'Om stond op scherp
1
kabelkrant werkt gedegen maar traag
QeidóaQowumt
Van een chaotisch begin
tot een vlekkeloos einde
>D MAAKT PROJECTIEL IN RUIM ANDERHALF UUR ONSCHADELIJK
He
NS: gemeente moet
schade vergoeden
Rationale aandacht voor operatie bom
Verkeer ondervindt
weinig hinder
DONDERDAG 20 DECEMBER 1984 PAGINA 3
mm»
fs ei^
jVO(prvolg van voorpagina)
"DEN Terwijl Lei
tevreden constateerde
de demontage van de
jelse vliegtuigbom
id is afgelopen en in af-
hting was van het op-
ffen van de afzettingen,
EOD-kapitein A.
kangemeijer met de ijze-
kalmte van de vak-
uit hoe het 1.000
id zware stuk ijzer aan
Morssingel gistermid-
onschadelijk is ge
kt. Hij stond op het
Iderige terrein tussen
enorme scheepscontai-
op de rand van de
vier meter diepe kuil
in de ontmantelde
jn hulpeloos in een paar
hden hing te wachten
afvoer naar Culemborg
1 d^liet twee kleine stukjes
van taal zien. De stukjes
*ea(taal bleken het ver
te ^il te betekenen tussen
cwes1 gigantische knal, veel
BS ade en leed en een
m einde van een dag
voor de Leidse bin-
bstad al ver voor zons-
nenbang begon.
Engelse, omdat je daarin vaak
anti-demontage mechanismen
aantreft. Dan denk je dus dat
je de ontsteker eruit hebt,
maar dan klapt hij alsnog door
dat tweede mechanisme".
Hoe simpel het in theorie ook
moge zijn, in de praktijk wil
dat zeker niet zeggen dat de
bom niet kan ontploffen. Er
gens is iets fout gegaan toen de
bom naar beneden kwam, de
vraag is alleen waar. Sprange-
meijer: „Er waren twee tegen
vallers. De eerste was dat we
last hadden van het afkalven
van de wanden van de kuil
het werd werken tegen de tijd
en de tweede tegenvaller
was de staat waarin de ontste
ker verkeerde. Het bleek dat
de boel scheef zat, wat was
verwrongen en de ontsteker
dus al in werking was gesteld.
De slagpin had zich in de de
wand van de slagpijp geboord.
Maar omdat de vork scheef
zat, konden we niet goed zien
wat er met de slagpin was ge
beurd. Het was dus na de de
montage van de ontsteker pas
duidelijk in hoeverre het me
chanisme had gewerkt en hoe
groot het gevaar was".
Uiteindelijk slaagden de drie
mannen erin het slagpijpje om
kwart voor drie te verwijde
ren. Op dat moment was alle
gevaar geweken. Bij dat ver
wijderen wordt gebruik ge
maakt van een apparaat dat op
de ontsteker wordt vastgezet.
Vervolgens wordt vanaf een
afstand met behulp van tou
wen de ontsteker losgedraaid.
„Dat is een kritiek punt. Je
veroorzaakt door het draaien
wrijving in het mechanisme
irijgt als hij klapt... een en dat kan leiden tot een ont-
ot gat") en sergeant D. van ploffing. In feite was er geen
•wen (de jongste van het enkele reden dat hij niet ont
plofte".
LEIDEN De Nederlandse Spoorwegen overwe
gen de gemeente Leiden aansprakelijk te stellen
voor alle extra kosten die de NS hebben gemaakt in
verband met de demontage van de bom. Treinen
vielen uit of moesten worden omgeleid en ook de
voorlichting aan de passagiers bracht kosten met
zich mee.
Vanaf gistermorgen tien uur was het doodstil op het Leidse
station. Treinen reden niet verder dan Voorschoten, Nieuw
Vennep of Lisse of werden omgeleid. Extra bussen werden
ingezet om de passagiers tussen die stations te vervoeren.
Volgens de NS moet de gemeente Leiden voor die kosten
opdraaien, omdat de spoorwegen ze zelf niet hebben kunnen
vermijden.
