liTïïil
TAFEL
Economische recessie ook in de kerken te merken
De paus en het recht op vakantie
Dallas wil niet langer stempel
dragen van J.R. en moord op J.F.
VAKANTIE 1984
kerk
wereld
ACHTERGROND
EeidóeSouACWit
WOENSDAG 22 AUGUSTUS 1984 PAGINj
JÊÏD
Missie/Zendingskalender 1985
De missie/zendingskalender 1985, gezamenlijke uitgave van
de Nederlandse Zendingsraad en het Centraal Missie Com
missariaat, is gewijd aan de christenen in Etiopië. De kalen
der bevat veertien kleurschilderingen, die bijna allen betrek
king hebben op een in de Bijbel beschreven gebeurtenis, me
rendeels in het Oude Testament. De bijschriften geven infor
matie over de huidige situatie in het land. De kalender is zo
samengesteld dat ze maandkalender is en dat men er eind
1985 een kijk- en informatieboekje aan overhoudt.
Oud minnedicht gevonden
In de bibliotheek van de Benedictijnerabdij van Kremsmün-
ster in Opperoostenrijk is gevonden een strofe van een oud
minnedicht uit de dertiende eeuw, dat verloren werd ge
waand. Het gaat om werk van Heinrich von Morungen, een
van de belangrijkste Duitse dichters uit de Middeleeuwen.
Van hem zijn meer dan 30 minnezangen overgeleverd, waar
onder het handschrift van een driestrofig minnedicht, waar
van nu de eerste strofe is gevonden. De handschriftverzame
ling van Kremsmünster omvat ongeveer 2.200 stukken.
Dr. Swellengrebel overleden
Na een kortstondige ziekte is gisteren in het Diaconessenhuis
in zijn woonplaats Leiden dr J.L. Swellengrebel (74) overle
den. Dr. Swellengrebel was tot 1959 vertaalcoördinator van
het Nederlands Bijbelgenootschap in Indonesië. Hij heeft daar
de basis gelegd voor de nieuwe oecumenische Indonesische
bijbelvertaling, die in 1974 verscheen.
Vanaf 1959 tot aan zijn dood werkte Swellengrebel aan een
serie handboeken voor bijbelvertalers. Een andere bekende
publikatie van hem is „In Leydeckers voetspoor".
Wie geloof heeft, beeft
niet. Hij verhaast de
gebeurtenissen niet; hij\
niet pessimistisch; hij
houdt zijn zenuwen bij
elkaar.
(Paus Joannes XXIII)
De economische recessie
blijkt ook de kerkelijke
inkomsten te beïnvloe
den. De daling van de fi
nanciële toezeggingen in
Hervprmde gemeenten is
in een derde van de ge
vallen hieraan toe te
schrijven. In een kwart
van de gevallen was de
vergrijzing de oorzaak,
terwijl in 13 procent het
IKV-standpunt van de
kerk als oorzaak werd
genoemd. Het proces tot
samengaan met de Gere
formeerde Kerken (Sa
men op Weg) bleek in
slechts 3 procent als re
den voor lagere toezeg
gingen te zijn genoemd.
In een derde van de ge
vallen was geen reden
bekend.
Dit blijkt uit voorlopige cij
fers van de Hervormde com
missie geldwerving. Deze
commissie voorspelt voor
1984 een gemiddelde stijging
van de kerkelijke bijdragen
van ongeveer 1 procent. De
Gereformeerde Kerken
schatten een stijging van 0,82
procent. Van de andere kerk
genootschappen, die aan de
actie Kerkbalans meedoen,
zijn nog geen gegevens be
kend.
De Hervormde
meldt dat van de 385
meenten waarvan zij gege
vens heeft ontvangen,
kerkvoogdijen een stijging er
109 een daling van de bijdra
gen meldden, terwijl in 5(
226
De definitieve resultaten
over 1982 laten een stijging
van 1,33 procent zien. In dat
jaar bedroeg de inflatie (stij
ging van de kosten van le
vensonderhoud) 6 procent.
