Betonrot in kassen
woekert ongezien voort
SCHADEPOST KAN NOG FLINK OPLOPEN
Akzo-concern weer helemaal boven Jan
7 Beurs van Amsterdam
ECONOMIE
£etdóc6oivuuvt
DONDERDAG 10 JANUARI 1985 PAGIN^^
Buitenland koopt voor
half miljard aan
Nederlandse aandelen
AMSTERDAM Het buitenland heeft in het der
de kwartaal voor ƒ461 miljoen Nederlandse aande
len gekocht Vooral in de VS keerde de belangstel
ling voor Nederlandse aandelen terug. De Ameri
kanen kochten hier voor 1,1 miljard aan aande
len. terwijl zij in het tweede kwartaal nog voor 98
miljoen aan Nederlandse aandelen verkochten.
Verder kocht het buitenland in het derde kwartaal
voor ƒ919 miljoen aan Nederlandse obligaties, wat
ongeveer overeenkomt met de beide voorafgaande
kwartalen. Mede doordat Nederlandse beleggers
buitenlandse obligaties verkochten stroomde 2,5
miljard naar ons land toe uit hoofde van het beurs-
verkeer po dit was het dubbele van het tweede
kwartaal, zo blijkt uit het kwartaalverslag van
DNB.
Leutwiler
naar Robeco
AMSTERDAM
De Robeco Groep
(beleggingsfond
sen) heeft dr. F.
Leutwiler, voorma
lig president van
de Zwitserse natio
nale bank. aange
trokken als advi
seur. Dr. Leutwiler
was in 1982-1984
als opvolger van de
Nederlandse dr. J
Zijlstra president
van de Bank voor
Internationale Be
talingen in Bazel.
Heineken wilt pijpje vervangen
AMSTERDAM Bierfabrikant Heineken overweegt
zijn 24 miljoen bierflesjes en 10 miljoen kratten op kor
te termijn te vervangen. Met de vernieuwing van het
huidige materiaal, dat sterk aan slijtage onderhevig is.
zal een bedrag gemoeid zijn van tientallen miljoenen
guldens. Volgens een Heineke-woordvoerder gaat het
uiterlijk van de huidige flesje in de loop van de jaren
steeds sneller achteruit. Dat zou op den duur de verko
pen nadelig kunnen beïnvloeden
De woordvoerder wil over de precieze invulling van de
vervangingsoperatie nog niets kwijt, maar het is zeer
waarschijnlijk dat het uit 1948 stammende pijpje net als
de bekende gele krat in de huidige vorm zijn beste tijd
wel gehad heeft. „Uit concurrentie-overwegingen''
worden de nieuwe vorm van het Heineken-flesje angst
vallig geheim gehouden. De technische levensduur van
een krat is ongeveer twintig jaar. Aan het eind van de
jaren tachtig zijn alle kratten die nu in omloop zijn, af
geschreven
DREIGEND TEKORT AAN
BIOTECHNOLOGEN
LEIDEN Het bedrijfsleven in ons land doet grote investe
ringen in de biotechnologie, de overheid pompt grote sommen
geld in het ondersteunende wetenschappelijke onderzoek,
waarvan de kwaliteit thans op een hoog niveau ligt. Neder
land behoort internationaal zelfs tot de koplopers in de bio
technologie. Deze droom dreigt echter te worden verstoord
door een dreigend tekort aan goed opgeleide academici. Er is
thans een sterke behoefte aan jaarlijks vijftig nieuwe acade
mici in deze sector, maar er zijn onvoldoende gekwalificeerde
mensen om aan deze vraag te voldoen. Er zijn volgens de
Leidse hoogleraar prof. dr. R. Schilperoort, voorzitter van de
Programma Commissie Biotechnologie, nu al moeilijkheden
bij het opvullen van vacatures. Topmensen uit het bedrijf-
slewven wijzen er bovendien op dat de tweefasenstructuur in
het universitaire onderwijs, de kwaliteit van de pas afgestu
deerden niet bepaald bevordert. De in 1981 door de overheid
ingestelde Programma Commissie Biotechnologie werkt thans
voorstellen uit voor de inrichting van aangepaste beroepsop
leidingen.
