]e Hoogeveensbrug: Decor voor de moord op student Van Schaak
*êM
Tien jaar Meddle
in Oud Ade
QV©r®ru99en
berken in Rijnland
r?-:)raten over media
ADEN/REGIO
CcidóeSou/uwt
WOENSDAG 3 OKTOBER 1984 PAGINA 5
Bruggen, we maken er allemaal zijn geen technische verhandelin-
gebruik van. Zeker i
i water- gen, maar historische verhalen
rvolgens
m gelijk
Inkomst Pe brug tussen de twee
Jelen van de Doelensteeg
jver de Doelengracht
)ntleent zijn naam aan
iet nabijgelegen Eva van
ioogeveenshofje. Nu dat
de kun- 10fje binnenkort na een
e^Elsé- ngrijPencie restauratie
iveer als nieuw zal staan
ie pronken, is dit aanlei
ding om ook iets over
deze brug te vertellen.
Dver het hofje en de per-
de her- i0on Eva van Hoogeveen
oor An- jn ^et eerstkomende
'lkan°en aummer van het tijd-
n begint thrift De Leidse Hofjes
n. CJP- ?en en ander gepubli-
inderen jeerd worden, zodat aan
logmade jje naamgeefster van de
dsspaar- [jrug hier geen aandacht
geschonken behoeft te
«moorden.
rijke stad als Leiden zijn het on- waarin een brug als leidraad
misbare schakels in het wegen- dient. De gegevens zijn verza-
net. Veel aandacht is er nooit aan meld door een werkgroep van
de Leidse bruggen besteed. De historisch geïnteresseerden, die
stilte rond de Leidse bruggen is veel van de geschiedenis van de
met de presentatie van het Brug- Leidse bruggen heeft uitgezocht,
genboek (waarvan de herdruk Samensteller is de begeleider van
momenteel te koop is) al gedeel- deze werkgroep, de heer P.J.M. de
telijk 'verstoord'. Het Gemeente- Baar van het Gemeentearchief,
archief aan de Boisotkade hoopt Kees van Herpen tekent voor de
dit jaar de tentoonstelling „De eindredactie. De reprodukties
Leidse bruggen" te houden. Als zijn van fotograaf Wim van
inleiding op deze expositie ver- Noort. Vandaag verschijnt het
schijnt in deze krant een serie ar- tweeënvijftigste artikel in deze
tikelen over Leidse bruggen. Het serie.
laars gevonden, die zich nu in
De Lakenhal bevinden. Het
stuk ten noorden van de ver
lengde Doelensteeg en strek
kende tot aan de Gróenhazen-
gracht zal meteen een bestem
ming gekregen hebben ten
dienste van de overheid. Of
dit voor de Doelen was, blijkt
niet duidelijk.
Doelen
)e Hoogeveensbrug dateert
v «ogelijk uit 1389. Toen werd
t/itiet stadsdeel tussen Rapen-
'FfJpitrg en Witte Singel bij de
■mlf >tac* getrokken en de Groen-
luizengracht gegraven, de
Jll straat aan de oostelijke zijde
§111 Iran de Doelengracht aange-
Mlegd en de dwarsstegen (Doe-
|S|| lensteeg, Nonnensteeg, Kolf-
!®S makerssteeg en Blauwesteeg)
gerealiseerd. Wat er
terrein ten westen
poelengracht is gebeurd,
wordt uit de bronnen niet erg
duidelijk. Het stuk ten zuiden
yan de verlengde Doelensteeg
is al snel in beslag genomen
door het St. Catharinakloos-
van een ter, ook wel Groenendaal ge-
begint hoemd, dat al ir
1urAls vermeld. Op de
:afé ,,'t Bit klooster gestaan heeft zijn
in 1981 vijf bronzen kande-
De Doelen, de plaats waar de
schutters op een roos schoten,
bevonden zich voor 1389 aan
het eind van de St. Jorissteeg
buiten de stadsmuren: het Le
vendaal was toen nog een
stadssingel. De nieuw gegra
ven Geeregracht doorsneed
het terrein op een weinig ge
lukkige manier. Toch bleef in
ieder geval de handboog
schutterij, met als patroonhei
lige St. Sebastiaan, op de oude
plaats gevestigd tot 1477; de
toegang tot het terrein be
stond uit een lange laan aan
de oostkant van de Heren
straat, ongeveer waar de
Bloemistenlaan ligt. De voet
boogschutters, die een veel
zwaarder wapen hanteerden
(een kruisboog), waren al veel
eerder op het Doelenterrein
gevestigd, mogelijk al in 1426,
maar zeker in 1452. Hun pa
troonheilige was St. Joris; bei-
het de schuttersgilden hadden een
altaar in de Pieterskerk, waar
zij op 23 april respectievelijk
20 januari (St. Sebastiaan) hun
patroon herdachten en na af
loop feest vierden. Ook op Sa
cramentsdag (de tweede don
derdag van Pinksteren) en St.
