mi
Een Verademing
Freek de Jonge
ALLER
S
De Trekvaartbrug: Zag duizenden
reizigers naar Haarlem vertrekken
Amsterdams
Philharmonisch Orkest
in meesterserie K&O
ALLE REGEN
KOMT VAN BOVEN
Ecidae Soiucwit
LEIDEN
CeidoeSoutcmt
WOENSDAG 2 JANUARI 198S PAGINA 11
Een vieze
aangelegenheid
LEIDEN De jongeman
had 's nachts rond twee uur
het etablissement aan de
Nieuwe Beestenmarkt ver
laten. Daar het toilet in het
café bij voortduring bezet
werd gehouden door be
hoeftige kroegverlaters, had
hij besloten buiten maar
even tegen een muur te wa
teren alvorens de lange weg
naar huis aan te vangen
„Ik dacht, een blinde muur,
hier kan ik wel even", ont
hulde de jongen maandag
ochtend voor kantonrechter
Rigters.
Twee passerende agenten
hadden de plassende jonge
man in zijn kraag gegrepen.
En terecht, meende de offi
cier van justitie. Wateren op
de openbare weg was een
vieze aangelegenheid, de
jongen had er beter aan ge
daan een urinoir op te zoe
ken. Er dreigde zich voor
de balie een kleine discussie
te ontspinnen over kwanti
teit en kwaliteit van de
Leidse urinoirs, waar door
Rigters echter al snel een
einde aan werd gemaakt. 45
gulden boete, luidde het
strenge oordeel. De jonge
man kon het haast niet ge-
Hart
De automobilist was werk
zaam op de afdeling Hartbe-
waking van het AZL. Die
ochtend was hij vroeger dan
op andere dagen opgeroe
pen om naar het ziekenhuis
te komen. Hij had het gas
pedaal stevig ingetrapt.
Toen hij bij het binnenrij
den van de stad een file op
de Oranjeboomstraat zag
staan, besloot hij het inrij-
verbod te negeren en de
Korevaarstraat op te rijden.
Waar hij terstond staande
werd gehouden door een
Deze geloofde niet veel van
de „smoesjes" van de man
als zou hij met spoed op weg
zijn naar het ziekenhuis.
Ook bleek de agent niet be
reid even mee le rijden
naar het ziekenhuis tenein
de mans verhaal te contro
leren. „De agent stond me
gewoon te pesten", klaagde
de man voor de kanton
rechter.
Maar ook rechter Rigters
twijfelde over de juistheid
van het gemak waarmee de
man besloten had, dat de
verkeersregels die ochtend
niet voor hem golden. „Was
er niemand anders in het
ziekenhuis die uw werk
even ovér kon nemen",
vroeg hij zich bezorgd af.
De man moest toegeven dat
dat wel het geval was en
sprak daarmee zijn eigen
vonnis uit.
Politiewagen
Politieagenten mogen een
heleboel meer dan gewone
burgers, maar staan zeker
niet boven de wet. Evenals
andere automobilisten die
nen ook surveillerende poli
tieambtenaren zich aan de
verkeersregels te houden
tenzij bepaalde omstandig
heden het overtreden ervan
natuurlijk rechtvaardigen.
De chauffeur had een ein
deloos vertrouwen in de po
litie. Toen dan ook een sur
veillancewagen van de
Leidse politie de 2e Binnen
vestgracht van de verboden
kant inreed, was hij de poli
tiewagen zonder zich van
enig kwaad bewust te zijn,
gewoon achterna gereden.
De man was pas wakker ge
schrokken toen de agenten
hem een bon uitschreven
voor het negeren van het
in rijverbod.
Zijn vertrouwen in de poli
tie was daarmee aanzienlijk
geschaad, zo bleek maan
dagochtend voor het kan
tongerecht. Hadden de
agenten een speciale reden
om het inrijverbod aan hun
laars te lappen. Dat dacht
de verdachte niet. „Ze zei
den mij dat zij als politiea
gent van bepaalde verboden
waren vrijgesteld", ver
klaarde de man enigszins
verontwaardigd. Hij voelde
zich duidelijk verraden
door de twee agenten.
De kantonrechter wilde de
man wel enigszins steunen
Ook hij vond het een
vreemde zaak dat een poli
tiewagen, Zonder sirene of
zwaailicht te gebruiken, de
verkeersregels negeerde.
