Nobelprijs voor Van der Meer
§was geen echte verrassing
Kinderen moet
je benaderen als
serieuze mensen
Varroamijt mogelijk
bestrijden met ether
Vrouwenmishandeling
te weinig onderkend
IUD-HAGENAAR HOUDT NOG ACTIEF CONTACT MET NEDERLAND
Nobelprijs scheikunde i984 voor amerikaan
PEDAGOGEN BEKRITISEREN
WETENSCHAPPERS IN PROEFSCHRIFT
SER 1!
Kim terts tulpen. Sardam, mts
linje. dl doorjaij is J tmu. hivnjd
ti smUIH lun er Kit onnorzich
r tijen
I Qis ten sluik nimmr Mei
Wnmir zich ruisen nee rum.. A.
i plid'izen en schHnssen
War ii de Ivurti Mdt1irn>) Hier.
.TH vil har omhellen'mon
lif terri)den1 liom meeéén mor een
17.30
INNENLAND/BUITENLAND
CeidteQowuvnt
DONDERDAG 18 OKTOBER 1984 PAGINA 13
Vegwijs V;¥„
j kinderen onder de
■•gisteren gearri-
lerde Salvadoraanse
juchtelingen wisten
fcteren al snel de
te vinden naar
I speeltuin in Apel-
Zij worden
.jior in het ontvangs-
Xntrum aanwezige
■tnamese, Iraanse
i Ierse kinderen al
felende wegwijs ge-
APELDOORN Tegen de voor bijen schadelijke varroa
mijt lijkt een even eenvoudig als doeltreffend tegenmid-
del gevonden te zijn: ether. Het middel is bij toeval „ont
dekt" in Gelderland.
De behandeling van bijenvolken met ether is eenvoudig,
's Avonds wanneer een bijenvolk is afgesloten plaatst
men een velletje papier van de keukenrol met ether op
de raatjes. De bijen worden door het ether verdoofd en na
tien minuten tijdens het bijkomen kampen de beestjes
met heftige reacties. Door dit schudden, een ook voor
mensen normaal verschijnsel na verdoving met ether,
vallen de loslopende mijten van het lijf van de bij. Het
resultaat is op de onderlegger in een bijenkast te zien. Het
nieuwe middel moet nog wetenschappelijk getest worden.
Russische tegenspraak
omtrent Sacharov
KOPENHAGEN Een woord-
voerder van de Russische ambassa
de in Denemarken heeft gisteren te
gengesproken. dat de vice-president
van het presidium van de Opperste
Sovjet. Ivan Poljakov, ooit heeft ge
zegd dat Andrei Sacharov de vrij
heid heeft om de Sovjet-Unie te
verlaten wanneer hij dat wenst.
Volgens de ambassade-woordvoer
der heeft Poljakov in een communi
qué laten weten, dat "als" Sacharov
toestemming zou krijgen om te emi
greren. hij dat waarschijnlijk niet
zou wensen te doen. Niet is gezegd
dat Sacharov vrij is het land te ver
laten, aldus de woordvoerder.
Langere
dienstplicht in
West-Duitsland
BONN De Westduitse rege
ring heeft besloten de dienst
plicht te verlengen van 15 tot 18
maanden. Het staat nog niet
vast wanneer de langere dienst
tijd ingaat, maar het vermoeden
bestaat dat de dienstplichtigen,
die in 1989 onder de wapenen
komen, langer zullen moeten
dienen. De verlenging van de
diensttijd is nodig, omdat het
aantal dienstplichtigen de ko
mende jaren aanzienlijk daalt
door de vermindering van het
aantal jongeren in df betreffen
de leeftijdsgroep.
