Frans Halsema kreeg nog een keer het woord I b Alchemie, de duistere kunst HET OUDE PLOEGIE IS HELAAS VOLTOOID VERLEDEN TIJD dagpuzzel De Graaf: Gemeenten hoeven verzwaarde inkomenseis BKR nog niet toe te passen KUNST QeidóeOowuint VRIIDAG4IANUARI1985PAGINA l'ILN Vijftigduizendste bezoeker Willink-tentoonstelling ARNHEM Het gemeentemuseum in Arnhem heeft gisteren de vijftigduizendste bezoeker aan de begin november geopende Willink-tentoonstelling binnengehaald. Nooit eerder in de geschiedenis van het museum trok een tentoonstelling in korte tijd zo veel publiek, aldus een woordvoerster. In verband met de stormloop op de ruim vijftig wer ken van de vorig jaar op 83-jarige leeftijd overleden Carel Willink is de expositie met drie weken ver lengd tot en met 3 februari. De Willink-tentoonstel ling in het gemeentemuseum is de eerste grote over zichtstentoonstelling na zijn dood. Er zijn verscheide ne werken van de magisch-realistische schilder te zien, die zelden of zelfs nooit eerder werden geëxpo seerd. Dankzij de Willink-tentoonstelling trok het Arnhems gemeentemuseum vorig jaar een recor d-aantal bezoekers van ruim 130.000. Normaal schommelt dat jaarlijks rond de 100.000. Yul Brynner stopt na meer dan 4.000 maal „the King and I" NEW YORK Yul Brynner, de kaalhoofdi ge film- en toneelacteur, neemt afscheid van zijn rol als de heerser van Siam in de musical „The King and I". Maandag begint op Broad way in New York de laatste gastspelserie van Brynner in dit successtuk. In 1952 speelde Brynner deze rol voor de eer ste keer, dat was eveneens op Broadway. Maandag draagt hij het koninklijke gewaad voor de 4.434ste maal. Collega's zeggen dat Brynner al die jaren waarin hij met de musi cal door het land trok geen enkele voorstel ling heeft gemist. Vorig jaar, toen hij een ern stige longziekte had, die hij inmiddels met ij zeren wil heeft overwonnen, stond hij in Los Angeles op de planken. Franse schrijver De Lacretelle overleden PARIJS De Franse schrijver Jacques de Lacretelle, die sinds 1936 lid was van de Académie Frangaise, is woensdag op 97-jarige leeftijd in Parijs overleden. Dit heeft de krant Le Figaro, waarvan De La cretelle mede-eigenaar was, gisteren be kendgemaakt. De Lacretelle is de auteur van een aantal analyserende werken ge schreven in een sobere, verzorgde stijl, waarvan een deel semi-autobiografisch, in de traditie van de Franse psychologische roman. Zo hij heeft hij 15 romans en een groot aantal essays en biografieën op zijn naam staan - o.a. La vie inquiète de Jean Hermelin (1920), Les hauts ponts (1932-1935), Les maitres et les amis (1959), Le tiroir secret (autobiografie, 1959) en Les vivants et leurs ombres (1977). Het in Groningen geboren popidool Herman Brood is gisteren in Amster dam in het huwelijk getreden met zijn Rotterdamse vrien din Alexandra Jan sen. De plechtig heid vond plaats in de trouwzaal van het West-Indisch Huis. Met zijn tong uit z'n mond teken de Herman Brood zijn huwelijksacte. De rouwadvertentie stond op pagina acht in de och tendkrant. Een sobere tekst. Omstreeks 28 de cember is overleden onze vader Ben Rowold. Mede namens zijn vele ons al dan niet bekende vrien den onze oprechte deelne ming. Dan volgen de na men van de achterblijvers. En daaronder cursief een paar door Ben Rowold zelf geschreven regels: „Ik zou best nog wel eens met het oude ploegie één voor stelling