inal
COriPUTER
Wat groeit,
bloeit
of woekert
er in de
koestering
van
de buis?
J
ZATERDAG 27 OCTOBER 1984
[LVERSUM Een man die
rtig speelfilms per week
iurt? Het uit de praktijk der
Beo-boeren geplozen voor-
eld slaat drs. Jan van Lil
jt stomheid. Maar naar de
frchiater wil hij dergelijke
geremde types niet verwij-
0. „Ik denk eerder dat het
D geval voor de oogarts is",
in Lil heeft theoretische so-
ilogie gestudeerd aan de
liversiteit van Amsterdam
werkt bij de afdeling Kijk-
Luisteronderzoek van de
)S. Hij is de man achter de
^cijfertjes waaraan de om-
Bpen (goede uitzonderingen
»t te na gesproken) om het
tdst oog- en lippendienst
jivijzen. De beeldaanbidding
j-mt zijn onderzoeksveld.
&t groeit, bloeit of woekert
in de koestering van de
is? Nu de middagtelevisie
a feit is geworden, de video
(initief doorbreekt, de be-
iltelevisie aan de deur klopt
i de satellieten overal stra-
1, lijkt de tijd rijp voor een
schouwend gesprek. Jaagt
teel beeldaanbod het gezon-
verstand op hol?
t van die oogarts bijvoorbeeld,
lende Van Lil dat? „Nee hoor,
geintje", roept hij snel. „Het is
i van vroeger. Toen hoorde je
beweren dat veel kijken naar
l tv oogafwijkingen zou veroorza-
jj. Of vergroeiingen van de rug-
Jraat, door al dat gehang onder-
Ivoor de buis. En de straling zou
waarlijk zijn wanneer je niet een
laaide afstand tot het scherm in
lit nam. Dergelijke geluiden kun-
V nu natuurlijk terugkeren,
fcr enig spoor van bewijs is er
bit voor gevonden. Ach, inciden-
I blijven altijd mogelijk. Ik denk
leven aan de klacht dat tv-kij-
j tot gedragsimitatie zou leiden.
Jerdaad hebben we vroeger die
tur van Batman gehad die kon
Bgen als hij zijn cape omdeed, en
Ir in Amerika een jongetje dood
lallen toen hij dat na probeerde
poen. Maar zoiets mag je niet tot
hiddelde verheffen. Met elektri-
eld versla ving? Zozeer dat het
i rmale gedrag erdoor ontregeld
I irdt? Van Lil verwijst de gedach-
gggfex cathedra naar het rijk der fa-
Ip^Jen, aldaar bij te zetten naast de
^^É'groeide ruggegraat. „Ik ken de
Ifpipjpktiik in Amerika. Je kunt daar
c nieiir^e^^ ®een uur van en
nacht op een willekeurige knop
.•ukken of je hebt beeld. En ik
?n Italië, waar naast de gewone
im ëJroeP nog ten minste vierentwin-
tenjtv-piraten een aanslag op de
el. (^capaciteit van het publiek ple-
iog nf- Wat blijkt? De mensen daar
ran ven desondanks niet meer dan
geldt5 tot v'er uur per dag. Dat is
van»nehjk de grens. Voor de rest
ding aan, zoals bij ons de
staat. Het is een soort vi-
behang. Men slaat er geen
Dp totdat men een bekende
hoort en denkt: aha, mijn fa-
programma. Men kijkt even
vervolgens over tot de orde
dag".
lepelt Van Lil op,
kinderen van drie tot vijf
gemiddeld dertig minuten per
evenltv* zes" tot achtjarigen vijf-
ntroueert'£ minuten, de negen- tot
ngedi?ri6en zestig minuten en wat
dat hfr*X)ven Zil> gemiddeld twee uur.
professionele toepassingen toe. Na
tuurlijk ontbreken de uitgevers van
boeken en tijdschriften niet, even
min als de leveranciers van pro
gramma's en randapparatuur als
printers en recorders. Veel van die
bedrijven hebben ook nog leuke
aanbiedingen gereed liggen.
