Raad Noordwijk wacht in spanning
op komst ruimtevaart- centrum
Ie Zuidsingelbrug: Op t nippertje van platte toekomst gered
CetdaeSoma/nl
guisvogels uit het ei
Uitleen Wassenaarse bibliotheek loopt terug
KRITIEK MILIEUGROEPEN VAN DE HAND GEWEZEN
6.5 miljoen voor
Noord wijks raadhuis
MK
WOENSDAG 29 AUGUSTUS 1984 PAGINA 5
litem
Ie Sj
tste
struisvogels zijn geboren in het vogelpark Avifauna in Al-
Na een broedtijd van 40 dagen kropen ze uit hun ei. De
/ogels, die als ze uit het ei komen al 15 tot 20 centimeter
rijn, worden twee keer per dag een half uurtje uitgelaten
„én van de vogelverzorgers. Die wandelingetjes worden ge-
It vrijiom de poten goed te ontwikkelen. Struisvogels kunnen
zaal #egen, en moeten het daarom van hun poten hebben. Daar-
T;Jéfe/1ünnen ze goed uit de voeten, want het zijn uitstekende
pers die ongeveer 70 kilometer per uur kunnen lopen. De
isen struisvogels, met recht „struise vogels" worden drie
lang en nemen stappen van drie en een halve meter. Daar
H nieuwste lichting vanzelfsprekend nog niet aan toe. Op de
taakt vogelverzorger Simon van der Luit op de plaats rust,
PjË t de jongste struisvogel geen zin heeft om verder te lopen.
Noordwijker tegen
aanleg sportvelden
DEN HAAG/NOORD WIJK De
Noordwijker L. Ramackers ging van
daag bij de provincie in beroep tegen
een plan om zes sportvelden aan de
's Gravendijkseweg aan te leggen. De
sportvelden zijn bestemd voor de ge
meente Katwijk. Ramackers die bij het
gebied woont waar enkele jaren geleden
bodemvervuiling is aangetroffen, vindt
het onverantwoord dat er met de aanleg
wordt begonnen voordat de grond is
schoongemaakt. Hij eist dan ook dat de
provincie de aanleg verhindert. De In
specteur van de Volksgezondheid meent
dat de aanleg van de velden geen ver
vuiling van de grond van Ramackers
zal veroorzaken.
Prinses
opent
Huis
ter Duin
NOORDWIJK
Prinses Margriet
verricht dinsdag 25
september de offi
ciële heropening
van het Grand Ho
tel Huis ter Duin in
Noordwijk. De
prinses zal zijn ver
gezeld van haar
echtgenoot, mr. Pie-
ter van Vollenho-
WASSENAAR De Was
senaarse bibliotheek heeft
vorig jaar een daling van
het aantal uitgeleende
boeken gehad van onge
veer tien procent. Ook het
aantal abonnémentshou-
ders is teruggelopen. Dit
bleek gisteravond bij de
behandeling van de jaar
rekening 1983 van de
Wassenaarse bibliotheek
door de welzijnscommis-
sie. De leden van de com
missie gingen vrijwel al
leen in op de financiële
kant van de zaak.
Raadslid H. Goulooze: (PvdA):
„De cijfers tonen aan dat er op
het personeel en op de collec
tievorming drastisch is bezui
nigd. In principe ben ik het
eens met dit stuk, waarin de
bibliotheek per saldo minder
geld hoeft te krijgen van de
gemeente, die immers ook be
zuinigen moet. Maar laten we
in de toekomst wel heel voor
zichtig zijn, met bezuinigin
gen".
CDA-raadslid J. Speelman en
J. Haeting (Partij Wassenaar)
sloten zich aan bij de woorden
van de sociaal-democraat.
Speelman gaf voorts nog te
kennen; dat hij van mening is
dat, indien het college van B
en W zo enorm hamert op het
zichtbaar maken van uitgaven,
dan moet dat ook gebeuren
met iets, waarmee het niet zo
goed gaat. De christen-demo
craat doelde hiermee op de
discotheèk. die in de jaarreke
ning, te weinig vaste lasten te
boek heeft staan.
Wethouder mevr. W. A. van
der Wiel-van der Flicr: „Dit
lijkt me meer iets voor de
commissie financiën." De te
rugloop met tien procent van
het ledenbestand werd gister
avond opgemerkt door Gou
looze. Wethouder Van der
Wiel hierover: „Dit is een lan
delijke zaak." En daarmee was
VVD-raadslid H. de Greef het
volledig eens. Hij stelde verder
in weerwoord op Goulooze dat
je aan een bedrag van 151.000
gulden, dat inderdaad minder
is dan in het verleden, niet
kunt zien hoe het gesteld is
met de kwaliteit van de boe
ken.
