Dries
van Agt
haalt
De Grote
Van Dale
Geld stroomi
binnen voor
renovatie
Concert
gebouw
ËrfteidteQowuvnt
Drie Haagse kunstenaressen
KUNST
CcidócSomcmt
ZATERDAG 8 SEPTEMBER 1984 PAGINA
VeYwey geeft schilderijen aan Haags Gemeentemuseum
DEN HAAG De Haarlemse
schilder Kees Verwey heeft
het Haags Gemeentemuseum
drie recente werken geschon
ken. Ze prijken, zoals eerder
gemeld, op een tentoonstelling
die vandaag in het Gemeente
museum is geopend en voort
duurt tot 22 oktober. Behalve
de drie werken zijn er ook an
dere te zien die hij de laatste
jaren heeft gemaakt, en werk
van vroeger datum dat al tot
de museumcollectie behoort.
De schenking omvat de drie
grote doeken: Interieur atelier,
Stilleven met boeken en Com
positie met papieren doos. De
tentoonstelling in Den Haag is
een voorspel tot de grote over
zichtsexpositie die volgend
jaar in het Frans Halsmuseum
in Haarlem wordt gehouden
bij gelegenheid van de 85ste
verjaardag van de schilder.
Met de gemeente Haarlem
praat Verwey over schenking
van zijn totale oeuvre aan het
Frans Halsmuseum. Deze be
sprekingen zijn nog niet afge
rond.
Verwey is bekend geworden
door zijn portretten van onder
andere Lodewijk van Deyssel,
Roland Holst, Georgette Hage-
doorn en prinses Juliana. Zijn
grote werken zijn vaak geïn
spireerd op de entourage in
zijn eigen atelier, een geheel
van half-vergane voorwerpen.
Zeer gezocht zijn de aquarel
len van bloemstillevens. Min
der bekend zijn de «tekeningen
die men haast abstract kan
noemen en waarin hij experi
menteert met vormen, kleu
raanduidingen en omlijningen.
Kees Verwey.
Operavrienden
loven prijs uit
AMSTERDAM De Vereniging
Operavrienden heeft een jaarlijkse
prijs van ten hoogste 2.000 gulden in
gesteld voor jonge Nederlandse zan
gers en zangeressen die aan het be
gin van hun carrière staan. De prijs
wordt aan het einde van het juist be
gonnen seizoen voor de eerste keer
uitgereikt. De prijs houdt een ver
goeding in van de kosten van een
door het bestuur goedgekeurd les-,
stage- of ander project en wordt toe
gekend voor een optreden in een
produktie van de Nederlandse Ope
rastichting. Zowel de vocale als de
scenische kwaliteiten van de zanger
of zangeres worden beoordeeld.
Gouden
Leeuw
voor
Poolse
cineast
VENETIE
De Gouden
Leeuw van het
41e filmfestival
van Ventië is
gisteren toege
kend aan de
Poolse cineast
Krzysztof Za-
nussi voor zijn
film Rok sto-
kogneco (Het
jaar van de
zon).
Dr. H. Heestermans, een van de redacteuren van „De Dikke", toont het eerste exemplaar van de elfde druk aan minister Deetman
van Onderwijs.
DELFT Oud-premier
Dries van Agt is er „wa
rempel" in geslaagd door
te dringen tot de kolom
men van de „De Grote
Van Dale", waarvan het
eerste exemplaar (vere
nigd in drie kloeke delen
van in totaal 5,4 kg) gis
termiddag in het stadhuis
van Delft is overgereikt
aan minister Deetman van
Onderwijs. De huidige
commissaris der koningin
in Noord-Brabant lanceer
de aan het eind van de ja
ren zeventig de uitdruk-
king „beschadiging lijst
trekker", als aanduiding
voor de aanvallen van de
PvdA. Zo valt in het nieu
we woordenboek, de elfde
druk, onder beschadigen
te lezen dat tegenwoordig
ook lijsttrekkers bescha
digd kunnen worden.
Dr. H. Heestermans, lid van de
hoofdredactie van het „Groot-
woordenboek der Nederlandse
Taal", zei gisteren in Delft dat
de omschrijving van een der
gelijk begrip geheel past in de
opzet van Van Dale-11, waarin
woorden en uitdrukkingen
worden opgenomen die enige
jaren achtereen regelmatig
worden aangetroffen in het
spraakgebruik van de „spraak
makende gemeenten" (politici,
journalisten, radio- en tv-ma-
kers, wetenschappers, onder
wijsmensen). „Daarin gaan we
uiteraard niet alleen af op
onze eigen intuïtie of op de
verspreiding van het woord.
