TAFEL
Massale belangstelling voor
bezoek van paus aan Canada
BTTïïTi
„Nazi's gebruikten anti-semitisme
om steun te krijgen van de massa"
ftzicl&e
£etdóc@otvtant
Joegoslavië stemt in met komst paus
kerk
wereld
Pax Christi wil hechte samenwerking vredesbewegingen en politieke partijen
OORLOGSMISDADIGER EICHMANN IN ONGEPUBLICEERD DAGBOEK:
Moeizame opgave
weer
Di
br
na
ACHTERGROND
MAANDAG 10 SEPTEMBER 1984 PAGIN
De regering van Joegoslavië heeft blijkbaar in principe inge
stemd met een bezoek van paus Johannes Paulus II aan het
land.
Dat valt af te leiden uit de boodschap van de paus aan het
nationale eucharistische congres, dat in het bedevaartsoord
Marija Bistrica bij Zagreb wordt gehouden. De boodschap is
zondag gepubliceerd. Joegoslavië zou het tweede Oosteurope-
se land zijn dat de paus bezoekt. In 1979 en 1983 bezocht hij
Polen. Eind augustus sprak de paus er in het openbaar zijn
leedwezen over uit, dat de Russische autoriteiten hem dit jaar
geen bezoek aan Litouwen hadden toegestaan.
Evangelist Billy Graham in Sovjetunie
De Amerikaanse evangelist Billy Graham is zondag voor een
twaalfdaags bezoek in de Sovjetunie aangekomen. Het is zijn
tweede bezoek aan de Sovjetunie. Tijdens zijn eerste bezoek
in 1982 verklaarde hij dat er een verrassende mate van gods
dienstvrijheid is. Deze opmerking kwam hem op veel kritiek
te staan. Zondag zei hij tot verslaggevers op het vliegveld in
Moskou dat zijn woorden toendertijd volkomen verkeerd zijn
uitgelegd. „Ik heb'
dienstvrijheid heb
kaan denkt dat er
moeilijkheden
kampen hebben
dat ik een grotere mate i
ngetroffen dan de gemiddelde Ameri-
Graham zei zich bewust te zijn van de
de christenen in de Sovjetunie te
Niets overtuigt mensen
met weinig verstand
zozeer, als dat wat ze niet
begrijpen.
Kardinaal de Retz
Naar schatting 300.000 perso
nen hebben gisteren ii« de Ca
nadese stad Quebec de mis
bijgewoond, die door paus Jo
hannes Paulus II aan het be-
De paus riep de Canadezen op
de menselijke waarden niet te
verliezen in dit tijdperk van
materialisme. „U zult weten
hoe u een nieuwe cultuur
moet ontwikkelen die het ei
gentijdse van Amerika inte
greert, terwijl zijn diepgewor
telde humaniteit blijft be-
waard,:, zo zei de paus.
De paus vloog met het specia
le pauselijke vliegtuig van de
Italiaanse luchtvaartmaat
schappij Alitalia naar Canada.
Onder een stralende zon land
de het toestel om vijf voor
half twaalf 's morgens plaat
selijke tijd op het vliegveld
Ancienne-Lorette, waar hon
derden mensen in afwachting
waren, onder wie de demis
sionaire premier, John Tur-
De paus kwam even later uit
het toestel en kuste de grond,
terwijl een eresaluut van 21
kanonschoten klonk.
In zijn aankomsttoespraak zei
Johannes Paulus dat hij was
gekomen als "pastor en broe
der" van de 11,4 miljoen ka
tholieken in Canada. Zij vor
men 43 procent van de 25 mil
joen Canadezen.
De paus verklaarde met na
druk dat hij zijn eerste bezoek
aan Canada bracht als geeste
lijk leider en niet als staats
hoofd. „Mijn woord heeft niet
de pretentie het antwoord te
zijn op al uw vragen of zich te
stellen in de plaats van uw'
zoeken", zei hij.
„Ik groet u, Québec, eerste
kerk in Noord-Amerika, eer
ste getuige van het geloof, u
die het kruis hebt opgericht
langs uw wegen en die het
evangelie hebt verbreid door
dit gezegende land", aldus de
paus.
De gouverneur van Canada,
Jeanne Sauve, zei dat haar
land de paus verwelkomde als
profeet.