Uiteraard vormen de Microcompu-
terdagen meer dan een op commer
ciële leest geschoeide beurs. Ama
teurs onderling zullen er ook volop
bezig zijn. Ruim 75 amateurvereni
gingen hebben hun komst aange
kondigd. In veel gevallen gaat het
om gebruikersgroepen, mensen die
zich hebben verenigd omdat ze al
lemaal hetzëlfde type computer ge
bruiken. Zij tonen allerhande toe
passingen en kunnen vaak het ant
woord geven op vragen waar een
collega-amateur mee worstelt.
Ook op andere manieren valt er in
formatie te halen. Er is een doorlo
pend filmprogramma, er worden
lezingen gehouden speciaal voor
beginners, maar ook over „gevor-
derde" onderwerpen als datacom
municatie, robots, computers in het
onderwijs en reparaties. De HCC
heeft op dat gebied zelf een aardig
heidje bedacht: wie tijdens de da
gen lid wordt van de vereniging
krijgt een service-abonnement van
een jaar voor zijn computer cadeau.
Wie nog meer wil leren kan te
recht op mini-cursussen: in een
tijdsbestek van drie kwartier ko
men onder meer de computertalen
Basic en Pascal aan de beurt. Wie
nog meer informatie wenst, kan
bellen met het secretariaat in Voor
schoten, 01717-8535.
Een van de meest verkochte com
puters in ons land is de Commodo
re. Naar schatting zijn er daarvan
tussen de 70.000 en 10Q.000 over de
toonbank gegaan. Voor al die ge
bruikers bestaan er veelal plaat
selijke of regionale clubs en ge
bruikersgroepen, die echter over
het algemeen nogal regionaal zijn
gebonden. Sinds kort worden ze
bediend, met een echt maandblad,
Commodore-Info van uitgeverij
SAC met de in computerkringen
bekende ir. Luc Sala als hoofdre
dacteur/uitgever. Het aantrekke
lijk uitgevoerde blad (oplage 35.000)
belegt in november voor alle ge
bruikers van Commodore een ont
moetingsdag in de Deltahal van de
RAI in Amsterdam.
Commodore Nederland was één
van de eerste bedrijven die gebruik
maakte van de mogelijkheid stan
druimte te huren. Maar ook vele
andere' bedrijven zullen opdraven
om al hun mogelijkheden en toe
passingen op en met de Commodo
re te showen. Hardware en softwa
re dus, maar ook allerlei gedrukt
materiaal dat betrekking heeft op
de Commodore wordt getoond.
Naast al dat commerciële geweld
(illegale software zal worden ge
weerd, kopiëren is niet toegestaan)
is er nog meer te beleven. Op het
programma staan een heus sympo
sium, spelcompetities, de uitreiking
van de prijs voor het beste door een
amateur geschreven programma en
demonstraties door jonge program
meurs. Voor gebruikersclubs is
eveneens ruimte beschikbaar, zodat
ze kunnen laten zien welke service
ze hun leden kunnen bieden.
De grootste concurrent van Com
modore, het Engelse bedrijf Sin
clair, krijgt binnenkort ook een ei
gen blad in de Nederlandse taal. In
het Engels is al heel veel voorhan
den en geen wonder, want in
Groot-Brittannië is de strijd tussen
deze twee computer-giganten ui
terst fel. Vooral nu Kerstmis na
dert, traditioneel het hoogtepunt in
de Engelse computerverkoop, is de
concurrentie verscherpt. Commo
dore, die onlangs de twee nieuwe
types C-16 en Plus/4 heeft geïntro
duceerd, besteedt alleen al aan tv-
reclame meer dan tien miljoen gul
den. Sinclair heeft daarop geant
woord door een ongeveer gelijk be
drag aan advertenties uit te geven.
Maar inmiddels heeft zich een der
de grootmacht gemeld die de eerste
plaats in de computerverkoop wil
overnemen: Atari. Warner Com
munications, die honderden miljoe
nen dollars verloor op de handel in
computers, deed de zaak afgelopen
zomer over aan Jack Tramiel, een
man die het klappen van de zweep
kent. Hij richtte Commodore op en
had er tot het begin van dit jaar de
leiding over. Tramiel maakte van
een kleine importfirma voor
schrijfmachines de waarschijnlijk
belangrijkste fabriek voor thuis
computers en probeert nu met Ata
ri hetzelfde te doen. Na overname
van de Amerikaanse vestiging is
nu ook Atari Taiwan in Tramiels
bezit gekomen. De prijzen zijn
sterk verlaagd en ook zijn er plan
nen andere markten te betreden.
