TAFEL
BTÏÏÏÏ71
Smit-Kroes zorgt met aanval
op Vonhoff voor opschudding
Gereformeerd rapport:
euthanasie kan
verantwoord zijn
foidóe
lezers
kerk
en
wereld
„Gos keek meer naar de leer dan naar de mens'
weer
brieven
ACHTERGROND
SeidóeSoutfMit
WOENSDAG 14 NOVEMBER 1984 PAGIN
Kerk DDR wil gesprek over kernwapens
De Bond van de Evangelische kerken in de DDR heeft een
dringend beroep gedaan op de Raad van Kerken in Nederland
„op korte termijn'' het gesprek over kernwapens voort te zet
ten. De leiding van de DDR-kerk kwam tijdens een conferen
tie in Oost-Berlijn tot dit verzoek met het oog op de beslissing
die in Nederland nog genomen moet worden over de plaatsing
van kruisraketten. De Evangelische kerk in de DDR ziet in het
verzet van de Nederlandse kerken tegen de kruisraketten een
duidelijke steun in de rug voor haar verzet tegen de plaatsing
van Russische raketten in de DDR. Prof. dr. H. Fiolet, secreta
ris van de Raad van Kerken in Nederland, is bereid aan de
DDR-oproep gehoor te geven.
Reagan blij met kritische nota bisschoppen
President Reagan „juicht" een herderlijk schrijven door de
Amerikaanse r.k.-bisschoppen over economische rechtvaardig
heid voor de armen „toe" en meent dat in zijn eerste ambtster
mijn vooruitgang is geboekt om dat doel te bereiken, zo heeft
woordvoerder Larry Speakes van het Witte Huis gisteren ver
klaard. In de afgelopen zondag gepubliceerde eerste versie van
de pastorale brief noemden de bischoppen het feit dat meer
dan 15 procent van de Amerikanen onder de officiële armoe
degrens leeft, een sociaal en moreel schandaal dat niet mag
worden genegeerd. Uit de woorden van Speakes viel niets op
te maken over eventueel ongenoegen van de regering over de
brief.
In de liefde vindt de
mens zichzelf in een
ander terug.
De beslissing om eigen
leven te (laten) beëindi
gen, kan vanuit het ge
zichtspunt van het chris
telijk geloof verantwoord
zijn. Dit schrijft een stu
diecommissie van de Ge
reformeerde Kerken in
Nederland in het rapport
„Euthanasie en pasto
raat". Volgende week
dinsdag bespreekt de
Gereformeerde Synode
het rapport.
De commissie noemt acht
overwegingen die een beslis
sing om het eigen leven te
(laten) beëindigen verant
woord kunnen maken. Zo
wordt erop gewezen dat
mensen herhaaldelijk op in
grijpende wijze (moeten) be
schikken over hun leven.
„Leven" is voor de mens
meer dan een biologisch be
staan. Het gebod „gij zult niet
doden" is er voor de mens en
niet andersom, aldus de com
missie. Bij euthanasie gaat
het niet zozeer om bescher
ming van „het" leven, maar
om de bescherming van le
vende mensen die ondraag
lijk lijden.
Een verzoek om het leven te
(laten) beëindigen kan vol
gens de commissie niet op
één lijn worden gesteld met
een verzoek om medische be
handeling. Het is niet voor
niets dat vele artsen en ver
pleegkundigen er zo'n moeite
mee hebben om persoonlijk
betrokken te raken bij eutha
nasie en hulp bij zelfdoding,
zo staat in het rapport.
Verzoeken om euthanasie-
hulp bij zelfdoding zijn
meestal verzoeken om le
venshulp en niet om ster
venshulp. Dit neemt niet weg
dat soms weloverwogen om
beëindiging van het leven
wordt verzocht. Het rapport
wijst in beide gevallen op de
verantwoordelijkheden van
de hulpvrager, de medicus,
de pastores en de omstanders.
