IJzeren regels beschermen
kinderen in de schijnwerpers
OUD WORDEN IS EEN VAK
DOEL „EEN VOOR AFRIKA
MINIMAAL 40 MILJOEN
et
ee
dan voordeel
Engelsen stellen Laplandse Kerstman voor problemJ*
BINNENLAND/BUITENLAND
CeidócSoivtcmt
DONDERDAG 22 NOVEMBER 1984 PAGI
Staat gedaagd
De Stichting Verbiedt de Kruisraket
ten heeft gistermiddag de Neder
landse Staat voor de Haagse recht
bank gedagvaard. De aanklacht voor
een proces tegen de Staat werd in
gediend bij procureur-generaal mr.
W. Berger op de foto tweede van
links) in het gebouw van de Hoge
Raad aan het Plein in Den Haag. Ei
sers in dit proces zijn ruim twintig
duizend individuele Nederlanders en
enkele honderden groeperingen. Via
advertenties heeft de stichting opge
roepen door storting van vijfendertig
gulden het proces mogelijk te ma
ken. Uiteindelijke doel is een uit
spraak van de rechter te verkrijgen,
waarin hij de plaatsing en het ge
bruik van kruisraketten in Nederland
onrechtmatig verklaart en vervolgens
verbiedt.
DEN HAAG De nationale
actie „Eén voor Afrika", aan
staande maandag vieren
twintig uur op de radio en
tien uur op de tv, moet op
zijn minst een bedrag van
veertig miljoen gulden ople
veren. Dat bedrag is nodig
om alle projecten uit te voe
ren, die tot nu toe bij de or
ganisatoren van de actie zijn
aangemeld.
Inmiddels beginnen de eerste toe
zeggingen binnen te stromen. Op
gironummer 555 is al drie en een
half miljoen gulden gestort.
In het programma van komende
maandag spelen zogenoemde ac-
tietreinen een grote rol. Uit res
pectievelijk Maastricht en Vlissin-
gen vertrekken om kwart voor
acht 's morgens twee treinen
richting Groningen. Erin bevin
den zich fakkels die bestemd zijn
voor een optocht tegen de honger,
die om kwart voor acht 's avonds
van start gaat vanaf het Groning
se hoofdstation. Het is de bedoe
ling dat op plaatsen die op de tra
jecten van Maastricht en Vlissin-
gen en Groningen liggen de plaat
selijke bewoners extra cachet ge
ven aan de actiedag.
Intussen krijgt het tv-programma
van maandag steeds vastere vor
men. Zo zullen er optredens zijn
van Freek de Jonge, Farce Ma
jeur en Rob de Nijs. In de loop
van de avond zal ook een debat
worden gehouden tussen oud-mi
nister voor ontwikkelingssamen
werking Pronk (PvdA) en de hui
dige minister, Schoo (VVD).
Hoorzitting partner
Rienk Kamer uitgest11
JIT
[Cc
LOS ANGELES Het Amen
openbaar ministerie heeft gisteren
wacht een hoorzitting uitgesteld,
de Amerikaanse onroerend-goed
laar Bernard Whitney aan de ta
voeld zou worden over zijn rol in ekj.Qi
leggingsproject met zijn Nederlands?/
ner Rienk Kamer. "e
Naar verluidt had Whitney, die tot <,a
beweert onschuldig te zijn. zijn plek en
het laatste moment willen wijzigen. j'e
ney werd onlangs op borgtocht
dollar) vrijgelaten. Kamer, die voor
joen dollar probeerde vrij te k -j^a
wordt nog vastgehouden op verd^e" gj
van fraude, verduistering en valsh VJe
geschrifte. Het proces tegen de twe^E
op 8 januari.
DEN HAAG „Ik bid
niet veur brune boon'n".
Een historische uit
spraak, die Bartje in de
gelijknamige serie zo'n
tien jaar geleden voor
talrijke tv-kijkers her
haaldelijk uit zijn Drent
se mondje liet glippen.
Merijntje Gijzen was ook
zo'n acteurtje, dat tijde
lijk als een tv-serie-ster-
retje door het Neder
landse leven ging. Kin
deren in de schijnwer
pers. Het staat weer vol
op in de actualiteit. Denk
maar aan Danny de
Munck of Petje Pieta-
mientje, die pindakaas
gewoon lekker vindt. En
zo kunnen we nog wel
even doorgaan: Stuif-es-
in, Playbackshow, Klas-
sewerk, Kinderen voor
kinderen.