Burgemeester C. Goekoop wees de eis van de NS gistermid
dag van de hand: „Ik heb begrepen dat we binnenkort de
rekenitig krijgen, maar hier is in juridische zin sprake van
een zogenaamde rechtmatige overheidsdaad. Dat maakt dat
soort schadeclaims bij een rechter kansloos. Ik denk eerder
dat de NS óns dankbaar moet zijn, want ik heb altijd begre
pen dat elke NS-kilometer verlies oplevert". Volgens Goe
koop betreft het een „standaardprocedure" van de NS.
De burgemeester wees ook eventuele schadeclaims van be
woners van de ontruimde gebied wegens diefstal of het
slechte weer nog eens nadrukkelijk van de hand. ..We moe
ten iedereen gelijk behandelen Het zou een financiële
sprong in het duister zijn. Ik verwacht trouwens dat er nau
welijks schade zal zijn".
Hij zei wel dat een extra koopavond voor de winkeliers nog
steeds wordt overwogen.
opv» klus werd geklaard door
deskundigen van de Ex-
sieven Opruimingsdienst
het Nederlandse leger,
leiding van Sprange
legden sergant-majoor
Schoots (schijnbaar de
iterste van het stel: „Wat
Plastic waardeloos
LEIDEN Het plastic dat door de gemeente in de Mors is
verspreid om het interieur van de woningen tegen slecht
weer te beschermen, bleek van een uitermate slechte kwali
teit. Het spul was zo dun. dat het al gauw kapot waaide.
Gistermorgen om zeven uur hing het al in grote lappen in
de bomen. Burgemeester C. Goekoop daarover „Het plastic
had wat dikker gekund, inderdaad ja. Dat weten we voor
een volgende keer. Maar ik hoop en verwacht ook eigenlijk
wel dat de schade mee zal vallen".
.Ti^etal) de bom bloot.
heren gingen om elf minu-
over één aan het werk, na-
W- ^et beleidscentrum
liet Stadhuis het sein had-
Boomstronk
Volgens de EOD-specialisten is
|n gekregen, dat de A-zóne onduidelijk waarom het pro-
ledig was ontruimd en in jectiel niet bij het neerkomen
B-zóne niemand meer op
ontploft. Sprangemeijer
„We zijn toen be- sprak gistermiddag over „een
intn met graven", aldus vermoeden" dat de bom op 11
S/igemeijer. Dinsdag was al december 1944 te vlak is neer-
'gat van bijna een meter gekomen waardoor de achter
kant daar zit de ontsteker
zou zijn misvormd en de
pin scheef is gaan zitten. Een
boomstronk zou dat effect ver
oorzaakt kunnen hebben.
De eerste politie-agenten trekken rond drie uur de wijk in nadat de EOD het karwei heeft geklaard.
POLITIE HAALT ZES MENSEN UITB-ZÖNE
raven en dat werd vanmid
voltooid. De bom lag op
leveer vier meter diepte.
>or n probleem bij het graven
s het afkalven van de kuil.
'\jer gezegd daar niet bang
te* te zijn, maar de structuur
de grond zorgde er toch
mr dat de bom dreigde weg
■lijden. Om dat te voorko
ken werd het ding in een
nd tegen de de wand van de
U gehangen. Daarna werd
bom schoongemaakt.
"o vee tegenvallers
t ontploffingsmechanisme
Duil) de Engelse vliegtuigbom
Irkt in grote lijnen als volgt:
klax^ het moment dat de bom
og efiuit het vliegtuig wordt af-
itsiakrorpen, draait als gevolg
de luchtdruk een aan het
boc^stekingsgdeelte bevestigde
agte% („de vork", in EOD-ter-
grad»n) los waardoor de slagpin
komt. Door de schok bij
f neerkomen, slaat de slag-
h waaraan het slaghoedje
(bevestigd in de slagpijp
li waaruit de 300 kilo zware
omfclosieve lading van de bom
iar lfontploffing wordt gebracht.
evoJjrangemeijer'. „Dit soort ont-
■n- fkingen is niet echt gecom-
ljeeerd. Duitse bommen zijn
jak veel gevaarlijker dan
De kapitein wees op het slech
te weer als een negatieve fac
tor: „Dat was een punt van
zorg. Dinsdag voorspelde het
KNMI nog helder-weer voor
woensdag, maar het regende
bijna de hele'dag. De laaghan
gende bewolking had bij een
ontploffing weerkaatsing van
de drukgolf veroorzaakt. Dan
krijg je allerlei» kaatseffecten.