willen geven. Met Jasperina en Frans Halse ma. B.R." Wanneer heeft Ben Rowold dit kleine, ongerijmde liedje van verlangen op papier gezet? Dat moet vele jaren geleden zijn, toen hij alsnog spijt had gekregen van zijn overhaaste vlucht uit de betoverde kring van de cabaretgroep Lurelei, die hij met zijn vriend Eric Herfst had opgericht. In het begin van de zestiger jaren presenteerden zij zich in een pijpela van het Amsterdamse Bellevuecomplex. De somber ogende Eric Herfst, diens vrouw Jasperina, Sylvia de Leur en Ben Rowold vestigden daar in één avond een reputa tie die klonk als een bronzen luidklok. De critici strooiden in de dagen erna kwistig met volzinnen, die stijf stonden van bewondering en lof; het zaaltje was avond aan avond uitverkocht. In de meeste kritieken werd de naam van de begeleidende pianist niet eens vermeld. Hij stond ook geen moment op het podium en leverde zijn bijdra gen uitsluitend vanuit een ver domhoek in de zaal, waar hij zichzelf, voorzien van een con stante glimlach, had ingegra ven achter een hoge, zwarte piano. Hij kreeg van Rowold en Herfst in dat eerste pro gramma wel een solo. Eén liedje mocht hij zingen, omdat hij zo'n aardige stem had. Min zaam werd hij daartoe vanaf het podium door Rowold uit genodigd. „Ik vraag nu uw aandacht voor onze pianist Frans Halsema, die een ode zal brengen aan Therèse, de bi bliothecaresse". Voor Halsema was dit een de buut dat vrijwel onopgemerkt bleef. Het succes van Lurelei werd immers bepaald door de mensen op het toneel, die met ontstuitbaar enthousiasme de teksten van Rowold en Guus Vleugel over het geïmprovi seerde voetlicht wierpen. De pianist moest noodgedwongen in de schaduw van hun talen ten zijn verplichte afdraaien. Doorbraak Voor Halsema kwam de door braak pas, nadat Lurelei vroegtijdig was ontbonden. De eerste die opstapte was Ro wold, die het niet langer kon verdragen om overvleugeld te worden door het cabareteske oergeweld van Jasperina de Jong. Als de rollen verdeeld waren, bleek telkens dat hij bitter weinig te doen kreeg in het volgende programma. Daarom hield hij de eer aan zichzelf en koos hij als zelf standig tekstschrijver voor een veiliger ogende carrière. Wat Halsema aan artistieke bagage in huis had, bleek toen hij een monsterverbond was ;t Gerard Cox. Geassisteerd door de canailleu- ze Adèle Bloemendaal brach ten zij hun programma „Met blijdschap geven wij kennis" in hetzelfde zaaltje van Belle- vue, waar de Gideonsbende van Lurelei ooit kortstondige triomfen had gevierd. En op nieuw was het succes overdon derend. Met dit verschil, dat Halsema nu zelf de ster was, die nationaal schitterde. Ook dat succes had jaren ach tereen geprolongeerd kunnen worden. Maar Halsema zag er op een gegeven moment geen brood meer in en stapte in een musical van Annie M.G. Schmidt. Daarna kwam hij als caberetier met zijn eigen Óne- manshow toch weer terug op dezelfde plaats in Bellevue, waar hij als pianist per gratie Gods het lied over Therèse de bibliothecaresse had mogen zingen. „Ik heb bewust wat zilverlingen ingeleverd in de hoop dat ik er artistiek op vooruit zou gaan", legde hij nog uit. Er daar stond ie dan. Frans Halsema, moederziel alleen op het Madurodam-podium van Theater Klein Bellevue. Een troubadour, die de taal van zijn lijfdichter Michel van der Plas nauwgezet op de warmte graad bracht, waarop woorden vanzelf