Maar aan het optreden van
dat geinige kereltje of leuke
meisje gaan toch nog wat
uurtjes arbeid vooraf. Want
de bijdrage van kinderen
voor onder meer radio, tele
visie of film valt onder de
noemer „arbeid". En arbeid
is nu eenmaal verboden voor
iedereen, die nog geen vijf
tien is. Alleen in bijzondere
gevallen wil de ijzeren wet
nog wel een uitzondering
maken voor peuters, kleuters
en- begintieners.
Kinderarbeid is niet nieuw.
Iedereen kent wel de plaatjes
uit de schoolboeken van kin
deren, die in de vorige eeuw
hele dagen en halve uren
ploeterden in textielfabrie
ken en vele meters onder de
grond in de mijnen bezig wa
ren om zodoende de broodno
dige centjes naar huis te
brengen. Met het bekende
kinderwetje van Van Houten
kwam daar in 1874 een eind
aan, althans voor kinderen
beneden de twaalf jaar.
Met de komst van de massa
media is de laatste tientallen
jaren een geheel nieuw soort
kinderarbeid ontstaan. In
plaats dat kinderen sigaren
maken en ijverig in de weer
zijn in een glasblazerij, verle
nen ze nu hun medewerking
aan amusementsprogram
ma's, reclamespots en speel
films.
Dat gaat niet zomaar. Als bij
voorbeeld reclamemakers,
regisseurs, programmama
kers of producers graag een
kind in de spotlights willen
plaatsen, moet eerst het dis
trictshoofd van de arbeidsin
spectie een schriftelijke ont
heffing van het arbeidsver-
bod verlenen.
Gezelliger
Kinderen onder de vijftien
mogen wel werken, maar dat
gaat hand in hand met stren
ge voorwaarden en voor
schriften. Vara's Flory An-
stadt, de vrouw achter Kin
deren voor kinderen, houdt
zich keurig aan de regels van
de arbeidsinspectie, maar
heeft één groot bezwaar: „Ik
mocht niet met de kinderen
op zondag werken. Het ge
volg was, dat ik op zaterdag
langer moest repeteren. Maar
kinderen mogen wel op zon
dag in de kerk zingen. De
kinderen riepen allemaal
'hoi, hoi, hoi!' als ze naar mij
mochten komen. Op zondag
verveelden ze zich stierlijk.
Dan zouden ze beter naar de
studio kunnen komen, want
dat vonden ze veel gezelli
ger".
Niet op zondag dus. Boven
dien mogen ze allemaal niet
voor acht uur 's ochtends op
de planken staan. Alleen het
maximum aantal uren over
dag verschilt per leeftijds
groep. De kleintjes tot zeven
jaar moeten om zes uur 's
avonds ermee stoppen, de
groep tot en met elf jaar om
negen uur en de oudsten tot
en met veertien jaar mogen
doorgaan tot half elf.
Ontheffing
Wanneer om een ontheffing
van verbod op kinderarbeid
wordt verzocht, moeten drie
strenge voorwaarden in acht
worden genomen. Een optre
den mag voor een kind onder
geen beding leiden tot een
bedreiging van zijn veilig
heid, gezondheid en ontwik-
heid"g Van Z'^n persoonlijk"
Om rekening te houden met
de belangen van het kind,
mag de groep tot zeven jaar
arbeid alleen als een spel be
leven. Voor kinderen tot vijf
tien jaar zal de bijdrage moe
ten bestaan uit figuratie, een
bijrol of het zingen van een
enkel liedje. Toch heeft het
volksjongetje Danny de
Munck reeds tweemaal de
nationale hitladder beklom
men. En dat allemaal als ge
volg van zijn rol in de film
„Ciske de Rat", die week-in-
week-uit dagelijks in talrijke
bioscopen was en is te zien.
De arbeidsinspectie is niet
bepaald blij met die populari
teit. In de arbeidswet is na
melijk de bepaling inge
bouwd, dat stervorming en
kinderexploitatie sowieso
vermeden moeten worden.