„Meer dan enige andere he
dendaagse leider hebt U de
oorzaken blootgelegd van
onze universele zorgen. U
roept uit dat God niet dood is
en dat de pijn die we elkaar
doen, voortvloeit uit onze on
macht het primaatschap van
de ziel te behouden en de
geestelijke essentie van het
zijn te vatten".
Langs de wegen en straten
van vliegveld naar de stad
stonden duizenden belangstel
lenden, van wie velen met
vlaggetjes, de paus toe te jui
chen. Er waren strenge veilig
heidsmaatregelen getroffen
langs de route, die het voer
tuig van de paus volgde. Voor
de bescherming van de paus
tegen wie in Canada be
dreigingen zijn geuit zijn
de uitgebreidste veiligheids
maatregelen genomen uit 's
lands geschiedenis. Vorige
week maandag ontplofte in
het Centraal Station van
Montréal een bom, waarbij
drie personen werden gedood
en ruim veertig gewond.
Enkele uren na zijn aankomst
in Quebec-stad liet de paus
weten dat hij tijdens zijn reis
van twaalf dagen zijn afkeer
van het huwelijk voor pries
ters naar voren zal brengen.
Op een bijeenkomst in de ka
pel van het seminarie van
Quebec riep hij priesters en
t op celibatair te leven.
De paus omarmt een meisje in klederdracht bij zijn aankomst
op het vliegveld.
Het bestuur van de ka
tholieke vredesbeweging
Pax Christi Nederland
wil een hechte samen
werking binnen het „Ko-
mité Kruisraketten Nee",
waarin vredesbewegin
gen en politieke partijen
samenwerken die de
plaatsing van kruisraket
ten op Nederlands grond
gebied afwijzen. Het be
stuur hield vrijdag en za
terdag een beleidsweek-
end, waarin werd gedis
cussieerd over de plannen
voor de komende tijd.
Het bestuur van Pax Christi
meent, dat het politieke debat
over de kruisraketten een
nieuwe impuls moet krijgen.
Zo zou het Nederlandse kabi
net voor zijn besluit om voor-
lopig geen kruisraketten te
plaatsen medestanders moe
ten zoeken binnen de NAVO.
Voorts zou het bij een even
tueel besluit tot plaatsing van
kruisraketten geen internatio
naal verdrag mogen sluiten.
Zo'n verdrag zou het interna
tionaal recht misbruiken door
het besluit van het huidige
kabinet vast te leggen voor
toekomstige kabinetten. Daar
mee zou het internationaal
recht een middel worden om
de Nederlandse bevolking in
het gareel te krijgen, een gang
van zaken die ernstig afbreuk
zou doen aan de hoge waarde
die het internationaal recht
nu heeft, aldus het Pax Chris-
ti-bestuur.
Volgens Pax Christi zou Ne
derland een eerste stap tot
ontwapening moeten zetten
door zijn voorraad conventio
nele en nucleaire wapens niet
uit te breiden.
Pax Christi wil het komende
jaar invloed proberen uit te
oefenen op de totstandkoming
de
de a
lezingen i
de
Tweede Kamer, die
schijnlijk in 1986 worden ge
houden. Daarbij zullen de dis
cussie in de vredesbeweging
over de toekomst van Europa
en het kerkelijk spreken over
vredesvraagstukken een grote
rol spelen.
Het Pax Christi-bëstuur be
sloot voorbereidingen te tref
fen voor een landurig educa
tief project waarin de relatie
tussen ontwapening en ont
wikkeling centraal staat. Pax
Christi heeft de bisschoppen
eerder dit jaar gevraagd een
nieuwe brief te schrijven over
gerechtigheid en vrede, waar
in meer aandacht aan het ver
band tussen ontwapening en
ontwikkeling wordt besteed
dan in hun brief van juni
1983. Tot nu toe hebben de
bisschoppen nog geen positie
ve reactie op dit verzoek ge
geven.
Het bestuur van Pax Christi
besloot tenslotte om zich bij
het komende bezoek van de
paus aan Nederland te pre
senteren aan het „brede inter
nationaal publiek" dat inte
resse heeft voor de ontwikke
lingen in de Nederlandse ka
tholieke kerk.
