Picknicken
tussen wolven
en oerossen
Einde
snoekseizoen
vier en"
Nieuwe natuur"
Iet deze laatste, retorische vraag
'ordt doorgestoten naar de kern.
rndat de natuur zich niet laat
wingen, is het onmogelijk de ve-
ctatie op de Veluwe langs natuur-
jke weg door oerossen, wisenten,
landen en andere grote planten-
lers in toom te laten houden,
raarbij de aantallen planteneters
an weet in toom gehouden zouden
loeten worden door wolven. Als
leitbezorger van zo'n gesloten sys
tem heeft zich de bioloog dr.
larm van de Veen opgeworpen,
oofd yan de ecologische onder
zoeksgroep van het Instituut voor
^"vtVlieuvraagstukken aan de Vrije
Ihiversiteit te Amsterdam. En de
'm lem is gehoord. Zijn roep om het
"pheppen van een „nieuwe natuur"
dat Nederland die niet beheerd
lordt door mensenhanden, maar
loor de gebitten van grote roofdie-
en en planteneters, blijkt na te
.linken in het Meerjarenplan Bos-
ouw dat de regering zojuist bij de
■■'weede Kamer heeft ingediend.
t jg'olgens dit beleidsstuk moet er op
hete Veluwe een GEN komen, een
)ert rote eenheid natuur. Zo'n gebied
EJeldru voor z'Jn verzorging geheel op
Jchzelf aangewezen dienen te zijn.
>osi-'r wor<h n'et gepoot of gerooid.
van>ood hout blijft liggen. Als maai-
ïachines fungeren wilde runderen
jigti paarden. Dreigen er daar te veel
ma.an te komen, dan zorgen wolven
ka_n lynxen voor opruiming. Op deze
j jjgPnier zou in Nederland een grote
»een?vensSemeensc^aP van f'ora on
'as.ïuna teruggeschapen kunnen wor-
■ndeen die door mensenhanden zelfs
iet bij benadering na te bootsen
r0Lalt Met vee^ moer variatie en
een zakelijk argument veel la-
ere beheerskosten. Een natuuront-
r 'ikkelingsbeleid dat aansluiting
,jjn Dekt bij natuurlijke processen.
jaaf ieen boswachters met ieder'hun
igen perceeltje. „Geen bos", zoals
r. Van de Veen het in zijn pleitno-
De ketting
Waar zit de denkfout bij dr. Van de
Veen? „Hij is een creationist",
vindt Van Pinxteren. „Dat wil zeg
gen: hij verkondigt dat wij mensen
krachtens ons rentmeesterschap op
aarde in staat zijn om natuur te
scheppen. Maar de praktijk bewijst
het tegendeel. De natuur bouwt
zichzelf en wat er eenmaal uit ver
dwenen is, komt nooit meer terug.
Carla en ik gebruiken graag de pa
rabel van de ketting. Die komt
erop neer dat je in de natuur te ma
ken hebt met een keten van scha
kels. Haal je er een schakel uit, dan
doorbreek je de ketting en zul je
zelf moeten optreden als schakel.
Je zult zelf elke schakel moeten in-
•rs. R. van Pinxteren: „Je kunt
iet een aantal losse schakels
emen en die dumpen binnen
en hek op de Veluwe".
LELYSTAD Een goed begrip
van het twistgesprek dat is ont
brand over een tandenblikkeren-
de strijd om het bestaan tussen
wolven en oerossen ten gunste
van meer natuurlijk evenwicht op JJ°°Q0prui"
de Veluwe, dient eigenlijk te be
ginnen bij een fragiele steltloper
als de lepelaar. Dit startpunt al
thans wordt gekozen door drs. R.
van Pinxteren, etholoog ofwel
deskundige op het gebied van
diergedrag uit Lelystad. „De Oost
vaardersplassen in de Flevopolder
vormen, hoe jong ze ook zijn, het
enige oergebied van Nederland",
zegt hij. „Daar is dus een stel bio
logen uit Wageningen op losgela
ten. Die zagen er een prachtige
.olonie lepelaars ontstaan. Omdat lepelaars grote eters van ste-
elbaarsjes zijn, hebben ze toen een vijver aangelegd vol ste-
:elbaarsjes. Met een bord erbij: dit is voor de lepelaars. Woe-
ertd werden ze toen de lepelaars doodgemoedereerd gingen
ourageren in Noord-Holland".
