RENÉE
GERARD
THOOLEN:
na
CeidoeSoiwcmt
„Voor mijn
gevoel is
De IJssalon
niet echt
een oorlogsfilm"
„Het scenario van
De IJssalon
is perfect,
net een
muziekpartituur"
Onder grote belangstel
ling ging afgelopen dins
dag in Amsterdam in
première de nieuwe Ne
derlandse speelfilm „De
IJssalon", die op het
ogenblik zowel in Den
Haag (Odeon I) als in
Leiden (Lido/Studio) te
zien is.
Bert Jansma had een ge
sprek met twee hoofdrol
spelers, Renée Soutendijk
en Gerard Thoolen.
RS UtredERDAM Negen jaar gele-
•020>nd ze n°g 'n ^et Scheve-
Theater aan de Haven in
ime-voorstelling „Sketch as
1 can" van Jo Roehrigs Thea-
Een blond meisje in zwart
B*l*)akje dat daarvóór cum laude
grSpflpie Haagse Academie voor Po-
KËflrornnng was geslaagd. Een
openheid met een
yn-Monroe-achtige uitstraling
fandelen, toen. Renée Soutendijk is
MARIA ptdels Nederlands „leading
kind. kc °P filmgebied en tegelijk be-
in een internationale carrière.
ipartemef filmwerk hier op een rijtje;
home;2^raie 1943", „Een vrouw als
„Spetters", „Van de koele
Tel 09-n des doods", „De vierde
mei onlt' Internationaal: acteren naast
Namen als Derek Jacobi en
ohn Gielgud („Inside the third
skilift ej", George Segal („The cold
:he wl') en kortgeleden Franco
30261.
t balkoré'tten in ^et Amsterdamse Tu-
3 skilift giski-theater waar de officiële
lière van de nieuwe Neder-
5e film „De IJssalon" plaats-
L Haar rol dit keer: het Am-
lamse volksmeisje Trudy dat
en weer geslingerd wordt tus-
twee in het nauw gedreven
ien, de uit Berlijn afkomstige
emigrant en IJssalonhouder
hneeweiss en zijn vriend, de
tnlijke, maar onmachtige
e reserve-officier Gustav. Ze
|t uiteindelijk de wapens op
per TAPgar eigen oorlog tussen liefde
immodafincipes te beslissen. „Een vrij
Amsterdamse tante, die in
weet wat goed en fout is en
Dr in conflict komt met zich-
ndat ze een keus moet maken
haar emoties en haar ratio-
gevoel", zegt Renée Souten-
a iangiafcseijik trekie
or
jgaat in „De IJssalon" om die
personen; hoe de oorlogssitua-
uit elkaar drijft", zegt ze.
f mijn gevoel is het niet echt
jorlogsfilm. Het gaat om die
jnensen in een extreme situa-
aar de gevoelens en verhou-
n ook extreem gesteld wor-
Jlet leuke van regisseur Dimi-
•enkel Frank vind ik, dat hij
prlogssituatie niet extra bena-
heeft. Wat wisten de mensen
tijd waarin de film speelt,
jtenslotte nog van die oorlog?
Jwas eigenlijk nog weinig aan
tod. En dat die joodse Otto z'n
n het zand stopt voor wat er
rt, is toch een typisch mense-
50 fekje. Iedereen kent toch zo'n
vogelmentaliteit? Tót je zelf
INC
wijk, N
5 terh;
^jijna fysiek in een kritieke si-
e I61I betrokken raakt, ben je ge-
te denken dat het wel niet
/aart zal lopen. Ik weet niet of
fensen iets moeten kunnen op
to van deze film. Ik denk niet
iet Dimitri's bedoeling is ge-
Ik denk dat hij gewoon een
[al op een naar mijn gevoel
[integere, lieve manier heeft
II .0 vertellen over wat er tussen
kan gebeuren. En dat
verhaal is voor hem gevuld
^emot'es d'e hij kent van
vïlf en zijn eigen vader, die ook
lege handen uit Berlijn naar
rland kwam. Niemand kan
ljPen hoe hij zal reageren in
PPSIIfituatie. Daarom vind ik 't ook
3 HUlldat 't geen historische recon-
|ezettie is geworden. Iedereen
kW3^rwij' ,,I-)e IJssalon" in princi-
Iis °P het verhaal van
'ndse Ernst Cahn te vinden
'r. J. Pressers „De onder-
/erzO' i° wiens IJssalon aan de
ip -JVoustraat in Amsterdam de
.ers in '41 een inval deden om-
DOrZivan daaruit anti-fascistische
ploegen opereerden. Cahn
gefusilleerd op de Waalsdor-
akte.