Het argument van de agen
ten dat voor hen geen re
gels golden, wenstte hij ze
ker niet zonder meer over
te nemen. Rigters liet de
man zijn laatste restantje
vertrouwen in de sterke
arm door hem te beloven,
dat hij beide agenten op het
matje zou roepen, alvorens
te oordelen over de ver
meende verkeersovertre
ding.
GERT VISSER
Bruggen, we maken er allemaal gebruik van. Zeker in
een waterrijke stad als Leiden zijn het onmisbare scha
kels in het wegennet. Veel aandacht is er nooit aan de
Leidse bruggen besteed. De stilte rond de Leidse bruggen
is met de presentatie van het Bruggenboek al gedeelte
lijk „verstoord". Het Gemeentearchief aan de Boisotkade j li*
hoopt van 9 tot en met 29 augustus 1985 in De Waag de 1 1 LM
tentoonstelling „De Leidse bruggen" te houden. Als inlei- - 1
ding op deze expositie verschijnt in deze krant een serie
artikelen over Leidse bruggen. Het zijn geen technische
verhandelingen, maar historische verhalen waarin een
brug als leidraad dient. De gegevens zijn verzameld door
een werkgroep van historisch geïnteresseerden, die veel
van de geschiedenis van de Leidse bruggen heeft uitge
zocht. Samensteller is de begeleider van deze werkgroep,
de heer P.J.M. de Baar van het Gemeentearchief. Kees
van Herpen tekent voor de eindredactie. De reprodukties
zijn van fotograaf Wim van Noort. Vandaag verschijnt
het vijfenzestigste artikel in deze serie.
nderbrug (rechts) verlevendigen de Maresingel. Ansichtkaart van
eens zes daarbuiten, zodat
men elkaar misschien nog
enigszins warm kon houden.
Over de Haarlemmertrek
vaart tussen de Rijnsburger-
singel en de Maresingel ligt
de Trekvaartbrug. De huidige
brug over de Trekvaart is nog
niet zo oud. maar heeft wel
sporen tot in een ver verle
den. In 1611 werd de stad ver
groot met een nieuwe wijk
achter de Oude Vest en het
Galgewater. Toen werden de
nieuwe singels gegraven:
Morssingel, Rijnsburgersingel
en Maresingel. Langs deze
singels kwam een weg. Het
spreekt vanzelf dat deze sin
gelwegen waar mogelijk met
elkaar verbonden werden, zo
dat men rond de stad kon rij
den. Vooral 's nachts was dat
wel handig, want als de stads
poorten gesloten werden zo
dra de klapperlieden „de klok
heit tien" riepen, de poort
klok geluid werd en iedereen
zich ter bedstede begaf, daal
de er de stilte van een avond
klok of spertijd over de stad
neer. Wie dan voor een geslo
ten poort of zelfs opgehaalde
singelbrug kwam te staan,
kon het wel vergeten'.
Zelfs werden alle toegangen
te water gesloten door een
drijfboom of een hekwerk, zo
dat ook de passagiers van
schepen de stand niet inkon-
den. Nu had het stadsbestuur
een tweetal stadsherbergen
laten bouwen, een buiten de
Witte poort en een buiten de
Zijlpoort, zodat men daar de
nacht kon doorbrengen, even
tueel voorzien, van een neutje
en een warme kruik. Kwam
nu iemand 's avonds laat nog
van de Morsweg, de Rijnsbur-
gerweg of de Maredijk, dan
kon hij in ieder geval nog
naar die herberg bij de Zijl
poort.
Hoe dan ook, een niet al te
grote houten brug over het
toen nog Mare geheten water
was geen overdreven luxe.
Wellicht is hij nog in 1611 of
anders heel kort daarna,
waarschijnlijk door het stad-
spersoneel, gebouwd. Het
hoefde geen ophaalbare of bij
zonder hoge brug te zijn, want
de brug stad-in, de Mare-
poortsbrug, was een vaste ste
nen brug met 2.41 meter door-
vaarthoogte en de brug rich
ting Warmond, de Kwaak-
brug, was niet hoger dan 2.20
meter en vast. De Trekvaart
brug was vroeger dan ook
niet hoger dan 2.30 meter.
weest van en naar de volmo
lens aan de Poelwetering en
Stokdammerwetering en naar
de twee houtzaagmolens die
in 1632 aan de Maredijk ge
bouwd werden. Dit verander
de echter aanmerkelijk in
1657. Aan de oostkant langs
de Mare kwam een weg, het
jaagpad, en dicht bij de brug
werd een stal gebouwd waar
in in ieder geval zes paarden
een onderdak moesten kun
nen vinden. Uiteraard werd
dit pand voorzien van heel
hoge hooizolders en een ge
metselde mestbak, waarin de
kostbare paardenmest opge
slagen kon worden.
