KONINGIN MARGRETHE II
Finale
Russen trekken Finland binnen als Denen raketten plaatsen
Nederlands
staatsbezoek aan
Denemarken
temperamei
vol, tg
artistiek zeetel
begaafd fc
Zestig-plussers
half werk,
half pensioen
Koningin Beatrix en prins Claus
brengen van maandag 8 tot en met
woensdag 10 oktober een staatsbe
zoek aan Denemarken, waar zij, in
het dertig kilometer buiten Kopen
hagen gelegen zomerpaleis Fre-
densborg, de gasten zullen zijn van
koningin Margrethe II en prins
Henrik. Onze verslaggever Dries
Scheepstra reisde voor het konink
lijk paar uit naar Denemarken om
al vast wat impressies te kunnen
geven. Hij had een informeel ge
sprekje met de koninklijke familie
en ontmoetingen met de minister
president, enkele ministers en
woordvoerders van de oppositie.
r intaan
burge
Bij referendum van 1953 werd de
Deense grondwet zodanig gewij
zigd, dat troonsopvolging in de
vrouwelijke lijn mogelijk werd.
Kroonprinses Margrethe was toen
13 jaar.
KOPENHAGEN Ook Dene
marken kent het probleem van
een krappe arbeidsmarkt en een
uitzonderlijk grote jeugdwerk
loosheid. Minister Palle Simonsen
heeft er al van verschillende
kanten tegenaan gekeken. Hij
was namelijk eerst minister van
sociale zaken en is tegenwoordig
bewindsman op financiën. Een
oplossing voor het probleem heeft
hij ook niet achter de hand, maar
hij sleutelt wel aan een plan dat
het signaleren waard is: half
werk en half pensioen voor oude-
De pensioengerechtigde leeftijd is
in Denemarken zevenenzestig
jaar. Het aantal werkenden tus
sen de zestig en zevenenzestig is
erg groot en door al deze mensen
een halve baan te geven, komt de
andere helft aan hele banen vrij.
Het inkomen van de ouderen zou
dan vijftig procent van het huidi
ge loon moeten bedragen, plus
een nader te bepalen percentage
van het halve pensioen.
Het plan is nog lang niet rond,
maar zowel in werkgevers- als
werknemerskringen staat men er
niet onwelwillend tegenover. De
minister wil de invulling van de
vijftig procent werktijd zoveel
mogelijk vrij laten. Het kan dus
zijn dat straks twee werknemers
van tussen de zestig en zevenen
zestig de werkdag of -week gaan
verdelen; men zal eventueel ook
kunnen kiezen voor een maand
werken en een maand vrij. In
theorie zit het er zelfs in, dat men
een jaar wel en een jaar niet
werkt. Uiteraard afhankelijk van
het soort werk.
Denemarken kent sedert septem
ber 1982 na tientallen jaren so
ciaal-democratische kabinetten
een regering van merendeels
conservatieven en liberalen. Mi
nister-president is sedert januari
de conservatief Poul Schlüter, die
een fervent voorstander is van
bezuinigingen tot het uiterste en
die dan ook al menig impopulaire
maatregel op zijn naam heeft
staan. Al heeft zijn kabinet, dank
zij de lichte opleving van de we
reldeconomie, de wind een klein
beetje mee, toch zijn vriend en
vijand het erover eens, dat de
Schlüter-aanpak werkt.
Dat moet zelfs de woordvoerder
van de sociaal-democratische op
positie, oud-minister (op verschil
lende posten) Ivar Nörgaard toe
geven. Hij zal de laatste zijn om
te beweren dat er niet bezuinigd
moet worden, maar de manier
waarop de regering-Schlüter dat
doet, keurt hij ten enenmale af.
Met name - „en dat is dan maar
één voorbeeldje" de eerste
ziektedag voor eigen rekening (in
Denemarken dus al een feit) is
hem een doorn in het oog.
ZATERDAG 29 SEPTEMBER
De Deense
koningin
houdt,
evenals
Beatrix, van
hoedjes.
Voor elke
gelegenheid
heeft zij een
ander
hoofddeksel.