het script een ander beeld van Tru
dy te hebben, dan Frenkel Frank
voor ogen stond. „Ze leek mij de
„vamp" van de buurt, maar dat
wilde Dimitri niet. Ik zat eerst een
beetje op een dwaalspoor. En om
dat we zo ontzettend snel werkten
en omdat Dimitri een aartsoptimist
en ik een aartstwijfelaar ben, raak
te ik af en toe in de war. Na een of
twee „takes" was iedereen alweer
met z'n hoofd bij de komende scè
ne, terwijl ik nog iets had van: „Is
dat nou wel goed, moet ik 't niet op
een andere manier proberen?". Hoe
langer je speelt, hoe meer je je be
wust wordt van jezelf en je vak. Je
bent bang dat je jezelf herhaalt.
Opeens zie je in een scène een
overeenkomst met een scène die je
ooit al eens gespeeld hebt. En dan
ga je denken: dat moet ik op een
andere manier doen. Dat kan na
tuurlijk niet altijd, dus je maakt 't
eigenlijk veel gecompliceerder dan
't is. Dat gevoel wordt sterker als je
zoals ik al acht jaar films doet. In
het begin gooi je je er gewoon in, je
bent nog naïef. Ik heb hier vorig
jaar met twintig acteurs en tien re
gisseurs een cursus gevolgd van
Dalia Salvi, een Amerikaanse dame
die acteerles geeft aan de universi
teit van Californië. Haar boodschap
is, dat als emoties echt zijn 't altijd
interessant is om naar te kijken.
Niet dat dat totaal nieuw voor me
was, maar zij gaf je toch weer een
stuk zekerheid en inspiratie. En 't
is heerlijk een tijdje met je vak be
zig te zijn zonder dat er meteen re
sultaten verWacht worden. Dat had
ik hard nodig".
Buitenland
Met Rutger Hauer, die inmiddels
als afgeschreven kan worden be
schouwd voor de puur-Nederlandse
film, in het achterhoofd, kun je je
afvragen of het voor een acteurs
carrière in de film doenlijk is zowel
in Nederland als elders te werken.
Renée Soutendijk: „Ik doe hier nu
acht jaar film. En ik weet dat je
hier opmerkingen hoort als: „Die
Monique van de Ven en die Renée
Soutendijk nou alwéér?" In Neder
land kun je eigenlijk niet meer dan
een of twee films per jaar maken.
Dus je houdt gewoon een heleboel
tijd over. Dus is er het buitenland.
Maar behalve die aflevering van
De drie hoofdrolspelers
uit „De IJssalon". Van
links haar rechts Bruno
Ganz, Renèe
Soutendijk en-Gerard
Thoolen.
„The hitchhiker'
voor „pay tv" die
ik net onder re
gisseuse Mai Zet-
terling in Canada
gedaan heb, was
dat werk in het
buitenland artis
tiek niet erg be
vredigend. Hier
heb ik erg fijne
dingen kunnen
doen. Maar in het
buitenland moet
je natuurlijk vol
komen opnieuw
beginnen. Dat
duurt wel enige
tijd voor je daar
aan iets van echte
importantie toe
bent. Hier heb ik
trouwens enorm
veel geluk met
die rollen gehad".
Met erachteraan
een ontwapenend:
„Vind je niet?".
Ze is een aarts
twijfelaar, zegt
Renée Soutendijk.
Hoe moeilijk
heeft ze het om
naar zichzelf te
kijken bij zo'n
première? „Ik
kijk pas als de
film klaar is,
maar dan duurt
het toch even
voor je het gehéél
van een film ziet.
Eerst zie je alleen
jezelf, en dat is
vreselijk. En je
houdt toch dat er
van die kleine
privé-dingetjes
zijn, die je blijven
opvallen. Maar er
zijn dan toch
films, niet alle,
maar zeg maar
voor-mij-
belangrijke-films,
waarin je een
paar momenten
hebt van: „Goh,
dat is gelukt".
Maar ik heb nog
altijd geen film
gedaan waarvan
ik helemaal zei:
„Goh, fantas
tisch!".
ur
rigerende man"
elzijtè Soutendijk is een dankbare
v om mee te praten. Ze is niet
teaef aardi6- maar durft openhar-
23ngeh over haar werk te zeg-
/erZGn kijkt je ontwapenend recht
ogen tijdens het gesprek. Ze
voor „De IJssalon" omdat ze
met Gerard Thoolen en Bru-
|nz wilde werken en omdat ze
Gri Frenkel Frank „een heel
■"■^H^rende, beetje vreemde man"
I Toen ze begon bleek ze uit
Roeland Kerboseh. „Ik heb een
aantal scenario-versies geschreven,
maar ik kwam er niet uit", vertelt
die. „Ik denk dat ik te veel in de
richting van een filmhuis-film zat.
