fHet is
i te vroeg
y om nu
al op te
1houden"
De dag duurt voort zolang
het levenslied weerklinkt
Jchildpad
is
in het
geheel
niet
traag
-FRANK (94):
TnTiQI IT CO
UI II UI Ll\
mensen die evenals zij zelf
open stonden voor de contacten die
ie met muziek kunt leggen. Zo is
het goed geweest en zo is het nóg
goed. Al kan ze bij tijd en wijle
toch wel zeggen, met iets van onbe
stemd verlangen: ,,Ik heb altijd
concertpianiste willen worden".
Haar herinneringen zijn nu anders
dan die van een concertpianiste.
Geen nagalm van applaus in volle
zalen. Geen plakboeken met souve
nirs van concertreizen, al heeft ze
in het patroon van werken zolang
een mens nog adem heeft.
Klop op de deur
Werken ook, zolang er mensen om
je heen zijn. Annie Zieren-Frank
bracht het in praktijk tot bijna in 't
absurde toe.
Ze lag eens in een ziekenhuis, de
lichten in de zaal waren 's avonds
gedoofd, een uurtje later kwam e
in haar leven toch wel heel wat af
gereisd in verre landen.
Wat ze wèl heeft: herinneringen
aan veel andere goede dingen, die
zij dankte aan haar talent en door
zettingsvermogen.
Soms flarden van herinneringen.
,,Ik zat zo geconcentreerd te spelen
dat ik zelf niet eens meer wist dat
ik daar zat".
Of: „Er waren toen geen cassette
bandjes waarmee je iets kon opne
men, maar ik hoor het nog alsof
het nu wordt gespeeld".
En nooit zijn het herinneringen,
die doelloos opduiken en daarna
wegdrijven naar onbestemde ver
ten.
Ze passen in haar dagelijkse leven.
verpleegster aan de deur luisteren
of alles rustig was.
Het was rustig, en daardoor kon ze
erg goed horen hoe iemand in de
zaal met heldere stem aan 't voorle
zen was uit het boek „De Klop op
de Deur" van Ina Boudier-Bakker.
Het was Annie Zieren-Frank. Ze
had het boek in braille voor zich
liggen. Vlot gingen haar vingers
over de brailletekens en de andere
patiënten lagen ademloos te luiste
ren.
De zuster ging maar verder op haar
ronde, wat haar betrof mocht het
allemaal voortduren tot de ochtend.
Het zijn geen verhalen, die je van
haar zelf hoort, 't Zijn oud-leerlin
gen die het vertellen en die alle
maal hun eigen, vaak zeer persoon-
vvy*: <f
Heel wat mensen staan afwijzend
tegenover het gebruik van compu
ters door kinderen. Dat gebeurt
dan veelal met het argument dat
een computer kinderen niets kan
leren en dat het een zekere gemak
zucht in de hand werkt. Dezelfde
opmerkingen dus eigenlijk als geuit
bij de introdUktie van de zakreken-
maehientjes in het onderwijs.
In elke opmerking schuilt een kern
van waarheid, ook in deze genera
liserende afwijzing. Wie bij gebruik
van de computer denkt aan het
veelvoud van elektronische spelle
tjes heeft gelijk met zijn of haar
kritische houding. En helaas is de
computer op veel scholen (ondanks
de beste bedoelingen) ook niet
meer dan een uiterst domme over-
hoormachine en komt er van crea
tief bezig zijn maar heel weinig of
zelfs niets terecht.
Gelukkig kan het ook anders, al
zullen overtuigde tegenstanders het
mogelijk niet geloven. Het hoeft
helemaal niet zo te zijn dat kinde
ren door de computer worden ge
programmeerd. Kinderen hoeven
ook niet te worden opgezadeld met
BASIC, die onlogische en techni
sche brabbelbrij uit de beginperio
de die nog steeds thuishoort bij de
„hogere programmeertalen".