Bij een beslissing om het le
ven te (laten) beëindigen
moet de eigen verantwoorde
lijkheid van patiënten zoveel
mogelijk recht worden ge
daan, aldus de commissie. Als
er geen verantwoorde be
sluitvorming door de hulp
vrager kan plaatshebben en
een levenstestament afwezig
is, dient er zorggedragen te
worden voor een plaatsver
vangende uitoefening van
verantwoordelijkheid.
Gehandicapten
Met betrekking tot ernstig
gehandicapte pasgeborenen
wordt opgemerkt dat het op
zijn beloop laten der dingen
niet „christelijker" is dan het
willens en wetens nemen van
een besluit ook al gaat het
om een beslissing tot eutha
nasie. Zowel een besluit om
een ernstig gehandicapt kind
te gaan verzorgen als een be
sluit tot euthanasie kunnen
in het licht van het geloof
verantwoord zijn en getuigen
van vertrouwen op God, de
Heer van het leven, aldus de
Gereformeerde studiecom
missie in het rapport „Eutha
nasie en pastoraat".
Het besluit tot instelling van
de studiecommissie dateert
van oktober 1980. De gerefo-
meerde synode wordt voor
gesteld het rapport de ko
mende tijd in de plaatselijke
gemeenten te bespreken. De
gemeenten zouden dan voor
1 maart 1986 een reactie
moeten geven.
GEREFORMEERDE DELEGATIE OVER „CHICAGO":
De nood van de mens dreigde
tijdens de Gereformeerde Oe
cumenische Synode (GOS) af
gelopen zomer te Chicago in
verschillende opzichten schuil
te gaan achter de vragen van
de leer. Het optreden ter ver
gadering van een aantal syno
deleden werd gekenmerkt
door een zekere hardheid die
geen ruimte liet voor de naas
te.
Dit is een van de conclusies
van de delegatie van de Gere
formeerde Kerken in Neder
land naar de GOS. Tijdens de
vergadering in Chicago werd
ernstige kritiek geuit op de
Gereformeerde Kerken, voor
al op de houding van deze
kerk inzake homofielen en op
de gereformeerde visie op het
gezag van de Heilige Schrift.
De gereformeerde synode zal
het rapport van de delegatie
donderdag 22 november be
spreken. Naar verwacht zal
deze synode geen besluit ne
men over voortzetting van
het gereformeerd lidmaat
schap van de GOS, maar dit
overlaten aan de volgende sy
node, die in mei 1985 wordt
geconstitueerd.
De delegatie noemt enkele
positieve resultaten van de
GOS. Zo juicht zij het toe dat
de kerken van de derde we
reld een belangrijke rol zijn
gaan spelen. Verder acht zij
het positief dat de GOS zich
indringender dan ooit heeft
beziggehouden met zaken van
maatschappelijke aard. In dit
verband wordt de afwijzing
van de apartheid en het rap
port over de mensenrechten
genoemd. Ook is de delegatie
blij met het advies van de
GOS aan de lidkerken om de
gereformeerde theologie uit te
leggen in samenhang met de
eigen samenleving, de zogehe
ten contextualisering.
Anderzijds noemt de delegatie
het „opvallend" dat de „ver
gaande uitspraak" over de
contextualisering van de theo
logie zonder discussie en zon
der enige richtlijn werd aan
vaard en dat deze uitspraak
geen enkele invloed had op
de houding tegenover de Ge
reformeerde Kerken in Ne
derland. „De vervreemding
immers die gegroeid is tussen
menige GOS-kerk en de Ge
reformeerde Kerken in Ne
derland had nu juist als oor
zaak dat onze kerken trach
ten met het woord van God
bezig te zijn vanuit gerefor
meerde basisovertuigingen
maar binnen onze eigen he
dendaagse Nederlandse con
text", aldus de delegatie.