Het was echter te laat om de
operatie terug te draaien. In
principe werken we trouwens
bij elke weersgesteldheid, al
leen bij onweer liever niet".
Hij benadrukte nog eens de
noodzaak van het opruimen
van de bom op korte termijn.
„Het moest zo snel mogelijk
als de gemeente het randge-
beuren kon organiseren, om
dat de bom in een dusdanige
conditie verkeerde dat hij ge
makkelijk kon ontploffen. Als
je dat constateert, is er maar
één oplossing: weghalen". Veel
bewoners hebben de bom niet
eens gezien. Toen zij in de
schemering nadat ze de wo
ningen weer mochten betrek
ken, eens wilden gaan kijken,
was de bom al afgevoerd naar
Culemborg.
LEIDEN Zo moeizaam
en chaotisch de hele ope
ratie gistermorgen op
gang kwam, zo vlekkeloos
werden de demontage van
de bom en de daarmee sa
menhangende veiligheids
maatregelen gisteren door
het 1.600 man tellende le
ger van politiemensen en
hulpverleners ten einde
gebracht. De bedoeling
was dat om acht uur be
gonnen zou worden met
de ontruiming van de A-
zöne (een straal van 300
meter rond de plek aan de
Morssingel waar de bom
lag), maar het werd na
half negen, voordat bij de
eerste bewoners werd
aangebeld.
De politiemacht van totaal 600
man die gisteren op de been
was, slaagde er aanvankelijk
niet in de ontruimde gedeelten
van straten ook daadwerkelijk
schoon te houden. Bewoners
bleven op en neer lopen en
gingen hun al gecontroleerde
woningen weer binnen, auto's
reden voorbij, kinderen op
hun fiets en ieder leek te kun
nen lopen waar hij wilde. De
onoverzichtelijke situatie werd
mede veroorzaakt door het
feit, dat de ene ontruimings
ploeg aan de ene kant van de elf minuten over één ging de
straat veel sneller ging, dan de helicopter uit de lucht en was
tweede ploeg aan de andere ook in de B-zóne volgens de
kant. Totaal acht ploegen trok- politie niemand meer op
ken gistermorgen door de wijk straat. De EOD ging aan het
en van elke ploeg maakte een
EBR-man en een timmerman
deel uit. De eerste om het gas
af te sluiten, de tweede om de
voordeur vast te zetten.
Burgemeester C. Goekoop (die
werk. Veel moeite om die B-
grens te doorbreken kostte het
echter niet. Op sommige brug
gen stond maar één agent, die
niet reageerde wanneer toch
het verboden B-gebied werd
ingelopen. Pas wat later werd
zijn lof uitsprak over de mede- de politie strenger. Gisteren
werking van de bevolking en werden zes mensen aangehou-
over de inzet van de politie- den, die zich in de B-zóne op
macht en alle andere hulpver- straat begaven. De zes werden
leners) erkende gistermiddag meegenomen naar het politie-
dat bij de start van de ontrui
ming fouten werden gemaakt.
bureau waar proces verbaal te
gen hen werd opgemaakt. Al-
„Maar wij hadden dit nog len werden in de loop van de
ra
nooit gedaan. De ploegen wa
ren nog niet goed op elkaar in
gespeeld"
weer op vrije voeten
gesteld. Eén arrestante zei dat
ze de waarschuwingen niet
Burgemeester Goekoop en commissaris Van Voorden stelden zich persoonlijk van de situatie in de
Mors op de hoogte.
Algemeen commandant van had gehoord en even een kno-
de operatie, de Leidse hoofdin- tje wol bij V&D wilde halen,
specteur J.H. la Rivière (hij
bemande gisteren de hele dag
Een andere arrestant was net
w uit het buitenland terugge-
het commandocentrum in de keerd en had geen idee wat er
Groenoordhallen): „Ondanks aan de hand was.
alle voorbereidingen en aan
dacht was het gebied toch
In de streng bewaakte A-zóne
hebben zich volgens de politie
moeilijker dan we dachten. Er geen mensen op straat ver
waren veel bouwsels die we toond. Lang niet iedereen in
niet hadden verwacht; dat
kostte veel tijd".
de B-zóne hield zich overigens
aan het advies deuren en ra
men open te zetten.
