fantastische stad
Siaakt het
ieristen wel heel
•g moeilijk
'ischia wil almaar
leer toeristen
idanks cement
p uitlaatgassen
NUJ
- V
vH:, -
<-.■■ »••«*-.
ZATERDAG 26IANUARI1965
ie, zonneland bij uitstek en al vele jaren geliefd bij de
I erlandse vakantiegangers, kampt met talloze problemen
el in de steden als op het platteland. Problemen waar
■O uil plsn°g weinig of niets aan gedaan wordt. Onze
van jspondent Cees Manders waagt zich wat dat betreft aan een
dag dejehjking tussen Rome en het toeristeneiland Ischia
historie, dat elk jaar miljoenen gasten trekt, munt uit door zijn
teeds tchie in het verkeer, de nonchalance, de
[f^jfdisciplineerdheid van de Romeinen,'de vuiligheid en de
(esen#iUgheld °P straat Ondanks dit alles blijven de toeristen
tromen. Reden genoeg voor het stadsbestuur de zaken
i Fridlopig maar bij het oude te laten.
Ids zejeiiand Ischia doet in het hoogseizoen denken aan de
daT u»nse hoofdstad Ook daar is het verkeer een gesel
amantme veerb°ten braken er de ene lading na de andere uit. In
r ijs tel3 P°rt staan de auto s tot aan de kaden van de „pittoreske
n te jrshaven' geparkeerd. De wild-west'in de bouw heeft op
s slecjgiland onrustbarende vormen aangenomen en het
e rorf01100" verkeert er in een deplorabele staat.
je op,
wierel
werd j
gebrul
Rome heeft jaarlijks miljoenen toeristen over de vloer. Ze nemen de mogelijkheid beroofd, bestolen of opgelicht te worden op de koop toe
helepz in de hele wereld is
stac* te vinc*en waar per
vergpre zoveel oudheden, cul-
Fr/el en monumenten te be-
/jee/ideren zijn als in Rome.
lan alleen de Romeinen zijn
was, menjng toegedaan, maar
"verdPe milj°enen toeristen die
eeftföd jaarlijks over de vloer
kt mit. De toeristen kunnen
chaatsbaar niet zonder Rome en
vorffae kan niet zonder zijn
"^Jen. Dank zij de vier tot
jie ho miljard gulden die alle
;mdelingen met elkaar
•- elk seizoen achterlaten,
je zelfs kunnen volhouden
ÜHi de eeuwige stad allang
jpgpr de eeuwigheid verhuisd
^^.zijn, als de toeristen haar
seizoenen achter elkaar
Jijden gemeden.
ne mag dus blij zijn met zijn toe-
in, maar zijn de toeristen ook zo
in hun schik met Rome? Of: doet
Rome wel genoeg om het de gasten
naar de zin te maken? Het ant
woord moet negatief zijn. Dat is de
mening van de meeste toeristen,
maar ook die van de Romeinen, de
gastheren. Toeristen gevraagd naar
hun indrukken van Rome, zeggen
in acht van de tien gevallen: „Fan
tastische stad", en: „Wat is hier
ontzettend veel te zien". En dan
komt het onvermijdelijke
„maar De anarchie in het ver
keer, de nonchalance, de ongedisci
plineerdheid van de Romeinen, de
vuiligheid en de onveiligheid op
straat. „Is het hier altijd zo'n cha
os'.'" vragen ze dan. En: „Toch jam
mer dat er zoveel musea op slot zijn
en dat zoveel monumenten in de
stpigers staan. Is dat altijd zo?"
Er zijn veel dingen in deze stad die
niet kloppen. Dat mag je het ge
meentebestuur verwijten, maar ook
degenen die het gemeentebestuur
hebben gekozen. De leiding van
Rome is sinds zeven jaar in handen
van een volksfront van communis
ten en socialisten. Of het nu aan
Carlo Marx ligt of niet. in elk geval
is er in Italië niets besluitelozer dan
dit rode regime. Om in een straat
eenrichtingverkeer in te stellen,
om een aparte bus- of taxibaan te
creëren, om een oversteekplaats
voor voetgangers te beveiligen,
kortom om met eenvoudige maat
regelen enige orde te scheppen in
de levensgevaarlijke chaos die hier
verkeer heet, zijn generaties rode
stadsbestuurders nodig. In Rome
regeert niet de gemeenteraad, maar
zijn het de belangengroepen, de
middenstanders, de buschauffeurs,
de vereniging van taxibestuurders,
de bond van vuilnisophalers, de ge
pensioneerden. de „vrienden van
de parken", enzovoort, die de
dienst uitmaken.