Nieuwe vorm omderwijs
Hoe het anders kan? Met Logo. De
lezer die iets van het wereldje van
computers afweet, roept nu uit: „O
van dat schildpadje'Inderdaad
Logo met het schildpadje dat gra
fisch werk op het beeldscherm kan
verrichten. Logo is echter veel
meer dan programmeertaal num
mer zoveel: het is in feite een hee
nieuwe vorm van onderwijs geven
Wie er meer over wil weten kan ik
aanraden het boek „Mindstorms'
van Seymour Papert te lezen, die
Logo ontwikkelde. Het is onder de
ZATERDAG 15 DECEMBER 1984
i i
Een clubje
leerlingen
van Annte
Zieren-
Frank:
„We
blijven
komen al
wordt ze
honderd
jaar". Een
vaste
cursiste Is
huis
genote
Annemarte
Folmer.
die
mevrouw
Zieren al
vele jaren
terzijde
staat in de
dagelijkse
dingen van
het
leven.
vloed op het leven van de mensen
gehad en juist daarom is het zo
goed, de grondbeginselen ervan te
kennen. Als je een toon aanslaat,
geeft die dan rust? Of juist onrust?
Zo maak je kennis met de uitwer
king van muziek, in de harmonie
of de disharmonie van het leven
zelf. Een mens kan zich er in uiten,
waar woorden te veel of te weinig
zijn. En dat geldt ook voor de een
voudigste muziek. Wie de oude
grondbeginselen niet heeft geleerd,
zal ook van moderne muziek niets
kunnen begrijpen".
Verstand en gevoel
Muziek begrijpen en er gebruik
van malfen om met gevoelens te
communiceren: het is nog altijd de
frondslag van de lessen die zij als
4-jarige geeft aan leerlingen in
alle leeftijdsgroepen.
„Je moet jeMeren uiten en dat kan
iets heel anders zijn dan nauwgezet
„van het blad" spelen. Eigenlijk
moet het zo zijn, dat iedereen z'n
eigen manier van spelen ontwik
kelt. Mensen doen toch allerlei din
gen op verschillende manieren? Ze
lopen verschillend, zeggen dezelfde
dingen op hun eigen manier. Wat
je zégt heeft met het verstand te
maken, maar uit de manier waaróp
je het zegt spreekt het gevoel. En
zo moet dat ook zijn".
Die muziek, het zoeken en het ge
ven van contact daarin, Annie Zie
ren-Frank is er al heel jong mee
begonnen: „Ik moest er, als zeven
tienjarige, mijn haren voor opste
ken om een beetje ouder te lijken".
Zo begon ze samen met haar zus
ters Bels en Riek te werken in een
eigen muziekschool aan de Anna
Vondelstraat in Amsterdam en la
ter aan de Vossiusstraat. Alle drie
blind. Alle drie tegelijk het ouder
lijk huis uit. Alle drie op eigen be
nen in een maatschappij, waar je
heel wat moest bewijzen om waar
dan ook aan de beurt te komen.
De dames Frank, zo stonden ze al
gauw bekend. Ze heeft zesendertig
keer de Vierde van Mahler uitge
voerd met Mengelberg. Ze kon de
dirigent uiteraard niet zien, maar
ze wist precies wanneer ze moest
invallen. Ze kende de muziek ook
zo door en door. We hadden samen
enorm veel geoefend, dan speelde
ik op de piano het orkest na. En zus
Bets dirigeerde bij die oefeningen
het koor. Zo waren we samen het
Concertgebouworkest".
Vechten
Ze kregen bekendheid in het
hoofdstedelijke muziekleven, maar
er was heel veel aan voorafgegaan.
Annie Zieren-Frank, op haar 94e
kaarsrecht in een stoel, is even stil
voordat na zoveel jaren haar ver
ontwaardiging nóg eens losbarst.
Héél even, maar toch.
