Joseph Strick:
„Afkeer van
Hollywood
verenigde ons
„Nederlandse
Filmdagen":
Prehistorische robot
met spierbundels
42 premières
18 -
""FILM Ceidae Qowuwt vriidag september i984 pagina 9
FILMKRANT
Er is sinds een week of wat
weer een nieuw filmkrantje
gratis in de bioscopen te vin
den. Dit keer gaat het onr-
een initatief van The Mo
vies/Meteor Film, het film
verhuurkantoor van Pieter
Goedings c.s. Het is altijd de
vraag hoe lang zulke gratis F
filmkranten het uithouden.
De Nederlandse Bioscoop-
bond - van festival tot publi-
citeitsuitingen eigenlijk nooit
in staat geweest om maar iets
op niveau te bundelen -/»
heeft het in de afgelopen
twee jaar al diverse malen s
met een filmblad en een*
filmkrant geprobeerd. Losse
flodders die het niet haalden
Goedings c.s. hebben één
duidelijkheid: ze schrijven-
(vooralsnog voornamelijk f
over hun eigen films, klassie
kers en nieuwe. Over Desi-•
ree", bijvoorbeeld, de in New-
York opgenomen film van
de Antillianen Felix de Rooy
en Norman de Palm met in
de hoofdrol Marian Rolle, die
dat gegeven ook hier in de
kleinere theaters speelde.
Over „Paris, Texas", de in
Cannes met de Gouden palm
bekroonde film van Wim
IVendersEn over de oude
„Cul-de-Sac" van Roman Po-
lanski. „Films verwacht" -
zoals het blaadje op half-
kranteformaat heet - is voor
liefhebbers informatief ge
noeg al kan het vooralsnog
niet op tegen de door de
Stichting Fuurland uitgege
ven „Filmkrant", die bij alle
filmhuizen (ook Haags film
huis dus) nog altijd gratis
verkrijgbaar is.
SCHATJES
Een van de nieuwe films in
Utrecht - die in oktober in
de filmhuizen van ons land
gaat draaien - is „Brussels by
night" van de Belg Marc
Didden. Didden schreef een
persoonlijk briefje aan de
pers. Te aardig om ongeci-
teerd te laten:
„De film die u te zien krijgt
is niet „Ciske de Lift". Het is
een bescheiden film die met
bescheiden middelen ge
maakt is in een, tot nog toe,
bescheiden filmland. Al zijn
de namen van notoire colle
ga's als Henri Storck, Harry
Klimel, Chantal Akkerman,
Eric de Kuyper en And ré
Delvaux gelukkig in jullie
wonderlijke land niet onbe
kend.
Met „Brussels by nightheb
ik een persoonlijke film wil
len maken voor iedereen die
oog en oor heeft voor wat er
in een mens kan omgaan die
toevalligerwijs niet langer
gelooft in de sociale, morele
of zelfs politieke wetmatig
heden die hem door dit leven
worden opgelegd. De impuls
om het scenario voor deze
film te schrijven heb ik bin
nen mezelf gevonden, de
kracht om de film ook zelf te
draaien dank ik ondermeer
aan uw collega Fred van
Doorn, die ik nog nooit ge
sproken, laat staan ontmoet,
heb, maar die mij met zijn
Haagse Post-recensie van
Jacques Brals' „Exterieur
Nuit" genoeg harten onder
de riem stak om door te zet
ten. Bedankt Fred! De film
heeft in België en in nog een
stuk of wat landen zijn weg
naar het publiek gevonden.
Ik hoop van harte dat hij dat
hier ook doet. Als u daarbij
kan helpen, dan zeg ik: scha-
tjes!".
Hierbij een aanzetje, Mare.
