„Schilderi jente ntoonstelling was
dekmantel voor oplichting bank'
Kamer is nog
niet tevreden m
informatie overi
Walrus-affaire j
Mestwet valt
slecht bij
YVD-fractie
GEDUPEERDE HAAGSE KUNSTENAAR JEAN THOMASSEN:
BINNENLAND/BUITENLAND
Ccidóe Qowuvnt
VRIJDAG 7 DECEMBER 1984
)R'
Betere opleiding kan
bouwkosten terugdringen
NOORDWIJKERHOUT Betere opleiding van
alle werkers in de bouw kan de bouwkosten te
rugdringen. De opleiding moet dan wel op alle
gebieden worden verbeterd en niet alleen op de
technische onderdelen. Bedrijven die stellen dat
het opleiden bij alle drukte van het werk tussen
wal en schip valt, zouden moeten overwegen een
deel van de arbeidstijdverkorting te bestemmen
voor permanente opleiding van de werknemers
in de bedrijfstak. Ir. H.P Meijer, hoofddirecteur
van het Bouwcentrum, heeft dit vandaag gezegd
tijdens een studiedag in Noordwijkerhout over
opleiden in de bouwnijverheid. Volgens Meijer
zijn er in de achter ons liggende periode te veel
jaren geweest waarin de bouwprijzen sneller ste
gen dan de groei van het inkomen van de Neder
lander.
Doodslag kost sportleraar
zeven jaar celstraf
AMSTERDAM De rechtbank in Amsterdam
heeft gisteren de 38-jarige sportleraar C.J.R.C.
uit Amsterdam veroordeeld tot zeven jaar ge
vangenisstraf wegens het doodslaan van zijn
18-jarige leerlinge Karin Derks in juli 1983. Te
gen C. was acht jaar geëist. De man werd in
juli dit jaar, een jaar na de doodslag, aangehou
den en bekende aanvankelijk het meisje te heb
ben doodgeslagen met de kegel die hij haar zelf
gegeven had ter zelfverdediging. Hij zou daar
bij onder invloed van verdovende middelen
zijn geweest. Later ging C. ontkennen. De
rechtbank hield er bij de veroordeling reke
ning mee dat C. volgens de psychiatrische rap
porten tijdens zijn daad enigzins verminderd
toerekeningsvatbaar was geweest.
CNV'ers bij NS
wijzen cao af
UTRECHT Evenals eerder de leden
van de Vervoersbond FNV en de FSV
hebben gisteren ook de leden van de
Vervoersbond CNV het principe-ak
koord voor een nieuwe cao bij de NS
(27.000 werknemers) als te mager van
de hand gewezen. De werkgelegenheid
seffecten van het nu voorliggende prin
cipe-akkoord zullen volgens de CNV'ers
praktisch nihil zijn. De 38-urige werk
week wordt veel te veel versnipperd en
verspreid over de hele week ingevoerd.
De CNV'ers willen ATV in de vorm
van halve of hele roostervrije dagen.
Alleen dat, gekoppeld aan een herbezet
ting van zeker 75 procent van de vrijge
komen arbeidsplaatsen, zet zoden aan
de dijk, vinden ze.
Olie verwerkt
tot afsfalt
OUDE SCHILD Bij Oude Schild op
het eiland Texel is gisteren een proef
genomen met de verwerking van een
mengsel van olie en zand, afkomstig
van een olie-opruimactie op het strand,
tot asfalt. De proef is volgens een
woordvoerder van rijkswaterstaat op
het eerste gezicht goed verlopen. Het as
falt, dat werd gemaakt uit een mengsel
van tien ton olie en zand en verder bi
tumen, grind en bindmiddelen, is ge
bruikt op een stukje van de dijk (rijks
zeewering) bij Oude Schild. Rijkswater
staat hoopt dat de proef een nieuwe stap
zal betekenen op de weg naar een ver
antwoorde en betaalbare manier van
het verwerken van olie en teer die op
het strand terecht komen.
AMERSFOORT/DEN
HAAG „De Emme-
loordse bemiddelaar Ber-
lucht. En er kloppen wat din
getjes niet helemaal.
