Dagboek van een waarnemer
Ruud heeft nog appeltje met Gijs te schiller
Rabobank Q
Kies voor zekerheid op lange termijn.^
de rente-schokken op. ?o vanBtde Rented
De Rabobank Rente Stabiel Hypotheek;
vangt 30 jaar lang
TH. KERSTIENS: VERKIEZINGEN NICARAGUA PERFECT GEORGANISEE
Politiek
Partij
Parlement
BINNENLAND/BUITENLAND
Ceidae goudgul
ZATERDAG 10 NOVEMBER 1984 PAG
In Nicaragua werden vorige week zondag de eerste verkie
zingen gehouden sinds de omverwerping van het regime-So-
moza. Zoals verwacht kwamen de Sandinisten als grote
winnaar uit de stembusstrijd naar voren. Overigens hadden
de voornaamste oppositiepartijen besloten niet deel te ne
men, omdat zij geen vertrouwen hadden in een eerlijk ver
loop van de verkiezingsstrijd. De verkiezingen werden bij
gewoond door een groot aantal buitenlandse vertegenwoor
digers. Ook de Nederlandse regering had waarnemers naar
Nicaragua gestuurd: dr. Th. Kerstiëns en P. Nelissen. Vol
gende week bereikt hun eindverslag de Tweede Kamer.
Voor onze krant hield dr. Kerstiëns gedurende zijn verblijf
in Nicaragua een dagboek bij, waaruit wij vandaag publice
ren.
Dinsdagavond, 30 oktober 1984
Het zijn lange dagen! Ben gis
teren in Managua geland na
een nachtvlucht via Madrid.
Had in het vliegtuig als buur
man een vertegenwoordiger
van het Italiaanse parlement,
Signor Fanti, van de Commu
nistische Partij. Een aardige,
vriendelijke man, die al had
zitten meelezen in mijn boek
over de Nicaraguaanse revolu
tie. We hadden geprobeerd
contact te krijgen in het
Spaans, Engels en Frans, he
laas zonder al te veel succes.
Op de tussenlanding in Ha
vanna waren we echter de
twee enigen die in de transi
truimte heen en weer bleven
lopen om de benen te strekken
en deze solidariteit in solitair
heen en weer lopen deed het
ijs breken. „Ja, hij ging ook
naar Managua". „Si, si, hij was
senator in Italië. Ging ook
waarnemen".
Op het vliegveld stond Piet
Nelissen, mede-waarnemer.
„Ben ik blij je te zien, want je
wordt hier gek van de verwar
ring". De PLI, de liberale par
tij, die geleid wordt door ene
Virgilio Godoy, tot voor kort
nog minister in de regering,
had besloten om af te haken.
Reden was dat ze vonden dat
ze niet voldoende vrijheid
hadden hun campagne door te
voeren. De dag nadat dit be
sluit gevallen was, besloot de
kandidaat vice-president Tine
Perera om toch zijn candida-
tuur te handhaven. Sindsdien
was het een kwestie van wel
les nietes. En nu was het
zelfde aan de hand met de
conservatieve partij, de PCD.
Nelissen en ik gaan op onder
zoek uit en bezoeken het
hoofdkwartier van deze partij.
In een miezerig kamertje van
een uitgeleefd huis, krijgen wij
de chef van de propaganda te
pakken, Cesar A Costello.
Eerst een tirade tegen de San
dinisten: „Zij houden zich
nooit aan hun afspraken. Wij
zouden in ieder district een
huis krijgen, we hebben niets
gekregen. De Sandinisten heb
ben duizend auto's, Lada's,
van de Russen gekregen voor
hun partij, wij hebben er vijf.
Er zitten nog vierhonderd van
onze leden vast die vrijgelaten
zouden worden, tot heden toe
werden er slechts veertig vrij
gelaten. We vragen om verf
onze kleur is groen doch
eerst gisteren kregen wij verf,
rode verf!"
We vragen wat er nu besloten
is. „Ja, er is onenigheid, een
deel van de leiding onder
voorzitter Sotello Borges wil
afhaken, anderen willen door
gaan". Cesar is voor doorzet
ten en hoopt nog steeds op uit
stel van de verkiezingen.