AMSTERDAM „Vrouwenmishandeling wordt
nog te weinig onderkend. Men wéét dat het bestaat,
maar ziet het niet als structureel probleem. De 21
Blijf van m'n Lijf-huizen in Nederland zitten vol
vrouwen uit alle klassen die mishandeld zijn of
daarmee bedreigd worden door hun man. Aan het
probleem wordt nauwelijks iets gedaan", aldus twee
medewerksters van de tienjarige Stichting Blijf van
m'n Lijf Amsterdam. Volgens de vrouwen is het be
leid rond vrouwenmishandeling veel te terughou
dend. „Allereerst zou de mentaliteit moeten veran
deren. Vrouwenmishandeling wordt nog veel te
weinig serieus genomen". In Amsterdam waar het
eerste Blijf van m'n lijf-huis werd opgericht werden
de afgelopen tien jaar 3000 vrouwen en 4000 kinde
ren opgevangen. Verblijf in het huis kost ruim 85
gulden per week, exclusief eten.
iiider<y;ENEVE/DEN HAAG
721-877- gen njet ec^t verraste
liCUreir. Simon Van der Meer
i. Spec-^erd gistermorgen om
i-76iialf uur door een lid van
Ie Zweedse Academie
jan Wetenschappen op
2t5ëh}et CERN (de Europese
toor deirganisatie voor kernon-
e Merzoek) in Genève op-
cr^Jebeld met de medede-
orraadrnS dat ^ij samen met
gbok. dijn Italiaanse collega
iubbia de Nobelprijs
natuurkunde had
lewonnen. Met die mo-
elijkheid was al maan-
len tevoren in weten
schappelijke kring reke-
«ing gehouden.
ievisie en weekbladen wa-
erover ingeseind, want
faam van de Nederlandse
[enieur was ook buiten di-
te vakkringen wijd en zijd
«sen Verspreid geraakt. Vorig jaar
TeL 0;reeg de Hagenaar, zelf nooit
p normale wijze gepromo-
itens pf'eerd. een eredoctoraat van
nor- Amsterdamse universiteit
en 9c»n binnenkort krijgt hij er
L Hogëok nog een van de universi-
4. ^Teit van Genua. De belang-
rrprbr.fylling daarvoor zal niet
~v-iT|>vfrrnatig zijn nu men weet
kit hij Nobelprijswinnaar is
10.00*1 daar 330.000 gulden voor
ikastenfotvangt.
25 «"«an der Meer is al achten-
t Het Hvjntig jaar uit Nederland
wa»e«eg
maar hij en zijn vrouw
iS-i33^n1en hier nog geregeld op
"«ditvakantie en hebben veel con-
maar,lcten met het Nationaal In-
tuut voor Kernfysica in
isterdam. Dat houdt zich
it als het CERN in Genève,
dan op een wat be-
ieidener schaal, bezig met
•t fundamenteel onderzoek
de opbouw van atomen.
D. M. Ringnalda. nu de
t. invrieP°gste ambtenaar op het mi-
re kos^sterie van Lubbers, dat van
gd in hjgemene Zaken, herinnert
O.V.Cxh, zij het wat zuinigjes, zijn
ïaite Zijlasgenoot Simon nog wel. In
I. Veeod43 hebben zij samen eind-
SCh Lab'^men gymnasium 13 gedaan
J-dUp het christelijk gymnasium
UpnpfJirghvliet aan de Haagse Jo-
^■"nn de Wittlaan. „Hij was
jjtten jongste van de klas en
kardoor nogal geïsoleerd,
""^erregaand briljant", vol-
®aat hij. Sinds het eindexa-
metbusen ^eeft hij Van der Meer
van 1? het 006 verloren en ver-
ïjst door naar de oud-leer-
hgenvereniging van Sorgh-
huur iet en de zuster van Simon,
uwstr. 4,'a- Gatske van der Meer,
ars. kouF noS steeds woont in Den
voórvePag en werkzaam is op het
«•gingen^
party'
inde
aalhuur.
Koninklijk Muntenkabinet in
Den Haag. Zij zat, hoewel
een jaar ouder, in dezelfde
klas als Simon die zo briljant
was dat hij op de lagere
school een klas kon over
slaan. Over zijn karakter wil
zij liever niet te veel uitwei
den. behalve dat hij een „bij
zonder aardige en beschei
den" man is. „Een uitzonder
lijk knappe jongen die het al
lemaal vlot uit zijn mouw
wist te schudden", aldus zijn
zuster.