NOORDWIJK Een
meerderheid van de
Noord wijkse gemeente
raad wacht in spanning op
de komst van het Cosmo-
center naar de badplaats.
CDA, VVD en D'66 zijn
zich weliswaar bewust
van de problemen die zich
voor zullen doen wanneer
op 3 november werkelijk
besloten wordt dat Noord
wijk „Europa's ruimte
vaartcentrum" wordt
maar de drie partijen me
nen dat de nadelen op het
gebied van verkeer en mi
lieu niet opwegen tegen
de economische voordelen
en de stimulans van de
werkgelegenheid die de
komst van het Cosmo-cen-
ter met zich mee zou
brengen. Echter, ook Am
sterdam en Hilvarenbeek
dingen nog mee als vesti
gingsplaats voor het Cos
mo-centre. Dp tegenstem
mende minderheid van
PvdA en PPR/PSP rest
de hoop dat één van de
andere twee gegadigden
de concurrentieslag zal
winnen. Zij zijn niet zo
zeer tegen het Cosmo-cen-
tre als wel tegen de af
braak van 20 ha grond in
de Noordduinen die met
de komst ervan gepaard
gaat. Het is de bedoeling
dat het Cosmo-centre in
'86 zijn poorten opent.
In de gemeentelijke concur
rentieslag lijkt het Cosmo-cen-
tre van ruimtevaartdeskundi
ge Chriet Titulaer en oud mi
nister-president Van Agt aan
het langste eind te trekken. De
Noordwijkse grond bijvoor
beeld, wordt gratis ter be
schikking gesteld terwijl het
nog allerminst duidelijk is of
de gemeente op enigerlei wijze
een bijdrage mag verwachten
voor infra-structurele maatre
gelen die de verwachte aan
loop van 1 miljoen bezoekers
per jaar vergen. Van de bouw
plannen is momenteel weinig
meer bekend dat deze meerde
re paviljoens en een 40 meter
hoge raket omvatten maar
burgemeester J. Bonnike dé
pleitbezorger van het ruimte
vaartcentrum in de Noord
wijkse raad is ervan over
tuigd dat het gemeentebestuur
middels bouwvergunningen en
hinderwetvergunningen de
vinger aan de pols kan hou-
Vermoord
De bezwaren van de milieu
groeperingen achtte de burge
meester op z'n minst overdre
ven. Het natuurgebied in de
kustgemeente omvat 2500 ha:
„Als je daar 20 ha afhaalt is
het niet alsof je vermoord
wordt", aldus de burgemees
tér. Hij betoogde bovendien
„niet tot elke prijs akkoord te
gaan met de komst van het
centrum. Dat wenste CDA-
fractievoorzitter L. Alkemade
al evenmin. Hij vroeg het col
lege om een nader verkeerson-
derzoek en een onderzoek
naar mogelijke overlast maar
verleende op voorhand zijn in
stemming aan het voorstel.
VVD-fractievoorzitter K. Ru-
bingh was zich ook bewust
van de nadelen van het plan:
„Maar vooruitgang betekent
nu eenmaal dat er offers moe
ten worden gebracht". Hij be
pleitte een zo groot mogelijk
deel van de bestaande natuur
te behouden door een „heem-
tuinachtige aanleg van het
park". Rubingh beschuldigde
de milieugroeperingen boven
dien van een „tendentieuze en
suggestieve voorlichting aan
de burgerij". D'66 raadslid A.
van Rijnberk liet weten dat
vooral het werkgelegenheids
aspect verwacht wordt dat
tenminste 100 nieuwe arbeids
plaatsen worden geschapen
en de toeristische uitstraling
de doorslag voor zijn ja-woord
hadden gegeven.
C. Verwey van de fractie van
PSP/PPR was bang dat de ge
meente door Cosmo-centre in
een dwangpositie zou worden
geplaatst: „Als het er eenmaal
staat, komt er steeds meer".
Zijn bewering kreeg alleen op
de publieke tribune enige bij
val. PvdA-fractievoorzitter J.
Voorham trachtte CDA en
VVD voor het blok te zetten
door er op te wijzen dat beide
partijen de bouw van een hotel
op de plaats waar thans het
Cosmo-centre zal komen, in
het verleden hebben afgewe
zen, juist op grond van milieu
overwegingen. Zij wist burge
meester Bonnike bovendien de
uitspraak te verlokken dat,
wanneer het 'centre' een flop
wordt, de gemeente zal eisen
dat het terrein in oude staat
hersteld wordt.