:r rimpelt leedvermaak boven de
luige krulbaard die drs. Van Pinx-
l?ren doet ogen zoals een natuur
vorser- volgens het boekje ogen
|ioet. „Hetzelfde verhaal kan ik
ver ganzen vertellen. Die hebben
la- en zoveel gras nodig, hebben de
Biologen uit Wageningen berekend.
I)us leggen we de Ganzengauw
lan, een gigantisch grasveld. En
J/ee je gebeente als de ganzen bui-
|?n dat gebied durven komen. Of
Je aalscholvers. Dat is helemaal het
Ijppunt. Een van de meest be-
?hermde vogelsoorten in Neder-
md. Hebben, we in de Oostvaar-
ersplassen een unieke kolonie van
ekregen die op het IJsselmeer zo-
eel vis kon vangen als ze maar
/ilde. Wat gebeurde? Vlak bij die
olonie legde de Nederlandse Hen-
elaarsbond een aantal kweekvij-
ers aan. En hoe reageerden de
alseholvers? Die gingen daar na-
jurlijk proletarisch winkelen. Het
evolg is dat er een afschotvergun-
ing voor aalscholvers is verleend,
laar ik zeg: in feite zouden ze de
lanologen moeten afschieten. Pla-
ologen dienen toch te weten dat
e natuur zich niet laat dwingen?"
ta's uitdrukt, „dat een eindeloze
herhaling is van steeds hetzelfde,
een grauwe mengsmering".
Blijft er in zo'n GEN, een grote
eenheid natuur, plaats over voor de
recreant?, zullen de uitbaters op de
Veluwe eerst even willen weten.
Zeker, sust dr. Van de Veen op
voorhand. Een GEN heeft een be
langrijke recreatiefunctie. „In lan
den waar het onderscheid tussen
aangeharkte en ongerepte natuur
goed zichtbaar is, blijken echte na
tuurgebieden ook van enorme re
creatieve betekenis te zijn omdat
een stuk wilderniservaring een we
zenlijk andere dimensie heeft dan
een bezoek aan een pretpark". Het
is hier dat etholoog drs. Van Pinx
teren vraagtekens begint te plaat
sen. En vanuit de praktijk, want
die bestaat er al op kleine schaal in
Nederland. Zo zijn hij en zijn
vriendin Carla Westerbeek, even
eens afgestudeerd in de ethologie,
regelmatig te vinden bij de 34
Heckrunderen (teruggefokte oer-
runderen) die bij wijze van proef
als natuurlijke maaimachines het
gebied van de Oostvaardersplassen
begrazen.
Een beetje scheef
„In een natuurgebied", zegt Van
Pinxteren, „kan alleen publiek
worden toegelaten op voorwaarde
dat de mensen begrijpen wat de
dieren hun zeggen. Wanneer zo'n
groot rund gevaar ducht, voor een
kalfje bijvoorbeeld, en een maxi
male dreiging uit wil drukken, gaat
het een heel klein beetje scheef
staan. Het heeft zelfs Carla en mij
de nodige moeite gekost die dreig-
houding te leren herkennen, ter
wijl wij toch een studie van negen
jaar achter de rug hebben. Ik be
doel: tussen die Heckrunderen
moet je echt niet iemand met een
picknickmand neerzetten. Dan loop
je het gevaar dat je zeshonderd tot
achthonderd kilo over je heen
krijgt, want zo zwaar wegen die
beesten en ze gaan, anders dan de
schuwe edelherten op de Veluwe,
heus niet voor je opzij. Wanneer de
rust in de groep wordt verstoord,
beginnen die runderen agressief
gedrag tegen mensen te vertonen.
Dat hebben we onlangs nog ge
merkt. Normaal kan Carla tot op
een meter afstand van de Heckrun
deren komen. Maar toen was er
een jong verdwenen gestroopt,
moeten we aannemen en bleken
er opeens grote spanningen in de
kudde te heersen. De dieren waren
schuw geworden. Ze deden uitge
sproken abnormaal".