Dat magische woord „uitstel"
speelt als het getsjirp van kre
kels door alle gesprekken met
de oppositie. Ik kan mij voor
stellen dat partijen die sinds de
revolutie van juli '79 praktisch
geen activiteit meer hebben
kunnen uitoefenen, en in het
revolutionaire proces een deel
van hun basis hebben verlo
ren, het moeilijk hebben om
zich te reorganiseren in 3
maanden en een campagne op
te zetten. Ik kan echter niet
geloven dat de regering thans
de verkiezingen nog uitstelt.
Zit net te overwegen dat ik
vergeten heb een telegram
naar mijn broer Henk te stu
ren, die op 31 oktober 60 jaar
is. We hebben er twee dagen
van bezoeken aan de provin
cies opzitten. Collega Nelissen
heeft de meeste partijen en so
ciale groepen gecontacteerd en
ik de kerkelijke contacten: de
voorzitter van de Bisschoppen
conferentie de aartsbisschop
van Managua, de Jezuïten van
de Katholieke Universiteit, de
Fransiscanen van de Radio-
school, de Caritas organisatie.
Ik heb Ketxu, vanuit een door
Cebemo ondersteunde organi
satie, kunnen charteren. Ket
xu is één van die onversaagde
vrouwen die iedereen kent,
voor de duivel niet bang is en
onvermoeibaar. „Ketxu, kun
nen we naar Jinotega?" „Er
zitten 400 contra's guerrillas
in de buurt!" „Kunnen we
een poging wagen"? „Como tu
queres'zoals je wilt. Dus zijn
we een dag naar het Noorden
Matagalpa en vervolgens naar
Jinotega gereden en een dag
naar het zuid-westen, Juigal-
pa.
Er is een bepaalde techniek
om mensen te laten praten
over verkiezingen. Ik prefe
reer daarom meestal niet met
officiële auto's en aide de
camps door de regering ter
beschikking gesteld mee te
gaan, maar met eigen vervoer
en liefst met contactpersonen
als Ketxu hier of Ana en Rosa
in El Salvador. Je valt dan
minder op, en zij kunnen
makkelijker opereren. Verder
heb ik geleerd om nooit zó
maar een gesprek te beginnen.
Je koopt een ijsje of wat
vruchten onderweg, bezoekt
de markt, neemt lift(st)ers
mee, of gaat een project bezoe
ken. In Jinotega had Cebemo
een zeer interessant huizen-
project en in Matagalpa had
NOVIB een cooperatië gefi-
nancieerd. Je begint dan al
etend of bezoekend noncha
lant over de verkiezingen te
praten. Mijn collega Nelissen is
een meester in dat vak.
In Matagalpa ontdekt hij dat
in de vier hoeken van het
plein rond de kathedraal men
sen met, naar onze begrippen,
middeleeuwse camera's staan.
Hij laat zich fotograferen en
vervolgens uitleg geven over
de apparatuur. Er verzamelt
zich een aantal mensen om
hem heen en wachtend tot de
prent klaar is, wordt het ge
sprek naar de verkiezingen
gedraaid. Soms begint men on
der elkaar te discussiëren en
dat is ideaal.
Sandinistische jongeren vormen een menselijke pyramide tijdens
een verkiezingsbijeenkomst in Managua.
Ik had inmiddels een surveil
lant van een school aan de
haak. Wat hieruit bleek
door de Jezuïten reeds verteld
was de snelle economische
ineenstorting van dit land
vanwege de burgeroorlog.
Officieel zegt de regering rond
de 25% van haar nationaal
budget in bewapening en leger
te steken, maar in feite loopt
dit tegen de 40 45%. Dit bete
kent: bijna geen deviezen
meer om goederen aan te ko
pen of tegen fantastisch hoge
prijzen, plus een zich snel ont
wikkelende zwarte markt. Een
leerling-verpleegster ziet het
als volgt: zij verdient 2.200 cor-
doba's, haar man chauffeur
bij het Rode Kruis 2.400,
maar een paar schoenen kost
1.200 cordoba's en haar uni
form 2.300. Sommige voedsel-
produkten zijn gerantsoeneerd
en goedkoop, maar andere
worden steeas duurder. Ze had
twee kinderen en ofschoon
beiden verdienden, kostte het
meer en meer moeite de eind
jes aan elkaar te knopen.
