Interferon binnenkort als geneesmiddel op de markt Afrikaan NDiaye verslaat Gantwarg „Investeren zeker zo belangrijk als herverdelen van werk" Waarde De Horsten niet aangetast door landhuis" Grote order voor TNO van Amerikaanse kanker organisatie „Een tijdje in de oppositie zoif het CDA geen kwaad doen" geen kwaad doen' BINNENLAND/BUITENLAND £eidóc6omcmt DINSDAG 23 OKTOBER 1984 PAGINJ HEIDELBERG Het menselijk eiwit interfe ron zal binnenkort als middel tegen bepaalde vormen van kanker en allerlei virussen voor ie dereen in Nederland be schikbaar zijn. Een aan vraag voor inschrijving als geneesmiddel van het door middel van geneti sche manipulatie verkre gen alpha-2 interferon is onlangs in ons land inge diend. Dit deelde de Nederlandse interferon-deskundige dr. H. Schellekens van het TNO-onderzoekscentrum in Rijswijk gisteren mee op een internationale conferentie in Heidelberg over het natuur lijke geneesmiddel, die tot donderdag wordt gehouden. Het veelbesproken interferon heeft thans de weg van het laboratorium naar de arts met succes afgelegd, zo con stateerde hij. Klinische proeven hebben volgens hem de afgelopen tijd bewezen dat interferon een middel met vele moge lijkheden is in de strijd tegen allerlei virussen en bepaalde vormen van kanker. De proefnemingen kunnen sinds kort op ruime schaal worden uitgevoerd, omdat het men selijk eiwit nu door middel van DNA-techniek in onbe perkte hoeveelheden kan worden geproduceerd. Interferon zal, zo verwacht de heer Schellekens, ruime toepassing vinden in de be strijding van griep, verkoud heid, wratten, infecties, vi russen en bepaalde vormen van kanker. Een gevaar is echter dat artsen het genees middel zullen gaan voor schrijven in allerlei gevallen, waar geen goed medicijn voorhanden is. De interfe ron-deskundige is daar niet blij mee, omdat zich dan al lerlei onverwachte en onge wenste ontwikkelingen kun nen voordoen. Net als bij antibiotica zouden zich virussen kunnen ont wikkelen die niet meer ge voelig voor interferon zijn. Bovendien kan massaal en ongecontroleerd gebruik van interferon een verschuiving geven in de epidemiologische situatie van virussen. Mensen zouden wellicht gevoeliger kunnen worden voor andere infecties, die dan gaan over leven. Artsen en patiënten zullen daarom goed moeten worden voorgelicht als het middel eenmaal op de markt komt. Nog vraagtekens Interferon werd het afgelo pen jaar bij wijze van proef uitgeprobeerd bij de bestrij ding van- kanker in de acade mische ziekenhuizen in Nij megen, Rotterdam en Leiden en het Rotterdamse Radio therapeutisch Instituut. Ge bleken is dat het geneesmid del in veertig tot zeventig procent van de gevallen een positieve invloed heeft bij de bestrijding van kanker aan de lymfklieren, een bepaalde vorm van bloedkanker, en van botkanker. Bij vele pa tiënten verminderde de ziek te of werd de groei van kan kercellen tot staan gebracht. Bij sommigen verdween de kanker geheel door toedie ning van interferon. Het is volgens dr. Schelle kens echter nog niet duide lijk waarom de uiterst actie ve stof bij de ene patiënt wel en bij de andere niet werkt. Nader onderzoek is nodig om meer inzicht te krijgen in het werkingsmechanisme van in terferon. Dit is voor hem overigens geen reden de af- weerstof niet te gebruiken bij de bestrijding van kanker. Tijdens de klinische proeven in de Nederlandse ziekenhui zen, waarvan de positieve re sultaten door soortgelijke on derzoeken in het buitenland worden bevestigd, is voorts gebleken dat het gebruikte type interferon geen invloed heeft op kanker aan de dikke darm, longen en solide tumo ren. Dit betekent niet dat in deze gevallen interferon geen zin heeft. Er zijn drie soorten bekend, het alfa-, beta- en gamma-interferon met in to taal tien