BERT JANSMA
Ingrid de Vos in „Brussels by
night"
Joseph Strick voor de affiches van de Amerikaanse tegenhanger van de „Nouvelle Vague" in het
Haagsfilmhuis aan de Denneweg. FOTO: CEES VERKERK
Rowlands - „Husbands", „Min
nie and Moskowitz" en „A wo
man under the influence". Die
films zijn van recenter datum,
maar zijn eerste zelfstandige
film, „Shadows" uit 1959, staat
aan het begin van die Ameri
kaanse „Nouvelle Vague". De
film kostte 15.000 dollar (op 16
mm opgenomen, opgeblazen
naar 35 mm) en maakte een
enorme indruk door z'n ge
bruik van improvisatie, een
nieuw soort acteren, door z'n
onbelemmerde, realistische
aanpak van sociale vraagstuk
ken. Casavetes kreeg in arti
kelen o.a. steun van Jonas Me-
kas, zelf filmer (de Living
Theatre-verfilming „The
brig") en zo'n beetje de profeet
van de New Cinema. Hij stelde
in een dagboek (30 september
1960) een manifest op voor zijn
New American Cinema
Group. „Adviezen voor een
beginnend filmmaker: 1 Wan
trouw alle levende filmers;
respecteer de doden. 2 Blijf
ver van de adviezen van pro
fessionele filmmontage-men
sen. De meesten snijden geen
films, maar slachten ze. 3 Lach
om de kritiek en de adviezen
van professionele cameramen
sen, om wat „goede" en .juis
te" belichtingen en instellin
gen zijn. 4 Trek je niets aan
van scenario's. Gooi de pagi
na's door elkaar, zoals Orson
Welles deed met „Arkadin". 5
Vind de film opnieuw uit alsof
die nog nooit bestaan heeft."
Nieuw bewustzijn
Terug naar Joseph Strick: „In
het Hollywood van nu worden
alleen onafhankelijke filsm
gemaakt. Je komt met een
idee naar een filmaatschappij,
die zegt „nee", je gaat terug
met een compleet script en
dan probeer je het weer. Film
maatschappijen produceren
zelf nauwelijks meer, ze finan
cieren. Maar ze financieren al
les waar ze geld in zien, iets
dat „anders" is maakt ze bang.
Het is wel iets gemakkelijker
geworden dan vroeger. Wan
neer een maatschappij ,ja"
zegt, krijg je het geld en je kan
je gang gaan. Vroeger zaten ze
op je lip om je te zeggen wat
kan en niet kan. Als ik geen
geld van studio's kan krijgen,
ga ik in de marge zoeken naar
financiers. Vrienden, televisie.
De moeilijkheid alleen is dat
Hollywood ook de prijzen be
paald. De salarissen van de
technici zijnjioog, en in Holly-
Scenes uit, van links naar
rechts: Robert Downey's
„Babo '73", Shirley Clarke's
„The cool world" en Jonas
Mekas' „The brig"
wood werken de besten. Dus
dat drijft je kosten omhoog, of
je moet met mensen werken
die net van filmscholen afko
men. Er is de laatste tien jaar
wel iets ontstaan als een nieuw
bewustzijn voor film. Amerika
telt inmiddels 200 theaters
waar beroemde oude films
worden gedraaid. Je kan op
honderden universiteiten film-
graden halen, al stellen die
vaak bar weinig voor. De ont
mythologisering van Holly
wood is op gang gebracht. Fil
mers hebben meer durf gekre
gen".
Lucas c.s.
Pratend over film in Amerika
stuit je automatisch op de na
men Lucas en Spielberg, de
makers van vijf van de tien
best bezochte films aller tijden.
Strick: „Ik heb niets tegen ze,
ik ben blij dat ze er zijn, maar
ze creëren natuurlijk wel hun
eigen Hoillywood. Alleen ligt
dat nu in San Francisco. Een
film als „Indiana Jones" is het
puur ouderwetse amusement
zoals dat vroeger van Univer
sal kwam. Die tempel, met al
die beelden met flikkerende
ogen! Aan de andere kant zijn
Lucas c.s. ontzettend aardige
mensen. Heel wat beter dan de
Hollywood-bazen van weleer.
Ze steunen andere filmma
kers, laten ze meedelen in de
winsten. Een van hun vrien
den had laatst in Londen
moeilijkheden rond een film
met de firma Disney. Disney
wilde hem ontslaan en Lucas
c.s. zijn in het vliegtuig naar
Londen gestapt om het te be
praten. Disney kon niet anders
dan die man in dienst hou
den".