Maarten (11 november) was
1415 wordt de hele schutterij in harnas
paraat en sinds 1507 ook nog
op de Ommegangsdag (de
zondag na Hemelvaartsdag),
wanneer zij in de processie
door de stad meeliepen.
Op de beide Doelen, de voor
ste gewijd aan St. Joris en de
achterste aan St. Sebastiaan,
werden gebouwen neergezet
waar men kon schuilen bij
drinken en later oók eten.
Ook werd daar vergaderd
door de hoofdlieden. Die ver
gaderingen hebben in de loop
der eeuwen het stadsbestuur
angst ingeboezemd; de schut
terij was in tijden van sterke
politieke gisting maar zelden
een echt betrouwbaar instru
ment. Omdat de leiding be
stond uit personen die niet tot
het stadsbestuur behoorden,
vaak ook geen kans hadden
er ooit toe te gaan behoren,
zoals de katholieke vaandel
drager Gerrit Dou (de beken
de schilder uit de zeventiende
eeuw), zette het schutterijbe-
stuur zich vaak in voor de
naar verandering strevende
partij.
Ook in 1566 was dat het geval
met de beeldenstormdoor het
slappe optreden hiertegen
werden de schuttersgilden in
1567 op bevel van de land
voogdes ontwapend. Na 1572
werd er toch weer een schut
terij opgericht om tegen de
Spanjaarden te vechten: de
nieuwe organisatie kreeg in
1578 definitief vorm en telde
enige honderden manschap
pen. Omdat de schutters zelf
hun vuurwapen of piek en
enige beschermingsstukken
zoals een metalen stormhoed
moesten kunnen betalen, be
hoorde alleen de bovenlaag
van de stadsbevolking ertoe.
Boogstukken
Uit 1578 dateert ook het eer-
milieu- Het terrein van de Doelen met de brug tussen de twee Doelenstegen: detail uit de stadsplatte-
•ducatie grond van Hans Liefrine, 1576.
ste bericht over de brug die
toegang tot de achterste Doe
lensteeg gaf. Bij een inspectie
op 15 april werd geconsta
teerd dat van deze stenen
brug zes blauwe stenen (wel
licht boogstukken) los lagen;
deze moesten vastgemetseld
en met krammen bevestigd
worden. Dit zal wel gedaan
zijn. Een volgende beurt
kreeg de brug in 1658. Toen
werd ook de ingangspoort in
de Achterste Doelensteeg van
de St. Jorisdoelen vernieuwd
en mogelijk tegelijkertijd de
toegangspoort van de St. Se-
bastiaansdoelen dichtgemet
seld, omdat de sloot tussen de
twee terreinen in 1618 ge
dempt was, was die laatste
niet meer nodig. Op 28 april
1658 besloot het stadsbestuur
de brug even breed te maken
als de Doelenstegen; ondanks
de mindere duurzaamheid is
hij toen naar het zich laat
aanzien in hout uitgevoerd.