Over twee zaken was de ge
meenteraad het volledig eens:
Het ware beter geweest als het
college meer locaties voor het
ruimtevaartcentrum had aan
gedragen en de voorlichting
aan de burgerij diende meer
aandacht te krijgen. Met alle
toezeggingen van burgemees
ter Bonnike in het achterhoofd
ging de raad met 14 tegen 5
stemmen socialistisch wet
houder J. Bedijn stemde ook
tegen met het beschikbaar
stellen van het terrein voor
een Cosmo-centre akkoord.
Opdat, zo stelde Bonnike en
thousiast: „Noordwijk een
nieuw imago krijgt. En dat
mag best eens een keer".
NOORDWIJK De gemeenteraad van Noordwijk heeft gister
avond het 'historische' besluit genomen om ruim 6.5 miljoen gul
den beschikbaar te stellen voor de eerste twee fasen van de
bouw van het nieuwe raadhuis en de renovatie van het oude
gemeentehuis. In maart volgend jaar zal de eerste paal voor het
nieuwe raadhuis worden geslagen.
Het plan kent ook nog een derde fase. Deze omvat de sloop van
de voormalige slijterij, de bank en de juwelierszaak aan de Voor
straat. Hier zou een nieuw kantorencomplex moeten verrijzen
maar daar wordt echter pas volgend jaar over besloten. Deze be
slissing is met name afhankelijk van de financiële positie waarin
de gemeente op dat moment verkeert.
v.
Bruggen, we maken er allemaal
gebruik van. Zeker in een water
rijke stad als Leiden zijn het on
misbare schakels in het wegen
net. Veel aandacht is er nooit aan
de Leidse bruggen besteed. De
stilte rond de Leidse bruggen is
met de presentatie van het Brug-
genboek (waarvan de herdruk
momenteel te koop is) al gedeel
telijk 'verstoord'. Het Gemeente
archief aan de Boisotkade hoopt
dit jaar de tentoonstelling „De
Leidse bruggen" te houden. Als
inleiding op deze expositie ver
schijnt in deze krant een serie ar
tikelen over Leidse bruggen. Het
zijn geen technische verhandelin
gen, maar historische verhalen
waarin een brug als leidraad
dient. De gegevens zijn verza
meld door een werkgroep van
historisch geïnteresseerden, die
veel van de geschiedenis van de
Leidse bruggen heeft uitgezocht.
Samensteller is de begeleider van
deze werkgroep, de heer P.J.M. de
Baar van het Gemeentearchief.
Kees van Herpen tekent voor de
eindredactie. De reprodukties
zijn van fotograaf Wim van
Noort. Vandaag verschijnt het ze
venenveertigste artikel in deze
.Zuidsingelbrug over de
feingel ongeveer tussen de
gracht en de Oranjegracht
de „Z[ 1887 en in 1983 geheel
~t" hoiieuwd. De renovatie van
fst is Iwas vermoedelijk de eer-
vooriinds de brug nieuw ge-
izer wd was en veroorzaakt
wat normale slijtage ge-
jnd zou kunnen worden,
vernieuwing van 1983
plaats in het kader van
rehabilitatie van de Ha-
yijk-Zuid, samen met de
ibrug en in relatie tot on-
het weer opengra-
de Minnebroers-
t. De brug zag er al jaren
florissant uit en met
g 13.00e de brugleuningen ver-
den in een deplorabele
r dageli jn werd zonder,
én? jf gesteld dat de nieuwe
u. en 4 een exacte kopie moest
eling: divan de oude, omdat die
u. en jezen had goed te voldoen.
,„^a^83 daarentegen, toen óók
SSdU »erd dat de nieuwe
En< een kopie van de oude
00 u.; eBt zijn, speelde het be-
P®'^Jjrmde stadsgezicht een
o.'is.ofc r°>- De brus j» een.m0"
0-18.4S,ent en vanzelfsprekend
m dooi! er dan niet zomaar aan
S|i htorvioeid worden,
de kfnd
1.30-1 SF het verkeer zou het im-
Extra Is een geweldig gemak be-
D-15.30.nen ais de brug zo plat
r allen f1'* gemaakt zou zijn,
en na(ver^eer zou er zelfs mee
.end zijn als heel de Zuid-
spreeiel gedempt werd. In het
itersstc1 van zest'6er jaren 's
vo. 10.0 ze^s sPrake van geweest.