Het begon allemaal zo: Tho-
Giezen t
til Fortrie heeft het orga- dere Nederlandse kunstschil-
niseren van tentoonstel- ders gaven medio 1983 in to
lingen van Nederlandse 1331 107 schilderijen met
kunstschilders in de Vere
nigde Staten gebruikt als
dekmantel voor het krij
gen van een krediet bij de
Hollandse Bank Unie.
Deze bank, die minstens
vijf ton, maar misschien
zelfs V/2 miljoen aan Fort
rie gaf, dreigt zwaar het
schip in te gaan, terwijl de
schilders het risico lopen
hun schilderijen nooit
meer terug te zien". Dat
zegt de Haagse schilder
waarde van enkele honderd
duizenden guldens af aan Ber-
til Fortrie's maatschappij, de
European Art Impressario's
(EAI) in Texas. Fortrie, die in
Emmeloord de Europese
Kunst Exportcombinatie
(EKE) oprichtte, zou proberen
de kunstwerken in de VS ten
toon te stellen en te verkopen.
Hij peuterde bij de HBU een
lening los. Van vijf ton, of van
iljoen dat is niet duidelijk
en de bank hult zich
zwijgen. De schilderijen w
den verzekerd bij Blom
Van der Aa in Amsterdam,
stil-
Jean Thomassen, die zelf Giezen gaf 14 doeken met een
vijf schilderijen aan Fort- totale waarde van 20.000,
rie afstond. Volgens Tho
massen, die de Bond van
Beeldende Kunstenaars
heeft ingeschakeld, gaat
het om pure zwendel en is
Fortrie „een grote oplich
ter". De BBK heeft een
advocaat in de arm geno
men. En de Amersfoortse
kunstschilderes Hetty
Giezen, die tien schilderij
en gaf, heeft de officier
van justitie in Zwolle ge
vraagd een onderzoek
naar de praktijken van de
geheimzinnige Fortrie in
te stellen. Het consulaat in
de VS is eveneens inge
schakeld en dat geldt ook
voor het Nederlandse mi
nisterie van buitenlandse
zaken.
„Als hij geen geld heeft dan
maakt ie 't. Er is zoveel geld in
de wereld". Dat zegt de Gar-
dense kunstschilder Konrad
Nachenius over Fortrie. Na-
chenius is de rechterhand van
Fortrie. Zijn uitspraak roept
herinneringen op aan de Ame
rikaan James D. Stacy, die
geld maakt, terwijl andere
mensen slapen (zijn motto was:
„Making money, while other
people sleep"). Stacy luisde
het, overigens luidruchtig, sla
pende RSV er voor miljoenen
dollars in.
De Amerikaan moest RSV's
kolengraver verkopen en deed
Thomassen tekende
schilderijen, met een waarde
van 10 mille. In een contract
werd afgesproken dat de schil
ders hun werk terug zouden
krijgen als het niet binnen zes
maanden zou zijn verkocht.
Maar het contract zou ook met
zes maanden kunnen worden
verlengd. Net als de andere
kunstschilders kozen Giezen
en Thomassen voor de laatste
mogelijkheid, toen Fortrie er
niet in bleek te ziin geslaagd
de werken aan de man te
brengen. Hij schermde met
aanloopproblemen en wist de
schilders te overtuigen. Nu, na
13 maanden, is er nog steeds
niets verkocht. En nu vinden
Giezen en Thomassen het wel
letjes. Zij willen hun schilde
rijen terug. Of geld.
Thomassen schreef Fortrie een
brief waarin hij binnen vier
weken hom of kuit eiste. Vol
gens de schilder zou Fortrie
hebben gereageerd met: „Ik
ben ziek, ik heb geen tijd, en
van mij valt niets te plukken".
Fortrie zou op de dag dat het
ultimatum afliep uit Emme
loord zijn vertrokken. Tho
massen en Giezen namen
daarop juridische stappen. Zo
staat het er nu voor.
De Haagse kunstschilder Jean Thomassen, hier met zijn model
Ine Veen: „Fortrie is een grote oplichter. Het is gewoon voorop
gezette zwendel".
Die beslaglegging zou al heb
ben plaatsgevonden. Thomas
sen kreeg een brief in handen,
waarin staat dat Fortrie vier
ton uit zijn bv wil halen. Bij
beslaglegging zou Fortrie dan
in elk geval die vier ton in z'n
zak steken, terwijl anderen
achter het net zouden vissen.