Hartmeyer: „Een feestavond
of zo kan geen kwaad. Het
wordt wat anders als een
kind een leuk verkoopobject
wordt. Het moet voor een
kind wel plezierig blijven.
Als bijvoorbeeld een gram
mofoonplaat leuk loopt, staat
iedereen om dat kind te drin
gen. Op dat moment gaat dat
ene optreden ten koste van
het kind en dat mag nooit de
bedoeling zijn".
Uitschieters
Petje Pietamientje, Neerlands
geliefkoosd pindakaasventje,
is een ander populair gewor
den arbeidertje. Hoewel hij
slechts eenmaal heeft mogen
zeggen, dat hij de bruine spijs
lekker vindt, werd hij door
de vele uitzendingen toch
nog een sterretje. De Smeth
van het reclamebureau J.
Walter Thompson: „Het is lo
gisch, dat wij een kind na
men voor een pindakaas-re
clame. Zestig procent van de
gebruikers van pindakaas be
staat uit kinderen. Die popu
lariteit van Petje Pietamien
tje hadden wij ook niet kun
nen voorzien. Dat zijn van
die uitschieters, die eens in
dé zoveel tijd voorkomen".
In programma's als de Play
backshow, Stuif-es-in, Klas-
sewerk en Kinderen voor
Kinderen komt het probleem
van stervorming niet om de
hoek kijken. Geen enkel
kind staat in het middelpunt
van de belangstelling. Het
spel- en wedstrijd-element
staat voorop.
Hoewel Flory Anstadt altijd
de regel naleeft dat haar kin
deren ten hoogste tweemaal
per jaar, buiten de repetities,
mogen optreden, vallen de
strenge voorschriften ook bij
haar wel eens verkeerd. „We
konden een keer optreden bij
Tineke en Toppop, maar dat
mocht niet van de arbeidsin
spectie. Zelfs een ampex-op-
name was niet toegestaan".
Toch weet zij zich ook een
positief punt van de arbeids
inspectie te herinneren. „Een
kind uit onze groep werd een
keer bij Sonja gevraagd om
kwart over elf 's avonds live
een nummer te zingen. De
arbeidsinspectie heeft dat ge
weigerd en dat vond ik een
goede beslissing", aldus de
regisseuse.
Ook Danny de Munck mocht
niet 's avonds om elf uur bij
Sonja zijn liedje komen zin
gen. Iedereen vond dat
flauw, maar de arbeidsin
spectie ziet dan de platenfa-
brikant al vergenoegd in zijn
handen wrijven. Hij verdient
geld aan dat kind tegen het
nachtelijk uur, want de vol
gende dag volgt er een run
op de platen van Danny.
Onder de arm
Niet alleen heeft de arbeids
inspectie geen vinger in de
pap als het op de inhoud van
de reclamespots aankomt.
Ferdy de Smeth van J. Wal
ter Thompson: „Als hier geen
kwalitatief goede reclame
spots gemaakt kunnen wor
den, vliegen de reclamema
kers met een kind naar En
geland. Daar heb je professio
nele toneelscholen voor kin
deren, die daar bijvoorbeeld
leren zingen en dansen. Re
clamemakers gebruiken die
kinderen voor de spots voor
de Nederlandse televisie en
Danny de Munck krijgt op net fiimfestivai in Utrecht de
guide Klaver" aangeboden uit handen van hoofdredactrt
Adri de Vries van VIVA. Ook dit soort activiteiten horen bij H
leven van een kindsterretje.
daar heeft de arbeidsinspec
tie niets over te zeggen".