Een bestek hiervan is echter
niet gevonden. Als opzichter
bij het maken van de poort
fungeerde Willem van der
Helm; wellicht heeft deze ook
bemoeienis gehad rriet de
bouw van tien huisjes aan de
Doelensteeg op het Doelenter
rein in dat jaar.
De vernieuwde brug heeft
het, ondanks het zeer inten
sieve gebruik dat er van ge
maakt werd, uitgehouden tot
1728. Op 11 februari machtig
de het stadsbestuur de treso-
rier-extraordinaris (het hoofd
van openbare werken) om tot
vernieuwing over te gaan. Dit
zal zich tot het simpel vervan
gen van het brugdek met de
liggers beperkt hebben. Er is
in ieder geval geen bestek
van gevonden, zodat het stad-
spersoneel het karwei uitge
voerd zal hebben. Deze ver
nieuwing zal wenselijk ge
worden zijn door het aan
brengen van een nieuw ijze
ren hek in de toegangspoort
van de St. Jorisdoelen. Dit
3.69 meïer hoge hek, met
fraai smeedwerk (onder meer
pijlen) versierd, werd op 23
augustus 1727 aan Gerrit
Stierman aanbesteed voor 3
stuiver 8 penningen per ver
werkt pond ijzer (Amster
dams gewicht); Stierman ont
ving 491-15-0.
Militairen
Het terrein bleef dienst doen
voor een in kwaliteit afzak
kende schutterij. Bij de volks
beweging om Willem IV tot
erfstadhouder benoemd te.
krijgen en de belastingver
pachtingen vervangen te zien
door - inning, betoonde hij
zich in 1748 weinig betrouw
baar. Daarom kwam de stads
verdediging steeds sterker in
handen van militairen. Het
gebouw van de Achterste
Doelen was in 1732 gesloopt,
waarna in 1748, 1766 en voor
al 1772 grote stalcomplexen
gebouwd werden. Na 1780
(het uitbreken van de Vierde
Engelse oorlog) en 1787 (de
burgeroorlog waarbijde pa-
Doelengracht
met de Hooge
veensbrug als
toegang tot het
terrein van de
Doelen
kazerne; foto
Schnabel, ca
1926.
verdreven werden)
de militairen er heer
1795 werd de
schutterij zelfs geheel opgehe
ven, al ontstond kort nadien
toch weer een Gewapende
Burgermacht.
In 1794 deed zich echter een
vervelend incident voor. Pal
voor de Hoogeveensbrug
stond op zondagochtend 2
maart een menigte te kijken
naar de voor een zondag on
gewone exercities van een ge
deelte van de ruiterij van het
regiment van de luitenant-ge
neraal Stavenisse Pous. De
commandant, majoor L.E. van
de Graaff, gaf bevel zich te
verwijderen öf buiten het ter
rein óf in de herberg op het
terrein. Van een drietal stu
denten koos er een voor de
eerste en een voor de tweede
mogelijkheid. De derde, Sa
muel van Schaak, aarzelde
even en zei onder het weglo
pen een paar onschuldige
woorden in het Frans tegen
de majoor. Deze vatte ze wel
licht verkeerd op, trok zijn sa
bel en gaf een slag die de
^wang van Van Schaak van
steld om de majoor voor het
gerecht te krijgen. Door een
aardig staaltje van klassejusti-
tie, waartegen de oude privi
leges van de Universiteit niet
veel vermochten, mislukte dit
echter, al kreeg de majoor
huisarrest in Den Haag. Toen
hem daar het bericht bereikte
dat Van Schaak na een lijden
van zeven dagen bezweken
was, deserteerde hij onmid
dellijk. Deze affaire leidde in
die woelige tijden tot een on
gehoorde publiciteitsactie,
waarbij de hartstochten goed
loskwamen. Voor ons die bij-
later leven
komt het als zwaar overtrok- KurSSSlCrS
ken over, maar het hele land
gistte toen geweldig. De
tus (bij het Paterstraatje). De
bebouwing werd gesloopt en
vervangen door een rij wo
ningen voor gehuwde militai
ren, stallen, een gymnastiek
zaal en een hoefsmederij. Vol
gens het onderschrift onder
een afbeelding van de poort
uit 1658 van de St. Jorisdoe
len zou deze in 1844 afgebro
ken zijn, maar erg logisch is
dat niet; in de rekeningen is
er ook niets over te vinden.