Hoe scherp dieren op menselijke
gedragingen reageren, illustreert
Van Pinxteren met het voorbeeld
van de kiekendief. „Ik heb me al
voorgenomen geen foto's meer van
kiekendieven te maken, zelfs niet
met de telelens. Want ik heb ge
merkt dat de dieren afzwenken zo
dra je de camera op ze probeert te
richten. Ze zijn geconditioneerd
door de geweren van jagers. Ze
slaan op de vlucht voor elke op
waartse beweging". Hetgeen tot de
gevolgtrekking leidt dat het af
schieten van wilde runderen,
mocht er overpopulatie dreigen,
helemaal niet kan. „O nee", beaamt
Van Pinxteren, „je zou er de sociale
structuur binnen de groep mee ka
pot maken. Op de slikken van Goe-
ree loopt ook een experimentele
kudde Heckrunderen. Toen daar
een stiertje de hulp van een veearts
nodig had. moesten ze er een kring
van auto's omheen zetten om de
rest op afstand te houden. Een
rund in nood wordt nu eenmaal
door de kudde geholpen. Dat is het
gedrag van die dieren ten voeten
uit".
Fabeltjeskrant
Wolven dus om de ongewenste ver
menigvuldiging van grote planten
eters te bestrijden waar geweer
kogels falen. Volgens dr. Van de
Veen is dat heel wel mogelijk.
Etholoog Van Pinxteren echter
schudt met zijn baard andermaal
nee. „Een wolf tegen een oeros of
een eland, dat is vijftig kilo tegen
achthonderd kilo. Recent onder
zoek in het reservaat Isle Royale in
Canada heeft uitgewezen dat er
twaalf wolven nodig zijn om één
enkele grote planteneter te slaan".
De berekening die hieruit voort
vloeit moet volgens Van Pinxteren
zonneklaar duidelijk maken hoe
zeer een gesloten, zichzelf verzor
gend natuursysteem thuishoort in
de fabeltjeskrant. „Blijkens datzelf
de Canadese onderzoek heeft een
roedel van twaalf wolven ongeveer
eens per week een eland of andere
grote planteneter nodig. De kudde
waaruit zo'n roedel moet kunnen
putten, dient dus heel groot te
zijn".
Hoe groot? „Ik schat dat je over een
kudde van minimaal vierhonderd
volwassen elanden of runderen
moet heschikken, wil je de soort in
stand houden en per jaar toch vijf
tig dieren aan de wolven kunnen
offeren. De voedselbehoefte van
zo'n kudde is naar Nederlandse be
grippen gigantisch. De vijfhonderd
hectare van de Oostvaardersplassen
is al te klein voor onze 34 Heckrun
deren. Maar daarmee ben je er niet.
Om inteelt te voorkomen, zou je in
zo'n grote eenheid natuur op de
Veluwe meerdere roedels wolven
proletarisch winkelende aalscholver
nodig hebben. Twee roedels zou
zelfs te weinig zijn. Wat stellen nou
24 dieren voor om inteelt tegen te
gaan? Zie de inteelt bij herdershon
den. Ik schat dat je toch wel vijf
roedels nodig zou hebben. Dat
maakt dus vijf maal een kudde van
vierhonderd volwassen grote plan
teneters. Die hebben weer een
graasgebied nodig van misschien
wel duizend vierkante kilometer of
meer Het komt er op neer dat je
heel Nederland zou moeten evacue-
edelherten zijn schuw genoeg om geen gevaar voor de
mensen te vormen.
ZATERDAG 2 FEBRUARI 1985
vullen die door jouw toedoen is
verdwenen. Je kunt niet een aantal
losse schakels nemen en die dum
pen binnen een hek op de Veluwe.
Je bent verantwoordelijk voor de
ontbrekende schakels".
In kleinschalig. dichtbevolkt,
kunstmatig aangelegd Nederland
kan de natuur helemaal niets regu
leren Dat moeten de mensen doen.