Zo is voor januari een 16 bits-com
puter aangekondigd, die bedoeld is
om de strijd met IBM aan te gaan.
En ontwerpen voor nog uitgebrei
dere apparatuur staan inmiddels op
stapel.
Als „uitsmijter" iets heel anders,
een bericht van de Efficiencybeurs.
Over de gehele wereld bestaan da
tabanken, waarin zich een schat
aan informatie bevindt. Ook Ne
derland kent deze centra die via de
computer bereikbaar zijn. Speciaal
daarvoor heeft Philips de Video
tex-terminal HCS-110 op de markt
gebracht. Opvallend hieraan is het
gebruikersgemak: automatisch kie
zen, telefoonindex en paginageheu
gen. In de telefoonindex kunnen
twaalf telefoonnummers van view
databanken worden opgeslagen, sa
men met het toegangsnummer. Wie
elke dag dezelfde pagina uit een
databank wil raadplegen (er zijn
van die pagina's die dagelijks wor
den opgefrist) kan dat ook in het
geheugen vastleggen. Een ander
technisch grapje is de edit-moge-
lijkheid, zodat de gebruiker zelf
een paar pagina's kan samenstellen
om te gebruiken bij een presenta
tie.
PIETER TAFFIJN
Kinderen van drie tot vijf jaar kijken gemiddeld dertig minuten per dag
tvLde zes- tot achtjarigen vijfenveertig minuten, de negen- tot elfjarigen
zestig minuten en wat daarboven zit twee uur.
Dat kan allemaal wel iets meer
worden, schat hij. „Ik denk met
name aan de kinderen. Het aanbod
voor die categorie is nog niet zo erg
groot. Wanneer de omroepen er
meer aandacht aan gaan besteden,
kan de kijktijd oplopen. Dan nog
blijft er altijd een fysieke grens be
staan. We weten bijvoorbeeld dat
kinderen uit de vijfde en de zesde
klas ondanks de televisie trouw
rond half negen naar bed gaan.
Traditie? Het ouderlijk gezag? Mis
schien, maar zeker toch ook een
portie doodnormale vermoeidheid.
Alweer: er is een fysieke grens".
De mensen worden er ook wel eens
een beetje zat van, zal Van Lil even
later opperen. „Ik denk dat het net
zoiets is als elke dag eten in een
Frans restaurant. Dan ben je blij als
je eindelijk gewoon een broodje uit
de muur kunt trekken. Wanneer
de televisie de mensen gaat over
voeren, zullen ze van de weerom
stuit andere bezigheden gaan zoe
ken. En dank zij de video nu al
in 800.000 gezinnen; een vervier
voudiging in drie jaar tijd kun
nen ze dat ook doen zonder dat ze
bang hoeven te zijn iets te zullen
missen. Wat dat betreft is de video
een zegen. Ik herinner me nog de
tijd van Peyton Place. Op avonden
dat die serie werd uitgezonden, kon
het Nederlandse verenigingsleven
het massaal vergeten. Lezingen?
Ouderavonden? Het publiek was op
zulke avonden met geen stok te
motiveren om erheen te komen. Ik
heb dus goed nieuws voor klaver-
jasclubs, de praatgroepen, de platte
landsvrouwen en wat al niet. Ze
kunnen weer naar hartelust aan
het organiseren slaan, want de
mensen zetten hun favoriete pro
gramma eenvoudig op video en kij
ken er vervolgens pas naar wan
neer het hun uitkomt".