Wijsvingertje
Te moeilijk. Ik wilde dat verhaal
vanuit nu vertellen, met de oorlog
op de achtergrond. Ik heb een na
deel dat ik zelf altijd graag m'n
wijsvingertje geheven houd wan
neer ik film. En dat zat me hier in
de weg. Ik heb 't op een dag aan
Dimitri Frenkel Frank gegeven en
gevraagd wat die er van vond. „Dat
is niks", zei die, ..zit slecht in me
kaar. Rommel". Maar de volgende
dag belde hij me op: „Ik geloof dat
er tóch wel iets in zit. Die Duitse
jood is interessant. Die doet me aan
m'n vader denken. Die is in dezelf
de tijd uit Berlijn gevlucht. Een
muzikant met een eigen orkest die
in 1936 een speelverbod van de
Kulturkammer kreeg, ondertekend
door Richard Strauss" Toen is
Frenkel Frank voor mij aan het
schrijven gegaan. Hij heeft die mo
derne tijd laten schieten. „Daarmee
maak je het de mensen te moeilijk.
Dan weten ze niet meer met wie ze
zich kunnen identificeren. Met nu
of met toen". Frenkel Frank heeft
het helemaal in 1941 laten spelen.
En een compleet andere film ge
maakt dan ik had gekund. Ik vind
het een integere film. En vooral:
goed verteld. Want er zijn maar
weinig regisseurs in Nederland die
goed hun verhaal kunnen vertel
len. Paul Verhoeven is ook zo ie
mand. Gelukkig groeit hier de be
wondering voor dat deel van het
vak".
Emotioneel
Terug naar Gerard Thoolen. „Ik
vertegenwoordig het emotionele in
de film. grotendeels althans", zegt
hij. „Bruno Ganz als de Duitse offi
cier is toch een beetje de verstands
mens, en Renée Soutendijk is meer
het lijfelijke Het Nederlandse. Dat
had ik wel als houvast Wij dneen
hebben een heel goeie band gehad
tijdens de opnamen. Niet te veel
gepraat, niet te veel gerepeteerd.
Met Renée Soutendijk wilde ik al
heel graag spelen. En met de Duit
se acteur Bruno Ganz was het zo
dat we elkaar aankeken en we za
gen dat 't goed zat Het was halver
wege tijdens een etentje met Dimi
tri dat Ganz definitief ja, zei. „Was
machen wir mit dem Film", zei Di
mitri. „Den machen wir". zei Bru
no. En de kous was af'.
Gerard Thoolen vertrekt dezer da
gen naar Noorwegen voor alweer
een Nederlandse film, „Pervola, of:
sporen in de sneeuw", een project
van Orlow („De smaak van water")
Seunke. „Zes weken in de kou, er
gens in een oud mijnstadje onder
Trondheim", vertelt Gerard Thoo
len „Bram van der Vlugt en ik
spelen twee broers. Ik ben Simon,
die ooit door z'n vader uit huis ge
stuurd is omdat hij aan het theater
wilde Bram is Hein, die Simons
erfdeel ingepikt heeft Ze krijgen
via een telegram te horen dat hun
vader gestorven is en die heeft in
z'n testament staan dat hij zeshon
derd kilometer naar het noorden
begraven wil worden Dan begint
die reis en die moet die broers bij
elkaar brengen".
Waardig
Ex-Werktheater-acteur Gerard
Thoolen begint, zoals eerder Peter
Faber, een compleet filmacteur te
worden Als de rechterlijke macht
schrijfster Marga Minco niet in het
gelijk stelt, krijgen wc ook nog van
hem een rol in „Het bittere knnd"
te zien. „Ik hoop het", zegt hij,
„want volgens mij is die film het
bock écht waardig Daar valt pas
door een buitenstaander over te
oordelen als de film compleet ge
monteerd is. En die rechter moet
daar maar op wachten, dan raakt-
ie wel overtuigd".
