erbouwing Pleyn '68 gereed
Kamemelksbrug: vroeger een druk voetgangersbruggetje
Chemisch afval
in de container
Provincie betaalt
mee aan opening
Valkenburgse graven
zeepost
liep
aat. I
gec
onvdj
at je
STjlismegevallen dit jaar gehalveerd
IAAG Het aantal botulismegevallen in de provin-
d-Holland is ten opzichte van vorig jaar gehalveerd.
!r vorig jaar nog bij 116 vogelkadavers deze besmet-
jconstateerd, dit jaar bleef het bij „slechts" 57. Het
meldingen bij de provincie van mogelijke besmet-
>p dit jaar nog veel drastischer terug, van 12.706 vo-
L avers in '83 tot 913 dit jaar. Dit blijkt uit cijfers van
ovinciaal Bureau Natuur en Landschap. Volgens
jdeling is het lage aantal botulismegevallen te dan-
h de lage temperaturen in het voorjaar en het begin
zomer. De bacteriën gedijen alleen goed bij tempera-
>oven de twintig graden. De gevolgen van de warm-
pie de laatste dagen over ons land heerst, zijn nog
rwerkt in de cijfers. Uit het onderzoek blijkt verder
963 dode vissen bij de provincie zijn gemeld. Het
ie gedeelte was afkomstig uit Bergschenhoek waar
nder gif op het water had geloosd. Bij geen van de
t»chte vissen werd botulisme geconstateerd.
Oversteek p laatsen
voor watersporters
DEN HAAG De provincie
gaat een ondezoek doen naar
de mogelijkheden om over
steekplaatsen voor kanoërs en
surfers aan te leggen. De Ko
ninklijke Nederlandse Roei-
bond had hierom gevraagd
omdat er steeds meer sluisjes
en beweegbare bruggetjes wor
den opgeheven of vastgelegd.
Gedacht wordt aan het aanleg
gen van speciale paadjes en
het plaatsen van verkeerslich
ten om de watersporter tegen
het verkeer over bruggen en
dammen te beschermen.
Onderzoek in bodem
gasfabriek
Leidschendam
LEIDSCHENDAM/DEN
HAAG De provincie gaat een
onderzoek laten doen naar de
mate van bodemvervuiling aan
de Leidschendamse Spoorlaan.
Op deze plaats heeft begin deze
eeuw een gasfabriek gestaan.
Uit een eerste onderzoek bleek
dat de grond op enkele plaatsen
ernstig verontreinigd is. De pro
vincie wil dit najaar vaststellen
hoever de vervuiling zich heeft
uitgespreid. In een brief aan
omwonenden kondigt de pro
vincie de komst van de onder
zoekers aan.
DEN HAAG De provincie Zuid-Holland gaat binnenkort
bij alle gemeenten containers plaatsen waarin particulieren
klein chemisch afval in kunnen dumpen. Het eerste jaar is
de beschikbaarstelling en verwerking gratis, daarna moeten
de gemeenten zelf het ophaalsysteem betalen. Dit kondigde
milieugedeputeerde Hekkelman gisteren op het provincie
huis aan. In de containers moeten batterijen, drogisterijafval
en andere kleine verontreinigde spullen gegooid worden. Op
vaste tijden leegt de provincie de bakken in een provinciaal
depot. Daar wordt het afval zoveel mogelijk gescheiden en
wat voor hergebruik geschikt is. naar verwerkingsfabrieken
gebracht. Voor het plan is 250.000 gulden uitgetrokken.
10ten "WOUDE RIJN-
e zo i De bezoekers
T°erleyn '68 nemen vol-
iui" week vrijdag het
gehajg verbouwde paro-
jpera)is St. Joseph in ge-
'elukl Door hechte sa-
no2 ferking van de be-
eer Van ket Paro'
en de belangrijk-
zal inrder, Pleyn 68, kon
dehgrijpende verbou-
blijvot stand komen. De
2en «van veel vrijwilli-
°richtiaakte' dat de kos"
eperkt' bleven tot
lameRrt miljoen,
tenisj
iag j
teertFst opvallend is de aan-
Dckto[an zijkant va" bet
Hier, bij de ingang,
3geni garderobe, een balie
krijg! verkoop van toegangs-
hadd en toiletten onderge
en kl evenals een opslag-
hij Dit gedeelte kon dit
er f al in gebruik worden
Verder heeft de gro-
face"hft ondergaan,
a<j 's rekening gehouden
imwensen van de andere
van het ge-
jn jzoals de toneelvereni-
el I wijkcomité Groenen-
j vogelvereniging, enzo-
wflatuurlijk is er ook aan
gedacht, er is een be-
akoeHu'dsisolatie gekomen,
it zef*e keukentje, waar het
ringen was bij de afwas,
Een kijkje in de opgeknapte sociëteit.
is vergroot en gemoderniseerd.