vo. 18.5 gemeentebestuur koester-
in. j(atlivooru'tstreven^e Pannen
Warmo alle oude en verkrotte
jrten tegen de vlakte te
tooruren om er fraaie eigentijdse
ianvra<i!wt>ouw' uiteraard liefst
no, R?' neer te zetten. Iedereen
'14.00 ft hoe ver die plannen al
irdagntevoerd waren (volledige
jslag en demping van
Ou fr(lgrac'ht en Oranje-
u. Apofht), terwijl door de ver-
>ord. qjning van de Grofsmederij
ten noorden van de Zuid-
singel angstaanjagende kale
vlakten ontstonden.
Werkelijk op het laatste nip
pertje is besloten het oude
straten- en grachtenpatroon te
handhaven of te herstellen,
blijkend uit het weer open-
graven van de Waard-, Oran-
Minnebroersgrachten
de
het
Asschuurbolwerk, thans het
Ankerpark. compleet met
krijgshaftige kanonnen. Was
•dus de te herbouwen brug in
1887 en 1983 identiek, afge
zien van de betonconstructie
in 1983, aan de bestekken zou
men dat niet aflezen. Het Ge
meentearchief krijgt zeer ge
trouw altijd een exemplaar
van alle door de gemeente ge
publiceerde bestekken. De uit
de periode vóór de rampzalige
Stadhuisbrand van 1929 date
rende bestekken zijn daarbij
vaak uniek geworden, omdat
deze in een slechts beperkte
oplage gedrukt zijn en de aan
nemers en de bedrijven die
wel ingeschreven hadden
maar het werk niet gegund
werd, óf al lang opgeheven
zijn óf dit soort verouderde
paperassen reeds vernietigd
hebben.
Daardoor beschikt het Ge
meentearchief nu zowel over
de heel oude nog met de hand
geschreven bestekken, als
over de gedrukte bestekken
uit de periode 1768-1795 en
1862-1930 en de gestencilde en
gedrukte bestekken vanaf
1930. De bepalingen in het
zeer uitvoerige bestek (49
bladzijden) van 1983 zijn vele
malen gedetailleerder dan die
in het bestek van 1887, terwijl
er ook nog eens negen teke
ningen van een kloek formaat
bij gevoegd zijn. Voor de arme
leek die het vakjargon niet
kent is het uit zes kleine pagi
na's bestaande bestek van
1887 uiteraard heel wat aan
lokkelijker; niet alleen is het
vrij snel uitgelezen, maar wat
beschreven staat is nog wel
enigszins te begrijpen.
bij
Meesters
Het is verwonderlijk dat
dergelijk gedetailleerd voor
geschreven materialen en
werkwijzen nog wel geknoeid
kan worden ook de andere
bepalingen wekken de indruk
dat de arbeiders niets mogen
doen zonder dat de „directie"
er met zijn neus bovenop
staat. In de zeventiende eeuw
was men wat dat betreft wel
gemakkelijker: te pas en te
onpas werd toen de uitdruk
king gebruikt dat alles „naar
de eis van 't werk" gemaakt
moest worden en het hele
De Zuidsingel
brug in 1925,
met op de
achtergrond
het kantoorge
bouw van de
Grofsmederij,
foto W.J. Kret.
werk diende te zijn „tot prijs
van meesters hen dies ver
staande", dus neutrale inspec
teurs die verstand van het
soort bouwwerk hadden en
het loofden en prezen als
„vakmanschap".
Achtten
Leiden uit 1670 (de zogenaamde grote Hagen) met de situering van
namelijk iets niet
aar de eis of niet lovens-
aardig, dan kon de aanne-
ïer het meteen weer afbre-
|y ken of vervangen. Dat soort
methoden is nu uiteraard niet
goed meer mogelijk, al zijn er
nog wel ettelijke ingenieurs-
en kwaliteitsbeoordelingsbu
reaus die de rol van de „mees
ters" op zich zouden kunnen
nemen. Maar die zien dan
vaak alleen maar de buiten
kant, terwijl vandaag de dag
veel belangrijke onderdelen
aan het zicht onttrokken wor
den, bijvoorbeeld het betonij
zer en de funderingen. Daar
om ligt het voor de hand bij
ieder karwei van enige om
vang een opzichter te zetten,
die - mits hij zijn ogen goed
de kost geeft - inderdaad heel
wat geknoei kan voorkomen.