subtypes. Tot nu toe hebben de medici alleen nog maar met het subtype alfa-2 interferon gewerkt, omdat dit in grote mate voorradig is. Onderzoek met andere in- terferon-soorten moet uitwij zen of nog meer vormen van kanker met dit middel effec tief bestreden kunnen wor den. Stoornissen Op de conferentie in Heidel- berg werden ook positieve effecten van interferon bij bepaalde vormen van huid en nierkanker gemeld. Er zijn voorts positieve resulta ten waargenomen bij de be handeling van kaposi sarco ma. Deze kankersoort komt veel voor in het laatste sta dium van de gevreesde ziekte AIDS. De ziekte is op de con ferentie een belangrijk on derwerp van gesprek, omdat een aantal onderzoekers stoornissen in het interferon- -systeem bij deze patiënten hebben vastgesteld. Ook werden goede resultaten gemeld die inmiddels zijn be reikt bij de behandeling van hoornvliesontsteking van het oog, veroorzaakt door het herpesvirus. Deze infectie is in het Westen de meest voor komende oorzaak van blind heid. Door het gebruik van interferon in combinatie met een chemisch middel geneest de infectie binnen enkele da gen. Interferon heeft grote waar de als bestrijdingsmiddel van gordelroos, mits tijdig toege diend. Het vermindert de uit breiding van .de verschijnse len en de complicaties van deze aandoening aanzienlijk. Interferon blijkt ook de koortsuitslag te kunnen voor komen bij patiënten die wor den geopereerd voor aange- zichtspijn. Mensen die middelen krijgen om afstoting van getrans planteerde organen te voor komen, zijn zeer vatbaar voor virusinfecties. Dr. Schellekens ziet ook hier mo gelijkheden het nieuwe ge neesmiddel met succes toe te passen om deze infecties te vermijden. Jonge kinderen met overi gens niet kwaadaardige ge zwellen aan de luchtwegen (larynxpapilloma), die anders vele malen geopereerd moe ten worden om de luchtwe gen open te houden, hebben veel baat bij interferon. In alle gevallen waarin dit mid del werd toegediend, trad een duidelijke verbetering of zelfs gehele genezing op. Verkoudheid Tenslotte blijkt interferon in de praktijk een uitstekende bescherming te bieden tegen verkoudheden. Mensen die het als neusspray toedienen, voorkomen daarmee besmet ting door anderen die ver kouden zijn. Gezien de fre quentie waarmee bij de mens verkoudheden voorkomen heeft de farmaceutische in dustrie grote belangstelling voor interferon. Dit bleek duidelijk tijdens de zuiver wetenschappelijke conferen tie in de Heidelbergse Stadt- halle, waar de commercie een duidelijk woordje mee spreekt. Een flink aantal be drijven in de geneesmidde lensector heeft er stands in gericht. Voor hen ligt een ruime markt in het verschiet. De farmaceutische industrie heeft honderden miljoenen in de technologie van de toe komst gestopt: die van de biotechniek en de genetische manipulatie. Bijwerkingen Onder de deskundigen op de conferentie bestaat echter nog veel onzekerheid over de nevenverschijnselen van het menselijk eiwit, wanneer dit aan patiënten wordt toege diend. Bij klinische proeven vertonen de met interferon behandelde mensen ver schijnselen, dfe op een lichte griepaanval lijken. Patiënten krijgen koorts, zijn vermoeid en voelen zich lamlendig. „De verschijnselen verdwij nen overigens weer snel", al dus dr. Schellekens, „het is geen blijvende aandoening". Tijdens proeven met dieren in het Franse kankerinstituut in Villejuif constateerden on derzoekers een afbraak van de lever en beschadiging van de nieren na toediening van interferon. Er zijn echter geen aanwijzingen dat dit ook bij de m?ns het geval is, maar er moet volgens de Franse deskundigen wel re kening mee worden gehou den. Ook in Engeland zijn bij kleine knaagdieren aantas tingen van de lever, nieren 'en andere organen aange toond. Op het