Achter in de zaal is een nieu
we hoekbar gekomen. Op de
plaats waar vroeger de toilet
ten waren, is nu een disco-
ruimte. De disc-jockey kan
van hieruit de zaal overzien en
buiten de muziek ook de ge
kleurde verlichting regelen.
Eventueel kan van hieruit ge
luid en verlichting worden be
diend voor sprekers, toneel en
andere voorstellingen. Maar
als de optredende artiesten dit
liever vanaf het midden van
de zaal of zelfs van achter de
coulissen willen doen, dan kan
dat ook. Hiervoor zijn aanslui
tingen gemaakt.
In de zaal is centrale verwar
ming aangelegd. Alle buizen,
snoeren en dergelijke zijn
weggewerkt. Al het gebruikte
materiaal is zo gekozen, dat de
jeugd gewoon plezier kan heb
ben, zonder op te moeten pas
sen voor de spullen. De ver
bouwing is op 20 januari be
gonnen. Sindsdien zijn er iede
re avond vrijwilligers aan het
werk geweest. Veel bewoners
uit de buurt werkten mee, en
niet alleen de jongeren. De
schoonmaakploeg, die dinsdag
aan het werk toog, bewijst dat.
Intussen is men blij dat het er
op zit. Theo Wesselingh: „We
zijn op alle fronten enorm ge
holpen, door de kerk, de ge
meente, Gedeputeerde Staten,
de bank, noem maar op. Ge
lukkig wel, want anders kun
je wel inpakken. Het is onze
wens om het gebouw in de
toekomst zo optimaal mogelijk
te gebruiken. Het voldoet nu
aan alle eisen om op een leu
ke, sociale manier te kunnen
functioneren. Allerlei activi
teiten moeten hier hun plaats
krijgen, ook culturele. Men
moet zich hier gewoon, lekker
thuis kunnen voelen". De be
heerscommissie onderzoekt of
straks de zaalhuur niet wat
omlaag kan. Dit om de sociale
kant van het gebouw tot zijn
recht te laten komen. Mogelijk
is een lagere zaalhuur vast te
stellen doordat door een betere
isolatie de stookkosten minder
hoog zullen zijn in de toe
komst.
Overigens is er voor de vrij
willigers nog wel werk aan de
winkel. De parkeerplaats en
de tuin schreeuwen om een
opknapbeurt en er gaat nog
gecollecteerd worden voor het
Anjerfonds, dat waarschijnlijk
bijdraagt aan de toneelverlich
ting. Maar eerst gaat er, vanaf
31 augustus, een week gefeest
worden. De officiële opening,
volgt op 6 oktober.
DEN HAAG/VALKENBURG Gedeputeerde Staten van
Zuid-Holland zijn bereid 200.000 gulden mee te betalen aan het
drie miljoen gulden kostende onderzoek naar de overblijfselen
van een Romeins grafveld in Valkenburg. Dit volgens gedepu
teerde I. Gtlnther „Unieke onderzoek voor West-Europa", wordt
gedaan op de plaats waar over twee jaar de nieuwe omleidings-
weg van Valkenburg moet komen. De archeologen willen dus zo
snel mogelijk beginnen met het openen van vermoedelijk 3.000
graven van krijgers en hun familie die daar in de eerste tot de
vierde eeuw zijn begraven. De meeste graven zijn nog in goede
staat, vandaar dat de betrokken onderzoekers het terrein uniek
vinden. Het onderzoek zal geleid worden door de „Stichting On
derzoek Romeinse Bevolking Valkenburg Zuid-Holland". In
deze stichting werken de provincie, de gemeente Valkenburg,
Rijksdienst Oudheidkundig Bodemonderzoek, het Van Giffenin-
stituut van de Amsterdamse universiteit en de Leidse universi
teit samen.
De kosten van het onderzoek, drie miljoen gulden, zijn zo hoog
omdat een bewakingssysteem moet worden opgezet om de ge
deeltelijk geopende graven tijdens het onderzoek te beschermen
tegen souvenirjagers. Per dag zullen zo'n vijf graven worden ge
licht om op tijd klaar te zijn voor de asfaltmachines hun vernie
tigende werk doen.