Selectief kijkgedrag
De allerjongste cijfers geven Van
Lil gelijk. Uit een rapport van de
NOS over videorecordergebruik,
waarvan de drukinkt nog nat is,
blijkt bijvoorbeeld dat 43 procent
van de video-bezitters de televisie
helemaal niet aan heeft staan ter
wijl ze aan het opnemen zijn. Die
mensen doen ondertussen dus heel
iets anders. Lezen misschien een
goed boek of spelen ganzenbord
met de kinderen. Ook anderszins
valt uit de kersverse NOS-cijfers
nauwelijks het beeld te construeren
van aan televisie verslaafde gezin
nen. Tijdens het afspelen van de
videobanden immers blijkt in 54
procent van de gevallen alleen
door de ouders gekeken te worden
en in 24 procent uitsluitend door de
kinderen. Ook dit uitgestelde kij
ken, kortom, leidt niet tot massaal
gehang voor de buis. Ander gege
ven: het merendeel van de video
banden wordt afgespeeld tussen ze
ven en elf uur 's avonds wanneer
er volop levende televisie is. Van
Lil concludeert dan ook: „Ik denk
dat de mensen uitwijken naar hun
video omdat er op de beschikbare
kanalen niets van hun gading is.
Het lijkt meer op selectief kijkge
drag dan op domweg maar consu
meren wat de buis toevallig voor
schotelt".
De abonnee-televisie ontmoet hier
een giftig addertje onder zijn groen
geprezen gras, vreest Van Lil. „Ik
ken al kinderen en werklozen die
samen het geld lappen om wat
films te huren en zo gezellig hun
tijd door te komen. Daar kan de
abonnee-tv nooit tegenop. Die gaat
op vaste tijdstippen films van zijn
eigen keuze uitzenden en als je toe
vallig geen gelegenheid of geen zin
hebt om te kijken of als de film je
niet bevalt, tikt de meter toch door.
Dertig tot vijfendertig gulden per
maand moet dat gaan kosten. Nou:
er zijn al video-boeren die een
speelfilm aanbieden voor vijf gul
den. Er bestaan weekendaanbiedin
gen van drie speelfilms voor een
tientje. Dan kun je precies de film
huren die jij wilt. En je kunt hem
afdraaien wanneer het jou uitkomt.
Je kunt, als je hetzelfde videosys
teem hebt, zelfs dubbel kijken, pre
cies zoals kranten dubbellezers
hebben".
Abonnee-televisie en video zijn dus
eikaars natuurlijke concurrenten in
plaats van dat ze samenspannen om
de wildgroei van beeldaanbod te
bevorderen. Hetgeen Van Lil staaft
in zijn stelling dat een lichte toena
me van de dagelijkse kijktijd ze
ker bij bejaarden, werklozen en
jeugdigen tot de waarschijnlijk
heden behoort, maar dat het niet
uit zal stijgen boven het Ameri
kaanse plafond van drie tot vier
uur per dag. „Er zullen natuurlijk
altijd uitzonderingen zijn, maar in
het algemeen betekent het dat er
geen ingrijpende wijzigingen te
verwachten vallen in het sociale
gedrag van de gemiddelde Neder
lander. Dit te meer niet omdat de
mensen steeds meer vrije tijd krij
gen en omdat ze, dank zij de video,
kunnen kijken wanneer ze willen.
Ik verwijs nog maar even naar dat
eerste experiment met de kabel in
Zeeuws-Vlaanderen. Daar kregen
de mensen opeens in plaats van
louter Hilversum I en II de hele
bubs in huis: België, Frankrijk, En
geland. En gingen ze meer kijken?
Nauwelijks. De koek bleef hetzelf
de; ze gingen hem alleen anders
verdelen. Of neem Zuid-Limburg
waar de mensen sinds jaar en dag
van alles kunnen ontvangen. De
cafés zijn er nog altijd gezellig vol
en ik heb niet vernomen dat het
carnaval is uitgestorven. Er ver
schuift wat, meer niet".
Bevrijdend
Hetgeen Van Lil op een interessan
te sociologische bespiegeling
brengt. „Ik denk dat het groeiende
aanbod op de buis juist bevrijdend
kan werken. Want hoe was het
vroeger? Toen bestond er een socia
le druk om televisie te kijken. Te
levisie was iets bijzonders. Wan
neer je een programma had gemist,
kon je de volgende dag niet mee
praten. Je stond buiten spel. Bij
kinderen heb je dat tegenwoordig
nog wel. Ik hoor tenminste ouders
zeggen dat ze hun kinderen in
's hemelsnaam maar naar pro
gramma's voor volwassenen laten
kijken omdat de kinderen klagen:
als ik het niet gezien heb, sta ik
morgen op school voor schut, want
de andere kinderen hebben er wel
naar gekeken en die praten erover.