gaan zingen en zinnen gaan dansen: „Zij verstaat de kunst van bij mij horen. In mijn lichaam heeft ze plaatsge maakt voor twee. Zo alleen wil ik verder leven. Schuilend bij elkaar". De handvol langspeelplaten, die hij ondertussen omzichtig vulde, waren stuk voor stuk juwelendozen vol poëzie, waaraan zijn stem briljante fa cetten had geslepen. „Als ik lach, kent zij alleen de tranen, die daar achter liggen in de tijd", zong hij. Als geen ander wist hij zo de Nederlandse taal te boetseren tot kleinkunst. Uitgekust In die reeks van louter hoogte punten vormt „Frans Halsema 1939-1945" het definitieve sluitstuk. Zijn overlijden in het begin van 1984 doorkruiste alle fantastische plannen die hij nog had voor het vervolg van zijn carrière, waarin zijn unieke talenten zich steeds weldadiger ontplooiden. Op de simpele hoes staat één regel ten afscheid: „Zee, neem me heel ver met je mee. Daar waar geen horizon meer is. Want ik ben uitgekust". Voor zijn bewonderaars is het een troost dat platenproducer Job Maarse alsnog besloten heeft om Halsema nog één keer het woord te gunnen en te laten zingen over de kleine dingen, die hem in zijn leven hebben beziggehouden. Daar voor werd deels het repertoire gebruikt dat Halsema vanaf 1982 reeds bijeen had gezocht voor een eventuele nieuwe el pee. De oogst was op het einde van 1983 nog gering: vijf titels, die volledig georkestreerd wa ren en een bandje met alleen pianobegeleiding van Erik van der Wurff. Daar zouden ze la ter aan beginnen. Maar later zou nooit meer komen. Poëzie Die zes liedjes vullen nu de ene kant van de plaat. De tek sten heeft Halsema zelf ge schreven. Daarmee heeft hij ten overvloede bewezen dat hij voor de trefzekere poëzie van zijn gezongen mijmerin gen niet noodzakelijkerwijs was aangewezen op andere schrijvers. „Als er iemand op de wereld is" en „De vroeg- grijze generatie" zullen hun onvervangbare waarden blij ven behouden. Op de andere kant van de plaat staan de opnamen, waar mee Frans Halsema zijn faam als een van de beste chanso niers van Nederland telkens opnieuw heeft bevestigd: „Voor haar", „Vluchten kan niet meer", dat hij zong met Jenny Arean, het ontroerende „Ik mis", „Zondagmiddag Bui- tenveldert", „Zij was goed voor mij" en tenslotte „Kees", dat wellicht de beste tekst ge noemd mag worden, die Mi chel van der Plas voor Halse ma heeft geschreven. Het liedje van verlangen, dat in het overlijdensbericht van Ben Rowold werd aangehaald, zal nooit meer gezongen wor den. Het oude ploegie is voor goed voltooid verleden tijd ge worden. LEO THURING Nieuw werk van Naeho Duato bij Nederlands Dans Theater DEN HAAG Het Neder lands Dans Theater heeft een nieuw werk van zijn danser Nacho Duato op het program ma genomen. Het heet Con verge en is gemaakt op muziek uit Dido en Aeneas van Pur- cell en op klanken van deze tijd. Het maakt met drie ande re balletten deel uit van het vierde programma van het ge zelschap in dit seizoen. De we reldpremière is 10 januari in het Circustheater in Scheve- ningen. De andere balletten op het programma zijn Soldatenmis van Jiri Kylian op muziek van Martinu, 5 Schetsen van Van Manen op muziek van Hinde- mith en De Anatomische les van Glen Tetley op muziek van Landowsky. FIGUURPUZZEL Horlzontaah 1 krombaangeschut; 4 muziekinstrument; 6 toespraak voor de radio; 7 clrkol aan de hemel, die do zon In een Jaar achljnt te