Over de invloed van Ameri
kaanse film in Europa. „In fei
te heeft Amerika al jaren zijn
film tegen dumpprijzen hier
op de markt gebracht. Die
films zijn in Amerika al „afge
schreven", alles wat er buiten
de Verenigde Staten wordt
verdiend is meegenomen.
Daardoor kwamen een hele
boel landen niet meer aan een
eigen filmcultuur toe. Geluk
kig verandert dat. In Australië
moet een deel van wat Ameri
kaanse films opbrengen naar
de eigen filmindustrie overge
heveld worden. Vandaar al die
nieuwe Australische talenten,
zoals Bruce Beresford, zoals
die fantastische nieuwe regis
seur Roger Donaldson, van
„Smash palace". Regeringen
moeten hun jonge talenten fi
nancieren en helpen om ze te
gen die Amerikaanse dump te
beschermen".
BERT JANSMA
;ter-
,uiksj)EN HAAG „Film bete
gelende in Amerika altijd meer
deitodustrie dan kunst. Die atmo-
fi enfeer van zaken, cash flow en
inenialansen is voor een groot deel
1 zeWantwoordelijk voor de vita-
t 15-jteit waar de Amerikaanse
inin-ilm befaamd om werd. Laat
eenle oude wereld zich maar be-
Sta-jommeren om kunst, auteurs,
zijnjsthetica en diepere bedoelin-
'denjen. Wij maken amusement en
Ti. eld." Een situatieschets uit
ames Monaco's voortreffelij
ker e studie „American Film
low" over mensen, machten,
eld en films in de Verenigde
taten. Het tegenwicht tegen
over de rekenmachines van
lollywood wordt gevormd
bor de Onafhankelijke Film-
?r, die vaak moeizaam
zoeken naar financiën
zijn films - zoals dat deels
fceite hier bestaat - en die
:ieh niets van de Hollywoodse
jroduct-managers hoeft aan te
trekken. Joseph Strick (61) is
Jnds jaar en dag een van hen.
„Wij zijn de piraten in film
land" zegt hij in het Haags
filmhuis. Daar en in andere
filmhuizen in Nederland
wordt via het retrospectief
„The American New Wave,
,1958-1967" aandacht besteed
die andere Amerikaanse
:ilm.
!et beeld dat het grote pu-
liek hier van Amerika heeft
het beeld dat grotendeels
•r die commerciële film ge-
rormd is. „America, the gla-
nourous". Het klopt voor een
eel best. Maar er is meer.
rado: *°k *n film. Een problemati-
ïope cher Amerika, met tegenstel-
0p ingen tussen rijk en arm,
blank en zwart, en de frustra
ties daarom. Een ideeënrijker,
persoonlijker Amerika. Sinds
het ontstaan van de filmhui
zen zijn we bekender met het
fenomeen van de Onafhanke
lijke Amerikaanse Filmmaker,
los van Hollywood of de com
merciële televisie. Joseph
Strick over het ontstaan van
dat fenomeen: „Na de oorlog
was er een grote overvloed
aan filmapparatuur. Je kon
het voor niks krijgen. Boven
dien werd de bandrecorder
ontwikkeld en was filmen
technisch opeens niet zo inge
wikkeld meer. We konden de
straat op om te filmen. Film
scholen waren er nog niet. Je
leerde het vak van vrienden
en dat kon, want filmen was
veel goedkoper geworden. We
waren bevrijd. In de jaren '46
tot '51 was er een enorme wel
vaart en alles leek te kunnen.
Maar toen kwam de McCart-
hy-periode, die tot '56 duurde,
en alles lag stil. Daarna greep
iedereen die persoonlijke films
wilde maken z'n kansen. Van
die tijd dateert de Nieuwe Golf
in filmend Amerika".