Export
geneesmiddelen
groeit fors
UTRECHT De export van
Nederlandse geneesmiddelen
is vorig jaar flink gestegen.
Definitieve cijfers over de eer
ste tien maanden van 1984 ge-
ven een stijging te zien van 15
procent. Recente schattingen
van de industrie komen uit op
een exportgroei van 17 procent
over het hele jaar. Dit heeft
een woordvoerder van de Ne
derlandse Associatie van de
Farmaceutische Industrie (Ne-
farma) gisteren meegedeeld.
De waarde van de Nederland
se geneesmiddelenexport steeg
van ƒ1,61 miljard in 1983 tot
1,89 miljard in 1984. Neder
land is zevende op de lijst van
geneesmiddelen exporterende
landen, nog vóór Japan. De
binnenlandse omzet van medi
cijnen groeide vorig jaar met 4
a 5 procent tot 1,4 miljard (in
prijzen af fabriek).
Jachtenbouw
wacht zware
concurrentie
VINKEVEEN De Neder-
landse jachtenbouwers zullen
zich in toenemende mate ge
confronteerd zien met zware
concurrentie uit de Scandina
vische landen, met name van
uit Zweden. Voor de export zal
een goede prijs/kwaliteitsver
houding moeten worden ge
hanteerd, anders zullen zij het
marktaandeel in West-Duits-
land verliezen. De totale nau
tische recreatiemarkt bedraagt
daar meer dan 1,6 miljard
Duitse mark per jaar. A. Rops,
van de Nederlands-Duitse Ka
mer van Koophandel, heeft dit
gisteren gezegd bij de perspre
sentatie van de Düsseldorfer
botenbeurs „Boot '85", 's we
relds grootste vaarbeurs.
GM richt
onderneming
voor kleine auto's op
WARREN (Michigan) Ge
neral Motors (GM), Amerika's
grootste autofabrikant, gaat
een dochteronderneming op
richten voor de produktie van
kleine personenwagens die
moeten kunnen concurreren
met wagens uil Japan en Eu
ropa Dit heeft GM-topman
Roger B. Smith bekendge
maakt. Hij sprak van een „his
torische gebeurtenis". De
dochteronderneming krijgt de
naam „Saturn Corporation".
Die merknaam wordt dan de
zesde die GM voert. De autofa
brikant produceert al wagens
onder de merknamen Chevro
let, Pontiac, Oldsmobile, Buick
en Cadillac. Het is de bedoe
ling dat er in het begin van de
produktie 400.000 tot 500.000
..Saturns" per jaar worden ge
maakt.
Vervolg van de voorpagina)
DEN HAAG De finan
ciële strop die tuinbouw
bedrijven lijden als gevolg
van de geheimzinnige
soort betonrot in de kas
sen, kan nog flink oplo
pen. De aantasting van de
betonnen palen en -voe
ten blijft lange tijd voor
het oog verborgen. Tuin
ders die nu menen, dat
deze betonziekte aan hun
kassen is voorbijgegaan,
kunnen dus nog bedrogen
uitkomen.
In de tuinbouwkassen gaat het
niet om de betonrot die de af
gelopen jaren in flats en hui
zen is geconstateerd. In die ge
vallen bleek de betonbewape-
ning als gevolg van een foutie
ve constructie te zijn gaan
roesten. De volumevermeerde
ring van het materiaal veroor
zaakt dan scheuren in het be
ton.
Het recente, nog niet openbare
onderzoek van het ingenieurs-
adviesbureau Intron b.v. in
Maastricht heeft nu bevestigd,
dat met name magnesium en
sulfaat in het grondwater de
betonnen palen en voeten in
de tuinbouwkassen aantasten.
Het vermoeden dat dit de oor
zaak zou zijn, bestond al lange
re tijd in Nederlandse tuin
bouw- en betonkringen. Mag
nesium en sulfaat worden in
de tuinbouw aangewend als
voedingsmiddelen voor plan
ten. Onder invloed van deze
stoffen in het grondwater on
dergaat het beton van de kas-
voeten een chemische reactie
waardoor het op den duur
zelfs geheel verkruimeld. Om
dat dat proces begint in het in
wendige van het beton, zijn
voor het oog gezonde palen en
kasvoeten van binnen vaak al
geheel tot poeder verworden.