Sceptisch
Jean Thomassen was 13 maan
den terug al sceptisch. Maar
hij liet zich overhalen door
een zekere Withaar, een schil-
der die onvindbaar schijnt te
dat niet. Fortrie wordt geacht zijn. Fortrie is eveneens onbe-
schilderijen aan „stinkend" rij
ke Texanen te slijten, maar
slaagt daar vooralsnog niet in.
En voor de kunstschilders
Jean Thomassen en Hetty Gie
zen is het niet duidelijk wat
Fortrie in de VS allemaal doet.
Is Bertil Fortrie de Nederland
se mini-Stacy? En is de Gar-
dense kunstschilder Konrad
Nachenius handlanger of ge
woon zijn brave rechterhand?
Jean Thomassen beantwoordt
reikbaar. Het is onduidelijk
waar hij zit. Hoe dan ook, Tho
massen stapte (of vloog) erin.
Hij vertrouwde op Withaar.
„Dat is een erg christelijk ie
mand die om de vijf minuten
halleluja roept. Dan verwacht
je niet dat je belazerd wordt".
Tien maanden lang, de ver
koop wilde maar niet vlotten,
brak Thomassen zich het
hoofd over de motieven van
Fortrie. Toen werd hij gewaar
de eerste vraag in elk geval schuwd door een volgens hem
met een volmondig „ja". Ligt betrouwbare informant
i simpel? Misschien niet,
maar aan de andere kant, de
„toevalligheden"
dige zaken zijn niet
VS. Fortrie zou in Houston
grote schulden hebben en er
zou beslaglegging op vermo
gen en bezittingen dreigen.
Lege bv
Thomassen kwam er achter
dat het postbusnummer, de te
lefoon en het adres van de Eu
ropese Kunst Exportcombina
tie (EKE) per 1 november zijn
opgedoekt. Verder blijkt vol
gens hem het vermelde in
schrijvingsnummer bij de Ka
mer van Koophandel in Zwol
le niet te kloppen. De Kamer
van Koophandel meldt dat de
activiteiten inderdaad zijn ge
staakt, maar dat er wel een
andere bv is opgericht. In Gar
deren, de woonplaats van
Konrad Nachenius. De bv in
Emmeloord is dus leeg. En met
lege bv's pleegt nog wel eens
wat aan de knikker te zijn.
Of dat hier het geval is? En
heeft Bertil Fortrie, naar eigen
zeggen ex-advocaat en ex-ban-
kier („Ik wilde nu weer eens
wat anders") hiermee in strijd
met de regels gehandeld? De
advocaat van de BBK, mr.
Victor Helmich: „Voor het op
heffen van een bv moet je i
termijn in acht nemen,
weet niet of dat hier i
Maar als u een contract met V
D sluit en V D is er de
volgende dag niet meer dan
vindt u dat een beetje ondeu
gend van V D".
Helmich meent dat Fortrie bij
het opheffen van de bv in ie
der geval de betrokkenen op
de hoogte had moeten stellen.
Hij kan of wil overigens op
grond van het materiaal dat
hij heeft niet zeggen of het om
oplichting gaat. De BBK wil
zo'n harde uitspraak ook niet
doen. De advocaat: „Misschien
is er niks aan de hand. Maar
heeft gehandeld en op grond
van het strafrecht kan worden
vervolgd".
Het contract tussen enerzijds
de bv's EAI (in Houston) en de
EKE (in Emmeloord) en an
derzijds Thomassen is volgens
Helmich niet serieus te nemen.
„Ik heb nog nooit zo'n raar
contract gezien, vol met tegen
strijdigheden". BBK-woord-
voerder Joop Booij noemt het
een „wurg- en knevelcon
tract". Waarbij de kunstenaar
natuurlijk de geknevelde is.
Toch is het volgens Helmich
zonneklaar dat het eigendoms
recht bij Thomassen ligt. „Hoe
je dat in de VS op kunt eisen,
tja, dat is een andere zaak".