Tijdens de ledenvergadering
van Pax Christi, 20 oktober in
Utrecht, wordt oud-minister
J. van Kemenade voorgedra
gen voor de functie van vice-
-voorzitter van Pax Christi
Nederland. Hij wordt de op
volger van oud-minister
F. Trip, die zes jaar vice-
- voorzitter van Pax Christi is
geweest.
Runderlapje met
andijvie en
aardappelen
pruimengruwel
Voor twee personen: 350 g
doorregen runderlappen
(of riblappen of sucadelap-
pen), 50 g margarine, zout,
stukje ui, laurierblad,
kruidnagel, mosterd (een
deel van het vlees is voor
donderdag):
750 g andijvie, zout, 10 g
bloem, 1 dl melk, 5 g mar
garine, nootmuskaat;
0,5 1 kg aardappelen
0,5 liter water, 50 g gerste-
vlokken (reformartikel),
pijpkaneel, 250 g pruimen,
suiker en citroensap naar
smaak (de pruimengruwel
is voor twee dagen).
Schroei het vlees aan twee
kanten dicht in hete marga
rine en bak het bruin. Tem
per het vuur sterk, voeg zo
Veel lauw water toe dat het
erge bruisen minder wordt
en doe er kleingesneden ui,
'n stukje laurierblad met
daarin een kruidnagel gesto
ken en wat mosterd bij. Stoof
het vlees op een kleine pit
mals in ongeveer drie uren.
Gebruik eventueel een hoge
drukpan voor het stoven, het
vlees is dan in ongeveer een
uur klaar. Bewaar de helft
van het vlees in de jus tot
donderdag voor hachee.
Spoel de hele kroppen andij
vie zo schoon mogelijk en
snijd ze dan in repen van
twee a drie centimeter. Was
de groente tot het laatste
spoelwater geen zand meer
bevat en laat ze daarna op
een vergiet uitlekken. Zet de
andijvie op met aanhangend
water en weinig zout, laat ze
slinken en daarna in onge
veer een kwartier gaarko
ken. Meng in een pan bloem,
melk en margarine, breng
het mengsel roerende aan de
kook, laat de saus even door
koken en meng er vervol
gens de uitgelekte andijvie
door. Maak de andijvie af
met zout en strooi er noot
muskaat over. Kook de ger-
sfevlokken in een kwartier
gaar in het water met pijpka
neel en warm dan nog even
stukjes pruim mee. Breng de
gruwel op smaak met ci
troensap en suiker. Gebruik
morgen ongeveer tweederde
van de gruwel en bewaar de
rest tot overmorgen.JEAN-
NE
TEL AVIV Adolf
Eichmann hield er gedu
rende zijn proces in 1961
bijzonder cynische idee
ën over het anti-semitis
me op na. In zijn tot nu
toe nog niet gepubliceerd
dagboek, dat Eichmann
bijhield tijdens zijn pro
ces in Israël, schreef hij
dat het anti-semitisme
vooral „een middel was
geweest om de nazi's de
steun van de grote mas
sa's te bezorgen".
Het dagboek, dat in 1979 door
het Westduitse rijksarchief is
aangekocht van Eichmanns
Westduitse verdediger, is ter
beschikking 'gesteld aan de
Israëlische onderzoeker Wim
van Leer. Die is bezig met
een onderzoek naar het func
tioneren van de SS, het elite
korps van de NSDAP.
Eichmann was de man die
tijdens de Tweede Wereld
oorlog de deportatie van jo
den naar concentratiekam
pen organiseerde. Hij werd
destijds door Israëlische
agenten uit Argentinië ont
voerd. Meteen daarop werd
hij in Jeruzalem berecht.
Eichmann werd ter dood
veroordeeld en opgehangen.
Een van zijn dagboekaante
keningen luidt: "Tijdens de
interne machtsstrijd in het
Reich, speelde de strijd tegen
de joden een ondergeschikte
rol... Het was het zout in de
pap". Verder schreef hij:
"Wat is het woord jood op
zich al een heerlijk begri-
p...Een katalysator voor zo
vele zaken die zelfs de groot
ste domkop kon begrijpen-
...Dat de jood niet meer en
niet minder verantwoordelijk
was voor de dingen (in Duits
land) en dezelfde schuld had
als iedereen kon je beter niet
zeggen".