Dat een kas met betonrot door
de eerste de beste storm door
de knieën zou kunnen zakken,
zaaide grote onrust in de tuin-
bouwwereld.
M. Kester, woordvoerster van
de Vereniging van Nederland
se Tuinbouwstudieclubs:
„Soms is het zo erg dat zo'n
paal al doorzakt, als je er even
tegenaan leunt. In een stuk of
twintig bedrijven waarin dat
gebeurde, zijn alle palen en
voeten al vervangen".
Volgens J. Vereijken van de
CUR-vb, een stichting die re-
Deze tuinbouwkas werd door een windhoos totaal ver
nield achtergelaten. Voor honderden kassen in ons land
dreigt hetzelfde resultaat omdat een soort betonrot de
kasvoeten aantast waarop de palen rusten.
gels voor betonsamenstelling
opstelt en voorlichting over
beton geeft, moeten tuinders
die willen weten of de kasvoe
ten zijn aangetast, een inge
nieurs-adviesbureau inschake
len. „De meeste beschikken
wel over een speciaal apparaat
waarmee aan de hand van
akoestische signalen is te bepa
len of het beton nog sterk is of
niet", aldus Vereijken.
Strop
„Niemand weet hoe groot de
financiële strop precies is en
hoeveel kassen getroffen wor
den", zegt een woordvoerder
van het Proefstation Naald
wijk. „Tuinders die kasvoeten
vervangen, geven dat natuur
lijk aan niemand op".
De uitkomsten van een kleine
enquête die onder tuinders is
gehouden wijzen op een scha
depost voor de tuinbouw tus
sen de 20 tot 50 miljoen gul
den. Aangezien een betonnen
kasvoet vijftig gulden kost (in
clusief kosten voor plaatsing),
moet het volgens de woord
voerder om minimaal 400.000
en maximaal om 1 miljoen
kasvoeten gaan. Via een ande
re berekening komt hij op niet
minder dan duizend bedrijven
van de ongeveer 12.000 tuin
bouwbedrijven in ons land, die
getroffen worden. „Maar het
blijft natte vingerwerk", aldus
de woordvoerder.
Anders
Door simpel de hoeveelheid en
verhouding van de beton-ele-
menten water, cement, zand
en grint beton-elementen te
veranderen, heeft Intron een
speciale samenstelling ontdekt
die de weerstand van het be
ton tegen chemische stoffen
zeer aanzienlijk verhoogd.
„Voor vrijwel honderd procent
zijn we ervan overtuigd dat
die andere samenstelling de
huidige problemen snel uit de
wereld helpt", zegt woord
voerder Bijen van Intron. „De
uitkomst is zo simpel, dat de
tuinders geen grote investerin
gen hoeven te plegen. Wellicht
dat de palen met de andere be
tonsamenstelling zelfs iets
goedkoper worden dan de hui
dige".
Bijen zegt dat de aantasting
van de kasvoeten eigenlijk
voor de hand ligt. Bij het op
stellen van regels voor het sa
menstellen van beton is nooit
rekening gehouden met het
speciale milieu waarin de kas
voeten staan. Hij voorspelt dat
die regels in de nabije toe
komst aangepast worden.
„Meer kan ik niet zeggen. Ik
zit net het eindrapport van ons
onderzoek te schrijven en de
resultaten moeten nog bespro
ken worden door onze op
drachtgever". aldus Bijen.
Staartje
Deze op zich verheugende ont
wikkeling voor de tuinders
heeft voor enkele bedrijven
nog een staartje. Aan het In
tron-onderzoek zijn twee jaar
vooraf gegaan waarin de tuiïi-
bouw in Nederland op ver
schillende fronten naarstig
antwoord zocht op de beton-
woekering in kassen. In op
dracht van onder meer het
Landbouwschap, de Rabo
bank, de Nederlandse vereni
ging van Tuinbouw Studie
groepen (NTS) en het Consu
lentschap voor de tuinbouw
Naalwijk hebben enkele be
drijven (waaronder Zegwaard
in Delft), de HagelUnie en het
Instituut voor Mechanisatie
Arbeid en Gebouwen (IMAG)
in Wageningen eep zevental
alternatieve palen ontwikkeld.