Thomassen stuurde Fortrie
nóg een brief, en nu naar
Houston. De EAI-directeur
schreef terug dat hij een zware
operatie had ondergaan en dat
de zaken daardoor waren ver
traagd. Volgens Giezen schijnt
dat van die operatie waar te
zijn. Fortrie's ziekte zou de re
den voor het dichtdraaien van
de geldkraan door de HBU
zijn geweest. Fortrie kon im
mers enige tijd geen activitei
ten meer ontplooien en hem
geld geven was dan zinloos.
omdat het onderpand, volgens
hem de schilderijen van Wit
haar, door de maker ervan zijn
teruggehaald. Blom en Van
der Aa zegt in elk geval het
vertrouwen in Fortrie niet te
hebben verloren. Ook de bank
zou Fortrie niet hebben laten
vallen. Thomassen: „Maar het
is duidelijk dat bank en verze
kering er belang bij hebben
deze zaak stil te houden. An
ders zou in de publiciteit ko
men dat zij het slachtoffer van
fraude zouden zijn geworden".
Er doet zich nog wat mer
kwaardigs voor. Woordvoer
der Bakker van Blom en Van
der Aa zou eerst gezegd heb
ben dat Fortrie zijn premie
niet heeft betaald. Later zei
Bakker: „Dat mag u zo niet
stellen". Volgens Thomassen is
er nu sprake van een compro
mis tussen de verzekering en
Fortrie, die beloofd
ben te betalen. Daar zou hij tot
31 december de tijd voor heb
ben. Thomassen is niet zo blij
met dit gegeven. „Als er met
de schilderijen iets gebeurt,
dan wordt er aan Fortrie uit
gekeerd. En dat kan beteke
nen dat wij die schilderijen
nooit meer terug zien. Dat
Fortrie naast het geld van de
bank ook het verzekeringsgeld
te zijn van de goede trouw van
Fortrie. Alle toestanden zou
den aan „aanloopproblemen"
ken voor de Nederlandse
kunstwerken. Daar schijnt
Fortrie aardig in te slagen, al
was het alleen maar vanwege
de rijkelijk met kaviaar en
champagne overgoten exposi
ties. In de schilderijen willen
de Texanen echter nog niet
erg happen. Nachenius meldt
wel dat Neerlands schilder
kunst in Texas al 30 keer op tv
Goudmijn
incasseert".
Vreemd
De Haagse kunstschilder
meent nog iets vreemds te
hebben ontdekt. De verzeke
ringspolis, en ongetwijfeld ook
papieren van de bank, vermel
den dat het gaat om 107 doe
ken. Die zouden door 18 schil
ders zijn bijeengebracht en nu
in een kluis in Houston liggen.
Maar volgens Thomassen gaat
het om slechts vier of vijf
schilders en om slechts 30 doe
ken. Eind oktober bleek dat
een aantal werken nooit naar
de VS is gebracht. De kunste-
Volgens een laconieke Nache
nius („Thomassen ziet spo
ken") is (de oliestaat) Texas
een goudmijn. „Die lui daar
zijn stinkend rijk. 't Duurt al
leen een tijdje voordat 't door
dringt dat wij iets bijzonders
brengen. We moeten ze alleen
een beetje opvoeden, warm
maken". Dat het soms wel drie
jaar duurt voordat De Grote
Doorbraak komt, dat kan Het
ty Giezen bevestigen.
Maar dat geldt bepaald niet
voor alles wat Nachenius te
berde brengt. Hij meldt bij
voorbeeld dat het veel geld
zou kosten om de schilderijen
weer aan de rechtmatige eige
naren te geven en dat daarom
heb- daartoe niet besloten is. Hetty
Giezen heeft zich echter be
reid verklaard de werken zelf
op te halen, maar dat werd
door Fortrie geweigerd. Bo
vendien heeft hij volgens haar
in augustus en september be
loofd de schilderijen op een
veiling te verkopen en het
geld op te sturen. Dat is niet
gebeurd. Nog een kleinigheid:
Nachenius heeft merkwaardi
gerwijs niet eens een adres en
telefoonnummer van de be
middelaar.
Volgens Nachenius zit alles nu
echter weer helemaal snor met
Fortrie: „Hij heeft weer geld
genoeg en is hard op weg om
goede zaken te doen". Of Fort
rie wel geld heeft en waar dat
dan vandaan gekomen is, daar
houdt de kunstschilder zich
niet mee bezig: „Ik maak
mooie schilderijen, en daar be
moeit hij zich niet mee, hij
zorgt voor de rest, en daar be
moei ik me niet mee. Dat is
zijn zakelijk instinct".