Een van de journalisten ver
telt me dat er in Nederland
een rel aan de gang is over de
twee-verdieners; maar de con
text is dan wel anders.
Toch is onze leerling-verpleeg
ster blij met de Sandinistische
politiek over het gezondheids
wezen. „Nu helpen we ieder
een en vroeger alleen hen die
het konden betalen. Maar we
moeten vrede krijgen. Van
morgen zijn er weer 10 zwaar
gewonden het hospitaal bin
nengebracht".
Zaterdag 3 november 1984
Ik heb me net los kunen
schudden van een journalist.
Ik begin begrip te krijgen voor
het woord „persmuskiet". Ze
zitten je inderdaad op je lijf als
muskieten als ze menen dat je
iets te vertellen hebt. Mijn Ita
liaanse vriend, communist
Fanti, beklaagt zich ook over
Italiaanse journalisten die hem
van 's ochtends tot 's avonds
achtervolgen. Dit beklag
wordt overgebracht tijdens
een ontvangst op de Italiaanse
ambassade waar de waarne
mers van Europese landen uit
genodigd zijn voor een ont
moeting met nationale politie
ke leiders. Ik vind het interes
sant dat de communistische se
nator erop staat mij voor te
stellen aan de Italiaanse nunti
us, een zeer groot kenner van
de verhoudingen in Nicaragua,
zo zegt hij. Een moderne ver
sie van Don Camillo en Pep-
pone.
Aan tafel zit ik met de presi
dent en de vide-president van
de zogeheten communistische
partij en de voorzitter van de
conservatieve partij. Het is
duidelijk dat de heren het niet
leuk vinden om een buiten
landse waarnemer aan hun ta
feltje te hebben en om hen te
helpen, vertel ik dat ik prak
tisch geen Spaans versta. Dat
blijkt zeer leerzaam.
We hadden vandaag naar de
Atlantische kust willen gaan,
Porto de Cabezza, maar ie
mand vertelde ons gister
avond: „Opletten want wel
licht kom je niet terug vanwe
ge het weer of vanwege het
feit dat een spectaculaire aan
val verwacht wordt. Het was
beter dat we niet beiden zou
den gaan en het lot besliste dat
ik mocht vliegen.
Porto de Cabezza is een ha
venplaatsje met een enorm
groot nieuw vliegveld, aange
legd om Russische transport-
praat, vloog door mijn hoofd.
In dit gebied van de Misquito
indianen woon ik een confe
rentie bij met de militairen
waarin besloten wordt welke
verkiezingsbureaus niet kun
nen functioneren aangezien de
militairen de veiligheid niet
kunnen garanderen. Dat blij
ken er twee te zijn. Het hoofd
van het kiesdistrict rijdt mij
rond in het stadje en de omge
ving. De Nederlandse regering
gaat hier de haven uitbagge
ren en vernieuwen. Het valt
mij trouwens op hoeveel pro
jecten in Nicaragua worden
uitgevoerd met Nederlands
geld en hoeveel Nederlandse
vrijwilligers hier zitten.
Zondag 4 november 1984
Dit is „DE" dag: VERKIE
ZINGSDAG!
Piet Nelissen bezoekt met de
Nederlandse ambassadeur Ma
nagua en gaat vervolgens
langs de kust naar het noor
den. Ik ga met Alvaro, onze
aide de camp, naar het zuiden
en bezoek 24 stembureaus in 8
steden en dorpen. De stem
ming verloopt onberispelijk en
is bijzonder goed georgani
seerd, waarbij vooral de Scan
dinavische landen een grote
rol gespeeld hebben. Ik ben
onder de indruk van de ma
nier waarop de stemco
haar taak vervult,
kan in het geheim stem
ik bewonder de manier
op in het plaatsje Las
een stomdronken boer
schoon drankverkoop
den was), die uit het gorj
valt, door zijn vrienden s
moedigd wordt zijn p«
sche plicht te vervullen,
der stembureau zouden
troleurs van de verschil
politieke partijen aam
moeten zijn, maar het
Sandinista is de enige
daaraan voldoet.