Door het groot aantal mede
werkers in den lande, dat ons
trouw voorziet van een groot
aantal kranteknipsels, en ons
fiches met gelezen of gehoorde
woorden toezendt, zijn we
enigszins in staat een inzicht te
verwerven in die gebruiksfre
quentie en die verspreiding.
De uitbreiding van deze nieu
we druk met ruim tienduizend
nieuwe woorden en betekenis
sen, is dan ook voor een groot
deel aan hen te danken.
Waterverf
Staan er in De Grote Van Dale
nummer elf alleen nieuwe
woorden
„Van Dale was en is een di-
achroon woordenboek, met
andere woorden het tracht de
woordenschat van ruw geschat
de laatste 150 jaar vast te leg
gen. Daarom zijn er niet alleen
nieuwe en bestaande woorden
opgenomen, maar ook verou
derde of nauwelijks meer ge
bruikte. Niet alleen het won-
derkacheltje uit de Tweede
Wereldoorlog, en de afkorting
OZO (Oranje Zal Overwin
nen), ook de uitdrukkingen
van Willem (Sonneveld) Parel
„Niet op reagere Lena" en
Waterverf".
Veel al dan niet verbloemende
woorden, aldus dr. Heester-
mans, zijn afkomstig uit de po
litiek. „Dikwijls woorden voor
nieuwe zaken, vaak ook eufe
mismen om de harde werke
lijkheid te verbloemen" Zo
noemde hij o.m: aftoppen, in
leveren, echte minima, mini
mumlonen, nette-netto-koppe
ling, nulgroei, slooppremie,
stroppenpot, tweede generatie
gastarbeiderstweeverdieners
en vutters.
Nieuwe maatschappelijke ver
schijnselen zijn terug te vin
den in onder meer de woorden
abonnee-tv, autoloze zondag,
bekabelen, doemdenken,
draagmoeder, egotrip(per), rol
patroon, teletekst, tientjeslid
en vrouwencafé.
Uit het onderwijs stammen
vakkenpakket, middenschool,
open universiteit en taak uur,
uit de sport het afzien, bakke-.
nist, libero, op nul spelen, en
het beruchte voetbal is oorlog.
Ook het gewone dagelijkse le
ven heeft bijgedragen tot de
nieuwe inhoud van „De Dik
ke". Uitdrukkingen als: Je
moest toch zo nodig Niet dan,
ja toch Ergens tegenaan hik-
Uitproberen
Voor lezers die bovenstaande
uitdrukkingen niet zien als be
horend tot het Nederlands
stelt dr. Heestermans dat De
Grote Van Dale in beginsel
normatief is, met andere woor
den dat de bewerkers de over
tuiging hebben dat „niet alles
wat geschreven is of gezegd
wordt als (goed) Nederlands
kan gelden ómdat het geschre
ven of gezegd wordt". Maar",
voegt hij eraan toe „het crite
rium voor opname in Van
Dale is de frequentie, ver
breidheid en de duur van het
bestaan van het woord"
Het nieuwe woordenboek is
normatief in de kwalificaties
die voor elke betekenis van
een woord tussen haakjes kun
nen worden vermeld, zoals
(inf.)ormeel, (for.)meel, (vul-
g.)air.
Heestermans heeft bij de opzet
van het woordenboek twee
sodHen normen onderschei
den. Allereerst een sociale
norm. „Als we de keuze heb
ben tussen een informeel,
(zeer) formeel, neutraal, of
vulgair woord, is de keuze die
we maken verbonden met de-
gene(n) tot wie we ons richten.
Een wetenschappelijke uiteen
zetting vereist nu eenmaal een
andere toonzetting dan een
sportverslag en sommige men
sen horen liever dat we eten
dan dat we buffelen of nas-
jen
Dan is er volgens dr. Heester
mans ook een taalnorm, waar
in is vastgelegd of een woord
correct Nederlands is. „Bij uit
deinen en bij pantser in de be
tekenis tank, gevechtswagen,
staat het waarschuwende
woord Germanisme aan en bij
uitproberen het minder waar
schuwende (-HD): afkomstig
uit het Hoogduits.
