M
De kleine
stapjes
van Foster
Parents
in Sri
Lanka
KERSTMIS 1984
KERSTMIS 1984
ZATERDAG 22 DECEMBER
edagoda Gedara Hiran Indika Rukshani heet hij, maar
dat is zelfs de Singalezen, die wat lange namen betreft wel iets
gewend zijn, te gortig. „Hiran" dus. Dat past ook veel beter bij
een jongetje van vijfjaar, dat met zijn natte, gekamde haartjes
heel klein staat te wachten totdat die grote witte mensen een
foto van hem hebben gemaakt. Graag zou hij weggelopen zijn,
maar uit de manier, waarop zijn vader zich gedraagt, heeft hij
begrepen dat zoiets niet verstandig zou zijn. Gelaten laat hij
het dus maar over zich heen gaan. Ze moeten echter niet
verwachten, dat hij ook nog iets zegt. De fluwelen ogen blijven
op de grond gericht en de lippen stijf op elkaar geklemd.
een ontwikkelingsland. Want ook in het para
dijselijke Sri Lanka, waar de mensen vergele
ken met het tamelijk dichtbijgelegen Ethiopië
een rijk leven hebben, wordt een westerling
nog altijd in de rol gedrukt van de „toean
blanda" (witte heer). In theorie mogen wij in
het Oosten niets meer te vertellen hebben, in
werkelijkheid is dat natuurlijk nog wel zo. Wie
het geld heeft, heeft de macht. Ook in .Sri
Lanka, waar wij op uitnodiging van Foster Pa
rents Plan rondkijken, zijn de mensen daar
heel goed van doordrongen. Dat maakt het
bezoek aan hun dorpen en steden niet altijd
tot een onverdeeld genoegen. Het is niet leuk
ontvangen te worden, zoals eind vorigp eeuw
in Nederland de vrouw van de fabrieksdirec
teur, wanneer zij eieren bracht bij het gezin
van een zieke arbeider.
Hirans vader, een 29-jarige scharrelaar in al
lerhande roerende goederen, doet zijn uiter
ste best ons dat gevoel te bezorgen. De lu
xueuze Range-Roverachtige auto, waarmee
wij laat in de middag, wanneer het niet meer
zo verschrikkelijk heet is, bij zijn dorp arrive
ren, is nog niet eens helemaal tot stilstand ge
komen of hij komt razendsnel in actie. Hij
sleurt zijn zoontje, dat net lekker aan het
voetballen was, naar binnen om hem met be
hulp van een natte kam presentabel te maken
voor de natuurlijk onvermijdelijke fotosessie.
Wie wij precies zijn en wat we komen doen,
weet hij niet. Voor hem volstaat dat wij blank
zijn en dat we iets met „Plan" te maken heb
ben. Dat is voldoende om ons de eer te bewij
zen, waarop we volgens hem aanspraak ma
ken. Met zo ongeveer het hele dorp om zich
heen, geeft hij geduldig en met eerbiedig
neergeslagen ogen antwoord op onze vragen.
Per maand f 46,30
Hij woont in een huisje van negen bij negen
meter, opgetrokken uit leem. Die ruimte deelt
hij met negen andere mensen: zijn twee zoon
tjes, zijn vader en moeder, een broer met ge
zin en een alleenstaande oudere zuster. Hij
houdt zich bezig met het opkopen van rijst en
andere agrarische produkten bij kleine boe
ren om die vervolgens weer uit te venten.
Daarmee verdient hij omgerekend 46,30
per maand, inclusief voedselbonnen van de
regering. Zijn uitgaven bedragen echter
126,90 per maand. Hoe kan dat? Dan komt
hij toch zo'n tachtig gulden te kort. Het ver
schil blijkt te worden aangevuld door Hirans
moeder, die in de stad intern als dienstmeisje
werkt. Intern is in Sri Lanka echt intern. Hi
rans moeder mag eens in de maand een
weekeindje naar huis.
