparing, aange
zien het „afsluiten" van kas
sen met behulp van gevel-
schermen en dubbele begla
zing hogere eisen stelt aan
het besturen van het teelt
proces.
De Energieprijs, die het
Landbouwschap drie jaar
lang in de vorm van een wis
seltrofee heeft uitgereikt,
wordt niet meer toegekend.
Volgens het Landbouwschap
zijn er nog wel verfijningen
in de manieren om energie
te besparen, maar echt nieu
we vindingen worden niet
meer gedaan. Overigens
kunnen verfijningen in bij
voorbeeld teelttechnieken en
veredelingsprocessen toch
zeer essentieel zijn in de
kwaliteitsverbetering. Kwa
liteit is tenslotte hetgene
waar de Nederlandse tuin
bouw het van moet hebben.
De NTV duurt tot en met za
terdag, de openingstijden zijn
van negen tot zeven uur. be
halve zaterdag, dan sluit de
beurs om vier uur. De toe
gangsprijs bedraagt zeven
gulden vijftig.
WIELERFORMATIE DU PRIE AANZIENLIJK VERSTERKT
LEIDEN Na een voor
zichtige start in 1984 komt
de Leidse wielerformatie
„Du Prie" dit seizoen aan
zienlijk sterker voor de
dag. Niet alleen werd de
ploeg uitgebreid van 14
tot 20 renners, vooral het
aantrekken van renners
die goed uit de voeten
kunnen in de klassiekers
is een stap in de goede
richting geweest. Op de
ploegen voorstel ling in
Sassenheim stelde mana
ger Joop Riethoven gister
avond bovendien een
nieuwe vrouwenploeg
voor, die in ieder geval de
komende twee jaar ge
sponsord zal worden door
Fer van Duuren.
Na een eerste jaar waarin de
successen vooral in de criteri
ums, de rondjes rond de kerk
toren. werden geboekt, wil
men nu graag ook in het klas
sieke werk mee gaan tellen.
Om daarin te kunnen slagen,
zijn drie renners aangetrokken
die, in tegenstelling tot de ove
rige zeventien coureurs, niet
uit Zuid Holland afkomstig
zijn. Het zijn de renners Karei
van Goethem, Rob Kleinsman
en Gerrit van Hall. Maar ook
de Westlanders Onno Anten
en Joost Kouwenhoven wor
den in staat geacht op het
voorste plan mee te strijden.
Naast deze renners zijn Axel
Hermans. Erwin Nieuwenhui-
zen en Rob en Sjaak Sienders
de ploeg komen versterken. In
de eerste plaats criterium-spe
cialisten, die wellicht ook het
grote werk aan kunnen.
Van de veertien renners waar
mee de ploeg vorig jaar startte,
zagen er negen hun contract
verlengd. Daaronder bevinden
zich de Swiftrenners Richard
Ippel, Paul Kooijman, Jan
Hendrik Lagerweij en Gertjan
Zwaan. Naast Erwin Nieuwen-
huizen traden Roland Koorn-
stra en René Guyt in de loop
van het vorige seizoen toe
Ploegleider is Lesly Rietho
ven.
De in een opvallend shirt ver
schijnende vrouwenploeg is
een hoofdstuk apart. Gechar
meerd van de successen van
de Nederlandse wielrensters in
de Tour de France, is Joop
Riethoven erin geslaagd de
vijfde Nederlandse damesfor
matie op poten te zetten. Voor
lopig bestaat deze uit zes ren-
sters. Drie ervan hebben ruim
schoots ervaring in de wieler
sport: Hanneke Lieverse (Hil-
legom), Betsy van IJken
(Baarn) en Els Koolloos (Voor
hout). Monique Kauffman
(Kijkduin) draait ook al enkele
jaren succesvol mee, terwijl de
jonge rensters Mary van Galen
(Delft) en Monique Bouter
(Groot Ammers) het predicaat
..talent" verdienen
Zowel bij de amateur- als bij
de damesploeg is de professio
nele begeleiding een opvallen
de zaak. In navolging van de
specialistische aanpak bij
Francesco Moser. staan de ren
ners en rensters voortdurend
onder uitgebreide medische
controle
Bij de dames is daarbij een
grote rol weggelegd voor de
pas 23-jarige ploegleider en
ClOS-student Michel Schoen
maker (Mijdrecht), die de za
ken bijzonder gedegen aan
pakt. Nadat hij de huidige we
reldkampioen bij de junioren
Tom Cordes en ex-wereld-
kampioene Petra de Bruin al
van oefenschema's voorzag,
doet hij dit nu bij de dames,
met wie hij al op trainings
kamp is geweest in Papendal.
De Leidse huisarts Simon
Kooijman neemt de amateurs
onder zijn hoede
PIETER EVELEIN
Telecommunicatie
Ir. H. Kraayenbrink geeft op
7 en 21 februari lezingen
over de 'Ontwikkelingen in
de telecommunicatie' aan de
band van dia 's en een video
film. De lezingen beginnen
om kwart over acht. De heer
Kraayenbrink gaat in op de
toekomstige mogelijkheden
van de telefoon, telex, sate-
lieten, personal computers
enzovoorts.