Direct cinema
Joseph Strick is maker van
o.a. de James Joyce-verfilming
„Ulysses" met de formidabele
actrice Barbara Jefford in de
hoofdrol (1967), maar filmde al
in '59 met anderen „The Sava
ge Eye", (Het wilde oog) een
befaamde, via de „direct-cine-
ma-stijl" op straat gemaakte
kijk op de samenleving van
Los Angeles. Dood, geboorte,
sex, autonongelukken, neerge
zet iri een mixture van ijskou
de geregistreerde beelden en
gespeelde scènes. Een bijna
surrëel beeld van een stad. Bo
vendien is Strick producer van
het kortgeleden in Nederland
in roulatie gebrachte „Never
cry wolf", door hem aan ter
distributie aan Disney-films
verkocht. Strick kent alle kan
ten van filmland. Het succes
van „Ulysses" dat wereldwijd
vertoond werd, bracht hem in
de gunst van Hollywood. „Ik
werd opeens een commercieel
acceptabele figuur voor de
„main stream"-cinema" zegt
hij. „Ik kon hun films gaan
maken, heb dat geprobeerd,
maar kon er niet mee uit de
voeten. Toen wist ik zeker dat
ik op mezelf verder moest".
Terug naar „The savage eye":
„In die film hebben we een
aantal Hollywood-talenten sa
mengebracht die moe waren
van het gewone Hollywood.
Vijf professionele cameramen
sen, die allemaal iets anders
wilden en stuk voor stuk voor
niets hebben gewerkt. Onze
walging van Hollywood vere-
Casavetes
John Casavetes is een andere
naam aan de basis van die on
afhankelijke cinema. Een re
gisseur die zijn niet-commer-
ciële projecten financiert met
wat hij als acteur binnen het
Hollywood-systeem verdient.
Hij speelde de echtgenoot die
zijn ziel aan de duivel ver
kocht in „Rosemary's baby",
hij regisseerde - veelal met een
„clan" van familie en vrien
den onder wie Peter Falk, Ben
Gazzara, echtgenote Gena
ste Conan-film. Een stijlkwes
tie, want de film zit vol met
actie en effecten. Het is een
wat kinderlijk verhaal over
die goede Conan die helemaal
niets verwoest, maar gewoon
een op rechtvaardigheid ge
programmeerde prehistorische
robot met spieren is. Hij mag
zich inzetten voor een magi
sche hoorn die - dacht ik - de
sleutel is voor het koninkrijk
van een aardig prinsesje. Een
verhaal waarvan me een
kwartier na het zien van de
film de essentie eigenlijk al
ontglipte, maar dat in elk ge
val bevolkt wordt door een se
rie merkwaardige figuren.
In de eerste plaats het spier-
dier Schwarzenegger, daar
naast popzangeres Grace Jones
met het vierkant gezaagde
hoofd die zich aan Conans zij
de hevig in de strijd mengt,
dan de zwarte ex-baseballer
Wilt Chamberlain die met
pruik op Conan mag tegen
streven (opvallend hoeveel
zwarte Amerikaanse acteurs
via de sport de film bereikt
hebben) en een Japanse tove
naar wiens denkraam af en
toe \Vat krakkemikkig blijkt te
functionneren. Daarnaast is de
Italiaan Carlo Rambaldi, ma
ker van die lieve E.T., inge
huurd voor een monster, Dag-
oth, dat nogal conventioneel
slijmbekkend eng moet zijn.
Nauwelijks de moeite waard,
maar Rambaldi was toch in de
buurt voor de effecten in een
andere De Laurentiis-produk-
tie, „Dune".
„Conan, de vernietiger" telt
weliswaar hier en daar een
eenvoudige grap. maar de film
als geheel houdt iets dommigs.
BERT JANSMA
ïgen
The American
TJlNew Wave
1958-1967
Tens jt/m 15 september
en£h Haags filmhuis
De voornamelijk Amerikaanse
hang naar de „fantasy" plus de
beschikbaarheid van bodybuil
der Arnold Schwarzenegger
moeten regisseur John Milius
(uit de Lucas-clan) er een paar
jaar geleden toe gebracht heb
ben voor Dino de Laurentiis
het stripkarakter Conan op
film te zetten. De filmmakers
die zich rond Lucas verzameld
hebben, delen allemaal een
hevig gevoel voor wat leeft bij
het publiek. Vandaar dat Mili
us inmiddels met een film be
zig is over een Russische inva
sie in een Amerikaans stadje.