kankerinstituut Pas teur in Parijs moest een proef worden gestopt, omdat het aantal hartaanvallen onder met interferon behandelde patiënten plotseling steeg. In terferon zou effect hebben op de stolling van het bloed. De stollingstijd wordt korter en de omvang van het stolsel groter. De bijwerkingen van interfe ron kunnen volgens dr. Schellekens ondervangen worden door de ontwikke ling van kunstmatige interfe- ronen. Deze tweede generatie interferonen zijn afgeleiden van meriselijke typen, die normaal niet in de natuur voorkomen. De Amerikaanse kanke rorganisatie ACS (Ameri can Cancer Society) gaat bij TNO in Rijswijk grote hoeveelheden ratten-in- terferon bestellen. Met deze order zijn enkele miljoenen dollars ge moeid. Het interferon zal worden gebruikt voor een grootscheeps opgezet dierproevenonderzoek in de Verenigde Staten. Dit deelde Mathilde Krim, voorzitter van de betreffen de onderzoekcommissie van ACS, mee op de conferentie in Heidelberg. TNO, dat ratten-interferon slechts voor eigen proefdie ronderzoek maakt, heeft er nimmer bij stilgestaan dat het ooit een commercieel produkt zou worden. Als gevolg van de grote order uit Amerika zal de produk- tiemethode moeten worden aangepast. Ruim twee jaar geleden slaagde TNO erin ratten-in terferon uit bacteriën te produceren. Het is een moeilijk en ingewikkeld proces. TNO is de enige in stelling ter wereld die thans in staat is dit dierlijk eiwit door middel van genetische manipulatie (DNA) te ver vaardigen. Dankzij deze vinding is het mogelijk met behulp van proefdiermodellen meer ge gevens te verkrijgen over de toepasbaarheid van menselijk DNA-interferon bij patiënten. „Er is tot nu toe te weinig onderzoek met proefdieren verricht", aldus de Amerikaanse Ma thilde Krim, „We hebben te laat ingezien dat eerst uit gebreid proefdieronderzoek verricht had moeten wor den alvorens interferon bij patiënten uit te proberen. Om ethische en financiële redenen is het niet mogelijk alle noodzakelijke proeven bij mensen uit te voeren". Schaakmatch Henry Wrong, zakelijk leider van het Barbican Centre in IWs don, opent hier de driejaarlijkse schaakmatch tussen Eurd6™ se steden in het kunstcentrum. Het speeltempo bedraagt rer zet per dag en de match duurt tot 1987. :en, Veel doden tijdens aanval op Salvadoraanse energiecentrale SAN SALVADOR Zeker dertig guerrillastrijders zijn gedüor toen zij een aanval uitvoerden op een energiecentrale irfO.28 buurt van de Salvadoraanse hoofdstad San Salvador. Tijd- aanval kwamen twaalf militairen om. Dit heeft een woordvg-® der van het Salvadoraanse leger bekend gemaakt. De aanval op de energiecentrale kwam slechts enkele dagenJfc dat de Salvadoraanse president Duarte met enkele leiders! de Salvadoraanse bevrijdingsbeweging een ontmoeting hadF de verklaringen die zij na deze ontmoeting aflegden, kon \j den opgemaakt dat de burgeroorlog in dat land op vreedzi wijze kon worden beëindigd. Tak breekt: slapende spreeuwen komen GRONINGEN Ongeveer honderd spreeuwen hebben in fpst. ningen de dood gevonden toen de tak van de boom waaro sliepen brak. Volgens vogelkenners is een dergelijk ongeluk zoveel slachtoffers uniek. Vermoedelijk is het vermogen vaftrt- vogels om zelfs in hun slaap op onverwachte situaties te ren door oververmoeidheid aangetast. Bovendien kan het $en standsvermogen van de vogels zijn afgenomen doordat #an hun trek van Polen en Oost-Duitsland naar Frankrijk en B^.n land onvoldoende voedsel hebben gehad. Ze hadden dageir'^J tegen de harde wind en regen moeten opboksen. g3.2a PRESIDENT-DIRECTEUR SHELL OP BIJEENKOMST VVD-WASSENAAR: WASSENAAR „Alleen door het kweken van een cultuur van individuele bereidheid tot risico, van acceptatie van de onzeker heden van de toekomst en van het internationale