„Of ze nemen het kind onder
de arm mee naar België, pal
over de grens", zegt Ruud
Keers van NCRV-jeugdse-
ries. Keers was onder meer
betrokken bij de tv-serie
„Knokken voor twee", die de
NCRV onlangs op het scherm
bracht. Hij kreeg ook met de
arbeidsinspecie te maken,
toen hij deze serie op de buis
zette. In „Knokken voor
twee" speelden kinderen van
rond de twaalf weliswaar ge
dramatiseerd zichzelf, maar
ze waren bovendien informa
tief bezig. Informatief in die
zin, dat zij juist aan leeftijd
genoten als slachtoffers i
de scheiding leerden hoelc
in zulke moeilijke geval,"*
zichzelf kunnen blijven, i
Keers had het toen mpfcÉDII
met de houding van ie
beidsinspectie, ofschoon jf
ook tegen uitbuiting van Wvca
deren is en graag toez|cht(
van de arbeidsinspectie h$ rar
Dat is ook de mening iakt
vele anderen in de amieren
mentswereld. De Smuropi
„Natuurlijk zijn die re(zou
van de arbeidsinspectie raar
dig, anders loopt het de sperrr
gaten uit. Het innerlijk ïi fu
het kind, dat is belangrijtyjees
PETER ALLEBlC
AMERSFOORT Oud
worden is een vak. Die
conclusie mag je wel trek
ken na het gisteren ge
houden congres in de
Utrechtse Jaarbeurs over
het thema „Samen in Ne
derland, Oud en Jong".
Wie niet leert hoe je oud
moet worden, zit na de
produktieve periode met
de gebakken peren. Die
voorspelling wordt breed
uitgewerkt in het boekje
„Hoezo te oud?", waarin
23 bekende en minder be
kende ouderen schrijven
wat hen bezighoudt, wel
ke zin zij in het leven zien
en welke vitaliteit zij nog
voelen. Het eerste exem
plaar werd tijdens het
congres uitgereikt aan de
Ore-voorzitter van de cen
trale bond voor ouderen,
het COSBO, mr. M.P. van
Thiel.
Er wordt veel gepubliceerd
over ouderen, maar boeken
waarin zij zelf zeggen hoe de
vlag erbij hangt, zijn er niet
zoveel. Dat maakt „Hoezo te
oud?" juist zo boeiend. Over
één ding zijn de auteurs het
eens: oud zijn op zichzelf roept
geen respect meer op. De ou
deren zullen zelf zin aan hun
bestaan moeten geven, het
wordt hen niet meer zoals
vroeger op een presenteer
blaadje aangereikt. En de
„rijkdom aan ervaring" dan,
die mensen op leeftijd wordt
toegedicht? Die rijkdom is èer-
der een last dan een voordeel.
Over dat probleem schrijft
prof. R.C. Kwant, sociaal-filo-
soof, een indringende beschou
wing. Hij wijst erop, dat de
huidige samenleving zeer veel
nadruk legt op actualiteit.
Weten en deelhebben aan wat
nü wordt gedacht en gedaan,
is bepalend voor mensen die
willen meetellen. Wie terug
kijkt kan geen gids meer zijn.
Het zich afzetten tegen wat
voorbij is, het kenmerk van de
moderne generatie, doet de ge
woonte ontstaan mensen eer
der als oud aan te duiden, ook
al vinden ze zelf, dat ze nog
uitstekend kunnen meedraai
en in de gemeenschap. Tegen
die stigmatisering kan de ou
dere niet op. Als de omgeving
zegt dat je oud bent. heb je net
zoveel kans om ongedeerd weg
te komen als vroeger een ket
ter van de Inquisitie. Kwant
benadrukt de noodzaak om bij
te blijven, want „zijn mensen
wat ouder dan rust op hen de
verdenking, dat zij vanuit een
ouderwetse ervaring behept
zijn met ouderwetse ideeën".
En dan nog kan het rustge
vende gevoel erbij te horen
wegblijven.
Kritische blik
Hoewel de strijd tegen de op
gedrongen veroudering hope
loos lijkt, kan de oudere zich
zelf volgens Kwant veel pijn
besparen door verworven
denkbeelden, die het karakter
hebben van vanzelfsprekende
waarheden, nog eens aan een
kritische blik te onderwerpen.
„De bekoring is groot om te
denken dat de ervaring van
vroeger ook een licht werpt op
de wereld van nu. Maar twee
dingen worden gemakkelijk
vergeten. Vooreerst, dat de er
varingen van vroeger, hoe
verhelderend ook, slechts
„één" en niet „de" belichting
is. In de tweede plaats kan
worden vergeten, dat ook de
ervaringen van nü verhelde
rend kunnen zijn".