Als wij veronderstellen dat vader dus tevens
moeder is, breekt plotseling het ijs. Hirans va
der schiet in de lach, evenals alle omstanders.
Dat is toch wel een heel raar idee! Een man
die vrouwenwerk doet Nee, Hiran en zijn
driejarige broertje Tilan worden natuurlijk ver
zorgd door hun grootmoeder.
Even later is het echter onze beurt om ver
baasd te zijn. Wij willen weten hoeveel het ge
zin nu sinds maart '83, toen Hiran geadop
teerd werd door de Christelijke Jongerenvere
niging Steenwijkerwold. ontvangen heeft van
het Foster Parents Plan? „Niets", is het ant
woord.
„Niets?", vragen wij aan onze gids Suramya
Waniganayake. Deze tengere, in elegante sari
geklede jonge vrouw is het hoofd van het
FPP-bureau in het naburige Gampola. „Dat
klopt", antwoordt zij in een bijna accéntloos
Engels, dat zij thuis heeft leren spreken, zoals
gebruikelijk is in de hogere milieus van de
vroegere Britse kolonie Ceylon. „Hirans vader
heeft hulp gevraagd bij het opzetten van een
kippenfarm. We zijn aan het bekijken of hij
daarvoor in aanmerking komt. Waarschijnlijk
wel, omdat hij zelf ook het een en ander in
brengt. Hij heeft de grond; die kan hij voor
heel weinig geld in pacht krijgen van een fa
milielid. Bovendien wil hij op tamelijk grote
schaal gaan werken, met vierhonderd kippen.
Dat is de enige manier om met zo'n onderne
ming kans van slagen te hebben".
Geen caritas
Het gevoel een 19e-eeuwse-directeursvrouw-
op-ziekenbezoek te zijn, begint te verdwijnen.
Kennelijk doet het FPP niet aan caritas. Sura
mya knikt hevig instemmend, als wij haar later
deze conclusie voorleggen. We zitten in de
ruime villa, die het FPP in Gampola als kan
toor gebruikt. Er is geen air-conditioning,
maar voor het overige lijkt alles heel efficiënt,
zeker voor Aziatische begrippen, te functione
ren. „Plan International" staat er op het bord
in de tuin. Het begrip „Foster" gebruikt de
organisatie niet graag in ontwikkelingslanden,
omdat dat het idee zou kunnen wekken, dat
het erom gaat kinderen te „exporteren" ten
behoeve van kinderloze echtparen in het
Westen.
Suramya Waniganayake: „Ons doel is natuur
lijk het helpen van de kinderen hier ter plaat
se. En dat willen we verwezenlijken door mid
del van het duurzaam omhoog brengen van
de levensstandaard van de kinderen en die
van hun familieleden. Dat kun je niet verwe
zenlijken door middel van „hand-outs" (uitde
len van voedsel e.d.)".
Op dit punt wordt zij in de rede gevallen door
Pamela Pierce. Zij heeft de functie van plaats
vervangend directeur van het FPP in Sri Lan
ka en is haar naam ten spijt ook volbloed
Ceylonese. Pamela is slechts anderhalve me
ter hoog en een hoofd kleiner dan Suramya.
Maar zij is wel heel duidelijk de chef. Als er
iets verteld moet worden over de algemene
achtergronden van Plan, doet zij dat dus. Ter
wijl wij onze lunch doen met door het FPP
verzorgd fruit (smeuïge avocado's en heerlijk
zoete banaantjes) begint Pamela met het uit
de weg ruimen van een volgens haar nog
wijdverbreid misverstand
„Heel veel mensen denken nog altijd dat het
geld van een Foster Parent (pleegouder) al
leen wordt besteed aan zijn of haar Foster
Child (pleegkind). Maar in de bijna vijftig jaar
dat het FPP nu bestaat, hebben we geleerd
dat kinderen het best geholpen worden door
hun omstandigheden te verbeteren. Dat wil
zeggen: het helpen van hun familie en van hun
dorp. zodat zij opgroeien in een gezondere en
kansrijkere omgeving. Het geld dat bijvoor
beeld de CJV Steenwijkerwold in Holland elke
maand stort voor Hiran 45,00) wordt dus
niet in de allereerste plaats voor hemzelf ge
bruikt".