marktgebeuren, samen gaand met meer aandacht voor de belangen van burger en onderneming kan ons land weer op een betere koers kan zetten". Dit waren de inleidende woor den van de heer drs. A. C. Helfrich, president-directeur van Shell Nederland BV, gis teravond op een bijeenkomst van de VVD afdeling Wasse naar in de schaapskooi op re creatiepark Duinrell. De toespraak van drs. Helfrich ging over het onderwerp "kan welvaart bestaan zonder risi co's", en daarop werd door de eerste man van de Shell een negatief antwoord gegeven. Volgens de heer Helfrich is de Nederlandse economie voor te stellen als een motor met vier cilinders, waarvan de openba re middelen, de koopkracht door arbeid, de investingen en de wereldhandel er elk één zijn. De laatste cilinder van wege het feit dat ons land bij zonder internationaal is ge richt. Een vrij groot publiek kreeg van de 'captain of industry' te horen dat de openbare taken moeten worden gesaneerd. „De kern van het probleem, waarmee de overheidsfinan ciën kampen, is de te omvang rijke overheidssector. Met alle waardering voor een over heidsbeleid dat orde op zaken probeert te stellen, moet toch worden geconstateerd dat er nog steeds niet bezuinigd wordt, maar omgebogen, dat wil zeggen minder meer. Steeds meer schulden en dus in de toekomst meer aflossin gen en meer rente en in de huidige tijd minder financiële ruimte om de economie te sti muleren". De heer Helfrich rekende voor dat er per Nederlands burger een schuldenlast van 1200 per jaar is en per werkende burger zelfs 3500 gulden per jaar: „ze kerheid is schijn, risico is wer kelijkheid". Investeringen Een ander punt dat werd aan gesneden, was het scheppen van banen. „Het loonpeil en vooral de daarop drukkende hoge sociale lasten en regels hebben heel veel lager be loond werk, met name in de dienstverlening, uit de markt geprijsd. Bovendien zijn de uitkeringen voor jongeren veelal op een zodanig niveau gekomen, dat lager beloond werk niets extra's oplevert, voor hen is het belastingtarief in feite zo'n 100 procent", al dus Helfrich, die verder op merkte dat investeren "het vlees en bloed van de econo mie is". Het aanmoedigen van investeren zou dan ook net zo belangrijk zijn als het herver delen van werk. „Nederland heeft goed ge boerd met de na-oorlogse golf van buitenlandse investerin gen. Thans echer staan vele nieuwe industrieterreinen leeg, maar nieuwe buitenland se investeringen zijn met een zaklantaarn te zoeken". De op lossing die de president-direc teur van de Shell hiervoor gis teravond aandroeg is het aan prijzen van "wederom Neder land B.V. als Investerings- land". In het plaatje dat hij aandroeg, zal ook het bevorderen van de internationale handel veel aandacht behoeven. „Het is in ons aller belang die dialoog tussen overheid, bedrijfsleven en politiek weer nieuwe im pulsen te geven in de richting van grotere risicobereidheid in ons aller denken en doen. Want een wendbaar, slagvaar dig Nederland brengt welvaart voor ons allen", aldus de heer A. C. Helfrich, die overigens aantekende dat de bescher- Vervolg van voorpagina) WASSENAAR OVER WONING PRINSES CHRISTINA: WASSENAAR Een landhuis dat op zo'n zorg vuldige manier is ingepast in het landgoed De Hor sten dat de waarden van De Horsten op geen enke le wijze worden aangetast. Zo omschrijven burge meester en wethouders van, Wassenaar het bouw plan voor het landhuis „Eikenhorst", waarin het gezin van prinses Christina en haar man Jorge Guillermo willen gaan wonen. Volgens het Wassenaarse ge meentebestuur wordt de land schappelijke, natuur- en cul tuurhistorische waarde van het landgoed op geen enkele wijze geweld aangedaan door het bouwplan. Met deze op merking lijken B en W de be zwaren die vrijwel zeker tegen een bestemmingswijziging