Anton Constandse. op zijn 85e
nog zeer actief als publicist,
neemt het vraagstuk van het
ouder worden niet zo zwaar
als Kwant. Zijn advies om aan
depressies te ontkomen is al
sinds jaar en dag bekend: zorg,
dat je een liefhebberij krijgt en
de leegte na de pensionering is
gevuld. En verder moet er niet
zo worden gezeurd. Vooral
niet door begeleiders, advi
seurs en agogen, die zich op
werpen als betaalde voogden.
„Deze categorie heeft ook de
bejaarden als doelgroep aange
wezen, als hulpbehoevende
mensen", aldus Constandse.
„En nu zouden allen die vrije
tijd hebben, ook al hulp nodig
hebben om die tijd te besteden.
Alsof ouderen niet uit eigen
kracht, met hun eigen kennis
en ervaring, zeer waardevol
zouden kunnen functioneren".
Bemoeial
Voor hem zelf is dat zeker
waar en voor alle anderen, die
geleerd hebben hun creatieve
vermogens te gebruiken. Na
tuurlijk wordt een hulpverle
ner dan al gauw een hinderlij
ke bemoeial, die mensen klei
neert in plaats van bemoedigt.
Maar Constandse doet er goed
aan eens te informeren naar
de leefsituatie in bejaardente
huizen. Niet iedereen heeft
daar een liefhebberij bij de
hand. Eerder is het zo, dat in
tehuizen veel bewoners graag
meer zouden willen, maar me
nen dat van zichzelf uit niet
meer te kunnen. Dan kan een
agoog wonderen doen. Zoals
Frans van Schaik in Amers
foort. die enkele jaren geleden
de bewoners van diverse be
jaardentehuizen aan het schrij
ven zette. Het resultaat was
een grote hoeveelheid verha
len, vaak fraai van stijl en ont
roerend van inhoud. Daaruit is
een selectie gemaakt, die ver
volgens is gebundeld.
Constandse blijkt een groot
pleitbezorger van vrijwilligers.
„Ik denk, dat iedereen op zijn
terrein als hij dat wil en pret
tig vindt, tal van gelegenhe
den kan vinden om anderen
van dienst te zijn. Maar dat
geldt niet alleen voor bejaar
den, dat is geen uitzonderings
positie".
Door bezig te zijn en open te
staan voor wat zich vanuit de
omgeving aandient, ontloopt
menig oudere de val waaruit
ontsnapping uiterst moeilijk is:
de bitterheid. De veteraan die
verzuurt, is slechter af dan de
roepende in de woestijn De
laatste heeft tenminste nor» Hp
schijn van gelijk, een or j
nicus maakt iedereen
maar stapelgek. Een go »i o h.
del om aan dat lot te »it^» -
men is volgens H.R. van Vv iju-
gaarden, psycho-therapeut en
hoogleraar, het zorgvuldig af
tasten hoe onze samenleving
door jongeren en volwassenen,
die er middenin staan, wordt
ervaren. Van Wijngaarden:
„Misschien kunnen we dan
wel op grond van onze erva
ringen iets bijdragen waar ze
wat aan hebben. Als we maar
niet denken, dat wij de wijs
heid in pacht hebben, omdat
we oud zijn".
Vluchtweg
Het boek staat vol tips, waar
mee veel ouderen hun voor
deel kunnen doen. Het is soms
ook ontmoedigend. De „be
kende Nederlanders", die zich
in de rol van auteur Rider
gewrongen, afficheren z|
bezige bijen voor wie getelle
rizon te ver is. Ze hebbeitwil
van de bittere pillen djak
mens op jaren moet sikhei
maar ze hebben ook zovpde
lent, dat ze altijd wégei
vluchtweg uit het isollen
kunnen vinden. bacil
Zo slaat C. Egas, ex-stj
cretaris en bestuurslid v^ C(
COSBO, zichzelf wel erLte
op de borst. Hij vertelt lK0l
al van jongsaf aan aan ,It r(
alisatie" heeft gedaan. ^ope
vensstadium bracht eerignS€
we verrijking. De m gri
verdieping hield maar ni toj
Het bracht hem tot de o^ 1{
king, dat het „streven ev
een ononderbroken zinL
aan de tijd gedurende hur
>Hn
Ei
levensloop een geheel I
organisatie van ons sa£t"j3
ven vergt".