Slechts
eenmaal
werd die
keuze door
een ander
bepaald,
toen zij als
jonge vrouw
een
opleiding
volgde bij de
Deense
luchtmacht
(foto links).
.Jeugdherinnering van de koninginnen Beatrix en Margrethe, toen res
pectievelijk 19 en 18 jaar oud.
Tekening van koningin Margrethe voor Tolkien's „In de ban van de
ring."
Zou de Deense grondwet in 1953
niet bij referendum zodanig gewij
zigd zijn, dat troonsopvolging in de
vrouwelijke lijn mogelijk was ge
worden, dan was Margrethe moge
lijk een toekomst tegemoet gegaan
als archeologe of, nog waarschijnlij
ker, beeldend kunstenares. Ze
heeft zich althans met name als il
lustratrice ontwikkeld tot een ni
veau, dat duidelijk boven het ama
teuristische ligt.
Onder het pseudoniem Ingahild
Grathmer illustreerde zij na de
nodige correspondentie met de au
teur op een zeer originele ma
nier Tolkien's „In de ban van de
ring". Kritici van naam daarover
(terwijl ze nog niet wisten wie de
werkelijke maakster was): „Opmer
kelijk door z'n aparte benadering
en z'n mengeling van abstractie en
gestyleerd naturalisme".
Een paar jaar later illustreerde zij
even opmerkelijk, maar wel weer
heel anders, een van de'oudse he-
roische gedichten in de Deense
taal. En Koningin Margrethe heeft
ook als naaldkunstenares uitzon
derlijke creaties op haar naam
De eerste officiële foto van het Deense koninklijk paar, na 'de troonsbestijging van Margrethe in 1972.
Drie jaar geleden verscheen bij een
toonaangevende uitgeverij een
Deense vertaling van „Tous les
hommes sont mortels", een van de
eerste werken van Simone de
Beauvoir. Het is zoiets als een his-
torisch-filosofische novelle, die de
lezer terugvoert in de geschiedenis
om hem duidelijk te maken dat het
denkbeeld van een ideale maat
schappij een fictie is. Op de titelpa
gina van het boek werd vermeld,
dat het een vertaling gold van de
hand van H. M. Vejerbjerg. Een
paar maanden later lekte uit, dat
de werkelijke vertalers twee men
sen waren: koningin Margrethe II
en haar in Frankrijk geboren echt
genoot.
Goede contacten
De Deense koningin huwde in
1967, toen ze dus nog prinses was,
de in Londen werkzame Franse di
plomaat Henri Marie Jean André
graaf de Laborde Monpesat. Hij
werd prins Henrik van Denemar
ken en is inmiddels vijftig jaar. Het
koninklijk paar heeft twee zoons,
kroonprins Frederik (16) en prins
Joachim (15).
In 1975 brachten koningin Margre
the en prins Henrik een
zoek aan Nederland. En nu
dan het eerste staatsbezoek
ningin Beatrix en prins Cl
Denemarken voor de deur.
gin Margrethe zegt er
naar uit te kijken, ook en
'omdat ze goede contacten
houdt met de Oranjes.
Omdat ze elkaar niet veel zie
vanzelf de vraag hoe die
dan wel worden
„Niet per brief", zegt
Margrethe, „maar een telel
goede diensten bewijzen,
het om internationale
KOPENHAGEN Denemarken
staat niet op de nominatie voor de
plaatsing van middellange af
standsraketten. Een van de rede
nen zou wel eens kunnen zijn, dat
Rusland er een aanleiding in zou
vinden om Finland te bezetten
Zo'n invasie zou zonder slag of
stoot kunnen gebeuren, want na de
tweede wereldoorlog is de Finnen
door de Russen een verdrag opge
legd, dat de laatsten het recht geeft
om het rode leger de Fins-Russi
sche grens over te sturen, zodra
Moskou zich in het Baltische gebied
bedreigd voelt.
De Denen houden terdege reke
ning met het bestaan van dit ver
drag, zeker als het om veiligheids
zaken gaat. Ze lijken nogal eens
dwars te liggen in Europees ver
band, maar hun soms wat eigenzin
nige houding is dikwijls voor een
belangrijk deel te verklaren door
bedachtzaamheid.