worden ingediend voor te wil len zijn. Zoals bekend werden VV indertijd, toen bekend werd dat het gezin Guillermo het voornemen had een landhuis te bouwen, al direct bezwaren ingediend door enkele natuur beschermingsorganisaties. Zij vinden dat de bouw van het landhuis een te grote inbreuk betekent op het natuurgebied. Hoewel het plan van architect ir. J.B. Baron van Asbeck nauw aansluit bij de reeds be staande bebouwing op De Hor sten, is het niet waarschijnlijk De woning van de familie Guillermo wordt gebouwd in een bouwstrook, die diagonaal over het 300 hectare grote landgoed loopt, van zuidwest naar noordoost. In die strook bevinden zich tevens de boer derijen. Op de plaats van het landhuis stond enkele eeuwen geleden de boerderij Eiken horst. Deze boerderij werd in 1845 gekocht door Prins Fre- derik en gevoegd bij de gebie den Ter Horst en Raephorst, die later het Koninklijk Land goed De Horsten zouden gaan vormen. De bouw van de woning zal vermoedelijk al snel kunnen beginnen. De gemeente Was senaar wil de bouwvergunning afgeven vooruitlopend op de wijziging van het bestem mingsplan. Bezwaren tegen de bouw zullen daardoor overi gens nauwelijks kans maken. Avanti besteedt deel sponsorgeld aan Vriesekoop HAZERSWOUDE Bettine Vriesekoop zal zich in de ko mende maanden intensief kunnen voorbereiden op de drie hoogtepunten voor haar van het internationale seizoen, de trip naar Hongkong, de top-twaalf en de wereldkampi oenschappen. Haar vereniging Avanti heeft namelijk een deel van het sponsorgeld (125.000 gulden) uit de overeenkomst met Dextro bestemd voor trai ningsactiviteiten van de' top- speelster. Midden december zullen Gru- ba (Pol) en Marie Hrachova (Tsj) de dubbelpartners van Vriesekoop in de belangrijke internationale toernooien voor een trainingsstage naar Ha- zerswoude komen. Gisteren speelde de tafelten nisploeg van Sjanhai demon stratiewedstrijden bij Avanti, waarbij ook Vriesekoop en Ro bert de Groot waren betrok ken. Een ex-wereldkampioen uit het Chinese tafeltennis- mekka hield een le-zing over onder meer de voordelen van een Euro-Aziatische toenade ring. Churchillbrug volgende week open LEIDEN De Churchillbrug en de dr. Lelylaan worden vrijdag 2 november voor het verkeer opengesteld. Wethou der J. Peters zal die dag tevens het sein geven voor het afslui ten van de Rijndijk voor het doorgaand verkeer en op dat moment worth de Stevenshof- dreef ook opengesteld. Het voor het verkeer openstellen van de brug en de Lelylaan moet vooral de verbindingen tussen de A44 en de A4 verbe teren en tevens zorgen voor een betere ontsluiting van het Morskwartier. Ruiten ingegooid LEIDEN Van de school Rijnwijk aan de Potgieterlaan zijn in het afgelopen weekein de 24 ruiten met stenen inge gooid. De daders zijn onbe kend. Favorieten starten mèt overwinning HAVANA De ploegen van de Verenigde Staten, Japan en Zuid-Korea zijn de finaleronde van het toernooi om het we reldkampioenschap honkbal voor amateurs gisteren in Ha vanna met winst begonnen. De Amerikanen versloegen Nicaragua met 8-2 en Japan zegevierde met 4-3 over Tai wan. CDA EERSTE-KAMERLID DR. R. KRUISINGA: n WASSENAAR „Het is zeer waarschijnlijk dat er bij de ko mende verkiezingen weer een meerderheid voor het CDA en de VVD uit de bus komt. Christelijke partijen hebben sinds de Tweede Wereldoorlog altijd deelgenomen aan de re gering. En hoewel alleen bij regeren de uitvoering van ei gen ideeën mogelijk is, zou het toch wel eens goed zijn voor het CDA eens in de oppositie te zitten". Met deze woorden besloot dr. R. Kruisinga, lid van de CDA- fractie in de Eerste Kamer, gisteravond zijn spreekbeurt voor de CDA-afdeling Wasse naar. Het Eerste Kamerlid sprak daar onder meer over de rijksbegroting voor 1985 en over de algemene