Na zijn schooltijd aan het
Sorghvliet studeerde Van der
Meer vanaf 1945 in Delft
voor natuurkundig ingenieur
waar hij in 1952 cum laude
examen deed. Kennelijk
heeft hij zoveel haast dat hij
zich geen tijd gunt om te pro
moveren. Via een baan bij
Philips werd hij eind 1955 ge
vraagd toe te treden tot het
anderhalf jaar eerder opge
richte CERN in Genève. Hij
wordt wel als een van de pio
niers beschouwd van het
CERN, dat tijdens zijn lange
staat van dienst is uitgegroeid
tot een van de meest presti
gieuze wetenschappelijke in
stellingen ter wereld.
Deeltjesonderzoek
Het CERN is ondergebracht
in een reusachtig gebouwen-
Simon Van der Meer
complex naast het vliegveld
van Genève en strekt zich
gedeeltelijk ook over Frans
grondgebied uit. Er werken
meer dan vijfendertighon
derd mensen, onder wie
tweeduizend natuurkundigen
uit twaalf Europese landen,
waaronder Nederland, die
het samen hebben opgericht.
Een zeer belangrijk onder
deel van het CERN-complex
is een ondergrondse ringvor
mige tunnel van bijna 27 ki-
TH nodigt
Van der Meer uit
DELFT De Delftse
Technische Hogeschool is
begrijpelijkerwijs erg trots
op het feit dat Nobelprijs
winnaar Van der Meer daar
zijn opleiding heeft gehad.
De staf wil hem graag op
nieuw ontmoeten. Van der
Meer is uitgenodigd een le
zing te houden over het on
derzoek waarvoor hij nu de
prijs heeft gekregen. Aan
gezien Van der Meer nog
niet heeft kyunnen ant
woorden, staat de datum
van de lezing nog niet vast.
lometer lang, waar met be
hulp van zeer grote snelhe
den onderzoek wordt ver
richt naar de zogenaamde
elementaire deeltjes. Deze
zijn een verdergaande uit
splitsing van het atoom waar
toe alle materie in het heelal
te herleiden is. Waar vroeger
Een ringvormige koelinstallatie in het CERN in Genève die ontworpen is door Van der Meer
maakt het mogelijk de omvang van elementaire deeltjes te bepalen.
een hamer voldoende was om
materie te splijten, maken de
kernfysici nu gebruik van
deeltjesversnellers om de ma
terie in zijn kleinste onderde
len te splitsen. In vergelij
king met dit onderzoek
vormt de reeds op zeer veel
plaatsen gerealiseerde atoom
splijting met behulp waarvan
kernenergie wordt opgewekt
een vrij elementair proces.
Wat gecompliceerdheid be
treft staat het ver in de scha
duw van het huidige onder
zoek dat zich afspeelt op su
batomair niveau. Dit gebeurt
onder zeer hoge snelheden
waarvoor de tunnel onder
meer dient.
Het wordt als de grote ver
dienste van Van der Meer
beschouwd dat hij een groot
aandeel heeft gehad in de
ontwikkeling van de appara
tuur waardoor het bestaan
kon worden aangetoond van
het uiterst zeldzame zoge
naamde W- en Z-deeltje.
Deze zijn weer het produkt
van de experimenteel ge
creëerde miljardvoudige bot
sing tussen protonen en anti
protonen welke voorkomen
in elk afzonderlijk atoom. De
W- en Z-deeltjes leveren vol
gens de wetenschappers in
vergaande mate het bewijs
dat de vier centrale krachten
in de natuur en waarvan de
gehele materie en dus ook
elk atoom is doortrokken
(deze zijn resp. de zwaarte
kracht, de electromagneti-
sche kracht, de sterke kern
kracht. welke zich manifes
teert in de kernenergie, en
de laatst ontdekte, zwakke
kernkracht) tot een oer
kracht te herleiden zijn.