Op het terrein waar de nieuw-
Twaalf Ulir bouw voor het AZL plaats
vindt, deed zich in de loop van
Uiteindelijk bleek na wat ver- de middag een incidentje voor.
warring de A-zóne om twaalf Ondanks alle gemaakte af-
uur volledig ontruimd en om spraken wilden de bouwvak
kers naar huis. Na enige aan
drang van de politie bedachten
de heren zich.
Na lange stilte kwam tegen
drie uur eindelijk het bericht:
de bom is ontmanteld. Opluch
ting, hoewel het nog enige tijd
zou duren voordat de bewo
ners hun huis weer in konden.
Op een enkel punt probeerde
een groep nieuwsgierigen te
vroeg de B-zóne in te komen,
terwijl de politie opnieuw de
wijken in trok, nu om de wo
ningen te sluiten. Twee uur la
ter was het karwei grotendeels
geklaard. Toen het al donker
was, mochten de 2.600 Leide-
naren eindelijk weer naar
huis. Daarna werden de ver-
keersbarricades geslecht zodat
de doorgaande wegen al snel
weer berijdbaar waren en het
dagelijkse leven weer bezit
nam van de stad.
Tweede bom
Operatie Bom was zonder
kleerscheuren voltooid. Ter
wijl in een snackbar aan de
Morsweg de geruchten over de
tweede bom al snel weer de
kop opstaken, zetten de eerste
agenten in de Groenoordhal
Zich aan de Chinese maaltijd
MARCEL GELAUFF
IgS
ku
SIDEN Voor het eerst
gisteren in Leiden
bruik gemaakt van een
(belkrant om inwoners
voorzien van informatie
er de gang van zaken
ai ad de demontage van
bom. Zoals de naam
'iet vermoeden ging het
1 er echter niet om een
evisiekrant maar om
voorlichtingsambte-
ren van het stadhuis ter
schikking gestelde
ndtijd.
kabelkrant verspreidde
n ook slechts puur zakelijke
°-f formatie, maar verzuimde
ar helaas bij in te spelen op
actuele omstandigheden.
»rdat de ontruiming gister-
"2 htend traag op gang kwam,
nesten bewoners langer op
komst van de politie wach-
i dan vooraf was meege-
eld. Het informatiecentrum
het stadhuis kreeg daarover
el telefoontjes van ongeruste
woners. hetgeen deels voor-
l imen had kunnen worden
9i anneer het oponthoud via de
•2 J levisie tijdig duidelijk was
o maakt. Volgens het hoofd
i de directie voorlichting,
heer J. Lelieveldt, wilde
a via de televisie slechts be-
ouwbare informatie ver-
-ifhaffen. De berichten die via
politieradio gisterochtend
Het perscentrum: afwachten op wat komen gaat
de 'bewoonde wereld' bereik- betekenis voor hen die de ope
ten, waren dat niet altijd. ratie rond de ontmanteling
Doordat de berichtgeving via van de bom van uur tot uur
de kabelkrant slechts om de wilden volgen Wel werd een
Kaar uur werd aangepast, had prima handleiding geboden
et medium nauwelijks enige voor automobilisten die de komt'maar weinig
daarvoor zoveel mensen geë
vacueerd moeten worden. In
het Gulden Vlies aan de Bree-
straat was een perscentrum in
gericht waar journalisten en
fotografen via de politieradio
de operatie konden volgen.
Vanaf het middaguur had zich
een dertigtal verslaggevers in
het Gulden Vlies verzameld
die zich in afwachting van de
klap dan wel van het moment
dat de demotage voltooid zou
zijn, vergrepen aan de door de
gemeente ter beschikking ge
stelde soep en broodjes. Toen
rond de klok van drie uur de
ontmanteling voltooid was,
werd de pers in een bus naar
de plaats des onheil gevoerd.
Door de modder banjerend,
mochten zij daar wat plaatjes
schieten van de drie EOD-ers
die voor deze gelegenheid nog
eenmaal in de kuil waarin de
bom lag. afdaalden.
Voor zover mogelijk is de ge
hele operatie door een plaatse
lijke filmclub op video gezet.