LIDO 1: „Conan, the de
stroyer" (16), met Arnold
Schwarzenegger en Grace
Jones. Regie: Richard Flei
scher.
Conan liet hij over aan de
filmveteraan Richard Flei
scher, die ooit met „The vi
kings" al in de historieboeken
dook, al is Conans historie na
tuurlijk een fictieve oertijd.
Fleischers Conan-versie, die
„The destroyer" als ondertitel
heeft, mist de pep van de eer-
Arnold Schwarzenegger en Grace Jones, spierrijk duo in „Co
nan".
bui e
let gaat met de filmcultuur in
d ederland de goede kant op.
tog nooit zijn er zoveel boe-
en over film verschenen als
afgelopen jaren, nog nooit
ijn er zoveel en met zoveel
1 ïgelmaat Nederlandse film
ia' ïproduceerd als nu. De Ne-
xlandse Filmdagen zijn al
ie jaar (vorig jaar 35.000 be-
ekers) lang een neerslag van
e ontwikkeling en een sti-
1 lulans voor verdere groei.
Tan 20 t/m 26 september is
'trecht weer filmstad en
indt de vierde editie van de
iederlandse Filmdagen daar
laats, o.m. in het cultureel
entrum 't Hoogt, in de biosco
pen Camera en Studio en de
Jaarbeurscongreszaal. Ope
ningsfilm van de filmdagen is
Leon de Winters „De grens" -
die ook tijdens het festival van
Cannes werd vertoond - slot
film is Marleen Gorris' „Ge
broken spiegels" een speelfilm
over sex, geld en machtsver
houdingen tussen man en
vrouw. In totaal gaan er 42
kortere en langere films in
première.
Enkele van de nieuwe films in
Utrecht: Theo van Gogh komt
met „Een dagje naar het
strand" naar een verhaal van
Heere Heeresma, dat al eerder
verfilmd werd door Simon He-
Marleen Gorris aan het werk met hoofdrolspeelster Lineke Rijx-
man voor „Gebroken spiegels", slotfilm van de Nederlandse
Filmdagen.
sera met een scenario waaraan
o.a. Gerard Brach en Polanski
meewerkten (die film wordt
mnisschien ook vertoond ter
vergeljking), „De droomprodu-
cers" van Robbe de Hert, Wil-
lum Thijssen en Chris Verbiest
(een documentaire over de Ne
derlandse en Belgische filmers
van de afgelopen jaren),
Chimps onder elkaar" (een
studie in sociaal gedrag binnen
een apenkolonie) van Bert
Haanstra, „Projekties" van
Annette Apon en „Sforzato"
van Erik van Zuylen, een ver
slag van een toernee van
Frans Brüggens „Orkest van
de 18de eeuw".
Naast die premières: het grote
Fons Rademakers-retrospec
tief met al zijn films, enkele
films waarin hij alleen acteer
de plus een forumdiscussie
over zijn werk, een hommage
aan Joop Geesink, een retros
pectief van het werk van film
pionier Dick Laan, de interna
tionale Filmmarkt, waarin de
vruchten geplukt moeten wor
den van de groeiende interna
tionale belangstelling voor
Nederlandse film, een presen
tatie van Filmacademie-werk
stukken, een dag van de
Vlaamse film, een dag van de
wetenschappelijke film (waar
nog een „apenfilm gedraaid
wordt, nu over beermakaken),
de uitslag van een filmscena
rio-wedstrijd, ruimte voor et
telijke filminhaalmanoeuvres
geduende de nacht en natuur
lijk de uitreiking van de Gou
den Kalvereh (welke rel zou
dat dit keer opleveren?). Alge
meen informatie over het fes
tival 030-312216.
B.J.