De fysici die deze nu gedeel
telijk in de praktijk bevestig
de theorie hadden opgesteld
kregen daarvoor in 1979 al
een Nobelprijs. Met behulp
van het instrumentariunm
van Van der Meer kon deze
theorie vervolgens worden
getoetst. Het bestaan van de
W- en Z- deeltjes werd in juli
aangetoond en wordt be
schouwd als een van de be
langrijkste natuurkundige
ontdekkingen van deze
eeuw. Sindsdien is gespecu
leerd op de mogelijkheid dat
Van der Meer en zijn collega
Carlo Rubbia, onder wiens
leiding de botsingsexperi
menten stonden, in aanmer
king zouden komen voor de
Nobelprijs. Gisteren werd dat
vermoeden bevestigd.
PAUL VAN VELTHOVEN
^bovenfOCKHOLM De Nobel-
ereikb. ijs voor scheikunde 1984 is
213838-fgekend aan de Amerikaan
ice Merryfield. Hij is bio-
mist en werd op 15 juli
geboren in Texas. Se
dert 1966 'is hij hoogleraar
aan de Rockefeller Universi
teit in New York.
Professor Merrifield heeft de
Nobelprijs gekregen voor het
ontwikkelen van een geniale
methode voor het verkrijgen
van proteïnen (eiwitten) en
peptiden (stoffen die amino
zuren bevatten). Volgens de
Zweedse Academie van We
tenschappen vormde de me
thode, die tegenwoordig alge
meen in de laboratoria wordt
toegepast, een krachtige sti
mulans voor de biochemie,
de moleculaire biologie, de
farmacologie en de genees
kunde. Zij is voorts van
praktische betekenis voor de
ontwikkeling van nieuwe ge
neesmiddelen en de gen-
-technologie.
JSKE EN WISKE AMORIS VAN AMORAS
yihot onze vriehoeh T 't Is met te geloven!..
Lrhge Wrpper' Wdt hom
pj hier doen''
Gelderse commissaris
kampioen bijbanen
DEN HAAG Van alle commissarissen der koningin heeft de
Gelderse commissaris De Bruijne, de meeste nevenfuncties, na
melijk 24. waarvan zes betaalde. Goede tweede is de Utrechtse
commissaris Van Dijke met achttien, waarvan een betaald.
Nummer drie is commissaris Wiegel van Friesland: vijftien
waarvan drie betaald. Oud-premier Van Agt heeft in Brabant
dertien nevenfuncties waarvan er vier gehonoreerd worden. Mr.
Niers, van Overijssel, vervult drie betaalde nevenfuncties. Zuid-
Hollands commissaris mr. Patijn heeft vijf bijbanen, waarvan er
één gehonoreerd wordt. Aldus een overzicht dat minister Riet
kerk naar de Kamer heeft gestuurd.
OMSTREDEN LIMBURGSE
PRETPARK VAN DE BAAN
HEERLEN De Stichting Internationaal Themapark Limburg
heeft besloten af te zien van haar plannen een grootschalig at-
tractiepunt aan te leggen in het natuurgebied rond kasteel Ter
Worm in Heerlen. Dit heeft de voorzitter van de stichting, ir P.
Niessen directeur van de Limburgse Industriebank LIOF. giste
ren meegedeeld. Aanleiding tot dit besluit vormt het afhaken
van de professionele Amerikaanse pretparkorganisatie Six
Flags. Deze organisatie zag onder meer onoverkomenlijke be
zwaren in langdurige inspraakprocedures en het felle verzet van
milieugroeperingen.
„De woonomgeving werkt voornamelijk tegen om op een beetje aardige manier groot te worden"
BAARN Hans Bleeker
en Karei Mulderij hebben
heel wat wetenschappers
in de gordijnen gejaagd
met hun proefschrift „Pe
dagogiek op je knieën",
waarop ze vandaag zijn
gepromoveerd tot doktor
in de sociale wetenschap
pen. Het tweetal vindt,
dat pedagogische onder
zoekers de neiging heb
ben te veel achter hun bu
reau te zitten in plaats van
met kinderen van vlees
en bloed te werken. Daar
door wordt er te weinig
naar de kinderen zelf ge
luisterd en te veel naar de
opvoeders. Kinderen, zeg
gen de de promovendi,
moet je juist benaderen als
serieuze mensen, als se
rieuze gesprekspartners
en dan blijkt dat ze erg
veel te vertellen hebben.