doorlo- m; 11 Insekt; 12 versiering. id| 01 •od 6 ^ot 8 :»po s :p«d t :eiiies0jdej e :oyepi z ipuejeojuoit t :|bbohj®A eijejooop Zi '-tOAen ti :eo|id|pe i :epeJO|pBJ 9 !ouo|d f MesHMnog Geen krant ontvangen? Bel tussen 18.00 en 19.00 uur, za terdags tussen 14.00 en 15.00 uur, telefoonnr.071-122248 en uw krant wordt nog dezelfde avond nabezorgd. DEN HAAG Staatssecreta ris De Graaf van Sociale Za ken heeft de gemeentebestu ren in een brief de mogelijk heid gegeven om in de maan den januari en februari de door hem aanvankelijk per 1 januari beoogde verzwaarde inkomenseis in de Beeldende Kunstenaars Regeling (BKR) niet toe te passen. Dit is gister avond bevestigd door een woordvoerder van het minis terie van Sociale Zaken. De Graaf heeft in de brief een formeel besluit daaromtrent bekendgemaakt. De Graaf heeft in zijn circulai re aan de gemeentebesturen voorgesteld van kunstenaars die voor BKR in aanmerking komen, in deze periode geen werk aan te kopen. Kunste naars zouden wel hun werk moeten laten zien, maar krij gen dan geen materiaalvergoe ding, aldus de woordvoerder. De kunstenaars ontvangen in januari en februari wel hun normale weekuitkering, aldus de circulaire. De Graaf heeft deze verstuurd nadat eind vorige jaar met de Tweede Kamer was afgespro ken dat in februari opnieuw over de BKR zal worden ge sproken De Kamer had zeer terughoudend gereageerd op de verdere aanscherping van de oude bezuinigingsplannen van de staatssecretaris. De Graaf zegde vervolgens toe dat in afwachting van het nieuwe gesprek de aanscher pingsmaatregelen die aanvan kelijk op 1 januari zouden in gaan, tot 1 maart zouden wor den uitgesteld. De verzwaarde inkomenseis blijft tot 1 maart buiten toepassing. Dat is de strekking van de circulaire, al dus de woordvoerder BRUSSELSE EXPOSITIE: Galerie Passage 44 in Brussel. Ex- alchemie. Dagelijks, Geopend BRUSSEL Eeuwenlang is de duistere kunst van de alchemie door de mensheid beoefend in een poging zich te verrijken. Van oorsprong had ze echter een ander doel: de zuivere praktijk van de materiële omzettin gen, waar de Egyptenaren, de Chaldeeërs en andere volken zich mee bezighiel den. Ze werd door priesters bestudeerd en tot een heili ge en geheime kunst ge vormd, verweven met reli gieuze voorstellingen. On der invloed van voorname lijk de Griekse filosoof Aristoteles heeft zij zich ge vormd tot een denkbeeld. waarbij de onedele metalen onvolmaakt werden geacht en de mogelijkheid tot om zetting in goud en zilver in zich hadden. Het kon niet anders of het leidde tot hebzucht, waarbij men dacht door het zogenaamde magisterum goud te kun nen maken. Vorsten trok ken alchemisten aan in een poging de schatkist te vul len en de alchemisten zelf probeerden door onderzoek de steen der wijzen te vin den, die gewoon metaal kon veredelen. Tegelijkertijd trachtten de alchemisten drinkbaar goud, een levens elixer, te vinden, die hen het eeuwige leven zou schenken. Het is dus niet verwonderlijk dat de alche mie een staalkaart van be oefenaars opleverde in de vorm van volksverlakkers, duivelskunstenaars, goud- Transmutatiepenning van C.W. von Krohneman (1678). De zegevierende steen der wijzen. Amsterdam. 