In totaal levert het project twintig arbeidsplaatsen op. Het rijk
levert de grootste bijdrage in de kosten. De onderzoekers zitten
nog met een „gat" in de begroting van 400.000 gulden. De pro
vincie en het ministerie van cultuur gaan daar binnen korte tijd
een oplossing voor zoeken. Ook wordt gehoopt dat particulieren
zullen bijdragen aan deze operatie. De vergadering van provin
ciale staten beslist 20 september of er in eerste instantie 200.000
gulden wordt bijgedragen.
Twee keerpunten in Oude Rijn
DEN HAAG/ALPHEN AAN DEN RIJN De provincie wil
twee keerpunten aanleggen voor de beroepsvaart in de Oude
Rijn bij Alphen aan den Rijn en in de Heimanswetering. Tot nu
toe was het draaien voor schepen op die plaatsen een gevaarlijke
aangelegenheid. De keerpunten moeten volgend jaar klaar zijn.
De kosten bedragen twee miljoen gulden. Het is nu mogelijk
voor schepen tot 70 meter lengte om te draaien, zij het moei
zaam. De provincie wilde een draaipunt voor boten tot 80 meter.
Op aandrang van de Kamer van Koophandel is dat nog eens vijf
meter langer geworden. Het draaipunt op de grens van Hazers-
woude en Alphen gaat ruim een miljoen gulden kosten. Het
keerpunt in de Heimanswetering is iets goedkoper.
Met de volgende schepen kan zee
post worden verzonden. De datum,
waarop de correspondentie uiterlijk
ter post moet zijn bezorgd, staat ach
ter de naam van het schip vermeld.
Argentinië ms „Alhena" 28 augustus:
Australië ms „Resolution Bay" 28 au
gustus; Brazilië ms „Alhena" 28 au
gustus: Canada wekelijkse afvaart; Is
raël ms „Tilla" 27 augustus; Nieuw-
Nflld-frg Qou/uvnt woensdag 22 augustus 1984 pagina s
tige smeedijzeren leuningver
sieringen, was goed zwaar in
ijzer uitgevoerd.
Deze fraaie brug zou het
minstens een eeuw hebben
kunnen uithouden, maar de
eisen van het verkeer beslis
ten anders. ,In de in andere
opzichten zo moeilijke derti
ger jaren werd op werkelijk
onbekrompen wijze de ene
brug na de andere geschikt
gemaakt voor de in tal en
last groeiende auto. Daarvoor
werd het Gangetje over
kluisd en de Kamemelks
brug volledig vernieuwd; van
3.50 meter breedte werd het
brugdek nu 18 meter breed.
Dit wel zeer omvangrijke
karwei werd op 31 mei 1938
voor 54.000,- aangenomen
door Th.L.J. Zitman te Zoe-
terwoude en diens werk kan
er voorlopig nog wel wat
jaartjes tegen.
De gemiddelde levensduur
van de vroeger zo gebruike
lijke houten bruggen bedroeg
ongeveer 30 jaar. Ook bij
deze brug is dat patroon te
volgen. Uit de middeleeuwen
staan te weinig gegevens ter
beschikking (het onderhoud
was verhoefslaagd onder de
buurtbewoners voor deze
„Buttermansbregh over den
Rijn" werd een hoefslag vast
gesteld op 6 maart 1433) om
dit te kunnen constateren en
na de overname van de zorg
voor alle bruggen door de
stad in 1589 liet die al het
werk, zeer slecht gespecifi
ceerd in de boekhouding,
door eigen personeel verrich
ten. Zo is de vernieuwing, die
blijkens een rapport van 1578
nodig was. alleen met erg
veel moeite te reconstrueren
voor zover er al geen be
scheiden verloren gegaan
zijn.
Aanbesteed
Maar na de komst van stad
sarchitect Arent van 's Gra-
vesande in 1638 werden alle
grote klussen aanbesteed. Op
21 februari 1656 besloot het
stadsbestuur, gezien de over
gelegde tekeningen van een
houten en een stenen Kaer-
nemelxbrugge, die in ver
band met de kosten van hout
te maken op de bestaande
heipalen, maar hem iets te
verbreden. Dit werd op 4
maart aan Dammas van
Beeckesteyn voor 440,- aan
besteed. IJzeren leuningen
werden tussen 27 maart en 8
mei 1677 aangebracht voor
twee gulden per te stellen
stijl door Dirck van der
Swan.