's Avonds volgen we in
bureau het tellen van de
men. Zeer correct en v
Het Frente wint, iet
trouwens niemand aan
feld had. Daarna met e|
Europese ambassadeurs
informele uitwisseling vat
veringen georganiseerd.
Conclusie van de dag: v)
technisch oogpunt wav
stemming perfect ger
seerd. Niemand heeft oi
matigheden kunnen
len. Voor hen die ook
dor hebben meegemaakt
er nog een conclusie. Inj
verkiezing zat weinig i
ning. In Salvador was
uitgeschakeld, maar wari
tegenstellingen tussen cei|RAN«
en rechts zo groot, dat e^taald
nek aan nek race volgJ
Nicaragua was (of had) i
(zich) uitgeschakeld,
centrum gedesoriënteerd
was de spanning weg. I
Mijn laatste indruk voelers ga
koffer pakken is het
van de Noorse ambass, d]
„De komende regering
legitimiteit maar ze erft
groeiende problemen. Wp ken
ropeanen, moeten een remaken,
ven vervullen als onafhrpppn
lijke objectieve beoordej
maar ook als onderst^
van een Centraal-Aml^"1"1
dat zijn eigen problemef1^ °P
en wil oplossen, zonder frlgenc
venties van de wereldjQ sluil
ten _jinds he
"iet slecl
ïigen oi
dil
DEN HAAG Overleeft
minister Van Aardenne de
RSV-enquête? De meeste
waarnemers in politiek
Den Haag zijn geneigd die
vraag positief te beant
woorden. Hun voornaam
ste argument is dat de 54-
jarige Dordtenaar voor het
CDA te waardevol is om
te laten vallen, zelfs al zou
de RSV-enquêtecommissie
tot de conclusie komen
dat hij een aantal zeer
verkeerde dingen heeft
gedaan.
Er zijn ook wel christen-demo
craten die de vice-premier
vooral zien als de wijze oom
Gijs, die zijn wilde neefje Ed
op het rechte pad houdt en die
daar vooral mee door moet
kunnen gaan. Maar er zijn ook
christen-democraten, die veel
minder de behoefte gevoelen
de heer G.M.V. van Aardenne
de hand boven het hoofd te
houden. Ruud Lubbers bij
voorbeeld.
Mensen, die de premier goed
kennen, zeggen dat hij nog een
kolossale appel met Van Aar
denne te schillen heeft. Voor
een goed begrip van deze frui
tige bezigheid moeten we te
ruggaan naar 8 april 1976.
Plaats van handeling: de
Tweede Kamer, waar Lubbers
als minister van Economische
Zaken aan het woord is. Het
VVD-kamerlid Van Aardenne
had zojuist Lubbers' integriteit
in twijfel getrokken en de
aangevallene reageerde daar
zeer venijnig op: „Ik ken de
geachte afgevaardigde, de heer
Van Aardenne als een hard
werkend kamerlid en ik zou
hem het advies willen geven
dat hij mij te gerechter tijd
ook mag voorhouden dat
wij in onze functies in elk ge
val niet de indruk moeten
gaan wekken, dat wij op han
den en voeten lopen om zoveel
mogelijk in de modder te
wroeten".
Hekel
Witheet was de 36-jarige Lub
bers toen op Van Aardenne,
die op een „slinkse" manier
had geprobeerd hem met mod
der te besmeuren. Net als nu,
in de „zaak-Koeweit", was het
grootaandeelhouderschap van
Lubbers in zijn familiebedrijf
Hollandia-Kloos in het geding.
Van Aardenne noemde het on
aanvaardbaar dat de aandeel
houder Lubbers als minister
moest oordelen over een uit
breiding van zijn eigen Hol-
landia. Het constructiebedrijf
was namelijk sterk geïnteres
seerd in de overname van de
„staalpoot" van het failliete
Nederhorstconcern, voor een
zacht prijsje en met een aardig
centje aan overheidsgaranties
op de koop toe.
De VVD'er, die met zijn frac
tie oppositie voerde tegen het
kabinet-Den Uyl waar Lub
bers deel van uitmaakte, vond
dat hier een vermenging
plaats had van staats- en pri-
vébelangen. Dat Lubbers zijn
aandelen had ondergebracht
in een stichting, waardoor hij
met de gang van zaken in Hol-
landia geen bemoeienis meer
had, vond Van Aardenne geen
excuus.