„Wat ik Van de Veen kwalijk
neem", zegt Van Pinxteren. „is dat
hij helemaal met heeft nagedacht
over de vraag: hoe ga je met dieren
om1 Hoe moet een ecosysteem in
elkaar zitten, daar denkt hij over
na. Welke successie moet je hebben
in de plantengroei0 Maar met: wel
ke levensvoorwaarden en wat voor
begeleiding hebben dieren nodig?
De wetenschap van de ethologie
zou veel meer ingeschakeld dienen
te worden. Met behulp van die des
kundigheid zou je dan op de Velu
we iets kunnen maken in de stijl
van het Nationaalpark het Beierse
Woud waar de mensen op verant
woorde wijze kunnen verkeren te
midden van de grote zoogdieren
die vroeger in Nederland voorkwa
men. Daar zou niets op tegen ziin.
Zo min als er iets op tegen is om bij
het beheer van natuurterreinen
grote planteneters in te schakelen
De Schotse Hooglanders die bij
wjze van experiment een stukje
Imbos op de Veluwe begrazen,
doen het prima. Maar we moeten
ons steeds blijven realiseren dat het
om kunstmatige situaties gaat. Om
situaties waarin de mens de verant
woordelijkheid blijft dragen voor
het welzijn van de dieren en het
landschappelijk beheer".
Van Pinxteren beklemtoont dat hij
dr. Van de Veen en diens denkwe
reld allerminst wil verguizen. „In
tegendeel. Er zit veel positiefs in
zijn plannen. Hij heeft een totaal
nieuwe kijk op het beheer van onze
natuur en hij is er precies op het
goede moment mee gekomen, op
het ogenblik dat de bosbouw in Ne
derland populair gezegd op zijn gat
lag door de stormen van de jaren
zeventig. Toen bleek namelijk dat
de monocultuur van onze bossen
veel te kwetsbaar is en dat natuur-
bossen met hun grote verscheiden
heid aan bomen veel beter bestand
zijn tegen calamiteiten. Van de
Veen heeft de noodklok geluid en
hij had een alternatief te bieden".
Onvolwassen
Een onvolwassen alternatief ech
ter dat wil Van Pinxteren als
etholoog pal staande houden. „Ik
vind dat we eerst eens een keer
een beheersplan zouden moeten
maken dat tot in zijn uiterste con
sequenties is doorgedacht Vervol
gens zouden we een aantal veldstu
dies moeten verrichten om ant
woord te vinden op de vragen: hoe
gedragen dieren zich ten opzichte
van een bepaald gebied, ten opzich
te van elkaar en ten opzichte van
de mens? Pas daarna zouen we
moeten proberen te komen tot een
wat sluitender plaatje Want nog
maals: de natuur laat zich niet
dwingen". Waarna Van Pinxteren
behoedzaam ontvouwt hoe zo'n
beeld eruit zou kunnen komen te
zien. „Ik denk aan een stuk of tien
kerngebieden op de Veluwe. Mini
maal vijfhonderd hectare elk. dat is
niet groot, hoor, daar loop ie in een
uur dwars doorheen. In elk kern
gebied zo'n dertig grote planten
eters plus dertig edelherten die zich
weer met iets anders voeden en
misschien een tiental wilde zwij
nen. Publiek mag er in die kernge
bieden niet komen. Wel in de om
gevende terreinen. Daar zouden
edelherten voor het beheer kunnen
zorgen, want die zijn schuw genoeg
om geen gevaar voor de mensen te
vormen. Op zo'n manier zouden we
de Veluwe wezenlijk kunnen ver
rijken. In de kerngebieden zouden
open landschappen ontstaan, een
gevarieerd bestand aan bosschages,
afgewisseld met vlaktes. En dat zou
allemaal naar buiten uitstralen. O
ja. alles zaait zich uit en vliegt uit.
Dat merk je hier. Dank zij de Oost
vaardersplassen zie je nergens zo
veel roofvogels als boven de Flevo
polder".