„En wat moeten de toeristen hier
niet van denken?", zo roepen de
verenigde touroperators vertwijfeld
uit als de gemeente een verkeers
bord wil inhuldigen zonder dat de
„belanghebbenden" zijn gehoord.
De burgemeester van Rome rea
geert prompt door de vereniging
voor een onderhoud op het stad
huis, het campidoglio. uit te nodi
gen, „Maatregelen kunnen binnen
kort worden tegemoet gezien"
Maar dan komt de associatie van
hotelhouders in het geweer: „Via
del Tritone afsluiten voor het ver
keer? En hoe moeten de toeristen-
bussen dan bij de hotels komen0 Je
kunt onze gasten toch niet honder
den meters met hun zware koffers
laten sjouwen?" Ook die organisatie
wordt dus door de eerste burger
voor een onderhoud uitgenodigd.
De Via del Tritone is ondertussen
nog steeds de gevaarlijkste straat in
het centrum van Rome.
Ondraaglijk
In deze stad heeft elke wettig er
kende pressure-group recht van
spreken en dus ook wat te zeggen.
Zolang het rode Rome nog geen
Moskou of Oost-Berlijn is moet er
naar hen geluisterd worden. Het
gevolg is dat de situatie langzaam
maar zeker vastloopt en ondraag-
'L 7
laten\
onigi
>at is
dels
en Fi
raan
ichaab
ne. ZL
Drent
U opp
iddels
r lani
zo\
Heidi
*tlA Buitenlandse toe-
Ja komen niet langer zo
-i hijf naar Balie. Ze zoeken
iploebijzonders, en kunnen ze
was niet vinden, dan blijven ze
Iholgend jaar weg. Het is
[baronnen" van het Ita-
toerisme vorig jaar dui-
geworden dat het de
lander vooral om reine
geschonden natuur te
is. Dus schone stranden,
vuilnisbelten; een gaaf
Jtaaflandschap en geen wilde
dentin- en wegenbouw. Dat
I op in de hotelhouders en
tenaren van het ministe-
valan toer^sme nu dus- Bet
n cat/eem is alleen: waar in
oetspt is er nog een stukje na-
Wsi in de oorspronkelijke
*te vinden?
de I, een vermaard toeristenei-
)eura\jn van j\jape]s doef
'so/ die natuurverloedering,
'rs in Italië zo heeft toege-
voor het eiland niet geldt,
laakt zelfs aanspraak op de ti-
\of van Eden" Zo (althans
s toeristenfolders) heeft de
daar woonachtige Noorse
'er Ibsen het eiland Ischia
ven. De eerlijkheid gebiedt
te erkennen dat Adam noch
Ich anno 1985 op Ischia thuis
'elen.
\dere bekende Italiaanse toe-
•ilanden als Capri en Elba
ffchia aan een haast ongenees-
we kwaalde bestuurloosheid. oi
as het gebrek aan een krach-
h X^>esiuitvaardig eilandbestuur.
tyndspecutetie, de illegale hui-
u en het verkeersprobleem
if iJl-H Pakken. Capri bestaat uit
Ilsc-Jgcmeenten. Elba heeft er ze-
Zoe .n Ischia zes. hoe minuscuul
Adam noch Eva zou zich anno 1985 thuis voelen op Ischia.
die eilanden ook zijn. Dat betekent
dus dat er eerst overeenstemming
moet bestaan tussen vaak verschil
lend politiek gekleurde gemeente
besturen voordat er op eiland-
schaal iets van de grond kan ko
men. In Ischia zijn de gevolgen
daarvan duidelijk waar te nemen.
Het verkeer op Ischia is vooral in
de zomermaanden een gesel. Enor
me veerboten braken de ene lading
auto's na de andere uit. terwijl het
eiland met zijn tien bij vijf kilome
ter nauwelijks groter is dan een
flink Waddeneiland. Het smalle
provinciale weggetje dat zich rond
het eiland kronkelt is om de haver
klap verstopt met verkeer en de si
tuatie in Ischia Porto, de hoofd
plaats van het eiland, doet gedu
rende het grootste deel van de dag
denken aan Rome. Romeinen die
files en uitlaatgassen willen ont
vluchten kunnen het eiland in de
zomerspits beter links laten liggen.