Mogelijk dat deze film door
Omroep Rijnland op de buis
wordt gebracht. De film krijgt
voorlopig een plaats in het ar
chief. Zoals nu nog regelmatig
de films over de Stadhuis
brand in 1929 als curiositeit
worden vertoond, zal men
over vijftig jaar terug kunnen
kijken op de dag dat Leiden
Bommen worden in Nederïand uitliep voor een lastige Engel-
dagelijks ontmanteld, maar het se vliegtuigbom.
GERT VISSER
stad in of vit wilden.
LEIDEN Het verkeer heeft gisteren slechts in
beperkte mate hinder ondervonden van de afslui
tingen van een belangrijk deel van de Leidse bin
nenstad. Slechts in de vroege ochtenduren ontston
den de nodige opstoppingen, onder meer in Oegst-
geest als gevolg van overbelasting van de Willem
de Zwijgerlaan. Tal van automobilisten negeerden
de aanwijzingen waardoor zij hun weg versperd za
gen door dranghekken.
Een buschauffeur van de NZH reed 's middags per vergis
sing met een volle bus de Breestraat in waardoor hij zijn
tocht in achterwaartse richting voort moest zetten ..Er stond
geen bord meer, ik dacht dat ik er weer gewoon door kon",
luidde zijn wat hulpeloze verklaring.
In de loop van de dag deden zich slechts op enkele plaatsen
kleine opstoppingen voor Op een aantal kruispunten wer
den de stoplichten hierom uitgezet. De politie had veel men
sen ingezet om de alternatieve routes begaanbaar te houden.
De strenge controle op foutparkeerders leidde er toe dat op
de Boerhaavelaan vier auto's werden weggesleept naar het
terrein van de voetbalvereniging Lugdunum De eigenaren
konden deze later op de dag kosteloos ophalen. Rond zes uur
werden gisteravond de laatste wegversperringen verwij
derd.
Volgens een woordvoerder van de NZH heeft de busonder
neming gisteren weinig problemen gehad met alle noodza
kelijke omleidingen. Alleen gistermorgen tussen half negen
en half tien toen er in de stad files ontstonden en op de A44
een auto in brand vloog, liepen bussen vertraging op. Vol
gens de NZH was verreweg het merendeel van.de passagiers
goed op de hoogte van de omleidingen.
Ook de Nederlandse Spoorwegen zeggen dat de omleidingen
weinig problemen hebben opgeleverd. „Het verliep allemaal
volgens plan. Er deden zich geen stremmingen voor". Het
aanbod van passagiers zou wel kleiner zijn geweest. „De
mensen hebben er rekening mee gehouden" aldus een
woordvoerder.
Heugelijk feit
LEIDEN Voor één agent
van de Haagse politie was
19 december 1984 echt een
bijzondere dag. Behalve dat
hij assisteerde bij de opera
tie bom. werd hij naar een
ziekenhuis geroepen in ver
band met „een heugelijk
feit". Hij was vader gewor
den. Na een bezoek aan zijn
vrouw, moest hij weer de
straat op.
Sleutel kwijt: nieuw
slot van de gemeente
LEIDEN Een aantal in-
woners van Transvaal
moest gistermiddag bij te
rugkomst bij de woning con
stateren dat de huissleutel
zoek was. Dat overkwam on
der meer één van de leden
van het Bomcomité die in
alle consternatie de sleutel
van de voordeur van buurt
huis het Mierenest was ver
loren. Daar deden de ambte
naren van de gemeente ech
ter niet moeilijk over. Alle
gedupeerden kregen ter
plekke een nieuw slot in
hun voordeur gezet.
Stickers
LEIDEN Bij het weer af
sluiten van de 1.200 wonin
gen in het gedeelte van Lei
den dat vandaag enige uren
het beeld van een spookstad
bood, plakte de politie stic
kers op elke woning om de
bewoners mee te delen dat
de politie het pand had be
zocht Tekst van die stic
kers: „Goed dat er politie is.
Prettige feestdagen. Be
dankt".
Vier deuren
opengebroken
LEIDEN De politie heeft
gisteren bij de ontruiming
van de binnenstad vier bin
nendeuren van woningen
ten. Van één wo-
een ruitje inge
tikt omdat de bewoner of ei
genaar weg was en er geen
sleutel beschikbaar was.
Twee hangsloten werden ora
dezelfde reden openge
maakt. Totaal waren er ove
rigens enige honderden sleu
tels bij de politie ingeleverd.