Deze mest was zo kostbaar
omdat deze nodig was bij het
vervaardigen van loodwit, om
witte verf van te kunnen ma
ken. De rollen lood werden in
speciale potten met azijn vele
rijen hoog in de paardenmest
gestapeld; de sterk gistende
mest bevorderde het oxyda-
tieproces van het lood. Overi
gens werd dit hoogst giftige
fabricageproces niet in de om
geving van Leiden uitgeoe
fend. Naast de stallen was er
een woonhuis voor de stalk
necht met mogelijk ook slaap
gelegenheid voor de jongens
die het jaagpaard bereden.
De Mare, die al gauw Haar
lemmertrekvaart ging heten,
verwerkte nu vele duizenden
passagiers. Veel comfort had
den deze in het begin echter
niet.
De trekschuiten waren open
en konden bij slecht weer
overdekt worden met een
tent. Dat men daarbij toch
nog wel koude voeten kon
krijgen, telde waarschijnlijk
niet erg mee. In het allereer
ste reglement op de trekvaart,
afgekondigd op 16 oktober
1657, werd bepaald dat de
schuitvoerders, zowel de
Haarlemse als de Leidse, tot
gemeenschappelijke kosten de
schuiten moesten onderhou
den en repareren „ende voor-
naementlijck de tente door-
gaens wel dicht houden" op
straffe van verlies van hun
baan; de commissarissen in
beide plaatsen werd opgedra
gen daar scherp op toe te zien
en meteen naar het Stadhuis
te hollen als ze iets zagen dat
niet door de beugel kon.
Nu was het vanzelfsprekend
ook het belang van de heren
stadsbestuurders, die zelf vrij
vaak dit vervoermiddel ge
bruikt zullen hebben wanneer
het stadsjacht niet ter be
schikking was, om geen regen
of sneeuw in hun nek te voe
len druipen tenslotte zou
hun dure lakense pak wel
eens vies kunnen worden. En
wat de koude voeten betreft:
de schipper mocht onder de
tent maximaal 28 personen
stouwen, met in de zomer nog
Rookverbod
Het is dan ook logisch dat op
de pittige boete van 30 stui
vers verboden werd „eenige
toeback te drincken", dus ta
bak te roken; met zo'n massa
passagiers zou dat ook niet
echt bevorderlijk zijn voor de
atmosfeer. Overigens werd
die boete verbeurd voor de
helft aan de schipper en de
helft aan de opzichter, zodat
die er uit eigenbelang wel
werk van zouden maken als
er toch gerookt werd. Boven
dien werd hen opgedragen de
onwilligen bij het stadsbe
stuur of de commissaris aan te
klagen - als de schipper dit
durfde te verzuimen wachtte
hem de dreiging „arbitralijck
gecorrigeert" te worden, en
dat stond voor een hoogst on
aangename strafexpeditie.
Aan deze erg oncomfortabele
toestand kwam niet lang
daarna een eind: de trek
schuiten werden overdekt en
Jaagpad
De meeste scheepvaart op de
Mare zal het transport zijn ge-
De Trekvaartbrug met de Haarlemmertrekvaart en links huizen aan de Rijnsburgersingel. Foto Hazenberg, ca. 1900.
van vrij grote glazen ramen
voorzien, uitgerust met een
„roef" (een soort eersteklas
afdeling), zachte banken en
een soort kacheltje. Met een
dusdanig verbeterd vaartuig,
waarin zelfs gerookt mocht
v/orden en dus de lucht wel
eens blauw van de rook stond,
kon men ook veel langer
doorvaren bij zware storm of
in de winter; zeker toen men
primitieve ijsbrekers ging ge
bruiken, moest pas bij harde
vorst teruggevallen worden
op de schokkerige karren en
koetsen die over de bevroren
wegen hobbelden.
De passagiers van de trek
schuit werden, nadat de lijn
waaraan het paard trok losge
gooid was. met handkracht de
stad in geboomd, naar de aan
legplaats aan de Korte Mare.
Daarbij kregen ze de gelegen
heid de stadspoort ter plaatse
goed te bekijken, en wat ze
zagen was eigenlijk een aan
fluiting voor de grootste en
rijkste stad van Holland na
Amsterdam. Het Marepoortje.
dat toen nog aan de westkant
van de Marepoortsbrug stond
waar vorig jaar de funderin
gen weer blootgelegd zijn, was
een onaanzienlijk gebouwtje.