Ca maar na: in de winter telt het
eiland 46.000 inwoners, die er sa
men 6.000 auto's op na houden. In
de zeven zomermaanden komen
daar nog eens zo'n 40.000 tijdelijke
inwoners bij. die in meerderheid
hun eigen vervoermiddel hebben
meegebracht. Dan staan de auto's
ook tot aan de kaden van de ..pitto
reske vissershaven" geparkeerd.
Grote parkeerplaatsen
De burgemeester van Ischia Porto,
Mazzella. ziet het allemaal niet zo
somber in. Volgens hem vallen be
perkingen op het vervoer van au
to's en bussen naar Ischia niet zo
goed bij de toeristen. En van hen
moet het eiland per slot van reke
ning bestaan. Een toerist die ge
dwongen wordt zijn auto of bus in
Napels achter te laten, komt niet
naar Ischia. Ook al beseft hij dat hij
op het eiland met zijn auto of bus
in het seizoen niet veel kan uitrich
ten. De burgemeester werkt dus
aan andere plannen. ..We zijn aan
het denken aan de aanleg van gro
te parkeerplaatsen bij de dorpen.
Misschien dat men zijn auto dan
gemakkelijker laat staan. Maar die
parkeerplaatsen moeten natuurlijk
daar komen waar ze het landschap
het minst bederven Voorlopig
blijft het echter bij deze plannen.
We moeten eerst eens samen met
andere gemeentebesturen overleg
gen om onze acties op elkaar af te
stemmen
Volgens een van de hotelhouders
zijn vooral de veerbootmaatschap
pijen de grote boosdoeners. Zij heb
ben zoveel belang in een vrij ver
keer met het eiland dat zij elke po
ging dat verkeer te breidelen zul
len saboteren. En kennelijk hebben
zij op Ischia veel in de melk te
brokkelen.
Erger nog dan het verkeer is het
cement, dat het aangezicht van dit
voormalige groene paradijs blij
vend heeft aangetast. Vooral de
laatste jaren heeft de wild- west in
de bouw op Ischia onrustbarende
vormen aangenomen. Onlangs is er
in Ischia Porto zelfs een record op
dat terrein gevestigd: een handige
grondeigenaar slaagde erin aan de
rand van het dorp in één nacht een
compleet en bewoonbaar woonhuis
uit degtond te stampen met behulp
van prefab-materiaal en een twin
tigtal bouwvakkers. Uiteraard had
de eigenaar geen vergunning voor
de bouw. De burgemeester vond
deze bouwpartij toch wat al te gor
tig en gaf opdracht tot sloop. De
laatste zes maanden alleen al zijn
er ruim vijfduizend huizen, schu
ren en dergelijke op Ischia ge
bouwd zonder papieren. In prak
tisch al deze gevallen zal niet tot
sloop worden overgegaan omdat
piepkleine gemeenten als Ischia
Porto eenvoudig niet de middelen
hebben om de naleving van de be-
stemmingsplannen en nadere spel
regels te controleren. De illegale
huizenbouwer wacht dus maar ge
duldig totdat de tijd zijn overtre
ding van de wet zal wegpoetsen.
Wijngaarden
verwaarloosd
Een toer rond het eiland (35 km)
leert hoe de bouwnijverheid (ille
gaal maar ook legaal) tekeer is ge
gaan. Vrijwel nergens is nog een
gaaf stuk groen van redelijke om
vang te ontdekken. Landhuizen,
hotels en flatgebouwen springen
overal tussen de wijnstokken om
hoog. Voor boeren en landeigena
ren is het onderhand voordeliger
geworden in grond te handelen dan
in wijn. Dat verklaart waarom zo
vele wijngaarden er verwaarloosd
bij liggen. De boeren wachten op
hogere grondprijzen.