Voor het eerst is er sprake
van een teruggang van de
Hervormde inkomsten in een
provincie, namelijk Noord-
-Holland. Daarentegen wa
ren in dat jaar de resultaten
in de provincies Groningen,
Noord-Brabant/Limburg en
Drente beduidend hoger.
De Hervormde
schat dat ongeveer een op de
drie Hervormde „zielen" (de
genen die als Hervormd ge-
registeerd zijn) financieel de
kerk steunen. Volgens deze
berekening bedroeg in 1981
de opbrengst per meelevende
Hervormde 219,65 gulden
(per Hervormde ziel om
streeks 70 gulden); een jaar
later was dat 222,57 gulden
(per Hervormde ziel om
streeks 71 gulden). De bijdra
gen van de Gereformeerden
stegen met gemiddeld 1,66
procent van 206,59 gulden
naar 212,10 gulden.
Ronald Reagan heeft zijn
ranch in Californië om
zich te ontspannen, Kon-
stantin Tsjernenko zijn
datsja op de Krim en
Frangois Mitterrand zijn
huis in de Land es. De
paus heeft een villa met
tuin in Castelgandolfo,
maar echt vakantiehou-
den kan hij er niet.
Op „Ferragosto" 15 augus
tus is heel Italië traditie
getrouw op vakantie. Presi
dent Pertin i van Italië was in
de bergen, in Val Gardena.
Alle ministers hadden Rome
verlaten, behalve die van
binnenlandse zaken. aan
wiens „offer" de nationale
radio aandacht schonk. Vrij
wel alle winkels waren geslo
ten en in Florence lazen de
ongelovige toeristen uit het
buitenland op de deuren van
de musea dat ze "chiuso per
ferie" (wegens vakantie ge
sloten) waren.
De paus, op 15 augustus op
om vijf uur 's morgens zoals
gewoonlijk, betrad om 8 uur
de parochiekerk van Castel-
gandolfo om er de mis van
Hemelvaart op te dragen.
„Als het alleen maar om de
viering van de feestdagen
ging. zou de paus kunnen uit
rusten", zegt een pauselijke
politieman die voor de villa
van Castelgandolfo op wacht
staat. „Maar hij ontvangt aan
de lopende band groepen en
individuele bezoekers, jonge
ren, bejaarden, intellectuelen,
pelgrims te voet, op de fiets
en in de auto, kerkkoren en
Polen die op zaterdagochten
den iïiet honderden verschij-
Vorige week kwamen de
landgenoten van de paus met
z'n vijfhonderd, defileerden
stuk voor stuk voor hem en
verwachtten van hem dat hij
tegen de achtergrond van de
okergele muren de mis zou
opdragen. Tijd voor een bab
beltje was er niet, maar een
ieder ging terug naar Polen
met een foto.
Tijdverlies voor de paus, wel
licht. Maar hoe kan men het
individuele contact weigeren
met hen die ervoor van verre
gekomen zijn? En dat contact
is zo verre van oppervlakkig
dat de meesten er zichtbaar
aangedaan van terugkomen.
Doordat er in de zomerva
kantie geen officiële audiën
ties zijn, kan de paus elke
morgen een half uur zwem
men in het overdekte zwem
bad dat hij heeft laten aan
leggen en later op de dag een
wandeling van enkele kilo
meters maken in de tuinen
van Castelgandolfo.
„Maar hoe kan hij alles van
zich afzetten als hij net een
priester heeft gesproken die
uit een gevangenis is geko
men waar hij gefolterd werd
en als er andere priesters zijn
wie het nog steeds over
komt?" vraagt een Pools
kloosterling uit de huishou
ding.
De Vaticaanse Posterijen be
zorgen de paus tweemaal
daags een zak post. Te lachen
valt er niets, want Johannes
Paul us II wil dat alleen de
moeilijkste en smartelijkste
gevallen aan hem worden
Het was monseigneur Stanis-
law Dziwisz, die in Krakow
al privé-secretaris van kardi
naal-aartsbisschop Karol
Wojtyla was, die de recente
korte skivakantie van de
paus op de gletscher van
Adamello bedacht.