Tutu toch
benoemd tot
bisschop van
Johannesburg
Bisschop Desmond
Tutu, winnaar van
de Nobel-prijs voor
de vrede van 1984,
is gisteren toch be
noemd tot de eer
ste zwarte Angli
caanse bisschop
van Johannesburg,
het belangrijkste
bisdom van Zuid-
-Afrika.Tutu werd
in die functie benoemd door
de synode van Anglicaanse
bisschoppen, die bijeen was
in een eenvoudig kerkge
bouw in de provincie Oran-
jevrijstaat, nadat er vorige
week in Johannesburg geen
besluit kon worden geno
men. De 53-jarige Tutu, se
cretaris-generaal van de
Zuidafrikaanse Raad van
kerken (SACC), werd vorige
maand de tweede zwarte
Zuidafrikaanse anti-apart-
heids-activist die de Nobel
prijs voor de vrede ontving.
Volgens waarnemers zijn er
binnen de 23 leden tellende
synode van de Anglicaanse
bisschoppen hevige discus
sies voorafgegaan aan de
benoeming van Tutu.
De
zwarte bisschop zelf verblijft
momenteel in de Verenigde
Staten voor een serie lezin
gen. Hier spreekt hij na af
loop van een lezing met
twee Amerikaanse studen
tes.
Karbonade,
koolraap met
wortel en
aardappelen
cilroenrijst met vla
Voor twee personen hebt u
nodig: 2 schouderkarbona
den, 30 g margarine, zout,
peper, stukje wortel, uitje,
laurierblad, tijm;
300 g koolraap, 250 g win
terwortel, 1,5 dl water, half
kippebouillontablet, 1
theelepel suiker, 1 lepel ci
troensap, zout, peterselie;
OJ> tot 1 aarappelen;
50 g rijst, 2,5 dl water, 1 ci
troen, 45 suiker, 2,5 dl gele
vla (2,5 dl melk, 12 g cus
tard, 15 g suiker).
Bak de karbonaden bruin in
de margarine. Temper ver
volgens het vuur, leg het
deksel schuin op de pan en
voeg zo veel lauw water toe
dat het erge bruisen vermin
dert. Doe er zout, peper, wor
tel grofgesneden ui, laurier
blad en tijm bij en laat het
vlees op een kleine pit sto
ven tot het los zit aan het
bot. Dat duurt circa een uur.
Zeef de jus of haal er alleen
het laurierblad en eventueel
het takje tijm uit
Snijd koolraap in plakken,
schil die en was ze. Verdeel
de plakken in korte reepjes
(fritesstengeltjes). Borstel de
wortel schoon en snijd hem
in schijven, halveer die
eventueel. Zet de twee
groenten in één pan op met
water, kippebouillontablet.
suiker en citroensap en kook
ze in ruim een kwartier gaar.
Schep de koolraap en wortels
tijdens het koken een paar
keer om, doe het kooknat
niet weg, strooi op het laatst
alleen fijngeknipte peterselie
over de groenten.
Was de rijst, laat hem uitlek
ken en strooi hem in het aan
de kook gebrachte water.
Roer tot het water weer
kookt en laat de rijst verder
zonder roeren in een geslo
ten pan gaar worden in een
half uur. Voeg van het vuur
citroensap en suiker toe en
laat de citroenrijst koud wor
den. Leg er de vla op.
JE AN ME
UITSPRAKEN KUNNEN NIET DOOR DE BEUGEL'
(Van onze
parlementaire redactie)
DEN HAAG Minister
Smit-Kroes (Verkeer en
Waterstaat) zorgde giste
ren aan het begin van
het Kamerdebat over de
PTT-spreiding voor op
schudding, door een felle
aanval te openen op haar
partijgenoot H. Vonhoff,
commissaris van de ko
ningin in Groningen.
Vonhoff beschuldigde de
bewindsvrouwe zoals be
kend vorige week onder
meer van „onbetrouw-
baarheid" omdat zij een
andere uitleg zou hebben
gegeven aan het compro
mis dat binnen de VVD j
over de PTT-spreiding
was bereikt.
Zonder enig vooroverleg met
VVD-fractievoorzitter Ed
Nijpels pareerde Smit-Kroes
de in haar ogen beledigende
kwalificaties van Vonhoff,
nog voordat het plenaire ka
merdebat over de PTT-sprei
ding was begonnen. De mi
nister, die niet namens de re
gering maar volstrek op per
soonlijk titel sprak, had daar
voor toestemming gekregen
van Kamervoorzitter Dol
man.