Mogelijk is de poort al in 1826
verdwenen. Of de brug toen
ook een beurt gehad heeft,
blijkt niet.
Dit
»r openhaalde,
de studenten niet
alles werd in het werk ge-
denten hebben hun overleden
„medebroeder" herdacht door
in de Pieterskerk een monu
ment voor hem op te richten.
Vanaf 1808 werden er grote
kazernegebouwen op het Doe
lenterrein gebouwd, hetgeen
in 1817 resulteerde in een
overdracht van het terrein
aan het Rijk. Dit bouwde er in
1820 en 1823 nog een aantal
kazernes en stallen en kreeg
zelfs in 1826 de achterste Doe
lensteeg en de bebouwing ten
zuiden ervan tot aan de Hor-
De Doelenkazerne heeft heel
wat bewoners gehad. Waren
het eerst kurassiers, daarna
kwamen er lanciers, van ca.
1844 tot 1855 infanteristen,
daarna rijdende artillerie en
vanaf 1869 huzaren. Vanaf
1907 was er weer veldartille
rie, terwijl de bekendste be
woner het vierde regiment in
fanterie was. Van 1950 tot
1978 was er de Kokschool ge
vestigd. Over de brug zijn we
in die periodes niet erg goed
ingelicht. Het is slechts be
kend dat Gerrit Plomp op 10
juni 1802
dek van drieduims planken
(bijna 8 centimeter dik) te le
veren, terwijl een eeuw later,
op 12 mei 1902, het vernieu
wen van de brug voor ƒ515,-
aan J. van Polanen aanbe
steed werd. Het werd toen
een brug met ijzeren liggers
en troggewelfjes, een door-
vaartwijdte van 2.82 meter en
een door vaarthoogte van 1.16
De meest recente beurt heeft
de brug in 1981 gekregen. De
doorvaartwijdte werd toen
3.30 meter, de hoogte bleef
hetzelfde. De toen aange
brachte stalen liggers van 3.90
meter lengte wogen samen al
553 kilo. De gietijzeren ko
lommen van het hek werden
herplaatst, nu met nieuwe sta
len hekken. Op de kolommen
bevindt zich een vrij doelloze
kapconstructie, nu van Regi-
na Mahonie multiplex en Bi-
lingahout gemaakt. Dit hout
wordt van zo goede kwaliteit
geacht dat het er, hoe doelloos
de kapconstructie ook is, toch
heel wat jaren tegen moet
kunnen. Dat geldt ook voor
de brug, al wordt die niet
meër door militairen, maar
door studenten belopen.
'gheem- ^RTEGENWOORDIGING IN OMROEP RIJNLAND
zoveel
dt ver-
SSENHEIM „Wij staan
de drempel
.MOKER
de "k'o- i>'nsel vanuit dat de c
ond in 'at'e zowel binnen de ker-
,a> )n) als tussen de kerken en
samenleving voor verbete-
vatbaar is", aldus luidt
t motto van de bijeenkomst
f morgenavond in de Pan-
^rëV"ni%iuskerk in de Sassenheim-
Hoofdstraat wordt gehou-
ii. Het doel is de plaatselijke
'"h 3ft f ™en dichter bij de mensen
schrift %rengerii voorai omdat in de
eigenlijk alleen bericht Kabelkrant
over generale synodes,
{paus en de bisschoppen. Tij
deze bijeenkomst zullen
vertegenwoordigers van
kerken worden aangewe-
plaats te nemen in het
van Omroep Rijnland.