PIET SNOEREN
n de
n zij
t de
af-
nie-
Wanneer u voor 1 maart nog een
paar snipperdagen of een weekein
de achter de hand heeft, en wan
neer u bovendien van uzelf vindt
dat u zo braaf en edelaardig bent
geweest dat u een paar beste visda
gen toekomen, dan raad ik u van
ganser harte aan het einde van het
snoekseizoen te gaan „vieren" in de
polder Het Grootslag, tussen Hoorn
en Enkhuizen, dus in het Noord
hollandse. En als u daar voor 1
maart niet meer aan toe komt, ont
houd dan goed wat ik u hierna be
schrijven zal: er ligt daar een
uniek, een grandioos visgebied en
bovendien wordt u daar als henge
lende gast zo teder in de watten ge
legd, bij wijze van spreken, als
maar op weinige plaatsen elders.
Het is, zoals gezegd, een mooie
snoek- en baarspolder, en vandaar
dat ik een tocht derwaarts voor de
komende weken aanraad, want op
1 maart is 't daar met het vissen
met de speciale hengel gedaan. Niet
dat er dan niks meer te beleven is;
de polderweteringen en de plasjes
in de natuurreservaatjes tussen de
akkers hebben volgens kenners
ook een prima bezetting aan knap
pe rietvoorn, brasem en karper
op welke laatste vissoort er merk
waardigerwijze niet de moeite
wordt gevist. Maar er is in 1983 wel
een beer van 26 pond uitgehaald!
En op zomeravonden is aal pakken
hier bijkans een nationale sport.
De polder Het Grootslag staat in de
Grote Vergunning van de NWS
(pag. 75) maar met die vergunning
op zak mag u er alleen vissen met
een gewone hengel Hoe nu te han
delen als u er wilt snoeken0 En
langer dan een paar uurtjes0 Een
paar dagen zogezegd, gelijk ik hier
boven aanbeval0
De actieve plaatselijke hengelsport-
vereniging De Vrolijke Visser te
Des avonds een diner en de sterke verhalen.
Grootebroek/Bovenkarspel. de en
thousiaste visser-hotelhouder J.
Vader van hotel Het Wapen van
Grootebroek. Zesstedenweg 206,
1613 KE Grootebroek, telefoon
02285-11498. en de eenvoudigweg
zeer bekwaam te noemen visser (en
medewerker aan vele binnen- en
buitenlandse sportvisbladen) Jan
Eggers hebben ten dienste van de
sportvissers daar een aantal arran
gementen en mogelijkheden ge
schapen waar ik eerbiedig „U" te
gen zeg.
Tussen Hoorn en Enkhuizen, dat
was van oudsher 't land van de
kool. (Dat is 't nog. zoiets van 80
procenj: van onze bloemkool komt
er vandaan, plus de groene en rooie
en savoye. maar met name de
bloembollenteelt is zeer in op
komst. Kool werd op lange, smalle
schuitjes, die met een vaarboom
voortbewogen werden door de pol
derweteringen. naar de veiling ver
voerd. Er is hier geruilverkaveld,
maar op landschappelijk aanvaard
bare wijze, met sparing van heel
wat natuurmonumentjes. Ergo: van
die oude poldervaarten zijn er veel,
en gebiedjes met riet en ruigt en
breder en smaller water ook, over
al door 't gebied.
Die koolschuitjes varen niet meer
naar de veiling, maar er zijq er nog
een aantal zorgvuldig bewaard en
die zijn voor u. Dat wil zeggen: in
de polder mag niet met roei- en
motorboten en zo worden gevaren,
maar wel met een paar van die
ouwe koolschuiten en die brengen
u des morgens op uw uitgekozen
stek. Neé. u hoeft niet te bomen
De schipper zorgt voor u.