De bewindsvrouwe, fel: „In
de pers zijn uitspraken ver
schenen van de heer Von
hoff, waarin hij mij beschul
digd heeft van deloyaliteit en
onbetrouwbaarheid. Dit soort
uitspraken is in de politiek
gelukkig zeer zeldzaam. Maar
als zulke beschuldigingen
toch worden uitgesproken
zijn ze des te meer geladen".
De woede van Vonhoff, zo
veronderstelt Smit-Kroes,
was vooral opgewekt door
een interview van de PTT-
topman ir. C. Wit met het
Nieuwsblad van het Noor
den. Daarin zou de directeur-
generaal gezegd hebben
slechts twee van de vijf da
gen in Groningen te zullen
werken. „Misschien open ik
er wel een postbusnummer",
aldus Wit.
Vonhoff concludeerde daar
uit, dat Groningen wordt op
gezadeld met een aantal
„lege" PTT-stoelen. Wit had
zich volgend Vonhoff het fri
vole interview kunnen per
mitteren omdat Smit-Kroes
op eigen intitiatief een nogal
ruime uitleg zou hebben ge
geven aan het in VVD-krin-
gen bereikte compromis over
de PTT-spreiding.
Smit-Kroes vindt die conclu
sie echter ongegrond. „Ik heb
de heer Wit", aldus minister
Smit-Kroes, „na kennisname
van het gewraakte artikel te
verstaan gegeven dat zijn in
terpretatie in het Nieuwsblad
onjuist en niet acceptabel
was. De standplaats van de
directeur-generaal is en blijft
Groningen".
De opmerking van Vonhoff,
dat aanvankelijk sprake was
van de overplaatsing van 400
beleidsmedewerkers maar
dat dit naderhand is terugge
draaid tot slechts 100, wees
Smit-Kroes fel van de hand.
„Nadrukkelijk is een budget
van 250 miljoen gulden vast
gesteld. Voor dat bedrag is
een verhuizing van de volle
dige staven een volstrekte
onmogelijkheid", aldus Smit-
Kroes. „Dat heb ik dan ook
nooit voorgestaan of zelfs ge
suggereerd, noch in het
VVD-beraad noch in de Mi
nisterraad. Maar zelfs als de
heer Vonhoff de zaak wel zo
Vonhoff volgde de ka
merdebatten over de
PTT-spreiding vanuit de
loge. Links van hem: bur
gemeester Buiter van
Groningen.
heeft begrepen, dan nóg kun
nen zijn uitlatingen aan mijn
adres niet door de beugel".
Vonhoff zei vorige week dat
hij zijn opmerkingen over de
politiek van Smit-Kroes deed
als lid van de VVD en niet
als commissaris van de ko
ningin. Volgens Smit-Kroes
zijn die twee functies even
wel niet te scheiden. „De
heer Vonhoff moet dit we
ten", aldus de bewindsvrou
we. „Men mag het met mijn
beleid oneens zijn of mijn
aanpak afkeuren. Ik zal het
dan zonodig bestrijden. Maar
ik hoef het niet te slikken als
mijn integriteit op zo'n ma
nier in het geding wordt ge
bracht. De heer Vonhoff is
met zijn beledigende opmer
kingen duidelijk te ver ge
gaan".
Dit persoonlijk woord, een
volstrekt staatsrechtelijk no
vum, kwam de minister en
de VVD-fractie te staan op
een woedende reactie van
PvdA-fractievoorzitter Den
Uyl. Deze wees er met ver
wijzing naar de jongste con
flicten tussen CDA en VVD
over de tweeverdieners op,
dat de VVD zich zoveel bera
den mag als ze wil. „Maar
wat heeft de Tweede Kamer
hiermee van doen", zo bries
te Den Uyl. „Wij krijgen hier
een huisruzie van Vonhoff
en mevrouw Smit-Kroes uit
gemeten. De Kamer wenst
niet betrokken te worden bij
dit soort interne ruzies".