Onwijs
Groepstaal ook in de Van Dale
nummer elf?
„Dergelijke woorden zijn in
principe slechts opgenomen als
ze zich hebben losgezongen uit
het beperkte gebied waar ze
vroeger thuishoorden: de
groeps- en vaktaal. Wat de
groepstaal betreft: onwijs
(goed), (een) gaaf (plaatje), maf
(feest), vaktaal: interferon, ra-
diotelemetrie, REM-slaap".
Dialectwoorden zijn in de
Nieuwe Van Dale rijk verte
genwoordigd. Heestermans:
„Het criterium voor opname
was dat een woord over een
redelijk groot gebied verspreid
moest voorkomen of in de dia
lectlitteratuur of streekromans
moest worden aangetroffen.
Veel Nederlanders zijn van
huis uit dialectspreker, hun
standaardtaal is voor een deel
bepaald en gevormd door die
dialectachtergrond. In een
woordenboek als Van Dale,
dat per slot ook een schrijfwij
zer, een leidraad bij het
schrrijven wil zijn, moet hij of
zij kunnen opzoeken of het ge
bruikte woord gewestelijk is of
niet".
Belgisch
De nieuwe druk van De Grote
Van Dale heeft één belangrij
ke verandering ondergaan: de
term „Zuidnederlands" is ver
vangen door „gewestelijk", of
door „Belgisch", of door „in
België". Heestermans: „Zuid-,
nederlands suggereerde dat
een woord dat als zodanig
wordt aangeduid, over heel
het Nederlands sprekende deel
nan België voorkomt. Over
het algemeen is dat niet zo.
Met de titel „Belgisch" zijn de
woorden getooid, veelal amb
telijke, als bestuurssecretaris,
betoelaging, damar (marva in
het Nederlands), executieve
deelregering en taallabo".
De Sluisse schoolmeester Jo-
han Hendrik van Dale schreef
in het voorwoord van het eer
ste woordenboek: „Het schrij
ven daarvan is een ondank
baar en verdrietig werk".
Dr. Heestermans gistermiddag:
„Wij hebben eraan gewerkt
met veel plezier en veel
nieuwsgierigheid".
AMSTERDAM De 35
miljoen gulden die nodig
zijn voor de renovatie van
het Concertgebouw in
Amsterdam zullen er ze
ker komen. Van dat be
drag is inmiddels bijna 21
miljoen gulden binnen.
Dit heeft mr. G.A. Wag
ner, voorzitter van de
Stichting Steun het Con
certgebouw, gisteren me
degedeeld. Het hoogste
bedrag van die 21 miljoen
werd toegezegd door de
gemeente Amsterdam: 12
miljoen. De rest komt
voor het overgrote deel
uit het bedrijfsleven.
In juli volgend jaar moet be
gonnen worden met de reno
vatie van het gebouw. In juli
1983 bleek dat de fundering
van het in 1883 gebouwde ge
bouw veel sterker verzakte
dan bij de bouw indertijd was
voorzien. Toen rekende men
op zeventig concerten per jaar,
bijgewoond door jaarlijks
100.000 bezoekers. Er worden
nu echter vijfhonderd concer
ten per jaar gegeven, beluis
terd door 500.000 betalende be
zoekers.
Het Concertgebouw, eigendom
van het Concertgebouw NV,
zou aan zijn eigen succes ten
gronde gaan wanneer niet snel
een nieuwe fundering wordt
aangebracht. De deskundigen
spraken zelfs van een alarm-
tijd van nu nog één jaar.
De renovatie houdt in dat er
een nieuwe fundering komt,
onder het hele gebouw wordt
een kelder aangebracht, de in
frastructuur (opgezet voor
100.000 bezoekers terwijl dit er
nu vijf maal zoveel zijn) wordt
aangepast. Verder zullen in
stallaties als elektriciteit, ver
warming en luchtverversing
worden aangelegd dan wel
vernieuwd en komt er een
nieuwe entreehal en foyer.
een u
o stel
uwe i
afge
Uties
De renovatie gaat drie jaar
ren maar gedurende die
blijft het Concertgebouw g
pend voor het publiek. Bijj c'a^
renovatieplannen stond
venaan dat de unieke
stiek van het gebouw niet ^'gyón
loren mocht gaan1~*
tale kosten van de
niet boven de 35
mochten uitkomen.