Inmiddels is er nog een bewonde
raarster gearriveerd die kwijt wil
dat Thoolen die Otto Sc hneeweiss
zo goed speelt. Zijn antwoord ts te
kenend voor zijn instelling .Ach",
mompelt hij. ..de énige manier"
Het heeft iets van: Mensen, waar
kletsen jullie nou toch over? Dat ts
toch normaal. Er zijn geen andere
mogelijkheden Zoiets kun je ge
woon niet slecht spelen
Scène uit de
pe IJssalon'
AMSTERDAM
Er lijkt al een tijdje
iets van een fluis
tercampagne op
gang te zijn geko
men: ..Gerard
Thoolen. die moet.
je gaan zien in De
IJssalon". Een ta
melijk ongebruike
lijk iets in het
nuchtere Neder
land. Het zal zeker
te maken hebben
met het feit dat ac
teur Gerard Thoo
len een voorliefde
heeft voor rollen
die volkomen van
elkaar verschillen.
Al is hij privé ui
terst herkenbaar
met z'n brede kop
en kalend hoofd,
wat hij liet zien in
„De mannetjesma
ker", „De smaak
van water" en „Het
teken van het
beest" leek in de
verste verte niet op
elkaar. En daar
kwam nauwelijks
een potje schmink
aan te pas. Voor
„De IJssalon" mag
hij als acteur weer
op volle toeren
draaien: hij speelt
er de joodse, naar
Amsterdam ge
vluchte Berlijner
Otto Schneeweiss
in. Een Duitse jood,
die in Berlijn een
Kaffeehaus van
klasse exploiteert,
vlucht voor de na
zi's en probeert in
Amsterdam een on
dermaats IJssalon-
netje met grote ge
baren wat allure te
geven. In 1941. Oor
logstijd.
„Ik heb er maar
heel weinig voor
gedaan", is het eer
ste wat Gerard
Thoolen over z'n
rol zegt. „Soms ver
diep je je heel erg in
een rol. Maar die
Otto Schneeweiss is
eigenlijk een men
geling van de histo
rische Ernst Cahn,
van Georg Frenkel
Frank, de vader
van regisseur Dimi
tri en van mezelf. Bij elke rol die je
speelt, zoek je naar een houvast.
Meestal is dat: waar zit iemands
zwakke plek? Ik zag het bij hem
een beetje in z'n openheid, met die
brede gebaren, alsof ze vanuit z'n
hart komen. Daar heb ik z'n hele
motoriek op aan laten sluiten. En
dan natuurlijk de taal. Want dat
Duitse accent helpt natuurlijk wél".
En hij lacht breed. „Natuurlijk zit
je met de balans bij dat soort uiter
lijke dingen. Je mag niet doorslaan.
Het moet geen Max-Tailleurachtige
rol worden Het moet een accepta
bel mens blijven. Geen karikatuur.
Voor „De mannetjesmaker" heb ik
research gedaan, als je dat zo wilt
noemen. Hier moest ik er echt een
slag naar slaan. Ik heb eenentwin
tig draaidagen gehad, elke avond
moest ik om zeven uur weg, want
ik speelde op het toneel, dus ik kon
me er niet eens te veel in verdie
pen. Dus het moest allemaal snel
voor elkaar zijn. Dat is geen keus
van me geweest, dat was toevallig.
En soms is dat een voordeel. Maar
het scenario was dan ook perfect.
Net een muziekpartituur. Goed ge
schreven. Dat speelt lekker weg".
Buurman
We zitten nog geen minuut samen
na de voorvertoning van „De IJssa
lon" of enthousiaste bezoekers ko
men hun opwachting maken. „Een
handtekening voor m'n vrouw
graag", zegt een man. „Een buiten
gewone rol", vindt een mevrouw.
Enzovoort. Gerard Thoolen heeft
een soort uitstraling die hem mak
kelijk aanspreekbaar maakt voor
iedereen. Wat de Engelsen „the
man from next door" noemen. Hij
had de buurman kunnen zijn. Mis
schien dat dat hem zo plooibaar
maakt voor die verschillende rol
len. Dan meldt zich de secretaresse
van het Auschwitz-comité. Ze is
erg getroffen door de film. Maar
twee van de uit de historische Am
sterdamse IJssalon „Koco" ge
vluchte leden van de knokploeg
zijn dan ook naar haar gevlucht na
de Duitse inval daar en ondergedo
ken gebleven. „Maar dat met die
ammoniaspuit tegen die Duitsers,
dat heeft Cahn zelf gedaan", zegt
ze. In de film gebeurt het door een
van de jongens van de knokploeg.
„Maar dat maakt niks uit, het was
fantastisch", voegt ze er haastig aan
to«.
„De IJssalon" is dan ook geen his
torische film. maar baseert zich al
leen op een waar gebeurd gegeven.
Het idee ervoor is van producent
Ge(ataT,oo>en^s3.eo
bosch.
lijn Duitse tegei