Vonhoff voelde er gisteren
niets voor om meteen al te
reageren op de woorden van
de minister. „Ik eet een scho
tel het liefst als ze is afge
koeld", zo zei hij glimla
chend. Na afloop van het de
bat stelde de commissaris
vast dat het betoog van de
bewindsvrouwe hem had ge
stijfd in zijn opvattingen
„Het misnoegen", aldus Von
hoff voordat hij in zijn auto
stapte, „is gebleven"
tijen.
Klein rechts niet gewild |dsL®
Ide di
i dit
SlNDS oppositieleider Den Uyl bij de algemene politieke jjj i
schouwingen in de Tweede Kamer de legitimiteit vanfcberic
kleine rechtse christelijke partijen ter discussie stelde, puren
SGP en GPV niet meer uit de belangstelling geweest. jij
ideeën met betrekking tot de samenleving, waar Den |°ude'
hen indertijd op aanviel, vormen daartoe niet de aanleidiLger
maar wel de vraag of er met hen in politiek opzicht r&ken
ringssamenwerking denkbaar en haalbaar is. fen in
legen
De opmerkingen van Den Uyl, die de SGP indertijd „a-I
mocratisch en bedreigend voor de vrijheid" noemde, zijn]
gegeven door zijn vrees, dat indien CDA en VVD in 198(k
of wellicht eerder niet opnieuw samen een kamermyOl
derheid zouden halen, beide partijen verder zullen kunt
regeren met de steun van de kleine, rechtse christelijke
190
In het VVD-partijblad „Vrijheid en Democratie" formuli
nu ook VVD-voorzitter Kamminga nogal wat bezwarend
gen een op „christelijk rechts" steunend kabinet. Hij sluiti
oplossing van mogelijke formatieproblemen niet duidejf
uit, maar laat tegelijkertijd weten „er niet aan te mot
denken". Voor de liberalen zou dat „veel moeilijker ligl
dan voor het CDA, dat met db eenzijdige nadruk op het ge
en ook levensbeschouwend ten aanzien van homofielen i|
dichter bij klein rechts staat", aldus de VVD-voorzitter. {ook
{doei
We moeten Kamminga en Den Uyl volmondig
dat zo'n coalitie op zich geen aantrekkelijke gedachte is. we'j
is echter zeker niet zo, dat het eigenlijk niet zou mogen) de
bijvoorbeeld onethisch zou zijn, zoals Den Uyl suggereeioonr
Net zo goed als de linkse partijen niet uitsluiten event^e j
nog eens een links meerderheidskabinet met of met stPr V1
van de kleine linkse partijen te vormen, zo is het
van CDA en VVD met de kleine rechtse partijen zeker Ljat
laakbaar. |rs u.
gingt
Een andere vraag is of dat politiek wenselijk is. Toen i
jaren zeventig het kabinet-Den Uyl regeerde met D'66, he
KVP en ARP, werd duidelijk hoezeer kleine partijen in
stempel op het kabinetsbeleid kunnen drukken. Duidprwa;
werd ook hoe kleine partijen dat beleid zelfs vleugel
kunnen maken. Uit de RSV-enquête is onlangs nog
naar voren gekomen, hoe indertijd de allerkleinste rL/j/ec
ringspartij, de PPR, besluitvorming in het kabinet op kr^/ he
ke punten volslagen onmogelijk maakte. Dat ging toen oip bou
vraag of het kabinet toestemming zou geven voor de 1
ring van kernreactorvaten aan Zuid-Afrika.
NATUURLIJK bestaan er denkpatronen binnen „christtnd j
rechts", bijvoorbeeld ten aanzien van de rol van de vroirtj^ 'r
de samenleving, die voor discussie vatbaar zijn. Te
valt dat CDA en VVD, indien zij ooit met steun van detjle"^av
ne rechtse groeperingen zouden moeten regeren, met i~hter
in niet-materiële kwesties, maar bijvoorbeeld ook in orcïepalini
zaken, sterk geremd zullen worden en gedwongen zulleff' e/n
maatschappelijk nauwelijks haalbare standpunten in tl/raat
men. Zo'n kabinet kan nooit een krachtdadig beleid v0^(0^
Maar let wel, we hebben het dan over de politieke wensej dat
heid van zo'n constructie. De door Den Uyl opgeworpen \rd
sche vraag, of partijen als SGP en GPV wel tot een ka^romn
mogen doordringen, kan slechts bevestigend worden b»ar da
woord. 1neme,
iwval
lruike
HOEWEL die oplossing ondanks alle wanklanken
nen de huidige coalitie nog niet aan de orde is, wij».