Deze stalen en houten palen
werden onlangs door het Insti
tuut voor Bouwmaterialen en
Bouwconstructies (IBBC) van
TNO Delft op sterkte en stabi
liteit getest en goed bevonden.
Begin volgende maand wor
den de alternatieve palen aan
de tuinbouw gepresenteerd op
de Nederlandse Tuinbouw-
vaktentoonstelling in Bleis-
wijk. De kans is echter groot,
dat geen tuinder er over pie
kert deze palen aan te schaf
fen nu Intron in opdracht
van de Nederlandse Beton
Vereniging in Zoetermeer
een simpel en goedkoop ant
woord op de betonziekte heeft
gevonden. Houten en stalen
palen en voeten zijn in de
gel twee maal zo duur als be
tonnen palen.
HENK ENGELENBURG
Lekker uit Produceren in de ruimte
komt steeds dichterbij
Anton Geesink,
staatssecretaris Van
Zeil. burgemeester
Vos van Gortel van
Utrecht en mr. P
van Dijke, commis
saris der koningin in
Utrecht, waren van
daag eens „lekker
uit in eigen land".
Ter gelegenheid van
de opening van
,,Vakantie'85" in de
Jaarbeurs in
Utrecht, maakten zij
gisteren een ritje in
Üide draaimolen.
ARNHEM Het Akzo-con
cern is na vele moeilijke jaren
weer boven Jan. Akzo heeft
een voortreffelijk 1984 achter
de rug. De nettowinst zal rond
de 750 miljoen komen te lig-
dat de grootste winst door de
uit een diep dal gekomen ve-
zelgroep Enka is behaald, al
dus Akzo-topman Jhr. Loudon
in een nieuwjaarstoespraak.
Overigens hebben alle divisies
aan het goede resultaat bijge
dragen. Dat Akzo het huidige
winstpeil. althans op basis van
het huidige produktenpakket,
jaar in jaar uit zal kunnen
handhaven lijkt Loudon on
waarschijnlijk. Toch toonde hij
zich vol vertrouwen voor 1985,
Gunstige omstandigheden als
de opgaande conjunctuur en
de hoge dollarkoers hebben
belangrijk bijgedragen aan het
resultaat over 1984. Dank zij
de inspanningen van de laatste
paar jaren zijn nu nieuwe in
vesteringen mogelijk, vorig
jaar al meer dan een miljard
gulden.
Met de collectieve arbeidstijd
verkorting, die vooral door ve
len i
i het
werkgelegenheidsprobleem
wordt gezien, begeeft volgens
Loudon een groot deel van
Europa zich op een weg vol ri-
sicoé. Een weg die juist door
een land als Zweden volstrekt
wordt afgewezen. Als deze
weg geforceerd wordt ver
volgd, kan hij leiden tot een
structurele verzwakking van
het Europese bedrijfsleven.
Wat nodig is, is eerst een eva
luatie van de verkorting van
de werktijd tot 38 uur van de
werkweek, zo meent Loudon.
WASHINGTON De be
drijvigheid in de ruimte
kan in de komende eeuw
de sterkst groeiende sec
tor van de economie wor
den. Deskundigen sluiten
niet uit dat er al tegen het
einde van deze eeuw een
omzet kan worden ge
boekt van 500 miljard dol
lar, zo heeft James Beggs,
hoofd van de NASA (het
Amerikaanse bureau voor
de lucht- en ruimtevaart)
gisteren gezegd bij de ope
ning van een driedaagse
internationale conferentie
over het commerciële ge
bruik van de ruimte.
Beggs liet weten dat de NASA
het particuliere ondernemin
gen makkelijker wil maken
om gebruik van de ruimte te
maken. Hij wees op de uit
spraak van president Reagan,
die in juli vorig jaar verklaar
de dat hij van het aantrekken
van de particuliere sector voor
gebruik van de ruimte een
zaak van nationaal belang wil
maken. De Amerikaanse pre
sident riep toen ook Europese.