De toeristenofficials van Ischia zijn
echter niet van plan zich door de
deplorabele staat van hun natuur
schoon te laten ontmoedigen. Ook
al is er in het seizoen haast geen
hotelbed meer te krijgen, toch zul
len en moeten er meer toeristen
naar het eiland komen. Nieuw is
dat het Ischia nu niet zozeer gaat
om het aantal toeristen, als wel om
hun kwaliteit ..Onze hotels zullen
ook volgend jaar weer voor ten
minste vijfenzeventig procent ge
vuld zijn", zegt de directeur van
het plaatselijke toeristenkantoor.
..Maar we hopen wel dat we nu een
ander soort toeristen zullen krijgen
dan tot nog toe het geval was
Ischia is vanouds een eiland voor
Duitsers, voor het Duitse massatoe
risme Van nu af willen we een wat
meer gevarieerd publiek, van meer
sociale niveaus. En dan niet alleen
uit Duitsland Ook uit alle andere
Europese landen
lijk wordt, niet alleen voor de toe
risten. ook en vooral voor de Ro
meinen zelf. De instelling van het
heilig jaar was een mooi idee van
de paus. waar de middenstand van
Rome (en van het Vaticaan) hem
nog innig dankbaar voor is
Vele Romeinen hoopten vorig jaar
dat het stadsbestuur de komst van
de pelgrims zou aangrijpen om ein
delijk eens orde op zaken te stellen.
Om het parkeerprobleem aan te
pakken, om wat meer straten en
pleinen autovrij te maken, kortom
om Rome weer leefbaar te maken.
Dit is echter een ijdele droom ge
bleken. Van alle fraaie maatrege
len die het gemeentebestuur „in
het kader van het heilig jaar van
de verlossing" had aangekondigd,
is er niet één verwezenlijkt: „We
gens gebrek aan financiële midde
len". Voor het verkeer was er dus
geen sprake van verlossing en de
pelgrims moesten maar zien hoe ze
met behoud van al hun ledematen
de overkant van de Via Nazionale,
Piazza Venezia en Via Veneto be
reikten.
In het kader van hetzelfde heilig
jaar had de gemeente de plaatsing
van een aantal openbare toiletten
in het centrum in het vooruitzicht
gesteld, „opdat de hygiëne niet on
der de komst van zoveel pelgrims
zou lijden". Opgetogen wethouders
besteedden persconferenties aan
deze sanitaire revolutie, maar het
eerste „internationale" toilet moet
er nu nog komen. Ook op dit front
geen verlossing dus.
Viezigheid
Het publieke vuil levert zo moge
lijk nog meer problemen op. De
viezigheid op de Romeinse straat
vormt volgens onderzoeken een
van de grootste stenen des aan
stoots voor de toerist, vooral die uit
de wat beter gesitueerde landen, de
VS, Duitsland, Japan. Zwitserland,
enzovoort. Maar Rome doet heel
weinig om deze bron van ergernis
weg te nemen. Een Japanner die
een stukje versleten kauwgom uit
zijn mond neemt en daar vastbera
den mee op een openbare prullen
bak afstapt, vormt een indrukwek
kend tafereel, dat de Romein met
open mond gadeslaat, maar hem
niet tot inkeer brengt. Romeinen
gooien hun afval op straat, in het
park. en soms (zeer stiekem) onder
de auto van de buurman Zo heb
ben zij dat geleerd en zo leren ze
dat hun kinderen.
Ondertussen dienen de afvalbak
ken langs het Forum Romanum. bij
de Caracalla, op het Barbenniplein
alleen maar voor de toeristen. Wat
een van de mooiste archeologische
gebieden van Italië zou kunnen
zijn. het gebied tussen de oude en
de nieuwe Appia. is nu een woeste
nij vol rotzooi en huisvuil. Pas na
dat een lokaal dagblad er schande
van had gesproken is de gepjeente-
reiniging die dag niet in sta
king uitgerukt om de wereldbe
roemde renbaan Circus Maximus
van alle fornuizen, ijskasten en
wasmachines te ontdoen die de Ro
meinen daar hadden neergegooid.
Romes mooiste parken zijn 's zon
dagsmiddags complete vuilnisbel
ten, ondanks hardnekkige acties in
de media voor een „Roma pulita",
schoon Rome. Jammer want Rome
is er een stuk minder aantrekkelijk
door.