„Ruud heeft die nacht nauwe
lijks een oog dicht gedaan,"
vertelt een CDA'er, bij wie de
jonge minister na het debat
bleef logeren. Volgens deze
zegsman, zelf nu ook bewinds
man, is in de jaren daarna wel
gebleken dat Lubbers een ont
stellende hekel aan Van Aar
denne heeft gehouden. Tijdens
het kabinet-Van Agt/Wiegel
zou Lubbers als CDA-fractie-
leider verscheidene malen zijn
best hebben gedaan om Van
Aardenne, die bovendien op
„zijn" stoel in het ministerie
van Economische Zaken was
komen te zitten, in de Tweede
Kamer onderuit te halen.
Onze bron kan er dan eigen
lijk nog steeds niet aan wen
nen dat Lubbers en Van Aar
denne nu een koppel vormen
in het huidige kabinet. „Elke
keer dat ik ze daar samen zie,
denk ik: dat kan helemaal
niet, die twee bij elkaar". Hij is
trouwens niet de enige, die er
zo over denkt. Ed Nijpels ont
hulde ons nog niet zo lang ge
leden „dat het nooit meer goed
is gekomen tussen Ruud en
Gijs".
Notulen
Het bovenstaande wil uiter
aard niet zeggen dat Lubbers
nu zijn uiterste best doet om
Van Aardenne ten val te bren
gen. Waarom dan toch zo lang
stil gestaan bij het verleden?
Omdat er recent iets gebeurd
is, waaruit zou kunnen wor
den afgeleid dat het oud zeer
bij de premier nog steeds aan-
SUSKE EN WISKE AMORIS VAN AMORAS
Ih Mt utl ditjnom mjtrrnï
ónnm iurtft li mi/ mit li verin IL
j run Ih hib nhl mi/ti Intn jtbtlm
(C«lhmtmhhm.lmM f'ltilmijbm
\Uthunmn Hit hulp ftbruihrn7) Urn
EJfT or rmmiiii
hulp m mimon
worn hieuw bouw-
HAT EP IA Al AAHOE -
SIHAFÏ HEJ2UAE WA-
IER W0PDJ UEObEPOnm
[n DE POTTE KOEIEHUlOtn
VERVAHUH DOOP HIEUWE
(n HA WEKEH VAH 0n-
OHDEPBPOKEH D00P-
WEPKEH
8H
üfll
wezig is. Tot ieders verrassing
bleek voorzitter Van Dijk van
de RSV-enquêtecommissie toe
gang te hebben gekregen tot
de notulen van de minister
raad. De minister-president
had Van Dijk daar persoonlijk
toestemming voor gegeven,
hoewel die notulen volgens de
wet twintig jaar geheim die
nen te blijven.
Minister Van Aardenne kon
zijn zenuwen nauwelijks de
baas, toen hij op de televisie
commentaar gaf op dit gebeu
ren. Volgens ingewijden in de
RSV-kwestie is dat ook heel
logisch. Het notulen-onder-
zoek zou de enquêtecommissie
wel eens de laatste nagel kun
nen verschaffen, waarmee zij
de politieke doodskist van Van
Aardenne dicht kan timme
ren. Naar verluidt heeft de
commissie nu het bewijs in
handen dat de minister in 1979
zonder toestemming van het
kabinet een „blanco cheque"
heeft gegeven aan RSV, die de
staat uiteindelijk 680 miljoen
gulden zou kosten.
Telt men dat op bij de beken
tenis van Van Aardenne dat
hij ook de Tweede Kamer op
essentiële punten informatie
heeft onthouden, dan lijken de
consequenties voor de hand te
liggen. Voor drs. Van Dijk is
het geen vraag meer wat er
moet gebeuren. „Onaanvaard
baar", zo betitelt hij het optre
den van de minister in het
concept-eindrapport, dat hij
aan zijn medecommissieleden
heeft voorgelegd.