Henk Kouwenhoven en drs.
Ben Frie van het katholieke
mediacentrum in Zeist zullen
spreken over mediavorming
en -training van uit een chris
telijke levensbeschouwing.
Naar aanleiding van de bijeen
komst zullen drie werkgroe
pen in het leven worden ge
roepen, één voor de pers, één
voor de omroep en nieuwe
i de
tijd"
eiden
ils ik
'tegenwoordigers van di-
kerken in Rijnland spre-
in Sassenheim daarom
MOKER, het Media
a Jerleg van Kerken in Rijn-
fidêfd' Leiden, Hillegom, Kat-
z-ethoudf. ..fjeid.eTrdo';P'.., Lisse,
ngsclausipn^wjk' Noordwijkerhout,
Dan wopstêeest- Rijnsburg, Sassen-
j opnieuf01, Valkenburg, Voorhout,
Ttphpctiiiorschoten, Warmond en
heb pterwoude. Het is een initia-
Trouwe# van mr- Rtitger van Bas-
met Zor Batenburg. Hij zal een in-
al ie wePn6 houden over kerk en
ander gfimunicatie in Rijnland en
„De
wordt gesproken is' de tijd
de nieuwe communicatievor
men zoals lokale omroep en
kabelkrant. Vandaar dat ker
ken zich vertegenwoordigd
willen zien in de Omroep
Rijnland. Verder zal men zich
morgenavond buigen over de
relatie kerken en media, de
omgang met en vorming van
eigen media vanuit de eigen
geloofsovertuiging, de vaardig
heid in het leveren van bijdra
gen aan de lokale pers, paro-
chibladen en het maken van
eigen programma's. Ook wil
men praten over een kerktele
foon: het verspreiden van in
formatie door en over kerken
door middel van een lokale
kabeltekst of -krant, video
banden en bibliotheken.
-
- yrir-s
Bestuursleden en leden voor het soosgebouw van Meddle.
OUD ADE „Wij organiseren pas iets als we het kun
nen betalen". Dat is volgens het bestuur van jongeren-
sociëteit Meddle in de Oud Adese Blijverspolder de
formule waarop de soos alweer zo'n tien jaar lang suc
cesvol draait. „Die financiële strop van achtduizend
gulden, opgelopen tijdens het deze zomer verregende
Meddlefestival, waren we dan ook direct weer te bo
ven", aldus penningmeester Jos van der Pouw Kraan.
Meddle, met het record-aantal van 250 enthousiaste leden viert
haar tweede lustrum eigenlijk al het hele jaar. De belangrijkste
jubileumactiviteiten zijn echter in de komende drie maanden.
Vanaf aanstaande zondag organiseert het Meddle-bestuur onder
aanvoering van penningmeester Jos de „Doldwaze top elf". Dat
is een serie spelen waarmee een wisselbeker kan worden ge
wonnen. Hoefijzer gooien, biels zagen, spijkerslaan en spijker-
schieten (met behulp van een elastiekje), fietsen op hometrai
ners, guldens stapelen (wie de hoogste stapel maakt, mag het
geld houden), handje drukken, ringwerpen, crossfietsen in de
roos (op héél kleine fietsjes), baksteen heffen en beschuit fluiten,
staan op het programma.
Beschuit
De activiteit beschuit fluiten heeft enige toelichting nodig: men
neme een beschuit, proppe het naar binnen en wie het eerst kan
fluiten, heeft gewonnen. Het bestuur van Meddle overweegt
verder een jamsession te organiseren. Bij die gelegenheid kan
iedereen die een muziekinstrument bespeelt, zich tokkelend,
toeterend, drummend, blazend of pingelend uitleven.
Aan het einde van dit jaar wordt als afsluiting van de jubileu-
maktiviteiten een ledenfeest gehouden met een officiële receptie
voor leden, oud-leden, leveranciers, en andere contactpersonen.