Tussen 15 mei en 15 septem
ber 1716 vernieuwde Dirck
van der Cocq voor 1290 de
brug geheel. Blijkens het in
het merkwaardige taaltje van
stadstimmerman Leendert de
Windt gestelde bestek en zijn
daarbij gevoegde schets was
het toen een brug met vijf
doorvaartopeningen. Dat
bleef hij ook volgens de als
altijd fraaie tekening van
stadstimmerman Jan van
Warendorp, toen op 1 juli
1758 het leggen van een
nieuwe voor 196 (alleen het
arbeidsloon) aanbesteed werd
aan Johan Mentinck. Gerrit
Plomp nam op 26 juni 1788
aan voor f2122 wél het hout
te leveren; dit zou volledig
pas gemaakt worden en tot
het volgend vooijaar (de eer
ste maandag in april of eer
der) onder een afdakje op
stapels met scheidingslatjes
opgeslagen, zodat het hout
goed kon drogen. En op 30
juni 1820 volgde de aanbeste
ding om hem weer te ver
vangen.
Laagste inschrijver was Jo
hannes van der Gaag te
Oegstgeest voor 2456,- maar
bij afslag werd gemijnd door
Adrianus van Beusekom,
meester-timmerman in Den
Haag, voor ƒ2130,-. Deze kon
echter geen twee „goede,
welbekende en binnen deze
stad woonagtige borgen" vin
den en hem werd het werk
dan ook niet gegund. Op 7
juli volgde opnieuw een aan
besteding en nu waren Jan
Fleur en Josua de Sauvage
voor ƒ2440,- de laagsten. Zij
hadden wél borgen en kre
gen dan ook de opdracht.
Hun produkt zou het dus tot
1856 uithouden. Met 36 jaar
was dat zeker geen slechte
prestatie.
Bruggen, we maken er allemaal ge
bruik van. Zeker in een waterrijke
stad als Leiden zijn het onmisbare
schakels in het wegennet. Veel aan
dacht is er nooit aan de Leidse
bruggen besteed. De stilte rond de
Leidse bruggen is met de presenta
tie van het Bruggenboek (waarvan
de herdruk momenteel te koop is)
al gedeeltelijk 'verstoord'. Het Ge
meentearchief aan de Boisotkade
hoopt dit jaar de tentoonstelling
„De Leidse bruggen" te houden. Als
inleiding op deze expositie ver
schijnt in deze krant een serie arti
kelen over Leidse bruggen. Het zijn
geen technische verhandelingen,
maar historische verhalen waarin
een brug als leidraad dient. De ge
gevens zijn verzameld door een
werkgroep van historisch geïnte
resseerden, die veel van de geschie
denis van de Leidse bruggen heeft
uitgezocht. Samensteller is de bege
leider van deze werkgroep, de heer
P.J.M. de Baar van het Gemeente
archief. Kees van Herpen tekent
voor de eindredactie. De reproduk-
ties zijn van fotograaf Wim van
Noort. Vandaag verschijnt het ze
senveertigste artikel in deze serie.
trchitect Salomon van
auw heeft in zijn 46-ja-
lienstverband vele dui-
1 uren, zelfs in over-
aan de talrijke Leidse
;en besteed. De eerste
ig jaar was dit alles, óók
ilgehele vernieuwingen,
meer routinewerk,
door de geweldig
opkomst van het giet-
echter na 1850 een
plaats in de brug-
uw. Of Van der Paauw
buitengewoon geïnte-
rd was of dat hij op zijn
derde leeftijd (hij leed
hijnlijk aan beving
jn handen, want zijn
werd afschuwelijk be-
zo beverig dat hij de
van zijn tekeningen
Hcht door een hulpkracht
laten maken) eigenlijk
tr de zo vertrouwde pa-
was blijven bewandelen,
in we niet.
dan ook: hij werd ge
lgen met zijn tijd mee te
En waar hij of zijn di-
bazen, de Commissie
'Fabricage, niet wilden,
eé de Gemeenteraad wel.
telde in de Raadsverga-
rjg van 29 maart 1855 bij
behandeling van een
»tel van B W over de
ieuwing van de Alkema-
)rug het lid Van der
Mesch de motie van
voor om dit aan de
lissie van Fabricage te-
e zenden met het ver
een ander voorstel te
waarbij de „tegenwoor-
wijze van constructie
Drilt wor(^t gevolgd en van
£nj >t hiertoe alhier gebrui-
verouderde vorm
afgeweken", en dit
met algemene stemmen
enomen. Gezien de teke-
®en van de Alkemadese-
heeft Van der Paauw
opdracht zeer serieus
vat, maar door de drin-
e tijd had hij misschien
tijd meer voor diep-
dere studie,
volgende gelegenheid
bij het voorstel voor
ernieuwen van de Kar-
flksbrug. Op de begro-
voor 1856 was hiervoor
van ƒ5100,- opge-
sub
voerd, zonder dat alle details
al meteen geregeld werden.