Dan vertelt Pamela Pierce hoe het Foster Pa
rents Plan. dat opgericht is in 1937 en nu
werkt in 22 landen, vier jaar geleden naar Sri
Lanka kwam. In overleg met de regering werd
één werkgebied (inmiddels zijn dat er twee)
geselecteerd in het bergachtige Kandy-dis-
trict. Tien dorpen met tweeduizend families
omvat het gebied, dat gelegen is rond het
stadje Gampola.
Frits Bom
Die laatste zin brengt ons tot het stellen van
een prangende vraag. We verbazen ons over
de plaats van het FPP-project. Het is verre
weg het mooiste en vruchtbaarste deel van
het eiland, waar het tropische fruit zo over
vloedig groeit, dat niemand hier ooit honger
kan lijden, denken wij. Een ontwikkelingspro
ject in een paradijselijke omgeving
Zou Frits Bom dan toch gelijk hebben? De ge
dachten racen terug naar vorig jaar, toen de
VARA-ombudsman het Foster Parents Plan
fel attaqueerde. Veel te weinig van het aan
deze organisatie geschonken geld zou bij de
„geadopteerde" kinderen komen Bom be
schuldigde het FPP er met name van dat het
verplicht schrijven van brieven door de kinde
ren een belachelijk dure zaak was De uitzen
dingen van Bom hadden ernstige gevolgen
voor het FPP. In korte tijd maakten vijfdui
zend mensen een einde aan hun pleegouder-
Het bergachtige
Kandy-district,
dat tien dorpen
met tweeduizend
families omvat.
boekhouder erbij geroepen om ons de exacte
cijfers te verschaffen.
Hoewel wij geen accountants-ervaring hebben
maar dat kunnen zij niet weten zien de
getallen er vertrouwenwekkend uit. FPP-Sri
Lanka heeft van het hoofdkantoor in Amerika
voor volgend jaar een budget gekregen van
350.000 dollar (1.250.000 gulden), welk geld
onder meer geschonken wordt door vijfhon
derd Foster Parents in Nederland. Van die
350.000 dollar zal 23 procent worden besteed
aan de salarissen van zestig personeelsleden
en aan de andere eigen kosten van de organi
satie. Niet zo bar veel, denken wij. Maar Pa
mela Pierce denkt daar anders over. „Je
moet niet vergeten dat we eigenlijk nog in de
aanloopfase verkeren, waarin de kosten rela
tief erg hoog zijn. Denk aan de gebouwen en
de auto's die we hebben moeten kopen".
Wat de brieven betreft drukt Pamela zich kort
en krachtig uit „Ja. het kost een hoop geld.
Maar als we daarmee zouden stoppen, zou
het FPP uit elkaar vallen. Het contact tussen
individuen, waardoor de ontwikkelingshulp
zijn anonimiteit verliest, is juist het unieke van
onze organisatie".