Egas als de nieuwe Bildt
die ook alleen maar eèMe
heden zag als er een mogin
leden aan vooraf was grpk
Gelukkig zijn ook bekei de
sen van „gewone" menlrdc
het boek opgenomen. Zopfd
verhaal van een 84-jari^er
nieme vrouw, die zo ge!
is omdat ze poppetjes kap—
en voor gehandicapte r~~
ren. „Misschien hebt u
aan mijn geleuter", schf J
„maar tot alle ouderen I
willen zeggen: tel uw zei I
gen één voor één".
JOS BOl
SUSKE EN WISKE AMORIS VAN AMORAS
ROVANIEMI, LAP
LAND Het plannetje
van een stelletje Britse
feestvierders op Eerste
Kerstdag per Concorde
naar Lapland te vliegen
voor een persoonlijke
kennismaking met de
Kerstman heeft voor de
nodige opschudding
en rode hoofden ge
zorgd in het dorpje Ro-
vaniemi in Zuid-Lap
land, waar de Kerstman
woont.
Het probleem is dat de enige
echte en officiële Engels
sprekende Kerstman al be
sproken is door een Japanse
firma, zodat de oudste en be
kendste inwoner van Lap
land op de grote dag zelf in
Tokio zijn blijde boodschap
zal verkondigen. Maar daar
mee is de kous nog niet af:
de enige andere echte en of
ficiële Kerstman in Lapland
praat alleen maar Fins. En
voor Engelse oren klinkt in
deze ondoorgrondelijke taal
zelfs een goedmoedig lachen
als een vaag dreigement.
Het is dus zaak een nieuwe
Kerstman te vinden vóór 25
december, wanneer de spe
ciale Concordevlucht in Ro-
vaniemi aankomt voor „een
dag vol plezier en fantasie".
Volgens Airi Kulmanen van
de Finse VVV moeten de
sollicitanten naar deze func
tie beschikken over een goe
de stem, de Engelse taal be
heersen, en een lange neus
hebben. „Bovendien is de
Kerstman een opgewekte
man", aldus mevrouw Kul
manen, „maar niet op een
overdreven manier".
De officiële Engelsspreken
de Kerstman heeft ver
klaard het heel vervelend te
vinden dat hij niet met ren
dier en slee aanwezig kan
zijn om de Britse bezoekers
te verwelkomen. „Maar de
Japanners waren eerst en nu
is hij besproken voor hun
kerstcentrum in Tokio",
voegt Kulmanen er aan toe.
De Engelse bezoekers, die
voor hun winterse uitstapje
bijna vierduizend gulden
moeten neertellen, zullen
getrakteerd worden op ritjes
met de skimotor, rendier-
melk een brouwsel van
warme melk, honing en
whisky) en een Arctische
modeshow. Voor het kerst-
menu mogen ze kiezen uit 50
gerechten, zoals elandbief
stuk. Baltische haring en La
plandse varkenspoten: en er
is champagne om alles weg
te spoelen. De geheel ver
zorgde reis, die georgani
seerd is door een reisbureau
uit Canterbury, biedt de va
kantiegangers ook de moge
lijkheid het officiële ren
dier-rijbewijs te halen. Een
bezoek aan het postkantoor
van de Kerstman staat ook
op het programma
De aanwezigheid van hel
hoofdkwartier van de Kerst
man is zeer belangrijk voor
de stad Rovaniemi en dit ge
deelte van Fins Lapland, dat
elk jaar door een half mil
joen toeristen bezocht wordt.
De twee Kerstmannen wor
den betaald door de cultuur-
afdeling van het Finse mi
nisterie van buitenlandse!
ken en in tegenstelling!
een concurrerend kerstpl
dat in midden-Zwel
wordt gebouwd, is het
trekje van vadertje K%
dat net binnen de Noi
poolcirkel ligt, geen ct
merciële instelling. T
Hoewel de temperatuui
Rovaniemi tot twintig i
den onder nul kan dat
zijn de bezoekers verzen
van een warm onthaal,
er voor het eerst een j
7/i Rovaniemi landde. Hel
hele stad uit en de aankef
van een Concorde zal i
een enorme belangsteff
trekken.
SIMON TISDALL
Copyright The Guardiaif^