Ook op heel jonge leeftijd.
„Veel wetenschappers zijn
geïnteresseerd in gedrag,
wij veel meer in bele
ving".
Bleeker en Mulderij constate
ren dat wetenschappers nogal
belangrijk doen en heel wat
pretenties hebben, waarvan ze
er maar weinig kunnen waar
maken. Een bescheidener op
stelling zou in hun ogen beter
zijn. „Zoveel goede dingen
hebben de sociale, politieke en
pedagogische wetenschappen
echt niet gebracht, dat we ons
op de borst mogen slaan. We
tenschap is één manier om te
gen de werkelijkheid aan te
kijken, maar niet noodzakelij
kerwijs de beste of de enige.
Soms kun je meer over een
stad te weten komen als je een
gedicht leest dan als je er een
sociologische studie over
leest".
Mulderij: „Wetenschap is een
proces; het is mensenwerk. Je
verzamelt informatie waarvan
je een verhaal moet maken.
Dat gaat wel of dat gaat niet,
of het verzamelen van die in
formatie loopt moeilijk of je
weet de selectie uit het materi
aal niet goed te maken. In elk
geval: al die dingen zijn be
langrijk en bepalen wat voor
produkt er uit komt. Wat je
nou heel vaak ziet bij weten
schap. is dat alleen het eind-
produkt ter discussie staat. Je
krijgt nooit eens een kijkje in
de keuken en er is bijna geen
onderzoeker die probeert te la
ten zien hoe hij of zij het heeft
gedaan".
„Wij proberen nu te laten zien
hoe het gaat, dat werken met
kinderen. Waar het kan mis
gaan. waar het goed kan gaan
en waar dat dan aan ligt. En
hoe je eigen veronderstellin
gen, je eigen ideeen over kind
zijn een rol kunnen spelen als
je met kinderen werkt. Wij
denken dat het goed is als je
het zo doet. omdat dan een le
zer de zaak niet voor zoete
koek hoeft te slikken, maar
ook eens kan zien hoe die jon
gens dat nou hebben gedaan.
Daar kun je dan in meegaan of
niet, maar je kunt er ten min
ste over discussiëren. En dat
gebeurt dus te weinig".
Ongebruikelijke methode
In opdracht van het ministerie
van Verkeer en Waterstaat en
het comité Kinderpostzegels
onderzochten Hans Bleeker en
Karei Mulderij wat kinderen
vinden van hun woonomge
ving. Daarbij pasten ze hun ui
terst ongebruikelijke methode
toe. Ze gingen met kinderen
op stap door de wijk, praatten
met ze en ontdekten gaande
weg dat alle denkbare soorten
wijken hoofdzakelijk voor vol
wassenen zijn opgezet. Dat on
derzoek leidde uiteindelijk tot
hun proefschrift.
Mulderij: "De woonomgeving
werkt voornamelijk tegen om
op een beetje aardige manier
groot te worden. Wijken zijn
vaak op een ongelooflijke ma
nier volwassen vormgegeven.
De stoep is om op te lopen, de
straat om op te fietsen en het
park om naar te kijken; de
hele volwassen structuur zie je
er overheen liggen. Voor kin
deren zit het heel anders in el
kaar. Als je daar met ze over
praat, blijkt dat een wijk in
aanbouw het he-le-maal is.
Maar als die af is, valt er abso
luut niets meer te beleven. Dat
is voor kinderen een hele
trieste zaak. Ze hebben zich
stuk kunnen spelen op van al
les en nog wat, maar dan in
eens gaat alles de wijk uit en
wordt alles heel netjes".
Een goed voorbeeld van hun
stelling dat wetenschappers
kinderen wel observeren,
maar veel te weinig naar ze
luisteren, is het rolschaatsen.
Bleeker: „Waar rolschaats je
het lekkerst? Op teerwegen.