1710. zoekers, maar ook filosofen geleerden, ambachtslieden en kunstenaars. Van die laatste categorie is Jan van Eyck (ongeveer 1390 tot 1441) een voorbeeld. Door zijn alchemetische kennis ontdekte hij een verfproce- dé dat door de eeuwen heen schilders in staat stelde door heldere en doorzichti ge kleuren meesterwerken te scheppen. Jeroen Bosch liet zich door de alchemie inspireren en ontwikkelde haar zo sterk, dat velen de Bossche kunstenaar be schouwen als de grootste al chemistische kunstenaar van zijn tijd. De alchemie met haar oude geschiedenis en haar door loper tot in de hedendaagse chemie is nu vervat in een unieke tentoonstelling in de Brusselse galerie Passage 44, de hobby van het Bel gisch Gemeentekrediet. De expositie, die tot en met 10 maart dagelijks - kosteloos - geopend is van 11.30 uur tot 18.30 uur, toont de uiterst verfijnde en kleurrijke mi niaturen, illustraties en handschriften, bijeenge bracht uit veel bibliotheken en musea. Een prachtig voorbeeld is de zeven meter lange, met de hand beschre ven rol uit het museum van Cambridge. Maar de ten toonstelling bevat ook tal rijke alchemistische ge drukte tractaten van het begin van de boekdruk kunst tot in de achttiende eeuw en de systematische opstelling van „het grote werk" van de alchemisten door middel van de opstel ling van een reeks experi menten met historische la boratoriumtoestellen en al chemistisch goud. Pronkstuk is echter de ca talogus, een werkelijk schit terend boekwerk over de geschiedenis van de alche mie met tal van tekenin gen, manuscripten en af beeldingen van schilderijen. Zolang de tentoonstelling loopt kost het boekwerk slechts 750 frank; daarna moet het 1500 frank opleve ren. AAD JONGBLOED Bach en Handel in ontsierende tempi Zelden een dirigent gezien met vreemdere gebaren dan de Engelsman Andrew Parrott die gisteravond in de Nieuwe Kerk, koor en barokorkest van de Ned. Bachvereniging dirigeerde. Zelden ook Bach, Schiitz en Handel nadrukkelij ker, accentrijker en effectvol ler horen klinken dan bij dit concert dat het „openingscon cert Muziekjaar 1985" heette te zijn en dat met voorbijgaan van het Bachconcert op nieuwjaarsdag in de Klooster kerk. Noemde ik bij dat con cert snelle tempi van Akker huis, Parrott jakkerde door de vierde cantate uit het Weih- nachtsoratorium en met name in de tenoraria leken alle rem men losgegooid. Muzikale emotie leek opgeofferd aan wat authentiek heet te zijn waarbij alle musici zichtbaar hun best deden om toch vooral de nadruk te leggen op de eer ste tel van de maat. Een ver moeiende aangelegenheid voor de toehoorder. Jammer, jam mer, jammer, want het koor dat nog maar een jaar jong is en getraind wordt door Jos van Veldhoven zong prachtig en gedisciplineerd. Voor het solistisch aandeel van dit concert tekende het Hilliard ensemble uitgebreid met de sopraan Gillian Fisher. Hun specialisatie is Engelse muziek en met liederen van Thomas Tallis bewezen zij meer deskundigheid dan een puur solistische inbreng. Was de opstelling in psalm 136 van Schütz niet meer dan effect al leen? Waarschijnlijk niet, in de akoestiek van de Nieuwe Kerk lijkt zo'n opstelling van 5 maal 4 vocalisten zinvoller voor het oog dan voor het oor. Ricardo Kanji speelde de tra verso-partij in Bachs suite in b, zeer snel in de snelle delen, zeer langzaam in de langzame delen. Soli, koor en orkest wa ren ook vereend in het Utrecht Te Deum van Handel en alle bovengenoemde plus maar vooral ook minpunten waren in deze weergave van toepassing. ADR HAGER Voor een uitgebreide agenda, ook voor de ko mende dagen, raadplege men „UIT", de gratis kelijkse bijlage van deze krant. DEN HAAG* ASTA 2 (Spul 27, tel 463500): Ghostbuster» (al): do t/m zo 13 30. 