„Het is niet aan ons te kiezen tus
sen de beide supermachten", zegt
de premier, „maar realiteit is na
tuurlijk, dat we al sedert 1949 tot
een alliantie behoren, die met één
van hen een bondgenootschap
vormt". Denemarken gaat er, dat is
zonder meer duidelijk, voor alles
van uit, dat zeker in het Baltische
gebied voorzichtigheid de moeder
van de porseleinkast is. Niet zo
verwonderlijk, want langs de kust
van het eiland Seeland waar, in en
om de hoofdstad, verreweg de
meeste Denen wonen, wordt wel
haast voordurend zoiets als een oos
telijke dreiging ervaren. Niet al
leen in de vorm van dag en nacht
op de loer liggende Russische oor
logsschepen, maar ook van eska
ders bommenwerpers, die dagelijks
opdoemen uit het oosten om bij Ko
penhagen af te buigen naar het zui
den en vervolgens aan te koersen
op de Duitse zonegrens. En Russi
sche duikboten wroeten heus niet
alleen veelvuldig in de zeebodem
onder de Zweedse wateren.
De Deense voorzichtigheid is te
meer begrijpelijk als men de strate
gisch uitermate belangrijke positie
van het kleinste der Scandinavi
sche landen in aanmerking neemt.
Samen met Noorwegen (ook
NAVO-lid) beheerst het de toegang
tot, of liever de uitgang van de
Oostzee. En vanwege de nauwe
doorgang tussen Seeland en het on
gebonden Zweden, is het als geen
ander westelijk georiënteerd land
in staat noordelijke scheepvaartbe
wegingen van Rusland en zijn sa
tellieten te controleren.
Medio mei bevroor het Deense par
lement de bijdrage van bijna zes
tien miljoen gulden aan de plaat
sing van 572 raketten in West-Eu
ropa (maar dus niet in Denemar
ken zelf). Een zeer merkwaardige
manoeuvre. Immers, de socialisti
sche oppositie, gesteund door de ra
dicaal liberale Venstre-partij (bij de
gratie waarvan de huidige minder
heidsregering in het zadel zit)
dwong de bevriezing af, terwijl de
zelfde sociaal-democraten hun fiat
gaven aan het Navo-plaatsingsbe-
sluit van 1979, toen ze nog, met de
huidige oppositieleider Anker Jór-
gensen als premier, aan de macht
waren.
Herstel economie
Premier Poul Schlüter heeft er
voor zijn kabinet geen halszaak
Illustratrice
van gemaakt. Het herstel van itenr
Deense economie (toch ook
belang van Europa) gaat hem irl gee
aan het hart dan de rakettenk* ie
tie. En dat Denemarken door enkt
toch wel wat
gelijk als een
lid wordt beschouwd,
FREDENSBORG „Majes
teit, u moet zich toch wel op
gesloten voelen in zo'n gou
den kooi". Stereotiepe ver
zuchting van een Nederlandse
journalist, als ter gelegenheid
van het komende staatsbezoek
van koningin Beatrix en prins
Claus een bescheiden persde
legatie door het Deense ko
ninklijk gezin in het zomerpa
leis Fredensborg wordt ont
vangen.
De reactie van koningin Mar
grethe (met een glimlach in
de richting van prins-gemaal
Henrik): „Dat valt best mee,
de ruimte tussen de tralies is
heus groot genoeg om er af en
toe even uit te breken". En
met enthousiasme vertellen
koningin en prins over de
Franse vakantiestek, waar ze
een paar maal per jaar als ge
wone mensen tussen gewone
mensen kunnen verblijven.
Hieruit mag geenszins worden af
geleid, dat koningin Margrethe II
(het oudste koningshuis ter wereld
kende een Margrethe I, die van
1397 tot 1412 niet alleen over Dene
marken maar ook over Noorwegen
en Zweden regeerde) haar konink
lijke plichten maar liever zou ont
lopen. In hofkringen kan men be
luisteren, dat ze juist een uitermate
hoge plichtsopvatting heeft.