VVD-voorzitter zijn partijgenoten er nu al op, dat de lil
len politiek gezien dan in een heel moeilijk parket zö
komen. CDA-fractieleider De Vries en premier Lubbers
ben Kamminga de enige andere mogelijkheid voorgehoi
De Vries wees deze week een samengaan van CDA m
PvdA, zoals die zich de laatste tijd laat kennen, nadrukt J
van de hand. En Lubbers ging zelfs zo ver een coalitie f
PvdA en VVD na de volgende verkiezingen de meest I
de hand liggende oplossing te noemen. Die verkiezingen
voorlopig nog een eind weg, maar de voorhoedegevel
zijn er niet minder boeiend om.
Opklaringen
De ontwikkelingen in de at
mosfeer voltrekken zich maar
langzaam. Een krachtig hoge-
drukgebied waarvan het cen
trum boven Rusland ligt, ver
liest in West-Europa traag aan
aan invloed. Een lagedrukge
bied ten westen van de Britse
eilanden trekt traag oost
waarts. De bewolking neemt
verder toe en in de nacht en
ochtend valt er mogelijk re
gen. In de loop van de dag
klaart het echter vanuit het
westen weer op. De wind, die
matig is, draait van zuidoost
naar zuidwest en voert lucht
aan, waarin de middagtempe-
ratuur waarden rond de 9 gra
den bereikt. Vannacht daalt de
temperatuur tot omstreeks 5
graden. De komende dagen
houdt de aanvoer van koude
lucht aan en wordt het 's mid
dags niet veel hoger dan 6 gra-
den.
Weerrapporun van vanmorgen O
Amsterdam l.bew
De Bilt onbew
Deelen onbew.
Vlissingen l.bew.
Zd. Limburg l.bew
Aberdeen regen
Dublin'
Franktort
Helsinki
Innsbruck
Klagenturt
Kopenhagen
regenb. 18 14
'pi
Brieven graag kort en
duidelijk geschreven De
redactie behoudt zich
het recht voor ingezon
den stukken te bekorten
Hongersnood
Hongersnood in Ethiopië. Zul
len wij toestaan dat de honger
in Ethiopië 11 miljoen levens
kost? Wat kost het ons om een
deel van ons inkomen met hen
daar in Afrika te delen? Is die
daad onmenselijk? Laten we
onze naaste, in geestelijke en
materiële nood, helpen. Laten
we niet uitstellen want hun
nood stelt zich, niet uit. Er
wordt over de hele wereld
liefdevolle aandacht gevraagd:
Dat betreft onszelf als onze
naaste. Geef uw deel: Nu!
R. Wennegers
Haarlem
Voor Picasso Ênen!
4 min dollar ET
Idiefst
NEW YORK De pastas e<
ning uit 1923 „Femmel poli
au chapeau" van Pablo jumo
heeft gisteren op een kuPor d
ling van Christie's inwiefst
York 4,29 miljoen dollarhiet
14 miljoen gulden opgepef ge
Alleen een zelfportret vjinkell
casso dat in mei 1981 wi
veild, bracht nog meer Ivanu
miljoen dollar. Voor eei
der ij van Modigliani w»
bedrag van bijna 2
dollar geboden. Het
huis bood 45 impre:
sche en moderne kunst'
te koop aan. Een andi
van Piacasso, „Femmi
piano" bracht 1,9 milji
lar op, „La promena<
Claude Monet ging., v<
miljoen dollar van de
„La maison et l'arbre"
zanne verwisselde v
miljoen van eigenaar.
gifte
1 tijd
he