Canadese en Japanse bedrij
ven op zich niet alleen bezig te
houden met de ontwikkeling,
maar ook met het gebruik van
een permanent ruimtestation,
dat in het begin van de jaren
negentig klaar zal zijn.
De Amerikaanse regering wil
het kostbare gebruik van
de ruimte aantrekkelijk ma
ken met belastingfaciliteiten.
De NASA heeft al een infor
matiebureau voor de particu
liere sector ingericht. Boven
dien wil de NASA binnenkort
zijn acht onderzoekscentra
openstellen voor het bedrijfs
leven en enkele experimenten
in het ruimteveer laten ver
richten zonder dat daarvoor
moet worden betaald.
Volgens Beggs ziet het be
drijfsleven vele mogelijkheden
in de ruimte en zijn er al mil
joenen dollars geïnvesteerd.
Zo heeft McDonnell Douglas
overigens zonder succe
gepoogd een nieuw hormoon
in de ruimte te ontwikkelen
John Deere Company wil
nieuwe legeringen en kristal
structuren gaan produceren ir
de ruimte en 3M wil organi
sche kristallen en zeer dunne
films gaan maken; in de perio
de tot 1992 wil 3M 72 expen
menten uitvoeren aan boord
van de Spaceshuttle.
Binnenkort komt het eerste ir
de ruimte ontwikkelde pro
dukt op de markt. Het gaat orr
zeer kleine kunststof kogeltjes
van exact dezelfde grootte, die
elektronische meet- en ïjkap-
paratuur moeten verbeteren.
goud en zilver
De goud- en zilverprijzen van
gistermiddag, tussen haakjes de
vorige prijs. Goud onbewerkt
34.200-34.700 (34.580-35.080).
Bewerkt 36.435 verkoop
760 verkoop (770
Dramatische
koersval
Hoogovens
AMSTERDAM Op een ver
der nogal wisselvallig Damrak
heeft Hoogovens gisteren een
dramatische koersval te zien
gegeven. Het staalfonds gleed
af naar een niveau van ƒ63,
en dat was ƒ7,50 minder dan
maandag. Dinsdagmiddag
haalde de commissaris voor de
notering tot grote woede van
de beroepshandel alle transac
ties in Hoogovens door, nadat
hem was gebleken dat de tekst
van de nieuwjaarstoespraak
van topman Hooglandt was
uitgelekt. De door drs. Hoog
landt genoemde nettowinst
van 200 miljoen voldeed niet
aan de hooggespannen ver
wachtingen op de effecten-
De koersverschuivingen van
de andere internationale waar
den bleken aan het eind van
de dag beperkt tot ten hoogste
enkele dubbeltjes. De banken-
sector verloor uiteindelijk wat
terrein. Bij de hypotheekban
ken raakte Westland-Utrecht
f 1,50. Van de verzekeraars
sloot Nationale-Nederlanden
f 1,70 en ook Amev was wat in
opmars. VNU boekte in de
ochtenuren wat winst, zag
deze later weer bijna verdwij
nen en eindigde 3 hoger.
Eenzelfde wisselvallig beeld
deed zich ook bij de bouwers
voor. Nedlloyd won ƒ1,90,
Ahold' zakte 1,50. Pakhoed
steeg 1 en ook Océ-van der
Grinten sloot eenzelfde bedrag
hoger op 288. De staatsfonds
denmarkt was vriendelijk ge
stemd.
Op de lokale markt viel wei
nig te beleven. De verliezen,
meestal gering van omvang,
hadden wat de overhand.
Breevast moest 5 terug, ter
wijl Ver. Glas ƒ3 in reactie
was. Holec zakte 2,70. Aan de
andere kant ging Kiene nog
eens 10 omhoog. Furness
ging ƒ1,50 naar boven, terwijl
Begemann 3 hoger op 96
niet te koop bleek.
MARKTEN
77. Selderij 100. Sla 16-92. Spin
130-165. Stoofsla 60-62. IJsber
185-245.