Dit probleem speelt niet al
leen sinds kort, al lijken ge
vallen als de vele renovatie
perikelen en de knoeierijen in
de huizen in het Herengracht-
Zijlsingelgebied die indruk te
wekken. Ook al in 1887 tobde
men over de vraag of vol
doende toezicht alle proble
men zou kunnen voorkomen.
Zo klaagde raadslid Van Hoe
ken bij de behandeling
begroting van 1887 dat de ge
bruikt wordende materialen
bij aanbestede werken aan
kwaliteit veel te wensen over
lieten en dat B W zelf er
kenden: „het toezicht op de
bouwmaterialen van sommige
uitbestede werken is ten een-
enmale onvoldoende". B W
wilden daarom meer werk in
eigen beheer nemen. Van
Hoeken zag dat niet zo zitten
en bepleitte een véél scherper
toezicht, want dan zouden
veel aannemers niets meer
voor dergelijke onmogelijk
lage prijzen durven aanne
men. En als dat nog niet zou
helpen, moesten aannemers
die ooit geknoeid hadden
geen opdrachten meer krij
gen.
Uiteraard zou een en ander
wel iets meer kosten, maar hij
achtte dit in het belang van
de gemeente. Burgemeester
De Laat de Kanter constateer
de dat de vier opzichters die
de gemeente in dienst had nu
eenmaal niet overal tegelijk
konden zijn. Hij bepleitte het
in eigen beheer uitvoeren en
„het heroieke middel van de
heer Van Hoeken aan de
hand gedaan, lacht mij niet
sterk aan", vooral ook omdat
de slechte kwaliteit meestal
pas jaren later blijkt. Van
Hoeken sputterde nog wel te
gen dat uitvoering in eigen
beheer meestal zéér veel
duurder was en dat er ook in
breuk gemaakt zou worden op
„particuliere krachten" (het
liberale principe van vrije
concurrentie en privatise
ring). Hij zag liever dat de op
drachten alleen naar solide
aannemers gingen - zelf was
hij hopelijk ook zo'n solide
houthandelaar en scheepsbou
wer. Toen op 13 februari 1887
B W voorstelden op proef
het onderhoud van alle ge
metselde bruggen en wallen
in eigen beheer te nemen,
toonde Van Hoeken zich weer
een felle tegenstander, al
werd het met 22 tegen 2 stem-
'men aangenomen.
Knoeierij
De knoeierijen van aannemer
August Emmerich uit het ver
re Stadskanaal met de Ver-
versbrug en Gepekte brug -
de trouwe lezers van deze
verhalen zullen het zich her
inneren - deden tenslotte de
deur pas goed dicht. Voor wat
betreft de Zuidsingelbrug
mocht men niet mopperen: de
vernieuwing werd op 11 juli
1887 voor ƒ539,- aangenomen
door Paulus Leendert van Er-
kel jr., metselaar te Leiden,
terwijl de raming 700,- be
droeg.
Over de vroegste geschiedenis
van deze brug zijn we maar
pover ingelicht, al zou uren
lang zoekwerk nog wel wat
kunnen opleveren. Op 20 ok
tober 1658 werd aan Otto Jur-
riaensz., Willem Jansz.. Jan
Cornelisz. en Harman Jur-
riaensz. aanbesteed het ver
breden van de Zuidsingel tot
(9.42 meter) op het
3r 18 gulden
per roede (3.67 meter); de uit
gekomen aarde moest gestort
worden in de sloten van het
stadsuitbreidingsgebied. Toen
de gracht toch droog stond be
sloot het stadsbestuur op 18
november om vast de land-
hoofden voor twee bruggen te
laten maken. e«
Nieuwe Herengracht'
Wijnbrug) en ei
Minnebroersgracht".
Deze laatste is echt de Zuid
singelbrug, al ligt die nu niet
meer naast de Minnebroers-
gracht, maar bijna naast de
Kijfgracht. Uit de hierbij af
gebeelde kaart van Leiden uit
1670 blijkt dat de brug toen
nog niet op zijn huidige plaats
lag. Wanneer hij op zijn oude
plaats afgebroken is en een
stuk verderop weer opge
bouwd, is nog niet achter
haald; vermoedelijk vond dit
al rond 1690 plaats. Naar de
reden ervan kunnen we al--
leen maar gissen; mogelijk be
tekende het drietal bruggen
op een kluitje een te grote
hinderpaal voor de scheep
vaart. Hoe dan ook. op zijn
huidige plaats ligt de brug
best en als er niet geknoeid
blijkt te zijn hopelijk tot in
lengte van dagen