Mening en levensbe
schouwing
Volgens Van Leer toont het
dagboek aan, dat Eichmann
in de nachten van het proces
wanneer hij de slaap niet kon
vatten, „over alles en nog
wat schreef". „Hij legde in
zijn dagboek zijn mening en
levensbeschouwing neer. Hij
probeerde te begrijpen wat
de mensheid en de bescha
ving was overkomen", aldus
Van Leer.
"Je hoefde je niet erg in de
geschiedenis te verdiepen,
hetgeen voor de massa toch
al een vervelende zaak was.
Klonk in die tijd (de jaren
dertig) het antisemitisme niet
in ieders oren door?", aldus
Eichmann met een verwij
zing naar antisemitische
Duitse theoretici.
Het dagboek bevindt zich on
der de stukken van Eich
manns raadsman, Robert
Servatius, wiens familie ze
na zijn overlijden verkocht
aan het Bundesarchiv in Ko
blenz. Het archief is nog niet
klaar met het ordenen van
de papieren, die ongeveer
twee meter plankruimte be
slaan, aldus van Leer.
Hij zei dat hij het materiaal
gedurende enkele uren
mocht inkijken en daarbij
een briefje van Eichmann
aan zijn advocaat vond.
Klaarblijkelijk in antwoord
op de beschuldigingen, die te
gen hem werden ingebracht,
schreef Eichmann: „Ik heb
nooit iemand gedood. Ik heb
nooit opdracht tot doden ge-
geven.7,Geen van mijn onder
geschikten heeft ooit iemand
gedood. Geen van mijn on
dergeschikten heeft ooit een
opdracht tot doden gegeven.
Ik heb nooit adressen ver
strekt die zouden hebben
kunnen leiden tot excessen
of pogroms of door haat inge
geven acties".
Volgens van Leer spreekt uit
het dagboek soms melancho
lie en bevat het welhaast on
leesbare aantekeningen,
waarvan Eichmann er een
paar heeft doorgeschrapt,
klaarblijkelijk als hij al
schrijvende van inzicht ver
anderde.
„Wat is geest, wat is logica,
welke filosofische conclusies
kunnen we trekken uit het
begrip mensheid...Alles be
landde op de schroothoop
van het jezelf voor de gek
houden met sentimentali
teit", zo schreef Eichmann.
Van Leer deelde mee dat het
dagboek ook aantekeningen
bevat, die Eichmann in de
rechtszaal liet doorgeven aan
zijn raadsman. Het was de
enig mogelijke wijze van pri-
vé-contact tussen beiden,
aangezien de beklaagde al
leen in een cel van kogelvrij
XIDEl
lolitie
Na een kabinetsformatie die zes weken in beslag heeft
nomen zullen de Israëliërs deze week eindelijk weer o
een regering beschikken. Zoals de uitslag van de verkiezen
gen in juli al deed vermoeden, is geen partij echter
gebleken een duidelijk stempel te drukken op deze regeri
Uit de vele strubbelingen die aan de vorming e
zijn gegaan en die ook vandaag en morgen nog voortdur
blijkt vooral dat het kabinet niet met een heldere, eensgez
de visie aan de slag kan.
een
besla
een
ïAet Vai
ïof. Di
In feite is er een zeer moeizaam compromis tot stand
bracht tussen de twee grootste partijen, de linkse Arbeide
partij en de rechtse Likoed, die in menig opzicht eikaars
genpolen zijn. Deze fundamentele tegenstelling maakt
onwaarschijnlijk, zo niet onmogelijk dat de nieuwe regeri
onder leiding van socialist Peres tot grote veranderingen
staat is. Niettemin heeft de socialistische Arbeiderspartij,
over een kleine meerderheid in het parlement beschikt,
beter geoordeeld de macht met de Likoed te delen in pl
van een coalitie van rechts toe te laten, waarin de Likoed
hoofdrol zou spelen.
De socialistische Arbeiderspartij, die de Israëlische politi
in de eerste vijfentwintig jaar van de joodse staat heeft
heerst, boet aan invloed in. Haar aanhang die voornamel
bestaat uit Europese joden, slinkt onmiskenbaar. Nieui
verkiezingen zijn voor deze partij dus niet aantrekkelijk,
al is de verleiding alsnog naar dit middel te grijpen t
sommige socialisten de laatste weken erg groot geweest.