Dat het zakelijk instinct van
kunstenaars niet altijd even
hoogontwikkeld is, dat
kregen toen bericht dat deze zaak kunnen blijken,
ze hun werk in een Hema-de-
pot in Vaassen konden opha
len. Thomassen is er ook ge
weest, maar van hem
als Thomassen erkent. Maar
ook uit een zaak die zes jaar
geleden speelde. Een zaak die
volgens Jean Thomassen
geen schilderijen bij. Volgens frappante gelijkenis met deze
Nachenius, op wiens last de vertoont: „Dat is de zaak Henk
werken zijn teruggegeven, wil
Fortrie wachten met verzen
den totdat de eerste schilderij
en zijn verkocht. „Opslag in
dat depot is erg duur, daarom
heb ik het weg laten halen".
Nachenius, volgens Thomassen
een naïeveling, zegt overtuigd
Mommaas. Die maakte precies
dezelfde troep als Fortrie. De
BBK heeft toen jaren geproce
deerd en gelijk gekregen.
Mommaas is in de kraag gevat,
maar ja, toen ging het principe
van de kale kikker spelen"
MARTIN VOORN
SUSKE EN WISKE AMORIS VAN AMORAS
HA
)\li
IR<
parlementaire redactie)
DEN HAAG De frac
ties in de Tweede Kamer
onthouden zich voorlopig
nog van een definitief
oordeel over de zogeheten
„Walrus-affaire". Deze
kwestie, handelend over
de twee onderzeeboten
voor de marine, waarvan
de prijs de afgelopen zes
jaar tijdens de bouw meer
dan verdubbeld is (van
212,5 miljoen per stuk tot
470 miljoen per stuk) zal
binnenkort in een uitge
breid kamerdebat aan de
orde komen. Het staat
overigens vast dat de af
faire geen politieke conse
quenties zal hebben voor
de huidige bewindslieden
van Defensie, minister De
Ruiter en staatssecretaris
Van Houwelingen (mate-
rieelzaken).
Gisteren sprak de kamercom
missie voor Defensie voor de
tweede maal binnen enkele
weken met de bewindslieden
over de kostenexplosie die de
beide Walrus-onderzeeërs te
weeg hebben gebracht. On
danks de vele antwoorden die
De Ruiter en Van Houwelin
gen al mondeling en schrifte
lijk op de tientallen vragen
aangaande het Walrus-project
hadden gegeven, bleek de
commissie nog niet tevreden.
Van verschillende zijden
(VVD. PvdA, PSP) werd aan
gedrongen op nog meer infor
matie over de vraag „hoe het
zover heeft kunnen komen".
Desnoods moet die informatie
maar vertrouwelijk worden
verstrekt, zo meenden de
woordvoerders van genoemde
fracties.
Van Houwelingen zegde toe,
dat te zullen overwegen, maar
wilde geen garantie geven dat
er vertrouwelijke mededelin
gen zullen worden gedaan.
Eerst moet hierover nader
overleg worden gevoerd, on
der meer met het ministerie
van Economische Zaken.
Minister De Ruiter wees met
klem een suggestie van de
PSP van de hand om de ka
mercommissie toestemming te
geven, in een besloten bijeen
komst te mogen praten met de
marinestaf en hoge ambtena
ren van het ministerie van
Defensie. „Wij als bewindslie
den zijn verantwoordelijk voor
de gang van zaken en nie-
de L
eeft
i wete
fmme
ntesl
•s
neUin
ila
mand anders", aldus De
Na een opmerking van Yorr
Houwelingen, dat de bewi^arC
lieden van Defensie in
(Scholten en Van Eekelen]
prijs van de onderzeeërs
laag hadden ingeschat",
den de woordvoerders van y
oppositie daarin een pogingfl f
zien, de verantwoordelijk!
deels van zich af te schui
Van Van Houwelingen
gerde echter pertinent eer
schuldiging in de richting
zijn voorgangers te doen.
waren te goeder trouw", a
de staatssecretaris. „Pas la[enn
is gebleken dat de scheniy0]
nooit voor de toen geraani.
prijs konden worden t13lic
bouwd".
fcnste
Geen strafmaatregel
De Ruiter en Van HouwelTT
gen beklemtoonden nogmai-
dat alles in het werk wordt t j
steld om herhaling van I
soort affaires in de toekomst*1?
voorkomen. De overleg- P
beslissingsstructuur op het n'"?"
nisterie wordt verbeterd,
wordt bij grote materieelpl
jecten een zorgvuldiger
ming van de kosten gemai
en er gaat meer informs!1
over dit soort projecten
de Kamer. Dat geldt z<
de
landmacht en luchtmacht.