In 1665 werd deze poort ge
sloopt en aan de oostkant van
de (eveneens vernieuwde)
Marepoortsbrug verrees een
prachtige Marepoort naar ont
werp van Willem van der
Helm. Ook de Warmonder-
brug over de singel was al
vernieuwd, zodat eigenlijk het
houten bruggetje over de
trekvaart zelf nog uit de toon
viel.
Op 27 augustus 1665 bezichtig
de het stadsbestuur deze brug
en besloot dat dit een stenen
brug moest worden. „In op-
sichte van de bekommerlic-
ken toestand van den tijt" zou
nog bekeken worden of die
vernieuwing in 1666 zou
plaatsvinden of „langer ver
schoven" zou worden. Men
zal zich afvragen waarom in
1664 en het begin van 1665
zonder mankeren tot giganti
sche bouwprojecten besloten
werd en nu ineens moeilijk
gedaan werd over een niet
eens zo grote stenen brug. Het
bekommerlijke van de tijd
was echter te wijten aan de
begin maart 1665 uitgebroken
oorlog met Engeland, die
vooral in het begin hoogst on
fortuinlijk verliep.
Hout
Maar ook al eindigde de oor
log met roem (de tocht van
Michiel de Ruyter naar Chat
ham), de brug was en bleef
van hout. Wellicht hebben de
stadsbestuurders al snel vrede
met een niet eens zo lelijke
houten brug gehad. Deze brug
is in de loop der jaren van
zelfsprekend ettelijke malen
vernieuwd. Om slechts de
meest recente te melden: Ja
cob van Leeuwen nam op 29
januari 1779 aan om onder
meer tussen 13 september en
18 oktober van dat jaar de
brug te vernieuwen volgens
een zéér uitvoerig bestek. Op
26 juli 1810 werd aan Pieter
Blommendaal en Jan van
Waalwijk aanbesteed om bin
nen een jaar na de keuring
van het te gebruiken houten
de brug in elkaar te zetten,
welk werk binnen vijf weken
na het begin van de sloop van
de oude brug gereed moest
zijn.
De volgende grote beurt werd
op 24 februari 1870 aanbe
steed aan J Groenewegen te
Haarlem voor 1934,-. Er
werden toen alleen maar on
derdelen vernieuwd, bijvoor
beeld de jukken, de liggers en
het dek. zodat de hoofdvorm
van de brug ongewijzigd
bleef. Wel paste men in plaats
van houten liggers nu liggers
van balkijzer toe Dat bleek
dan ook duidelijk bij de repa
ratie van 1895, toen alleen de
jukken vernieuwd moesten
worden en de liggers en het
dek niet vervangen hoefden
te worden. Dit karwei werd
op 23 september 1895 vooi
395,- aan G. Splinter opge
dragen.
In de twintiger en dertiger ja
ren begon het verkeer steeds
meer eisen te stellen aan de
draagkracht van de brug en
vooral zijn aansluiting op de
Haarlemmerweg en de War-
monderbrug was niet ideaal te
noemen. Omdat de Warmon-
derbrug versterkt moest wor
den en een grotere doorvaar-
thoogte diende te knigen, kon
het hele punt in één keer aan
gepakt worden. Daartoe volg
de op 30 juni 1950 de aanbe
steding van het maken van de
huidige Trekvaartbrug in ge
wapend beton. Was de oude
brug slechts 4.50 meter breed,
de nieuwe kreeg een rijweg
van 8.50 meter en twee trot
toirs van elk 1 86 meter
Om de geweldige steilte wat
te verminderen moest een
concessie gedaan worden
waar het de doorvaarthoogte
betreft; van 2 30 meter zakte
die naar 1.80 meter. Op 26
mei 1951 kon de brug feeste
lijk in gebruik gesteld wor
den; aannemer Zitman had er
voor gezorgd dat er in ieder
geval heel wat zwaarder ver
keer dan voorheen (toen een
beperking tot 2400 kilo gold)
over de brug kon komen. Mis
schien wordt op afzienbare
termijn dezelfde operatie nog
eens verricht met de War-
monderbrug - wellicht wor
den dan even vreugdevolle
woorden gesproken als bij de
openstelling van de Trek
vaartbrug in 1951.