„Ik was de eerste visueel gehandi
capte die het examen van de Ne
derlandse Toonkunstenaarsvereni
ging zou afleggen. En ze geloofden
daar gewoon niet, dat ik het zou
kunnen. Ze weigerden me, zonder
meer. Ik heb ervoor moeten vech
ten. Zoals voor zoveel dingen, maar
dit vond ik erg. Hoe konden men
sen, die zelf niet blind waren, voor
mij uitmaken wat ik wel of niet
zou kunnen?
Zij slaagde. Natuurlijk, zei ze zelf.
En ze zei het niet alleen achteraf,
maar ook voor en tijdens het exa
men.
Het was de tijd, waarin de jonge
Annie Frank concertpianiste wilde
worden. Ze zei het niet elke dag en
niet tegen iedereen, maar bijvoor
beeld wel tegen koningin-moeder
Emma, toen die eens op bezoek
kwam in het blindeninstituut waar
Annie haar eerste vorming kreeg.
Het werd goed onthouden. Een jaar
later kwam Emma terug met haar
dochter, de latere koningin Wilhel-
mina. Weer werd er op de piano
gespeeld en toen Annie na het spel
stilletjes de kamer uitging kwam
Wilhelmina achter haar aan.
„Speel nog eens wat je vorig jaar
voor mijn moeder hebt gespeeld. Ze
heeft het er zo vaak over gehad. Jij
was toch het meisje dat concertpia
niste wil worden?
Ja, dat was ze.
En het muziekstuk „van vorig jaar"
was een Nocturne van Chopin.
Annie Frank ging terug naar de
piano en speelde het nog eens, nu
voor Wilhelmina.
Korte tijd later kreeg ze een vleu
gel cadeau van het koninklijk huis.
Met de boodschap erbij: „Veel suc
ces met je studie".
Herinneringen
Annie Frank is geen concertpianis
te geworden. Zij heeft haar leven
op andere manieren in dienst ge
steld van de muziek en van de
titel „Computers en kinderen" in
het Nederlands uitgegeven door
Bert Bakker.
Logo is niet echt nieuw. Het werd
zestien jaar geleden al experimen
teel gebruikt in het onderwijs na op
het Massachusetts Institute of
Technology te zijn ontwikkeld. En
al in 1972 vertelde Papert erover
tijdens een congres in Den Haag:
over kunstmatige intelligentie. (Die
nodig is voor de zogenaamde vijfde
generatie van computers). Maar pas
tien jaar later kreeg het wat ruime
re aandacht in ons land en kwam
de introduktie ervan in het vader
landse onderwijs op gang. Dat had
onder meer de oprichting van het
Logo Centrum Nederland in Nij
megen (tel. 080-238074) tot gevolg.
Denkstijl
Papert's bedoeling is, dat kinderen
hun denkvermogen tot ontwikke
ling leren brengen. Daarbij kunnen
ze hun eigen persoonlijke stijl ont
wikkelen; ze worden gevoelig voor
verschillen in persoonlijke stijl en
ontdekken hoe ze daar in de prak
tijk mee moeten werken. En dat is
natuurlijk heel andere koek dan
een lesje in Basic, dat meestal niet
boven het niveau van een over-
hoorprogrammaatje (bijvoorbeeld
wat zijn de hoofdsteden van de Eu
ropese landen) uitkomt.
Nu is het eenvoudig om dit alle
maal zo op te schrijven, maar wat
komt er in de praktijk van terecht?
Natuurlijk kan het centrum in Nij
megen daar veel over vertellen. In
de VS is er zo langzamerhand ook
een schat aan ervaring. Maar ik
was heel benieuwd hoe mijn eigen
zonen (Michel van acht en Jean-
Paul van bijna zeven) er op zouden
reageren. Dankzij uitgever Malm-
berg uit Den Bosch heb ik dat kun
nen uitproberen. .Sinds deze zomer
heeft men daar in Brabant een
Michel (midden) en Jean-Paul (rechts) tonen een vriendje hoe Schildpad
met een eenvoudig programmaatje een spiraal kan tekenen.