16 00. 19 00. 21.30. ma. t/m wo 14 00. 19.00. 1 30. ASTA 3 Gremlins (al); 3: Under fire (16); 18.45. 21.15. CINEAC 1 (Buitenhof 20. tel. 630637): The naked face (12); 18.45. 21.30. CINEAC 2: The naked face (12); do. t/m zo. 13.15, 16.00. ma. t/m wo. 14.00. Te jong om te sterven (16); 18.45, 21.30. ma. t/m wo. 14.00, 18.45, 21.30. CINEAC 3: The woman in red (al); do. t/m zo. 13.15, 16.00. 18.45. 21.30. ma. t/m wo. 14.00, 18.45, 21.30. i EURO CINEMA (Leyweg 910. tel. 456756): Gremlins (al); 14.00, 18.45, 21.30. zo. 13.15, 16.00, 18.45. 21.30. METRO- POLE 2: The neverending story (al); 14.00, 18.45, 21.30. istera lilo, fi rant, e ziek ïeest i ele jai ad on en. Ei oveel leurri e rev c niet en ho ier ki ODEON 1 (Herengracht 13, 462400): 1984 (12); 18.45, 13.15, 16.00, 18.45, 21.3 alles is sex show (18); 12.00 t 13.45. 22.45. LE PARIS 3: Katharlna, de naakte Tsarina (18); 12.30 460977): Bachelor party (12); 14.00, 18.45, 21.30. take Manhattan; do. 13.15, 15.45. ma. t/m wo. 14.00. CINEAC 1: Sneeuwwitje en de zeven dwergen; do. t/m za. 13.15. 16.00. ma. t/m wo. 14.00. EUROCINEMA: Annie; do. vr. 11.00. ODEON 1: Sneeuwwit je en de zeven dwergen; do. t/m zo. 13.00, 15.00, 17.00. ma. t/m wo. 13.45. ODEON 4: De gouden zeehond; do. t/m zo. leef aatste Avor .Shall 1 f miss ïilms i/erd, s rieten je elej chap echte v ter het hij het rij mc had g( jeweld terugg; drijf, h Niet d£ werd, maar 1 de pra relde mots", leven 1 Een iracht evenm Qtto b kenaai lang, op de den. E dat ge herkei slapsti 'n La al gen (al); 14.00, 16.00. wo. 14.00. The ka rate kid (al); do. t/m zo. 18.30. ma. t/m wo. 18.30. 21.15. EU ROCINEMA II: Bachelor party (16); do. t/m zo 1100, 16.00. 18.45, 21.15. ma. t/m wo. 18.30, 21.00. EUROCINEMA III: Ghostbusters (al); do. t/m zo. 11.00, 13.30, 16.00, 19.15, 21.15. ma. t/m wo. 19.15, 21.45. EU ROCINEMA IV; Gremlin» (al); do. t/m zo. 11.15, 13.45, 16.15, NACHTVOORSTELLING EUROCINEMA I: Hete ser veersters (18); za. 24.00. EU ROCINEMA II; Aai me in de ochtend (18); za. 24.00. EU- IV; Gremlins (16); za. 24.00. LEIDEN LUXOR (Stationsweg 124130): Gremlins (al); 14.30, LIDO III: Red Dawn (16); 14.30. 19.00, 21.15. zo. ook 16.45. LIDO IV: Purple rain (al); 14.30. 19.00, 21.15. zo. ook 16.45. STUDIO (071-133210): Broadway Danny Rose (al); 14.30, 19.00, 21.15. zo. 14.30, 16.45, 19.00, 21.15. TRIANON (Breestraat 31. tel. 123875): The ending story (al); 14.30, 52, tel. 071-125414): Lady dust (16); 14.30, 19.00, 20.15. ma. 19.00. Streets c KINDERVOORSTELLING LIDO THEATER: Sneeuwwitje en de zeven dwergen; za. KATWIJK CITY THEATER I (Badstraat 30. tel. 01718-74075): Police Academy (12); do. vr. za. zo. wo. 14.45, 19.00, 21.15. ma. di. 19.00. 21 15. CITY THEA TER II: Top Secret (al); tijden zie City I. CITY THEATER III: Ge- CINE nake ger K Rod Forbi Alle I idon zijn I Ihe C op dt vallet ste bc het li toe k inder don overc Dead Zone (16); 14.45. VOORSCHOTEN* GREENWAY: Indiana Jones and the temple of doom; do. vr. 15.45, 19.00. za. 15.45. zo. 15.45, 19.00. ma. di. 20.00. wo. 15.45, 20.00. Dan- ton; do. vr. 21 15. za. 21.00. zo. 21.15. di. 14 00 KINDERVOORSTELLING Heidi (Ned. gespr.); do. t/m zo. 20.00 Taxi driver (16); i

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1985 | | pagina 16