Hohoho, ik ga véél te vlug met
mijn verhaal Stapje terug. U hebt
gekozen voor een weckcindarran-
gement (vrijdagmiddag-zondag
avond). De grote weg naar Hoorn
nemen, daar de weg Hoorn-Enk
huizen, en letten op de afslag
Grootebroek Naar het hotel en
daar vindt u zeer eenvoudige maar
propere kamertjes (voor maximaal
zestien lieden). U krijgt de nodige
papieren, er staat een visgids voor
u klaar („Niemand wordt hier ooit
aan zijn lot overgelatenzo is het
uitgangspunt van deze opgewekte
en gastvrije Noordhollanders en ik
geloof dat ze daar echt geen cent
van overdrijven, want voor zover
ik dat heb kunnen nagaan, hebben
ze allemaal lol in die visserij en zijn
ze allemaal trots op dat fraaie vis
water) en er zijn die koolboten Die
varen rond. zetten u af daar waar u
wilt. en over twee en een half uur
komt de boot weer. als u verkassen
wilt zegt u het maar De lunch
wordt u ook per boot gebracht, en
mochten de aasvisjes op zijn (jajaja.
die zitten ook in het arrangement
en ze zijn maar voor het pakken,
groot en klein) dan zijn die ook aan
boörd Des avonds diner en de ster
ke verhalen
Mocht u liever op uzelf gaan.
mocht u liever de zaken wat meer
in eigen hand houden, of mocht u
gaarne minder eenvoudig over
nachten. dan kan ik u van harte
het hotel;restaurant De Halve
Hoofdstraat 254 te Bovenkarspel
(02285-11262) en zijn keurige zaak
met 32 goede kamers {f 45.- logies-
ontbijt) is dan weliswaar geen zo
gespecialiseerde hengelaarszaak als
dat gezellige hotelletje van de heer
Vader, maar de heer Oud weet ook
terdege wat hengelaars willen en
houdt er naar vermogen rekening
mee.
Ik moet zeggen dat die polder Het
Grootslag van mij een tien met een
griffel krijgt Prachtige, brede we
teringen Nergens geklier met
recht van overpad en zo; de kool-
en bollenkwekers zijn vriendelijke
lui die graag een praatje komen
maken Heerlijke harde grond:
zelfs als het goed geregend heeft ga
je niet tot halverwege ie laarzen de
prut in. Glad. ja, allicht, 't is klei,
maar zalig om overal langs de
oevers te kunnen stappen, het le
vend aas overal tegen de rietkra
gen te kunnen deponeren, of te
werpen met spinner, lepel, jig,
plug. wat u maar wilt alles kan en
alles biedt kansen in dit glorieuze
water.
(O ja. hier zijn óók dagen waarop
de vis het eenvoudig vertikt, hoor!
Ik kan dat niet vaak genoeg herha
len er is geen mij bekende plek op
aarde waar een mens „gegaran
deerd" vis vangt. Ook hier kan een
mens een dag lang voor joker door
brengen.)
Het meest komen op zo'n arrange
ment 200.-) buitenlanders af 1
Duitsers, 2. Belgen, 3. Britten. Geen
wonder voor verreweg de meeste
Nederlanders is een daagje Groot-
slag best op één dag te doen. als je
maar vroeg van huis gaat En dag
arrangementen zijn er ook. Toch:
het is natuurlijk wel zalig rustig als
je het eens een paar dagen op je ge
mak kunt doen en na een visdag
niet. rozig en moe. door het donker
naar huis moet itfén.
De vereniging De Vrolijke Visser
is. zeer terecht, uiterst zuinig op
haar fantastische water, en vooral
op die mooie snoekstand Vandaar
dat er een verbod is om snoek mee
te nemen (snoekbaars, die er ook
leuk zit. mag u wel behouden) en
een verbod om met levend aas vis
send. de meertandige haak te ge
bruiken. Bij mij hebben de heren
daarmee trouwens het grootste ge
lijk van de vismarkt.
Ik raad u een paar dagen Het
Grootslag zonder reserve van gan
ser harte aan
A C W VAN DER VET
Rectificatie
In het verhaal over nachtelijk
gulvissen van een tijdje gele
den stond «-en malle zetfout.
Of een tikfout van mij. dat
kan ik niet meer nagaan, het
is onaardig de technici zo maar
de schuld te geven In elk ge
val. ik betoogde, dat je 150
gram lood l50 meter moet
wegzetten. Komkomkom' Go
liath. ja. maar u en ik niet
Als u 75 meter haalt mag u
best op vis hopen, als u 100
meter naait bent u een baaske
rel van een werper.