Straatroof
Met de veiligheid op straat was het
't afgelopen jaar net zo erg gesteld
als met de vuiligheid De jongste
statistiek toont aan dat in heel Ita
lië meer mensen omkomen als ge
volg van straatroof dan als gevolg
van kidnappingen. De straatrovers
of scippaton concentreren hun acti
viteiten op steden die vast onder
deel uitmaken van de toeristencir
cuits: Florence. Palermo. Napels en
vooral Rome. De toerist blijft het
geliefkoosd doelwit van de onver
laten. ook al is er biina geen reis
gids meer die zijn klanten zonder
indringende waarschuwingen de
straten van Rome in stuurt. Maar
ook al wordt het damestasje, de
schoudertas of de camera met nog
zoveel pressie tegen het bovenli
chaam gedrukt, de dief heeft het
voordeel van de verrassing en buit
dat uit Trastevere, het Pieters
plein, de trottoirloze straatjes van
het oude centrum blijken het lui
lekkerland voor de scippatore op
brom- of motorfiets, ondanks de
over het algemeen verhoogde staat
van paraatheid van zijn toekomsti
ge slachtoffers. De politie tracht er
alles aan te doen, in de wetenschap
dat een beroofde toerist niet gauw
meer terugkomt, maar zolang de
jongeren reden te over blijven neb
ben om zich te vergrijpen aan het
Marcus Aurelius terug it op zijn
bezit van anderen gaan ze door.
Toeristen letten niet op het ver
keer. op de rotzooi op straat, en ne
men de mogelijkheid beroofd, be
stolen of opgelicht te worden op de
koop toe. zo heet het dan ..Toeris
ten komen alleen voor de monu
menten, de musea, het Coloeseuir.
en de catacomben „Als we er maar
voor zorgen dat die dingen in elk
geval functioneren
En functioneren die? Ze zeggen wel
eens dat het enige museum dat in
Italië functioneert, dat van het Va
ticaan is, en dus niet eens Italiaans.
De Italiaanse .musea, vooral die van
Rome. worden permanent geteis
terd door personeelsgebrek, restau
ratiedrift en andere natuurlijke
aandoeningen, die de entree tot de
leukste en interessantste afdelingen
vaak versperren. Het beroemde
ruiterstandbeeld van Marcus Aure
lius is nog steeds in reparatie De
bekende Galleria d'Arte. trefpunt
voor artistiek Rome. moet nu voor
vijf jaar onder behandeling, on
danks protesten van minnaars van
kunst en van toerisme.
De beroemde zuil van Antonina
(een van de mooiste) staat al jaren
in de steigers Hetzelfde geldt voor
de oude obelisk op het Piazza del
Popoio en die tegenover het presi
dentieel paleis. Op het ogenblik zijn
zo'n 250 monumenten in Rome aan
het daglicht onttrokken, in de stei
gers of zoals dat hier heet „ge
kooid". wegens herstelwerkzaam
heden. In Rome is dat geen kwestie
van even snel werken om klaar te
zijn voor het nieuwe toeristensei
zoen. De .restauro" duurt er jaren,
afhankelijk van de geldstroom. Is
de subsidie op. dan laten de restau
rateurs hun onvoltooide werk voor
wat het is en trekken elders weer
nieuwe steigers op. Het Pantheon is
over twee. drie jaar weer helemaal
de oude Alleen dank zij enkele
protesten bestaat de mogelijkheid
dat toeristen dit imposante bouw
werk ook van binnen kunnen be
kijken. Eventjes maar. en niet alle
maal tegelijk, om de restauro niet
te vertragen
De Via Appia Antica, een straat
waarlangs een schal van monu
menten ligt uitgespreid, wordt door
het voortrazende verkeer vrijwel
ontoegankelijk gemaakt. Boven
dien komen de toeristen bij vele
monumenten voor een gesloten
hek, zoals bij het graf van Romu
lus. of de renbaan van Maxentius.
„U mag er alleen in met toestem
ming van het gemeentehuis" Er
blijven dan nog 1001 monumenten
over. maar zekerheid alles te zullen
aantreffen zoals in de reisgids staat
omschreven is er nooit.
De Romeinen weten dat er in hun
stad niet veel klopt en dat de ma
nier waarop zij de zo welkome gas
ten ontvangen heel wat te wensen
overlaat „Maar als het allemaal zo
erg us. waarom blijven ze dan toch
elk jaar weer komen0" En dat nu is
voor Rome reden genoeg voorlopig
alles bij het oude te laten.
CEES MANDEIS