Koningin Margrethe Alexandrine
Ingrid Thorhilder is geboren op 16
april 1940, op de dag af een week
nadat Hitler-Duitsland Denemar
ken binnenviel. De Deense konink
lijke familie bleef in Kopenhagen
en tijdens de bezetting heeft de
toenmalige koning Christiaan X de
Duitse zaak naar vermogen af
breuk gedaan.
Davidster
Van Margrethe's grootvader gaat
het verhaal, dat hij in die donkere
dagen elke morgen de Deense vlag
liet hijsen in zijn tuin. Dat zou een
kersverse Ortskommandant in het
verkeerde keelgat zijn geschoten.
Het ceremonieel moest acHterwege
blijven, anders zouden er Duitse
soldaten komen opdraven om de
vlag te strijken. Koning Christaan
zou hebben gereageerd: „Maar dan
stuur ik een soldaat om de vla{
weer te hijsen", waarop de Orts
kommandant liet weten die soldaat
dan zonder pardon te zullen laten
neerschieten. De koning: „Maar de
soldaat die ik stuur, dat ben ik
zelf". En het hijsen van de vlag zou
zijn doorgegaan.
Een indianenverhaal, waarvan on
bekend is hoe het in de wereld is
gekomen. Niet waar dus, dat weet
ook de huidige koningin heel ze
ker. Wél waar is, dat haar grootva
der dagelijks te paard een rit maak
te door de straten van Kopenhagen
en dat hij met dit gebaar (en vaak
ook met woorden) de bevolking
moed insprak.
Ook waar is en koningin Mar
grethe attendeert er met gerecht
vaardigde trots op dat koning
Christiaan X er mede toe heeft bij
gedragen, dat het joodse deel van
de Deense bevolking niet werd ge
tooid met een gele Davidster. Toen
de bezetter dat plan kenbaar maak
te, liet de koning weten dat hij dan
de eerste zou zijn, die zich met zo'n
ster in het openbaar zou vertonen.
De ster werd niet ingevoerd. Niet
temin werden ongeveer zesduizend
Deense joden het slachtoffer van
het nazi-regime.
Sterke wil
Koning Christiaan X werd in 1947
opgevolgd door koning Frederik
IX en toen deze in januari 1972
overleed, was de beurt aan zijn
oudste dochter Margrethe. Zo'n
troonswisseling gaat in Denemar
ken niet gepaard met een kroning
of ander ceremonieel. De eerste mi
nister leest op een bepaalde plaats
in Kopenhagen in het openbaar
een korte verklaring voor, dat is al
les. De inhoud van die boodschap
komt neer op: „De koning is dood,
leve de koning".
„De hulp van God, de liefde van
het volk, de kracht van Denemar
ken", onder dat motto besteeg de
toen 31-jarige vorstin de troon. Ze
was goed op haar taak voorbereid
en ontpopte zich als een tempera
mentvolle, artistiek zeer begaafde
persoonlijkheid met een sterke wil
en een eigen mening.
Heel Denemarken hangt niet voor
niets aan haar lippen als ze haar
door radio en televisie uitgezonden
nieuwjaarsboodschap uitspreekt. Ze
pleegt daarin bepaald geen blad
voor de mond te nemen, kan zelfs
heel scherp uit de hoek komen en
geeft er in elke passage blijk van
goed geïnformeerd te zijn en over
een uitstekend waarnemingsver
mogen te beschikken. Niet zelden
heeft, zo'n toespraak reeds positieve
effecten gesorteerd met betrekking
tot knelpunten in het maatschappe
lijk bestel van Denemarken.
Koningin Margrethe maakt nooit
gebruik van „ghostwriters". Ze
bouwt haar toespraken zorgvuldig
op, blijft tot het laatste moment
schrappen en aanvullen. Haar par
ticuliere secretaris Mogens Wahl:
„Ze weegt met name bijvoeglijke
naamwoorden op 'n goudschaaltje".
fcgft?ï:*->Xw
zorg zijn.
Daarnaast zien de Denen meer
in het op gang brengen en
van de Oost-West-dialoog
een uitgebreid 1
Juist voor de kleine landen
de sfeer tussen de supermachten
is verkild, de taak weggelegd' )ck,
optimaal contacten te onderhoud UB""
vinden regering en opositie. 'kte