beschouwin gen die daarover zijn gehou den. Dr. Kruisinga richtte gister avond in een zaaltje bij de Zijl- laankerk het woord tot onge veer vijftig aanwezigen. „Ons land heeft als geen ander land door zowel de ligging, als de verbanden binnen de NATO en de EEG, een belang rijke internationale positie. Nederlanders willen, met hun traditionele handelsgeest, vaak niet te veel worden gehinderd door politieke beslissingen, die soms in strijd zijn met handels belangen. Onze economie is niet geïsoleerd te beschou wen", aldus de welbespraakte politicus tot een zeer geïnte resseerd publiek. Hoewel de heer Kruisinga dui delijk maakte het financie ringstekort van Nederland aan de hoge kant te vinden, zei hij te menen dat we de goede kant op gaan. Ook met be drijfsinvesteringen gaat het de betere kant op, en dat is een goede zaak. Over één ding wilde het Eer- ste-Kamerlid geen onduide lijkheid laten bestaan, en dat betreft het grote aandeel van de Nederlandse landbouw in het overschot dat ons land heeft op de betalingsbalans. „Het aandeel dat de landbi daarin heeft, wordt vaakjb-4L derschat. Men denkt vaak de grote bedrijven, als bijvi 'c beeld Philips, terwijl het b< onze boeren ziin, die het mi7.0C te exporteren'm Anderzijds waarschuwde -p voor een te groot optimism. verband met de grote schu£.2£ die ons land maakt, en te steeds groter wordende bel Jc gen die aan rente moeten Ec den opgebracht. Een ai de punt waarover Kruisingajg oc kritisch was, is het feit da w« overheid steeds meer gaat e talen voor de woonlasten F-2w de burgers: „Hoewel we V€ sociale aspect niet uit het se mogen verliezen, is het Pr vraag, of we wel de juiste m voor onze woningen betï Ni Is dit de pan niet uitgeréO.OC moeten we ons afvra, Daarbij heeft Nederland laag percentage eigen worr-^ bezit, en stimulering daar J c kan ook immaterieel bell rijk zijn". ch EINDELIJK SENSATIE TIJDENS WK DAMMEN DAKAR De honderden toeschouwers hebben in het wereldkampioenschap dammen eindelijk gekre gen waar zij al bijna drie weken naar uit keken: een zege van een Afri kaan op één van de Euro pese grootmeesters. De Malinees N'Diaye geldt sinds de vijftiende ronde als de grote kampioenen- doder, nadat hij in een fantastische partij koplo per Gantwarg diens eerste nederlaag heeft toege diend. Hoofdarbiter Raymond Picard kon het oorverdovend applaus rustig laten wegebben, omdat alle andere partijen reeds ten einde waren. De ovatie was meer dan verdiend. Clerc en Kornjevski. de ach tervolgers van de oud-wereld kampioen, konden slechts ten dele van deze misstap profite ren omdat beiden niet verder kwamen dan remise. Daar ook alle andere partijen onbeslist eindigden, gaat de titelstrijd met nog vier ronden te spelen nog slechts tussen de drie grootmeesters, van wie Gant warg met een punt voorsprong de beste kansen heeft. Het zag er na enkele uren spe len zeker niet naar uit dat er in deze ronde een dergelijke sensatie genoteerd zou wor den. Gantwarg ontwikkelde zoals gebrukelijk, een sterk centrum, terwijl Mamina - die bijna een kwartier bedenktijd verspeelde door te laat te ko men - zijn heil op de flari zocht. Maar zoals het Gl warg de laatste ronden alB ker is vergaan, plotseling s| te de goedlopende macll Na bijna zes uur spelen st< hij op de 73e zet de strijd I wijl gelijktijdig Gantvr vlag viel. De sensatie I compleet, het Afrikaans! bliek dolgelukkig. Daarvoor heeft Rob Clerc I zienlijk meer arbeid mcT verzetten dan KornjevskiJ in Koeperman een tegen der trof die duidelijk op i se uit was. Clerc was zich I de partij tegen de Diallol wust van het feit, dat de Si galees strategisch moeilij bestrijden zou zijn. Alle sti van de import-Scheveni ten spijt werd het slechts

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1984 | | pagina 14