Steun IP™!*
Om dat geld bij elkaar te k
gen werd in december 1983
stichting Steun het Concer qq ul
bouw in het leven geroep
Begonnen werd in eerste
stantie de gemeente Ams crhfi
dam en het bedrijfsle
warm te maken de renov UStC
te steunen. Gisteren begon
ficieel het „lospeuteren" \'as
geld onder het grote publi er.J£
Gepresenteerd werd een vc z
lopig programma met actie.
teiten in het ConcertgeboVIS'
tot oktober volgend jaar. \e en
de kaartjes die daarvoor v eer
kocht worden is minimaal efiï*.
gulden bestemd voor de re
vatie. \riscnt
Het grootste deel van dat &n
gramma bestaat uit i
orkesten uit binnen-
,J na;
kers
buitenland onder leiding J-fe
bekende personen en met
kende solisten. Maar ook
er activiteiten als de verk f_
van t-shirts tijdens de o
dag op 7 september, een puj
lactie, de verkoop var
boekje over het gebouw c
benefietveiling.
Verder komt er onderrr
een voetbalwedstrijd ten 1
van het Concertgebouw i
Olympisch stadion in Ams*.
dam, een concert van E WO/V
John, eveneens in dat stat t1
en anderhalf etmaal Nt
landse muziek. Ter afslu
van het „fundraising seize mef*.
wordt op 5 juli volgend ^3"',
een concert gegeven door ren'
Concertgebouw Orkest or n di
leiding van Antal Dorati. We
dag later begint dan de i
Zegge en schrijve vragen wij slechts één nieuwe abonnee
voor een luxe Parker balpen
j noteeralsnieuweabonneem.lv..
I NAAM:
I
POSTCODE/PLAATS:
I TELEFOON:
I Deze ontvang* de eerste twee weken de krant gratis.
I Daarna wordt het abonnement betaald per:
kwartaal
automatisch per maand
Diaar
I STUUR EEN LUXE PARKER BALPEN NAAR:
I NAAM:
I ADRES:.
POSTCODE/PLAATS:
Stuur de bon ingevuld aan de Leidse Courant, Antwoordnummer 998,
2500 VD Den Haag (postzegel niet nodig).
De zomervakantie is voor
bij en dat is in het galerie-
circuit merkbaar. Niet
elke galerie sloot de afge
lopen maanden de toe
gangsdeuren, het aanbod
van tentoonstellingen liep
toch terug. Maare dat is
nu weer op het oude peil.
Deze keer aandacht voor
drie vrouwelijke kunste
naars: Sian Ang, José Ko-
lijn en Maria Neefjes.
De litho's in zachte kleuren
van Sian Ang (1956) bij Roe
land Grafiek-galerie in Sche-
veningen dateren van 1980 tot
1984. Opvallend is dat enkele
kenmerken uit het vroege
werk later haar handelsmerk
zijn geworden. De stilering
van het landschap, het centra
le thema van haar kunst
wordt geaccentueerd door de
brede schaduwbanen in hori
zontale en verticale richting
en deze banen zijn in elke li
tho terug te vinden. Hetzelfde
geldt voor de vrolijk gekleur
de grassprieten, die zich van
de grond los maken, in de
lucht dwarrelen en elders -
buiten het beeldvak - neerko
men. Dit steeds terugkerende
beeldelement geeft het verstil
de werk een zekere luchtig
heid. Het is jammer dat Sian
Ang zo lang blijft vasthouden
aan dit idioom, want daardoor
wordt het werk te voorspel
baar en ondanks de subtiliteit
van kleur en compositie leidt
het onherroepelijk tot saai
heid.
José Kolijn
Voortbordurend op haar "the
ma „Aantasting" laat José Ko
lijn recent werk bij galerie Art
Kicks zien.