Ook in de ambtelijke top
het ministerie, waar de
betreffende de drie
machtdelen bij elkaar kon-
zal een aantal procedures i
beterd worden. PvdA-'
voerder Van den Bergh
gisteren
ambtenaren (de directeur-?
neraal economie en financir
dat die tijdens de voortg*
van het Walrus-project
nelijk had zitten slapen".
De aangekondigde vervangf"
van de directeur econoi
beheer en de directeur
rieelbeheer van de marii
deling op het ministerie J
van de marinebevelhebfl|
vice-admiraal Hulshof,
beslist niet beschouwd w
als een „strafmaatregel", hi<f
De Ruiter de kamercommist
voor. De betreffende funct*
narissen zijn medio volgen
jaar alle drie aan het eind v, J.L
hun loopbaan. De aangek
digde vervanging is volgt*
hem enkel van belang onwgcf
daarmee wordt aangegev^uri
'ijk
1985 „met
team aan de nieuwe structi
kan worden begonnen".
fcchie
ting
its, OI
Strijd
It op
parlementaire redactie)
DEN HAAG De VVD-
fractie in de Tweede Kamer
kan niet akkoord gaan met
een wet waardoor de vesti
ging en uitbreiding van be
drijven in de varkens- en
pluimveehouderij aan ban
den wordt gelegd. De VVD
zal de volgende week tegen
de wet stemmen die is opge-
vH
Schoo geeft
twee miljoen
extra voor
Afrika
DEN HAAG Minister Schoo
van ontwikkelingssamenwer
king heeft gisteren twee mil
joen extra ter beschikking ge
steld voor de bestrijding van
de honger in Afrika. Zij deed
die toezegging aan de Hoge
Commissaris voor Vluchtelin
gen van de Verenigde Naties,
de Deen Poul Hartling. Het
geld zal worden besteed aan
een VN-programma ter waar
de van 14 miljoen dollar ten
behoeve van door honger uit
hun land van herkomst ver
dreven Afrikanen. Dit pro
gramma is niet bestemd voor
de aankoop van voedsel, maar
voor transportkosten en voed-
selopslag. Hartling is op uitno
diging van de Nederlandse re
gering voor een tweedaags be
zoek in ons land. Het gesprek
met minister Schoo spitste zich
toe op de situatie in Afrika.
Minister Schoo (links) en Hartling (rechts) lachen na de toezegging van twee miljoen extra voor
Afrikaanse vluchtelingen.
steld door CDA-minisb
Braks (Landbouw)
minister WinsemiLl^
(VROM). IC1C
jpt
VVD-woordvoerder L
Veldhuis liet gisteren
Kamer weten dat de wet
structuur in de landboip™
aanpakt terwijl zij bedoel
om een milieuprobleem (1
metsoverschot) aan tc
ken. De VVD is met
tegen het feit dat de wet
geldt voor boeren die
mest wel milieuverantwi
kunnen afzetten. Verder
de VVD er tegen, dat via
wet precies bepaald
worden met hoeveel diei
de bestaande bedrijven
mogen uitbreiden.
Te Veldhuis zei dat zijn fri
tie niet van plan is f
stemmen met de wet,
danks een laatste poging v|
Braks de VVD toch
wet te laten stemmen. In
Kamer liet Braks weten
de wens van de liberalen
boeren die hun mest
aantoonbaar milieuveraii^^
woord afzetten te ontzia^^
opgenomen zal worden AVat
een toekomstige Meststoffe^
wet en een Wet bodemWjj
scherming. In een reactie i J
Te Veldhuis niets aan d)1®1
toezegging van de minister a
hebben, aangezien Braks e4£w
der een concreet voors
van de VVD om een en a
der nu al in de wet vast 1
leggen, weigerde over te
°1|