IBB-Kondor
De heer J.A van Lit is in
dienst getreden als adjunct-
directeur bij de IBB-Kondor-
Groep n.v Hij is belast met
de leiding van de technische
afdelingen bedrijfsbureau,
calculatie. bouwtechnische
afdeling, automatisering en
inkoop.
Oefenruimte
In het wachtgebouw bij de
Morschpoort is oefenruimte
beschikbaar voor theater-,
dans en mime groepen De
ruimte heeft een houten
vloer en is voorzien van twee
spiegelwanden. De opper
vlakte is 75 vierkante meter
Inlichtingen bij de Stichting
Toch Theater, tel 131129 of
naar te/. 211897.
Mare Ponthus.
Creation Rebel
De Engelse reggae formatie
„Creation Rebel" treedt vrij
dagavond 8 februari op in het
LVC aan de Breestraat 66
De toegangsprijs bedraagt
tien gulden Zaterdag 9 fe
bruari treedt „Scream Thera
py" met in het voorprogram
ma Frank Stroo De toe
gangsprijs bedraagt dit keer
drie gulden vijftig
Mare Ponthus
De Franse pianist Mare Pont
hus debuteert in Nederland
met concerten in Amsterdam
en Leiden Op vrijdag 8 fe
bruari is hij te beluisteren in
de Kapelzaal van K&zO aan
de Oude Vest Hij speelt wer
ken van Mozart. Chopin en
Prokovieff. Het concert be
gint om kwart over acht
Bezwaren
Rijnsburger door
GS verworpen
DEN HAAG/RIJNSBURG
Gedeputeerde Staten verwer
pen de bezwaren van een
Rijnsburger tegen de bouw
van 26 kleinere woningen op
de hoek Langevaart Rapen
burg. De bewoner van de Lan
gev aart maakte er bezwaar te
gen dat de nieuwbouw op een
erg korte afstand van apt wo
ning zal komen De woonka
mers van de nieuwe huizen
komen niet aan de kant van
de Lange vaart, daarom vinden
GS dat het wel meevalt met de
schending van de privacy.
BURGERLIJKE
STAND
LEIDEN - Geboren Mr* ILarga-
rt-tha Tanneke Heieen. d v W We»-
Lr kamp en W M G Trommelen.
Marlines Cornell*. IV L Qldrmhagi-
en C W van der Plas. Simca Rwi
zv-J B Zomerdijk en M P Lntr.
Patricia Elisabeth Jus. ma dv R
Krapels en Y van Rotterdam 1 mry
Helena Thérèie d v R Krapdi en
Y van Rotterdam Hianra Sophia,
d v D Stapper en M H S Vertil
Hendrika Jaroba. dv C v.«r. Delft
en J T Kromhout. MirelLa. d* G
W van Tricht en S L Houwer An-
fla Hendertka. d v D Noppen co J
C A Guijl David Daniel iv H
B van Zuurrn en W J san Dijk
Rent- Abraham. IV. G. A Landhdüt
en M H Francken Michael Hendrik
William, t-v H Smit en C i Verdel.
Timotheu» Afrann» Petrus zv I
van Slarkenbur* en P M M Knak
Jeffrey, i v R Gleijm en M E GaLla-
gon Robert. zv P H A U'mvrrn
en M M Zonderop. Arendje Gerda
Mandie, d v A Rrmmelzwaal em C
Gunt. Ismail. v A El Rouayadi en
M Tanouti, Scbastiaan Roeland, z v
H A Dubbelaar en C W M san der
Werff. Hugo i v H C J dr Reus cn
W G Zeijler, Joan, d v A TcgeUur
en S J de Raad. Yvonne dv J R
Buitendijk en G M C Pijnarker.
Björn Benjamin, z v P S Zaadnoor -
dijk en J A J van Helden
Overleden: A E Dudorfc. ab 3-2-
1896 vrl frh grw met J Dewrfcng.
R Wolfv geb 13-8-1900 vrt rrhtg
van F van Nieu «venhuijam C van
den Oever geb 7-11-1908 nua. M
van der Boon geb 7 10-1921. vrt
echlg van J van Dui^i E T Her
mant geb 23-10-1921 vrt 31 C van
der Steen, geb 3-4-1893. vrt geh
J Dl
14-5 1898
geh gr» mm J A
Stok f' van der Men gen
22-11-1901. vrlC Brij geh v£l*»9.
vrl grh gen met J Kukler A M
van der Lectj. geb 23-7-1903. vrt.
Gehuwd: R J M Voakuil en M Ca
nahuga Prnma E Rotebi«aa en E J
A Maaa. L J F Fielemon en S J
Voorzaat S de Wolf en E Koore-
man. V J Aalbrrs en A ra der
Heek. A Sital en M