1240. Andijvie 200-260. Boere
groen 200-280, rood 280-380. Radijs
peen 28-52. Witlof 370-420. IJsberg-
VEEMARKT DEN BOSCH (10-1)
kwal. 7,65-8,70 per kg gesl.gew..
2e kwal. 6,70-7,65 per kg gesl.gew.,
koeien 1e kwal. 7,55-8,60 per kg ge
sl.gew.. 2e kwal. 6,60-7,55 per kg ge
sl.gew., 3e kwal. 5,90-6.60 per kg ge
sl.gew., worstkoeien 5,50-6,50 per kg
gesl.gew., vette kalveren 1e kwal.
6,35-6,60 per kg gesl.gew., 2e kwal.
6,10-6,35 per kg levend gew., scha
pen 160-215 per stuk, lammeren
(rammen) 160-230 per stuk, lamme
ren (ooien) 100-170 per stuk. zeugen
1e kwal. 2,77-2,87 per kg levend ge
wicht. 2e kwal. 2,67-2,77 per kg le
vend gew melk- en kalfkoeien 1e
soort 2300-2900 per stuk, 2e soort
1600-2300 per stuk. melk- en kalf-
vaarzen 1e soort 2250-2850 per stuk.
2e soort 1500-2250 per stuk,' guste
koeien 1400-2150 per stuk, pinken
900-1900 per stuk, enterstieren
1250-2100 per stuk, graskalveren
500-900 per stuk, nuka v.d. mest r/b
stieren 300-550 per stuk, r/b vaarsk.
115-340 per stuk, nuka's v.d. mest
z/b stieren 175-340 per stuk, z/b
vaarsk. 100-175 per stuk. schaap met
lam(meren) 100-175, weidelammeren
100-200 per stuk.
Overzicht (resp. aanvoer, handel en
prijzen): slachtvee: 1603, willig, hoger,
stieren 1202, willig, hoger, gebrulks-
vee: 586, rustig, iets lager, jongvee:
32, flauw, iets lager, nuka's roodb.:
1178, matig, gelijk, nuka's zwartb.:
890, matig, gelijk, slachtschapen en
lammeren: 675, stroef, iets lager, ge-
bruiksschapen en lammeren: 361,
stroef, iets lager, varkens: 1227.
flauw, lager, bokken en geiten: 49, to
tale aanvoer 7011.
stemming redelijk. Prijzen i
60-61 gram 12,00-12,20 en 65-66
gram 12.75-11.95.
KAASMARKT WOERDEN (10-1)
Aanvoer 2 partijen. Prijzen in gulden
per kg: !e kwal. 7,25-7,50, extra 8,25.
De handel was kalm
hoofdfondsen
overige aandelen
ACF-Holding
Asd Rubber
Balen burg
beleggingsfondsen
34.80 34,20
16L00 163^00
28.70 28.90
Lev.CapiTH.
obligaties
7 50NL78(1
7 50NL83<1
1000NL82-89(2
105,40
103.70
106,10
buitenlands geld
(100)
(10 000)
(100) 132,75 137,25
beurs van New York
De slotnrteringen van Wall Street zijn gisteravond
door falmde ontvangstapparatuur van het ANP,
niet ontvangen.
Nederlaid heeft te veel bedrijfsterreinen
DEN HAA3 Nederland dels naar elders zijn uitgewt
kampt met ren overschot aan ken. Dit zijn bevindingen va
bedrijfsterrenen. De belang- de Rijksplanologische Dien:
rijkste oorzak hiervan is dat (RPD), neergelegd in e«
de overheid die de terreinen teren gepubliceerd rappot
bouwrijp miakt, met achter- over bedrijfsterreinen in
haalde behoefteramingen periode van 1978 tot 1983.
werkt. Tegei de tijd dat een RPD heeft uitgerekend dat
gemeente eei terrein geschikt 17.000 hectare bedrijfsterreil
heeft gemadet voor vestiging kaal en verlaten op bedrijvig
van bedrijvffi, blijkt de vraag heid ligt te wachten. Dat
ernaar vaak al weer verdwe- keer de oppervlakte van
nen, omdat bedrijven inmid- Haag