Dat was maar goed ook, want
bij de behandeling van de be
groting op 14 november 1855
stelde raadslid Taets van
Amerongen voor de brug af
te breken en helemaal niet
meer te herbouwen. Dat von
den 16 tegen 4 leden wel wat
al te vergaand en het bedrag
werd nu alleen uitgetrokken
zonder dat verdere beslissin
gen over de vorm van de
brug genomen werden. Van
der Paauw had een uitvoerig
rapport ingediend, vergezeld
van 5 grote en fraaie* teke
ningen (al verklaarde hij zelf
nederig dat het maar schet
sen waren en dat hij na de
keuze hieruit uiteraard aan
alle eisen beantwoordende
definitieve tekeningen zou
maken).
Plannen
Het eerste plan betrof een
brug van ijzer met houten
dek, die de Nieuwe Rijn tus
sen Gangetje en Hartesteeg
in één klap zou overspannen,
door hem begroot op
f 29.290,-. Het tweede was
een brug met drie doorvaar
topeningen, geheel van ijzer,
geraamd op 15.780,- of als
de pijlers van metselwerk ge
maakt zouden worden
f 18.000,-. Het derde was ge
lijk aan het tweede, maar
omdat alles van hout ge
maakt zou worden, bedroeg
de raming slechts ƒ5100,-.
Het vierde plan had ijzeren
kolommen voor de leuningen
en moest ƒ4150,- kosten.
Plan vijf was een hangbrug,
die ƒ22.175,- zou vergen,
maar die altijd wat de nei
ging zou hebben om te
schommelen.
Deze schommeling bij een zo
grote overspanning (de hele
Nieuwe Rijn in één keer) was
niet te vermijden, ook al was
de breedte met 1.25 meter
vergroot. Het zesde plan was
heel simpel: de boel vernieu
wen zoals hij was, voor het
koopje van ƒ3200,-. Van der
Paauw merkte nog even op
dat dit de drukst belopen
brug van Leiden was; sedert
de vernieuwing in 1820 was
al twee keer het dek ver
nieuwd, omdat het versleten
was door de talloze voetstap
pen' van de passanten. Het
was slechts een voetgangers
brug; voor wagens was de si
tuatie veel te bekrompen
eerst na de overwulving van
het Gangetje kon daar wat
aan gedaan worden, zij het
dat ook nu de afrit naar de
Nieuwe Rijn nog aardig steil
is.
Van der Paauw bewees de
Raad hiermee zijn huiswerk
goed gedaan te hebben, al zal
hij realist genoeg geweest zijn
om te weten dat plan 1, 2 en
5 absoluut niet haalbaar wa
ren. Vond hij het nodig de
Raad te bewijzen dat het oud
je nog echt niet aan pensioen
toe was? De discussies in de
Raad zullen hier maar niet
De Kamemelksbrug kort voor de overkluizing van het Gangetje, de verdwijning van de koekfa-
briek „Nutrix" en de bouw van de nieuwe brug, ca. 1937.
Gezicht op de
drukbevaren
Nieuwe Rijn
met in de ver
te de Kame
melksbrug;
foto G. H. A.
Obreen, ca.
1905.
herhaald worden; de keuze
viel op plan 4 en op 3 april
1856 nam J. Rijk voor het ze
ker niet hoge bedrag van,
f 3448,- aan om de brug met
drie overspanningen, negen
meter lange heipalen, een
dekbreedte van 3.20 m. en
gietijzeren leuningen in een
bronskleur geverfd, uiterlijk
op 30 september op te leve
ren.
Duurkoop
Wellicht heeft Van der
Paauw meewarig het hoofd
geschud: goedkoop is maar al
te vaak duurkoop. Dat bleek
wel: op 27 april 1868 werd
aan P. van de Kamp voor
f 1429,- aanbesteed het ver
sterken van de vier hoofdlig
gers en het aanbrengen van
kruisversterkingen tussen
het middenvak van de
hoofdbinten, en dat alles „tot
wegneming der trilling op
het middenvak der brug".
Toen de normale levensduur
van deze houten brug ver
streken was, werd er iets
minder bekrompen gerede
neerd. Op 12 augustus 1889
werd aan Isaac van der
Kamp te Leiden voor ƒ3399,-
aanbesteed het leveren van
een geheel nieuwe ijzeren
voetbrug, al waren de mid-
denjukken onder water nog
wel van hout. Daarop ston
den echter vier kolommen
van gegoten ijzer en ook de
rest van de brug, met prach-