De Israëlische samenleving heeft de laatste tien jaar ingij
pende veranderingen ondergaan, die uiteraard ook zichtba
zijn geworden in de politieke verhoudingen. Het joodse
tionalisme is sterk opgeleefd vooral onder invloed van
nog steeds groeiende aantal uit Azië en Afrika afkomstige
den. Zij hebben weinig boodschap aan de open, maar
mentaliteit van de socialistisch geïnspireerde stichters
joodse staat. Het rechtse Likoed-blok heeft daar het
baat bij gehad.
vordt
>ehoor<
égaal
let vl
verniet
Volgt
gen
700.01
sen d.
mate
lezen
volsti
Een
1 Leidt
weke
sussei
die p
huis
de 1
hun
fabet
probl
te be
leid:
jooifcvroegi
De uiterst negatieve verschijnselen van dit i
nationalisme zijn ook zichtbaar geworden in joodse terrei
groepen, die de Arabieren met geweld uit hun land will
bannen. De extremistische rabbijn Kahane, die sinds juli o jes w>
in het parlement zetelt, is de bekendste representant v; gezegi
deze richting. mond
Weet
WAAR sprake is van zo'n duidelijke polarisatie, heeft de i.. - -
raëlische president Chaim Herzog het voor de Israëlisch
staat van levensbelang genoemd dat de belangrijkste partij?inê»
met elkaar samenwerken. De Arbeiderspartij is met veel pifen v
en moeite voor dit verlangen gezwicht. Zij vooral heeft iC^n
deze formatie het nodige water in de wijn moeten doen. Orer
een voorbeeld te noemen: de socialisten belanden i
kabinet samen met de nationalistische Ariel Sharon, de i
die orde op zaken wilde stellen in Libanon en het daarbij -j
voorzichtig uitgedrukt niet al te nauw nam met de gai
bare regels van recht en menselijkheid.
Op buitenlands politiek gebied zal de nieuwe Israëlische r
gering waarschijnlijk weinig kunnen uitrichten, omdat i
daarover te zeer is verdeeld. Men kan slechts hopen dat iwater
op het terrein van de binnenlandse politiek sanerend iai 1
kunnen optreden, na de economische ravage die de oorlog iij K?. aa
Libanon heeft aangericht. biijvei
Weinig verandering
De komende dagen is er nog
geen weersverbetering te ver
wachten. Storingen afkomstig
van de oceaan dringen voort
durend het vasteland van
West-Europa binnen. Hierdoor
ontstaat een weinig stabiel
weerbeeld, dat in hoofdzaak
gekenmerkt wordt door perio
den met regen. Af en toe kan
wel even de zon doorbreken
maar dit is in het algemeen
slechts van korte duur.
De temperatuur komt morgen
niet veel hoger dan een graad
of zestien. Normaal kan begin
september op een middagtem-
peratuur van een graad of
twintig gerekend worden.
W««r Max.
Beurs van Amsterdam
Philips"0'0 °ert 52i0'
Rolinco 62.3i
Rorento 204,2i
2Hheden
de g
T ringsc
VEEMARKT LEIDEN (10-9) - Pri Niet
MARKTEN
Tatoueren
Ik heb veel respect
moed van de Rijswijkse di
renhandelaar Ron
Klauw, om zich te verzett j
tegen de, op grond
Honden- en Kattenbeslu
wettelijk verplichte tatoua
van cijfers in het oor van hi
den. Hij heeft zo blijkt
een artikel in deze krant
geen enkel bezwaar tegen
touage, mits dit maar op i
goede en vakkundige w;
zou gebeuren. Hoeveel makk
lijker zou het voor hem
om zich wel bij de maatrej
neer te leggen en desnoods
ke, getatoueerde honden
verkopen, want dat mag
wel volgens de wet. De reaki
van dierenarts V.d. Vijv
heeft naar mijn mening
de zaak als zodanig nie
maken. Over het tatoueren
de zaak waarover het
gaat zegt hij alleen, dat
niet schadelijk is, mits
maar vakkundig gebeurt,
het ontbreken van de vakku
digheid is nu juist het pui
waartegen de heer v.d. Klai
bezwaar maakt. Zelf heb
vier honden, allen afkoms
van de heer v.d. Klauw,
oudste is elf jaar. Tot nu
hebben ze de dierenarts alle*
nog maar nodig gehad
hun jaarlijkse pnkbeurt.