In de omgeving van de paus
had men dat zo geheim mo
gelijk willen houden en het
pas na afloop meedelen aan
de pers.
Maar ook als skiër op een
gletscher blijft de paus staats
hoofd op vreemd in dit
geval Italiaans grondge
bied. De diplomatie stelt haar
eisen en het staatshoofd van
Italië moest verwittigd wor
den. President Pertini vond
het idee zo aanstekelijk dat
hij de paus persoonlijk wilde
vergezellen en hem voor het
vervoer zijn officiële vlieg
tuig aanbood.
Het was moeilijk het aanbod
van de president af te slaan,
maar zijn gulle gastvrijheid
vestigde de aandacht van de
media op de skiër uit het Va
ticaans aandacht die men nu
juist zo graag was ontlopen.
Om de commerciële uitbui
ting van de gebeurtenis door
een amateurfotograaf in het
gevolg van de president te
voorkomen, bleef het Vati-
caan niets anders over dan
voor het symbolische bedrag
van 5.000 lire de foto te ver
kopen die zijn officiële foto
graaf van de paus op ski's
had genomen.
De kritiek bleef Johannes
Paulus II evenmin bespaard
in wat conservatiever ker
kelijke kring in Italië vond
men dat het niet hoorde dat
een paus zich liet fotografe
ren in ski broek en trui en be
paalde Italiaanse bladen
schreven over de tegenstel
ling tussen de kosten van de
vakantie en de honger in de
Derde Wereld.
Prelaten in het Vaticaan we
zen verbitterd op het schijn
heilige van het commentaar:
de gewraakte bladen schen
ken weinig aandacht aan mi
litaire uitgaven, vergeleken
waarbij de kosten van de
tweedaagse skivakantie van
de paus in het niet verzon
ken.
Er was nog een uitstapje voor
Johannes Paulus weggelegd:
een herderlijk bezoek aan
het oude stadje Fano op de
Adriatische kust, voor een
ontmoeting met vissers. Een
aantal voorgangers op de
Stoel van Petrus te begin
nen bij Innocentius I in
410 was hem in de traditie
voorgegaan. In vijf uur Fano
ontmoette de paus de wereld
lijke en geestelijke overheid,
de geestelijkheid, de klooster
lingen en de seminaristen,
voor wie hij onder een bran- fers
De paus tijdens zijn
dende zon de
Hij voer ook
dan wel om et
genen en in zee te werpen ter
nagedachtenis aan slachtof-
scheepsongeluk.
Hij was niét op vakantie.
Niemand behoefde gecho
queerd te zijn.
En, let wel, Johannes Paulus
deed niét aan pootjebaden.
„Turkse rechtse
extremisten pleegder I
aanslag op paus"
lai
be
,EIDE
De moordaanslag op paus J<1
hannes Paulus II is beraaml
en gepleegd door een kleiij
groep Turkse rechtse extrl
misten die religieuze en pol]
tieke beweegredenen haddei
en niet door de Bulgaarse gt
heime dienst, onthulde gij
teravond de Westdeutsch
Rundfunk (WDR) in zijn t6
levisieprogramma "Monitor
Geheime diensten in h<
westen zouden van c
moordvoornemens
hoogte zijh geweest.
In Rome kon geen bevest1,611
ging worden verkregen va oemt.
de onthulling, die door
WDR werd toegeschreveree.rla
aan verklaringen van Itirad,t"
liaanse en Turkse getuige 6Sensl
en een geheim rapport val'e§
het Parket
hoofdstad.