In gemengde techniek op pa
pier staat het vierkant nu cen
traal. Het is niet langer de ron
de vorm die door krassen,
scheuren of gaten aangepast of
opengebroken wordt, maar het
vierkant.dat een dialoog aan
gaat. Met een breed gebaar,
verwant aan het expressionis
me, brengt zij met zwarte verf
de contour van het vierkant
aan en dit vormt een kader in
het overige beeldvlak, waarop
eveneens spontaan neergezette
vlekken, spatten en strepen
staan. De zwarte verf vorm't
een contrast met het geel in de
compositie, de geometrische
vorm contrasteert met de
vlekken en spatten, maar deze
tegenstellingen zijn geen ga
rantie voor een boeiende dia
loog. Zeker in de acryl-schil-
derijen mis ik de concentratie
in het werk, die een voor
waarde is voor de beoogde
spanning.
Maria Neefjes
De krijttekeningen van Maria
Neefjes bij Seasons Galleries
zijn prachtig van kleur. Niet
alleen koloristisch, maar ook
in stijl en vooral in sfeer toont
het werk verwantschap met
de Ecole de Paris.
Zij legt zich toe op decoratieve
patronen en daarbinnen neemt
het naakt een belangrijke
plaats in. De menselijke figuur
wordt gestileerd weergegeven
en gaat enerzijds op in zijn
omgeving, anderzijds bepaalt
hij de compositie. Neefjes be
weegt zich zowel op het vlak
der abstractie als op het vlak
der figuratie.
In haar serie „The french ho
tel room" uit 1983, waarvan
drie tekeningen op de exposi
tie te zien zijn, correspondeert
het blauwe patroon van de
sprei met de achterwand en
roept associaties op met de tal
loze patronen in het interieur
van een hotelkamer. De vaak
zo smaakloze combinaties in
de gehuurde kamer is in het
1 t I.
Roeland Grafiek-galerie, Jurriaan
Kokstraal 44, „Kleuren-litho's van
Sian Ang" lol 29 september, maan
dag l/m vrijdag 9-16 ir"
Seasons Galleries, Javastraat 110,
Maria Neefjes „Krijttekeningen" tot
30 september, woensdag t/m zater
dag 11-17 uur.
werk van Neefjes, ondanks de
verschillende motieven, een
kloppend geheel en getuigen
van esthetiek.
Het ruitpatroon in verschillen
de kleuren in de serie „Lo
vers" uit 1983 dringt zich in
eerste instantie op de voor
grond. Op het tweede gezicht
wordt het duidelijk dat de
menselijke activiteit op het
beeldvlak belangrijker is. Om
dat elke actie gestileerd is
weergegeven is het beter te
spreken over een pose, waarbij
de erotiek onmiskenbaar is.
Het langgerekte vrouwenli
chaam in „Silk stockings", ligt
er uitdagend bij met haar rose
zijden kousen, waarop het
ruitpatroon van de ondergrond
reflecteert. In haar recente se
ries „Het kleed" en „Het ta
pijt" verschuift haar aandacht
naar patronen en is de mense
lijke figuur verdwenen.
INGRID VAN SANTEN
Maria Neefjes. „The french
kening.
hotel room 7" 1983, krijtr r
Irkl
José Kolijn, „Vierkant 2", gemengde techniek.
Operatie Dali
succesvol
BARCELONA De huidt
ransplantaties die de surrealis
tische schilder Salvador Dali
gisteren heeft ondergaan in de
El Pilar-kliniek in Barcelona,
zijn succesvol verlopen, zo
hebben zijn doktoren meege
deeld. De 80-jarige Dali liep bij
een brand in zijn slaapkamer
ernstige verwondingen op.
Tijdens de operatie, die ruim
viereneenhalf uur in beslag
nam, zouden zich geen compli
caties hebben voorgedaan.
Dali bevindt zich nu op de in-
tensive-care afdeling. De
eerstkomende 48 uur zullen
beslissend zijn voor het leven
van de schilder, mede vanwe
ge de ernstige verzwakking
van zijn lichaam, zo hebben
zijn artsen meegedeeld. Daar-
-4per
,Jhoe
a
wc
na zal zijn herstel nog twi
drie weken in beslag neme
Dali's lichaam was voor z
tien procent bedekt met V
de en derde graads brandw 'I
den. Volgens de artsen i
situatie even ernstig als
neer een jongere man
tachtig procent met br<
wonden zou zijn overdekl
transplantaties werden n<
zakelijk geacht om infectif
voorkomen, die vermoede
fataal zou zijn geweest.
ont
he
<rdt
m
i-tort
10 ndo
■00