En waar liggen die? Meestal
om de wijk heen, waar het
verkeer met een behoorlijke
snelheid overheen raast. In die
wijk zelf kan je met rolschaat
sen nauwelijks uit de voeten
door al die verkeersdrmepels,
dus gaan kinderen naar die
teerwegen. Dan zie je, dat er
wel wordt gedacht en gepro
beerd om een wijk zo goed
mogelijk te maken, maar dat
het ondanks de beste bedoelin
gen toch dikwijls tegenoverge
steld uitpakt".
Inpassen
Met de uitkomsten van hun
onderzoek hebben Bleeker en
Mulderij (respectievelijk wo
nend in Baarn en Utrecht)
aanbevelingen gedaan voor
onder andere architekten. ste
debouwkundigen en beleids
makers, over hoe je dat nou
een beetje aardig kunt gaan
inpassen in de praktijk. Want
Hans Bleeker en Karei Mulde
rij vinden dat er te veel we
tenschap om de wetenschap
wordt bedreven. Ze missen
nogal het precieze belang van
een onderzoek voor de prak
tijk. „Pedagogisch onderzoek
moet helpen, moet praktische
consequenties hebben en je
moet er iets mee kunnen
doen".
Collega's van Bleeker en Mul
derij noemen hun onderzoeks
methode op z'n minst „ge
durfd". De belangrijkste kri
tiek geldt de pedagogische, dus
opvoedkundige waarde ervan.
„Dat is natuurlijk het moeilij
ke van deze dingen", zegt
Bleeker. „In ons vak is het
meer een kwestie van kiezen.
Wij vinden het erg belangrijk,
dat je kunt terugkijken op een
leuke jeugd. We denken dat
dat een hele belangrijke basis
is om je later als volwassene
prettig t^ voelen. Iets van: je
bent maar één keer kind, dus
laten we daar dan ook iets van
maken. Aan de andere kant
kun je heel concreet dingen
aangeven. Bij het bouwen van
hutten laten we zien dat het
niet alleen gezellig en leuk is.
maar dat je daar ook een hele
hoop dingen in ervaart die je
later als volwassene ook zult
ervaren. Je krijgt enig tech
nisch inzicht, doet materiaal
kennis op, je werkt samen
(wie neemt de leiding, hoe los
je ruzies op?), je maakt een
produkt en daar ben je trots
op. Dat zijn dingen die later
ook belangrijk zijn en die je
dus pedagogisch heel positief
waardeert. Net zoals verstop
pertje spelen. Dat zijn geen
kinderachtige dingen, maar
vreselijk belangrijk voor kin
deren. Niet dat iedereen móet,
maar de ruimte, de mogelijk
heid ervoor moet bestaan".
Relativeren
Waarbij ze nadrukkelijk zeg
gen ook hun eigen methode te
relativeren. „Wat wij doen
vinden we net zo weinig of net
zoveel waard als wat weten
schappers doen die op een wat
klinischer manier werken. Je
komt ook wetenschappers te
gen die onderzoek naar kinde
ren doen vanuit een verdekte
positie. Die kijken naar wat
kinderen doen en werken dat
vervolgens uit vanachter hun
bureau. Dan bewijzen ze bij
voorbeeld dat kinderen vaker
schommelen dan in de zand
bak spelen. Wij zeggen dan:
dat kan best waar zijn. maar
dat is niet zaligmakend. Je
moet ook eens naar kinderen
toe durven lopen, op je knieen
gaan zitten en vragen waarom
ze op die schommel zitten.
Maar dat is niet wetenschap
pelijk, wordt er dan gezegd.
Onzin, de regels voor wat we
tenschappelijk mag zijn of wat
daarvoor doorgaat, staan niet
vast voor nu en de eeuwig
heid. Die regels zijn door men
sen bedacht. Wat nu als we
tenschappelijk wordt gezien,
hoeft dat toch over vijftig jaar
niet per definitie nog te zijn".
DICK HOFLAND
Het proefschrift „Pedagogiek op je
knieén" van Hans Bleeker en Karei
Mulderij is in boekvorm te verkrijgen
bij uitgeverij Boom te Meppel