Langzaam
Volgens Pamela en Suramya werkt die doe-
het-zelf-filosofie Ook nu al, na pas vier jaar.
zou te zien zijn dat de omstandigheden in het
FPP-gebied beter worden dan in vergelijkbare
districten, waar de organisatie niet werkzaam
is ..Het gaat langzaam maar het gaat Wi|
werken met kleine stapjes, die er uiteindelijk
toe moeten leiden dat met alleen de vijfjarige
Hiran maar zijn hele dorp op een hoger niveau
komt. zodat het geen hulp meer nodig heeft
Helaas is dat iets, dat ook door veel van onze
..parents" met begrepen wordt Die denken
dat hun geld alleen aan hun pleegkind ten
goede moet komen
RIK IN 'T HOUT
„Het gaat
om het hele
dorp, niet
alleen
om Hiran"
Die klap kwam zo hard aan, dat zelfs Pamela
en Suramya in Sri Lanka er weet van hebben
Zij tonen dan ook begrip, wanneer wij ons kri
tisch opstellen. „Het is hier inderdaad heel
vruchtbaar Maar de gewone mensen kunnen
daar nauwelijks van profiteren. De Engelsen
hebben de landbouw hier opgeofferd ter wille
van de thee- en specerijcultuur. De onafhan
kelijkheid heeft daar met wezenlijk verande
ring in gebracht. De plantages zijn alleen van
eigenaar veranderd De produktie van voedsel
is echter niet in ere hersteld. Daarom kunnen
politici ook door middel van „hand outs" de
gunst van de kiezers kopen. De huidige rege
ring is aan de macht gekomen door iedere
man en vrouw gratis een hoeveelheid graan te
beloven", aldus Pamela en Suramya.
Geld
Na die uitleg durven we nauwelijks nog de
kwestie van de financiën ter sprake te bren
gen. Had Frits Bom gelijk, toen hij zei dat veel
te veel geld in de verplichte brievenschrijverij
aan de „pleegouders" en de overige admini
stratie ging zitten Maar ook die vraag wekt
geen onrust. Zelfs wordt onmiddellijk de chef-
Zelf doen
Het kleine miljoen gulden, dat FPP-Sri Lanka
overhoudt na aftrek van ook de briefkosten. is
bestemd voor in totaal vierduizend mensen,
van wie de helft rondom Gampola woont. Dit
geld wordt ruwweg op twee manieren aange
wend, voor familiehulp en hulp aan de ge
meenschap. Het laatste bestaat vooral uit het
treffen van sanitaire voorzieningen (vooral de
bouw van toiletten), het slaan van drinkwater
putten en het verbeteren van de scholing (ver
strekken van gratis schooluniformen tot en
met het herstellen van het dak van een
school). Van de mensen zelf wordt geëist dat
zij een eigen bij
drage leveren
Niet in de vorm
van geld uiter
aard, maar in de
vorm van ar
beidskracht en
vakmanschap
„Wij willen de
mensen de in
druk geven", legt
Pamela uit. „dat
zij zelf iets ge
daan hebben Al
leen dan zal het
beklijven".
Datzelfde princi
pe staat ook bo
venaan bij het
geven van hulp
aan een familie of
gezin Dit vergt
het leeuwedeel
van de financiële
middelen, maar
ook nu wordt er
zelden of nooit
zomaar geld ge
geven Het be
langrijkste criteri
um, op grond
waarvan een fa
milie wordt gese
lecteerd, is welis
waar armoede
(en uiteraard het
hebben van kin
deren), maar
daarnaast moet
elke Plan-familie
een eigen plan
maken.
Een goed voorbeeld daarvan vindt Pamela
wat „Plan" gedaan heeft voor vrouwen, die
graag een naaimachine wilden hebben „We
hebben toen als voorwaarde gesteld dat ze
eerst een cursus zouden volgen. Die cursus
moesten we overigens eerst nog even zelf op
zetten, samen met de fabrikant van de naai
machines, omdat de opzet van de bestaande
overheidslessen ons niet beviel"
Hetzelfde doet Plan voor mannen, die eén of
meer koeien willen hebben. De mannen moe
ten eerst drie maanden op onze proefboerde-
rij komen werken, eer ze in staat worden ge
steld een eigen bedrijf op te zetten ..En dan
laten we ze nog zelf de koeien kopen Anders
loop je het risico, dat ze bij een mislukking
gaan zeggen dat wij slechte koeien hebben
geleverd