Volgens het tot nu toe gthei
heimgehouden documei
de redacteuren va
/a prpn
Monitor beschikken, beru 'ei"en
de bewering dat de Bu)gare'e Ila
bij de aanslag betrokken zij 'n P°'
geweest, bijna geheel op daar ol
verklaringen van de pleg< e st°'
van de aanslag, Mehmet A 6n,
Agca. ,ade'
witge\
In het stuk wordt toegegeven
dat Mehmet Ali Agca eeiPacy6
groot deel van zijn verklarin"eeJ 1
gen over een Bulgaarse tusVi,ldt
senpersoon heeft herroepeila'far
of gewijzigd en komt her11')*1
Parket van Rome tot de slotfete"
som dat het een "feit" is, daP161
de veiligheidsdiensten
gene zijde van de Alpen
de hoogte waren van de 5
menzwering, aldus de WDR,)raPe:
De redactie van Monito^
heeft in Italië en in Turkij|°Parl
getuigen gevonden, ondef
wie een medeplichtige
Agca, die heeft gezegd dat dfr
aanslag op de paus „geheel—3»*
en al" op rekening te schrijf/1 ye
ven is van een bijzondere to'
strijdbare groepering binnei'S®*®
de rechts-radicale Turkse oir nJ
Runderlapje met
dille, postelein en
aardappelen
caramelvla
Voor twee: 150 g runderlap
(bijvoorbeeld sucade- of ri-
blap), 30 g boter, zout, pe
per, laurierblad, dille, pa
prikapoeder;
750 g postelein, 1 lepel ro
zijnen, zout, 1 theelepel
aardappelmeel of maizena,
5 g maizena;
0,5 1 kg aardappelen;
75 g suiker, 0,5 liter melk,
25 g maizena, half pakje
vanillesuiker, paar
schuimpjes.
Bak het vlees in hete boter
bruin. Temper het vuur even
als het runderlapje bijna
goed van kleur is en leg het
deksel schuin op de pan.
Voeg weinig lauw water toe
met zout, peper, laurierblad
en verse of gedroogde dille.
Stoof het vlees mals in an
derhalf a drie uur. De stoof-
tijd hangt af van de soort
runderlap. Stoof de laatste
minuten paprikapoeder mee
en zeef de kruiden uit de jus.
Was de postelein zo vaak dat
het laatste spoelwater geen
zand meer bevat en laat ze
uitlekken. Snijd de groente
grof en zet haar op met de
gewassen rozijnen en zout.
Laat de postelein slinken en
kook haar daarna in enkele
minuten gaar. Giet zo nodig
wat groen ten at af, laat in de
pan een bodem vocht en
bind dat met het, met koud
water aangemengde, aardap
pelmeel of maizena. Voeg de
boter toe.
Laat de suiker op een klein
vuur smelten en lichtbruin
worden in een droge braad
pan. Voeg, als de helft van
het suikeroppervlak bruist,
een lepel koud water toe en
doe er direct daarna bijna
alle koude melk toe. Laat de
harde caramel op een klein
vuur oplossen. Bind de cara-
melmelk met de, met het
restje koude melk, aange
mengde maizena. Laat de vla
onder af en toe roeren koud
worden en garneer met
1 schuimpjes.
- mJÉÜI jeanne
DEN HAAG/DALLAS
Vraag een willekeurige
niet-Amerikaan wat de
naam „Dallas" hem zegt
en hij begint over de
moord op president John
F. Kennedy of, nog waar
schijnlijker, over de ge
lijknamige televisieserie
over de belevenissen van
de familie Ewing. Dat is al
langere tijd een doorn in
het oog van het gemeente
bestuur van deze Texaan-
se stad, die in enkele jaren
is opgeklommen van een
aanzienlijke provinciestad
tot een van de tien groot
ste Amerikaanse steden.
Vandaar dat Dallas de
komst van de Republi
keinse partijconventie,
deze week, met beide
handen heeft aangegrepen
om het imago van de stad
danig op te poetsen.
Vier jaar geleden werd de Re
publikeinse conventie gehou
den in Detroit, eens het trotse
de Amerikaanse
)-industrie, maar op dat
slachtoffer van de ge
nadeloze recessie. Als gevolg
van de wegkwijnende auto-in
dustrie was de werkloosheid
er in enkele jaren enorm ge
stegen. Vanuit strategisch oog
punt konden de Republikei
nen geen betere conventiestad
bedenken. Het gloednieuwe
congrescentrum in de verval
len binnenstad van Detroit
was een treffend symbool voor
de belofte van Ronald Reagan,
Amerika weer groot te maken.