Cruciaal
Als dat cruciale woordje blijft
staan, is het afgelopen met de
vice-premier, ongeacht hoe
veel vrienden hij heeft in de
CDA-fractie. Vandaar dat bij
de VVD alle alarmbellen tege
lijk begonnen te rinkelen, toen
men van de bevindingen van
Van Dijk op de hoogte geraak
te. Fractieleider Nijpels en zijn
beide secondanten Evenhuis
en De Korte concludeerden
dat er nog maar één ding mo
gelijk was: zo veel mogelijk
kabaal maken. De VVD blijft
achter Van Aardenne staan,
liet Nijpels in De Telegraaf af
drukken. De bedoeling van die
boodschap was het CDA ervan
te doordringen dat het laten
vallen van de vice-premier
een kabinetscrisis zou beteke
nen.
Tot zover was er niets aan de
hand. Een leider van een poli
tieke partij heeft het recht een
geestverwant zoveel mogelijk
te beschermen. Maar net als in
de zaak van de tweeverdie
ners, toen hij zijn collega De
Vries onbetrouwbaar noemde,
draafde Nijpels weer eens
door. Toornig richtte hij zich
tot voorzitter Van Dijk van de
enquêtecommissie. „Schande
lijk" dat die zijn medeleden
niet kon weerhouden van
„lekken" naar de pers. „Dat
doet mij twijfelen aan de wijze,
waarop de enquêtecommissie
functioneert", aldus de fractie
leider in een open brief aan
Van Dijk.
Fout
En weer maakte de VVD-lei-
der een kapitale taxatiefout.
Kees van Diik bleek nog har
der terug te kunnen slaan dan
zijn1 fractievoorzitter. Waar die
volstond met een defensieve
tactiek (het staken van het
overleg met Nijpels), koos Van
Dijk voor het offensief. Hij be
schuldigde de VVD-leider er
van vertrouwelijke informatie
uit de commissie in het open
baar te bediscussiëren. En toen
Nijpels beweerde dat hij alleen
gereageerd had op krantebe-
richten, kreeg Van Dijk een
kans voor open doel. Met be
hulp van VVD'er Theo Joekes
(vice-voorzitter van de RSV-
commissie) zette hij Nijpels en
zijn informanten, de commis
sieleden Korthals en Rempt, in
het openbaar voor leugenaar!
Met een politiek leider, wiens
voornaamste kwaliteit het ma
ken van vijanden schijnt te
zijn, moet Van Aardenne zo
ouv
langzamerhand de ang!
het hart slaan. Wie zal fn.v?P
delijk, als het eindratf^"^^
van de enquêtecommissif°enf e<
schijnt, de modder vanr&e"ou
afspoelen? Zijn enige karr'' dat
nog te zijn dat Ruud Lu°Ui"er'
dit „varkentje" wil w,"^eno
omdat hij het gevaar vo<£'' wa*
kabinetscrisis te groot viPJn.
RIK IN 'T HOUT ruimige
(ADVERTENTIE)
13..| I I I-I I 1 I M I I 1 I 1 I i 1 I 1 Het principe van de Rente,
Stabiel Hypotheek is simpel, i
Stel dat de hypotheekrente opj»
het moment van afsluiten 8%9c
is. Zolang de hypo- °i
theek-rente tussen
de 6% en 10% blijft, ge-*ec
beurt er met uw rente ujm
niets. Stijgt de rente ver-™£
der naar 11%, dan wordt»,^
uw rente 9%. Daalt de
rente weer tot 10%,
dan gaat uw rente
er (ruir
eze afg
ciliften
aart ge
elukzal
^rland
e een s
i zal, a
in ove
weer naar 8%. Daalt de rente naarst
5% dan wordt uw rente 7%.
irhoff,
>mend<
mer v
irstperi
Ie val
twee
pvaller
ngstelli
maat en kan u precies vertellen
wat de voorwaarden van uw eiger)*™*
Rabobank zijn.
geld en goede raad
-Ho
Stabiel Hypotheek van de Rabo^'
bank 30 jaar lang de rente-schok- d£P]
ken op. De advies-rente
bij maandbetaling en
gemeente-garantie is 8,3%.
Kies voor zekerheid op lange
termijn. Maak een afspraak met d£
hypotheekadviseur van de
Rabobank. Hij geeft u een advies oft*
&orga.
ïrderi
)ie spr
Tschijr
n toer
m Haa
tek te
ingen.