Educatief Computercentrum, een
adviescentrum voor het onderwijs.
Bij dat adviseren alleen laat men
het niet; dankzij internationale sa
menwerking met uitgeyers van
software komt Malmberg ook met
programma's op de markt. Leuk
om te zien en te doen. Maar met
twee belangrijke voordelen boven
de gangbare spelletjes: ze zijn leer
zaam en nog zeer goed in het Ne
derlands vertaald ook.
Variatie
Op mijn Commodore-computer
gingen mijn kinderen aan het werk
met Schildpad, dat Thomas Smith
voor de oorspronkelijke uitgever
Scholastic in de VS schreef. Schild
pad is een variatie op Logo, spe
ciaal gericht op kinderen vanaf een
jaar of acht In dit programma krij
gen ze te maken met een schildpad,
die van alles kan: tekenen in
zwart/wit, schilderen in kleuren en
muziek maken. De schildpad kan
dat dan wel. maar niet uit zichzelf.
Het zijn de kinderen die hem moe
ten vertellen wat hii daarvoor moet
doen. Met de schildpad „praten"
moet natuurlijk wel gebeuren vol
gens de regels. Ook in dit program
ma is een speciale taal gebruikt om
de computer te laten weten wat de
bedoeling is. Misschien dat zoiets
over een jaar of tien niet meer no
dig is. Dan wordt de vijfde genera
tie computers verwacht, met de
kunstmatige intelligentie. Daarmee
is het veel eenvoudiger te commu
niceren; zover is het echter nog
niet. Ook Logo is een speciale pro
grammeertaal.
Hoe je die moet gebruiken wordt in
een biina 100 pagina's tellend boek
je heel duidelijk, stap voor stap, uit
gelegd. Vanat het laden van het
programma vanaf de diskette in
het geheugen van de computer
kunnen de kinderen zelf aan de
slag. Er zijn wat voorbeeldpro
grammaatjes om te bekijken wat
Schildpad allemaal kan en dan kan
het echte werk beginnen.
Dat werk lijkt op het eerste oog
kinderlijk eenvoudig. Dat is de be
doeling ook. Maar wat vrijwel on
mogelijk lijkt, lukt deze schildpad.
Na een half uurtje is de jeugdige
gebruiker zover dat hij zit te pro
grammeren. De makkelijke com
mando's (zoals LV loop vooruit
en DR draai naar rechts) zijn
daarvoor verantwoordelijk. Het
gaat allemaal simpel, maar heel ef
fectief. Want om de schildpad wat
te laten doen op het scherm moet je
natuurlijk wel eerst nadenken over
wat je hem precies wil laten doen
en hoe dat moet gebeuren. Denken
in structuren dus en analyseren
van problemen. Al zal het kind het
nooit zo noemen.
Steeds meer
Aan de hand van het boekje wor
den daarna kleuren, lussen, varia
belen. grafische tekens, lussen bin
nen lussen en geluid in de pro
gramma's geïntroduceerd. Dat kan
allemaal door de grote kracht van
het programma Een voorbeeld.
Een kina leert dat een groepje op
drachten samen een mini-prugram-
ma wordt. Zo'n mini-programma
krijgt een naam en kan onder die
naam in het geheugen van de com
puter worden bewaard. Op die ma
nier kan het weer worden gebruikt
bij het maken van een groter pro
gramma. Door het invoeren van
variabelen (wisselende waarden)
kunnen er variaties in verder gelij
ke programma's worden aange
bracht. Nu ik het zo opschrijf,
klinkt het best ingewikkeld en in
veel talen voor computers is het dat
ook. Gelukkig voor de kinderen is
het met Logo makkelijker dan het
zo schijnt.