Van Reagan kan heel veel be
weerd worden, maar zelfs zijn
grootste tegenstanders moeten
erkennen dat 's lands econo
mie er momenteel beter voor
staat dan vier jaar geleden.
Niet zo verwonderlijk dus, dat
de Republikeinen hun conven
tie dit keer houden in een
stad, die het succes van Rea-
gans politiek als geen ander
symboliseert; Dallas.
Het economisch zwaartepunt
van de Verenigde Staten is de
afgelopen vijftien jaar ver
schoven van het noordoosten
naar de „Sunbelt" in het zui
den: m|t name naar de „gou
den driehoek" tussen de ste
Zicht op Dallas, deze week de hoofdstad van de Amerikaanse Republikeinen. Op de voorgrond de
hal waarin de conventie wordt gehouden.
den Atlanta (Georgia), Hous
ton en Dallas (beide in Texas).
Dallas heeft de andere twee
qua belangrijheid in korte tijd
overvleugeld. Het is wat de
Amerikanen een „booming
town" noemen: modern, snel
groeiend, broedplaats voor de
nouveau riche en door en door
Republikeins.
Andere stad
In de publiciteitscampagne die
Dallas in de aanloop van de-
conventie is gestart, wordt be
nadrukt dat de stad niet meer
dezelfde is als de stad waar in
1963 de president van de Vere
nigde Staten werd doodge
schoten. Zo is uit een onlangs
gehouden onderzoek gebleken
dat maar een vijfde van de be
volking van nu tot de volwas
sen inwoners van 21 jaar gele
den behoort.
pel dat de stad door de televi
sieserie opgedrongen heeft ge
kregen.
Zo'n 20 mijl ten noorden van
Dallas ligt een inmiddels we
reldberoemde witte boerderij:
de Southfork-ranch, waar J.R.
en Bobby Ewing hu al jaren
lang hun nog altijd zeer popu
laire ruzies uitvechten. De
ranch is een soort bedevaart-
filaats geworden voor buiten
anders en Amerikanen. Wie
wil kan tegen betaling van
ruim twaalf gulden eigenaar
worden van zes vierkante cen
timeter Southfork-grond.
Wat sommigen in Dallas voor
al tegen de borst stuit, is de in
druk die in de serie van het le
ven in de stad wordt gegeven.
Zo zou Dallas worden beheerst
door olie. Maar niets is minder
waar. Er wordt in Dallas
waarschijnlijk wel in olie ge
handeld, maar Houston en
Galvestone meer dan drie
honderd kilometer zuidelijker
gelegen zijn de echte olie
steden. Dallas is i
stad van blanken. Negers, La
tijnsamerikanen en Aziaten
vormen meer dan de helft van
de bevolking. En het bij elkaar
onder één dak wonen van een
groot aantal familieleden, zoals
in de serie gebeurt, is onder de
rijken van Dallas zéér onge
bruikelijk. De zakenlieden lo
pen er niet met cowboy-hoe
den op alsof ze net een rodeo
achter de rug hebben, maar
gaan veelal net zo netjes ge
kleed als hun collega's in Wall
^Street of Manhattan.
Voor de rest klopt het beeld
vrij aardig. Dallas is ruim en
modern. Een super-kapitalisti
sche stad, waar veel inwoners
het standpunt huldigen: „Het
is niet goed. als het geen geld
oplevert". De inwoners van
Dallas hebben ook de naam
ronduit krenterig te zijn en lo
pen veel minder dan elders in
de VS de gewoonte is met hun
rijkdom te pronken. Zo wil het
danks het feit dat hij vele ma
len miljonair is, bij voorkeur
economy class vliegt.
Raadsel
Talrijke deskundigen hebben
zich het hoofd gebroken over
de vraag, waarom juist Dallas
zo'n enorme groei doormaakt.
Aan het eind van de vorige
eeuw telde de stad maar net
10.000 inwoners. Het is nog
niet zo lang geleden dat se
rieus geopperd werd Dallas op
te geven, omdat deze stad zon
der natuurlijke hulpbronnen
toch geen toekomst zou heb
ben.