Maar goed. De televisie was vroe
ger spraakmakend. Je moest kijken
om erbij te horen. Nu het aanbod
zo gedifferentieerd is geworden,
krijg je iets anders. Het wordt soci
aal aanvaardbaar om te zeggen: nee
hoor, ik heb gisteren niet naar Mies
gekeken, want ik had nog een op
name van vorige week liggen die
ik wilde zien. Het maakt dat de an
der je kan respecteren, ook al heb
je iets anders gedaan cjan hij. De so
ciale druk om per se te moeten kij
ken, valt weg. Dat vind ik een bij
zonder positieve ontwikkeling".
Nog steeds worden de hoofden van
media-deskundigen geplaagd door
het spookbeeld van die ene avond
in New York toen de stroom uit
viel. Negen maanden later mani
festeerde zich de nasleep. Een ge
boortegolf. Zou, omgekeerd redene
rend, meer televisie op de buis
kunnen leiden tot een kleiner kin
dertal? Homerisch gelach. „Dan
dicht je de televisie toch werkelijk
te veel macht toe. Daar in New
York werd een bepaald, vast leef
patroon abrupt onderbroken.
Opeens met z'n allen in het donker.
Tja. wat gaan de mensen dan doen?
Ze zijn toen ook aan het plunderen
geslagen. Maar de ontwikkeling
naar steeds meer televisie gaat he
lemaal langs de weg van de gelei
delijkheid. Andere gedragspatro
nen krijgen de tijd en de kans daar
harmonieus in over te vloeien. En
dat zullen ze doen".
PIET SNOEREN
Liefhebbers van computers staan
de komende weken mooie dingen
te wachten. Na een wat nouveautés
aangaat beetje teleurstellende Effi
ciencybeurs de meeste leveran
ciers hadden het daar alleen maar
druk met te zeggen dat ze program
ma's van IBM op hun merk konden
laten aansluiten komen nu de
thuiscomputeraars aan de beurt.
Dat zijn er in ons land vele tiendui
zenden. Een veel lager getal dan
het aantal computers dat is ver
kocht, maar dat getal noem ik ex
pres. Ik denk namelijk dat prof. dr.
ir. R. Maes, hoogleraar informatica
in Amsterdam, wel een beetje ge
lijk heeft. In een interview in
Trouw zei hij onlangs dat de mees
te mensen geen idee hebben wat ze
thuis met een computer aan moe
ten. „Dat iedereen zo'n ding moet
hebben is gewoon een commerciële
stunt", is zijn mening.
Die uitspraak is natuurlijk wél on
genuanceerd. De professor zal dat
zelf ook beseffen. Heel wat mensen
weten deksels goed wat ze met hun
computer willen doen. Van hen
hebben er zich 18.000 verenigd in
de Hobby Computer Club (HCC).
Deze club houdt dit jaar voor de
achtste keer de HCC-Microcompu-
terdagen die vorig jaar rond de
30.000 belangstellenden trokken.
Dit jaar zijn de verwachtingen nog
hoger gespannen: men hoopt in de
Utrechtse Jaarbeurs op 35.000 com
puter-fanaten. En dat zijn de men
sen, die professor Maes niét be
doelt. Zij weten wat te doen met
hun computer en kunnen vaak ook
technisch erg goed uit de voeten.
Zeker ook daarop spelen de twee
honderd bedrijven in, die aan de
Microcomputerdagen deelnemen.
Maar men behoeft beslist geen
computerfreak te zijn om op 16 en
17 november een bezoek aan de
Jaarbeurs te brengen. Ook de be
ginnende computeraar kan er wat
opsteken. Hij kan kennismaken
met allerhande computers, geschikt
voor eenvoudige spelletjes tot aan
De nieuwe terminal voor viewdata, die Philips op de Efficiencybeura In
troduceerde.
Dra. J. van Lil:
„De sociale druk
om per se te
moeten kijken,
valt weg. Dat
vind ik een
bijzonder
positieve
ontwikkeling".