Malmberg brengt het programma
op een diskette (er is dus een disk
drive bij de Commodore nodig), sa
men met het handboekje in een
keurig doosie. als van een videocas
sette. voor f 99,-. op de markt. Dat
Techniek
Tot slot nog wat techniek. Als u
daar niet van houdt kunt u met een
gerust hart afhaken. Logo is geba
seerd op Lisp, een andere program
meertaal. Lisp is bedoeld om lijsten
van symbolen te manipuleren, in
tegenstelling tot veel andere talen
die erop zijn gericht om getallen te
bewerken. Daarom is Lisp heel
bruikbaar om taal te verwerken en
ook geschikt voor andere, min of
meer abstracte onderwerpen. Deze
programmeertaal is gangbaar bij de
ontwerpers die bezig zijn met de
ontwikkeling van kunstmatige in
telligentie Wie met Logo leert
werken, hoeft daar niet in te blij
ven steken. Boxer is er een logisch
vervolg op en dat biedt tal van mo
gelijkheden. zoals tekstverwerking,
databank, en kan heel goed worden
gebruikt om systemen (bijvoorbeeld
inclusief vidc-o) geïntegreerd te la
ten werken. Wie echt wil weten
wat er allemaal in en achter Logo
steekt kan het best zelf het boek
van Papert lezen.
PIETER TAFFIJN
lijke herinneringen aan haar heb
ben.
Als die oud-leerlingen nog eens in
de buurt van de Hilversumse Haze
laarlaan komen, is er altijd de ver
leiding om aan te bellen, gewoon
nog eens even op bezoek te gaan.
Ze weten zeker, dat ze dan niet
hoeven te vragen: „Beste mevrouw
Zieren, kent u me nog?"
Want als Annie Zieren-Frank de
stem gehoord heeft, weet ze ook
wel van wie die stem is. En wat de
gezamenlijke belevenissen zijn ge
weest. Hooguit kan de vraag rijzen,
uit welke periode de eerste kennis
making stamt. Was het, voordat ze
op haar zestigste jaar met pensioen
ging? Of toen ze afscheid nam op
haar zeventigste verjaardag? Mis
schien in de tijd rondom haar tach
tigste verjaardag toen ze er echt
mee wilde stoppen en het ook niet
deed"*
Hoe dan ook, er is eigenlijk zo wei
nig veranderd, behalve dan dat de
jaren voorbijgingen en dat zegt dan
maar heel weinig in zo'n Teven.
Naar het hoe en het waarom van
zoveel jaren dóórgaan moeten men
sen niet gaan vragen.
Soms, helemaal aan 't eind van een
lang gesprek, zegt ze er zelf iets
van.
„Misschien is het. dat ik niet achter
wil staan in de dingen van het le
ven. En dat ik daardoor iets heb
gekregen, waarmee ik andere men
sen nieuwe moed kan geven".
Ook dat is dan muziek van Annie
Zieren-Frank.
Een compacte strofe uit haar le
vensblad.
'P*1»XnruGTTi\/r Bij dat
in de stille Hil-
[lircise Hazelaarlaan
toch telkens weer
voor de deur en
tegen het tuinhek,
zijn „ze" weer.
van de 94-ja-
Annie Zie-
muziekpeda-
En als mevrouw
Zieren-Frank
mag worden,
ze waarschijnlijk
komen. Want
nu eenmaal din-
die doorgaan zo lang
jd van leven er is.
leven, dat lijkt op één lange
met zonneschijn en overdrij-
wolkenvelden, maar een
■veld. rkdag. Waarvan Annie Zieren
overigens het gewone dag-
nooit heeft gezien, omdat zij
haar vroegste jeugd blind is.
haar twee inmiddels over-
zusters Bets en Riek, met wie
heeft samengewerkt
Jaren, waaraan wei-
te tellen valt. Want eigenlijk
fmen ze een samenhangend ge-
""^p, waarin de muziek altijd het
element is geweest,
lie Zieren-Frank: „Dan doet het
niet toe, in welke tijd je
Mtijd heeft de muziek in-