Sommigen noemen de uitvin
ding van de air-conditioning
de redding van de stad, waar
de temperatuur in deze tijd
van het jaar zonder moeite tot
ver boven de veertig graden
uitstijgt. Dank zij de aircondi
tioning kunnen nu ook zomers
zaken worden gedaan.
Anderen roemen de wils
kracht, inventiviteit en het
doorzettingsvermogen van de
inwoners, die van bijna niets
het derde zakencentrum van
de Verenigde Staten hebben
gemaakt. In die redenering zit
waarschijnlijk een grote kern
van waarheid.
Dallas ligt in Texas, de conser
vatieve staat, waar de klok op
velerlei terrein zeker dertig
jaar heeft stilgestaan. Het is
een staat van harde werkers,
zo weinig mogelijk overheids
bemoeienis en ongeremde
groei. Degenen die het ge
maakt hebben, zijn uiterst
trots op wat zij met hard wer
ken hebben kunnen bereiken.
„Je kunt hier worden wat je
wilt, als je maar hard genoeg
werkt", aldus een zakenman
in Dallas. Het is het aloude
verhaal. Wie niet slaagt, heeft
dat aan zichzelf te wijten.
Hoewel ze er zijn, vindt Dallas
zich ook eigenlijk geen stad
voor verliezers, armen of an
derzins sociaal zwakkeren. Het
is graag de stedelijke verbeel
ding van de Amerikaanse
Droom. Economische groei,
het vrije ondernemerschap en
vooruitgang vormen er het ge
loof en Ronald Reagan, zo zal
deze week blijken, is er de
profeet.
JOS TIMMERS
Koeler na onweer
Morgen wordt het wat minder
warm dan vandaag, terwijl
ook de kans op een regen-of
onweersbui brij groot zal zijn.
De weersverandering wordt
veroorzaakt door een lage
drukgebied, dat zich van de
Golf van Biscaje naar onze
omgeving gaat verplaatsen,
overigens zal de temperatuur,
ondanks de optredende afkoe
ling, zich op een niveau kun
nen handhaven, dat ongeveer
normaal is voor de laatste
week van augustus.
Vooruitzichten voor
de vakantielanden
Zuid-Scandinavië:
Eerst perioden met zon en
droog, later enkele buien. Mid-
dagtemp. van 13 gr s
23 gr i
Portugal en Spanje:
In het noordwesten mogeL
een bui. Middagtemp. vanj
gr in het noordwesten tot 30|~
in het zuiden. L
Italië en Joegoslavië:
i het binnenland.
Denemarken:
Veel bewolking en enkele re
gen- of onweersbuien. Middag-
temp. omstreeks 22 gr.
Britse Eilanden:
Wisselvallig met enkele buien.
Middagtemp. van 17 gr in
Schotland tot 22 gr in Zui-
d-Engeland.
België, Luxemburg, Duits
land en Alpenlanden:
Perioden met zon, maar ook
enkele buien, mogelijk met
onweer. Middagtemp. 19 tot 24
gr-
Frankrijk:
Perioden met zon en enkele
buien, mogelijk met onweer.
Middagtemp. van 20 gr in Nor-
Zonnig, maar vrij
noorden mogelijk
Middagtemp. 25 tot
ag in
onwe
30 gr.
Weerrapportenvan vanmorj
."Es
Amsterdam onbew. 26
15 0
SR Is
16 0
VHssingen onbSw 27
18
Athene6" fbew*' 28
18 0
Berlijn0"* onbew.. 25
Bordeaux zw.bew. 28
ij I
Genóve zw.bew. 30
12 0
Klagenlurt onbêwl 23
8 0
MadTdbU,g h"bew' la
U 3
EI Si
;j l
g, 3*b. i
18 04
Spht° onbew' 26
Stockholm l.bew. 26
15 0
Casablanca n.ontv.
Istanbul regenb. 26
Las Palmaa zw.bew. 27
17 1
Tunis onbew. 31
24 0