LEIDEN Het Amsterdams Philharmonisch Orkest
geeft in het kader van de 'meesterserie' van K&O op
vrijdag 11 januari een concert in de Stadsgehoorzaal.
De Bulgaarse concertpianiste Jenny Zacharieve treedt
op als soliste. Het orkest staat onder leiding van de
Russische dirigent Thomas Sanderling.
Het concert begint met de uitvoering van 'zes stukken
voor orkest' opus 6 van Anton Webern. Na het piano
concert van Edvard Grieg wordt de derde of 'Rheini-
sche' symfonie van Robert Schumann gespeeld.
Thomas Sanderling, die op 1 februari van dit jaar werd be
noemd tot artistiek adviseur van het Amsterdams Philhar
monisch Orkest, is geboren in Nowosibirsk en studeerde
viool in Leningrad. Hij werkte als dirigent met verschillende
orkesten in Duitsland en maakte met het Tokyo Metropoli
tan Orchestra een tournee door Japan. In '83 vestigde hij
zich in West-Duitsland waarna hij tal van vooraanstaande
orkesten dirigeerde.
De soliste, de pianiste Jenny Zacharieva, behoort tot de
meest vooraanstaande concertpianisten uit het huidige Bul
garije. Zij werd in Sofia geboren en studeerde aan het con
servatorium in Moskou. Na beëindiging van haar opleiding,
studeerde zij enige tijd bij Pierre Sancan in Parijs. Op het
befaamde Marguerite Long Concours behaalde zij een gou
den medaille. Moemnteel is ze als hoofdlerares werkzaam
aan het conservatorium van Sofia.
Het concert begint om 20.15 uur. Kaarten zijw verkrijgbaar
bij het bureau van K&O aan de Oude. Vest 15 (tel. 141141)
dagelijks tussen 9 en 17 uur en op zaterdag tussen 9 en 12
uur.
Breehuys
Het Breehuys aan de Bree-
straat 19 viert het einde van
de kerstvakantie met een
aantal activiteiten Morgen
middag is er van drie tot vijf
een zogenaamde break-
/boogie-middag, 's avonds
een scholierencafé. vrijdag
van drie tot vijf een discoca
fé en zaterdag een har-
drockcafé met de groep Ma-
tyr.
Cursussen
Bij het LVC aan de Bree-
straat 66 is de inschrijving
begonnen van een aantal
cursussen, die binnenkort
van start gaan en allemaal
uit vijftien lessen bestaan. DuOS
Op het programma staat on
der meer tekenen, schilde
ren, mime en clowing en
muziek. Inschrijven kan op
werkdagen van half tien tot
vijf en op 14 tot en met 18
januari ook van zeven tot
negen.
Huisvrouwen
De afdeling Leiden van de
Nederlandse vereniging van
Huisvrouwen heeft weer
een groot aantal activiteiten
op het programma staan zo
als lezingen, exursies, toneel,
zang en een kledingbeurs.
Nadere inlichtingen zijn te
lefonisch verkrijgbaar, tele-
Arjan Ederveen en Kees
Prins, ook bekend, als de
Duo's, treden zondag 6 janu
ari op in het LVC aan de
Breestraat 66 met „Roman
Het betreft een persiflage op
het schrijversleed. De voor
stelling begint om negen uur
en de toegang bedraagt ze
ven gulden vijftig. Leden
van het L VC betalen zes
gulden.
Film
K&O draait dinsdag 8 janua
ri de film „The Chosen", de
verfilming van een roman
van Chaim Potok over de
spanning tussen ideologie en
individu. Kaarten zijn ver
krijgbaar bij K&O, Oude
Vest 45 tel. 141141.
ADVERTENTIE
DE OUDEJAARSCONFERENCE VAN
NU AL OP ELPEE EN
MUSICASSETTE
Daarom is deze prachtige
paraplu met krantedessin voor
u wanneer u een nieuwe
abonnee aanbrengt.
Die nieuwe abonnee krijgt de
krant de eerste twee weken
gratis.
NOTEER ALS NIEUWE ABONNEE M.I. V
NAAM
ADRES
POSTCODE/PLAATS
TELEFOON
Deze ontvangt de eerste twee weken de krant gratis
Daarna wordt het abonnement betaald per
nu™
.auk lti-. h Derrr.nnJ
I
Uwar
j STUUR ALS DANK DE KRANTEPARAPLU AAN
I
ADRES
Stuur de bon ingevuld aan de Leidse Courant Antwoordnummer 998.
2500 VD Den Haag (poetzegel met nodig) p^ jjq
