Huwelijk Geert Groote
reden voor nieuwe studie
Inspectie zoekt naar middenweg
tussen betutteling en privacy
kerk
wereld
HARE KRISHNA LOOPT LANG IN INDIA
ficidócScMiAmn"
weer
Ook tweede onbekend archiefstuk gevonden
BEJAARDE MAN DAGEN DOOD OP KAMER
Inspirerend initiatief l0rë
Tussen isolement
en ontspanning
ACHTERGROND
ftzidóc Somant
VRIJDAG 17 AUGUSTUS 1984 PAG®
Roemeense prelaat wil in Portugal blijven
De Roemeense orthodoxe aartsbisschop Valerian Trifa, die
uit de Verenigde Staten is gezet vanwege pro-Nazi-activi-
teit tijdens de Tweede Wereldoorlog, heeft de Portugese
autoriteiten gisteren om een permanente verblijfsvergun
ning gevraagd. Voorlopig mag hij tot november in Portu
gal blijven. De 70-jarige Trifa is de Amerikaanse nationali
teit ontnomen en hij heeft de Verenigde Staten moeten
verlaten omdat hij verantwoordelijk zou zijn voor de dood
van duizenden joden en christenen in Boekarest in de
Tweede Wereldoorlog. Hij was toen één van de kopstuk
ken van de „IJzeren Garde", een fascistische en anti-semi-
tische Roemeense organisatie.
Duitse Franciscanen steunen Leonardo Boff
De missiecentrale van de Duitse orde der Franciscanen
heeft steun betuigd aan de opvattingen van de Braziliaanse
hoogleraar in de theologie Leonardo Boff. Deze moet als ex
ponent van de bevrijdingstheologie op 7 september zich
verantwoorden voor de Vaticaanse congregatie voor de ge
loofsleer, naar hij zelf denkt over zijn opvattingen over de
relatie tussen macht in de Kerk en die in de samenleving.
De Franciscanen in de Bondsrepubliek vrezen van deze
gang van zaken een bedreiging van de betrokkenheid van
de Kerk van Latijns-Amerika bij de belangen van de ar
men, zoals vastgelegd in de documenten van Puebla en Me-
dellin.
God onttrekt zich aan het
begrijpen van de mens,
maar Hij openbaart zich
aan zijn hart.
De ontdekking dat Geert
Groote, stichter van de mo
derne devotie, getrouwd is ge
weest geeft voldoende aanlei
ding voor nieuwe studies van
zijn opmerkingen over het
huwelijk.
„Het is reden genoeg al zijn
uitspraken over vrouwen en
het huwelijk opnieuw op een
rijtje te zetten", vertelde giste
ren dr. A. C. F.Koch, oud-ar
chivaris van de gemeente De
venter tijdens een persconfe
rentie over zijn „ontdekking",
die door deze krant openbaar
werd gemaakt.
Koch stelde vast dat Groote
zich na zijn „bekering" in
nogal krasse termen heeft uit
gelaten over vrouwen en te
gen het huwelijk. „Zijn ge
schrift over het huwelijk
duidt op een rijkelijke erva
ring met het huwelijksleven",
zegt Koch. „Dat was de des
kundigen al eerder opgeval
len. Over het algemeen zag
hij vrouwen als zwakke we
zens die mannen met een die
per levensdoel alleen maar
zouden belemmeren". In een
enkel geschrift zoals Groote's
„Zedelijke Toespraak" laat hij
zich echter weer opvallend
mild uit over het vrouwelijk
geslacht. Over de afloop van
het huwelijk na Groote's om
mezwaai en kluizenaarsschap
is evenmin al iets bekend.
Koch zet zijn bronnenonder
zoek in het stadsarchief van
Deventer voort. Hij hoopt
achter de volledige naam van
Groote's vrouw Alijd te ko
men en heeft intussen al tot
op heden onbekende gegevens
verzameld over Geert Groot
e's vader, de toenmalige bur
gemeester van Deventer. Of
de ontdekking van Groote's
huwelijk veel stof zou doen
opwaaien in kringen van his
torici vindt Koch „moeilijk te
zeggen". „Ik zelf zie hierin
een duidelijke nuancering in
van het beeld dat we tot nu
toe van Geert Groote's plotse
linge ommezwaai hadden.
Eerst losbandigheid, later in
getogenheid en soberheid. Het
huwelijk vlak voor zijn mo
ment van inkeer is misschien
een soort overgangsperiode
geweest".
Koch maakte gisteren bekend
dat hij in de stadsarchieven
van Deventer nog een tweede
acte over Geert Groote heeft
gevonden, die tot op heden
onbekend was. Daar wil hij
nog niets over zeggen. „Het
stuk is me inhoudelijk nog
niet duidelijk", verklaarde hij.
Exposities
De tentoonstellingen over
Geert Groote in het museum
De Waag en de Stads- of At-
henaeum-bibliotheek in De
venter, bevatten een flink
aantal kostbare stukken, die
tot op heden vrijwel nooit
voor het publiek te bezichti-
gen zijn geweest. Gistermid-
dag betraden de eerste kijkers
de expositieruimten. Het wa
ren enkele honderden geno
digden uit het hele land, die
de officiële opening hadden
bijgewoond in de Burgerzaal
van het stadhuis van Deven
ter.
De herdenking van de 600e
sterfdag van Geert Groote be
leeft morgen het hoogtepunt
met een bijeenkomst in de
Grote of Liduinuskerk van
Deventer. Die begint om 11.30
uur, voorafgegaan door klok
gelui en muziek. Prof. dr. C.
de Bruin uit Leiden houdt een
wetenschappelijke verhande
ling over Geert Groote die
wordt omzoomd door middel
eeuwse muziek.
Met name de gebruiksvoor
werpen uit de tijd van Geert
Groote trokken gisteren op de
opening van de exposities
veel belangstelling.
Te beginnen op 2 september
aanstaande zullen ettelijke
duizenden uit India en meer
dan vijftig andere landen,
waaronder ook Nederland en
België, afkomstige leden van
Hare Krishna deelnemen aan
een achttien maanden duren
de voettocht door India. Daar
mee wordt het feit herdacht
dat 500 jaar geleden de bewe
ging is gesticht als belangrijke
De deelnemers zullen in acht
van de 22 staten van India
ruim honderd steden door
kruisen. Dat zal niet onopge
merkt blijven, want de stoet
wordt voorafgegaan door die
ren die in het traditionele
Hinduïisme een belangrijke
rol spelen, zoals koeien, ka
melen en versierde olifanten.
De Hare Krishna Gemeen
schap, officieel ISKCON, is
een over de hele wereld ver
breide gemeenschap van toe-
gewijden, die bhakti-yoga be
oefenen. Deze zeer oude yoga-
vorm heeft tot doel Godsbe-
wustzijn te bewerkstelligen
door middel van meditatie en
toegewijde arbeid. Volgens de
yoga-filosofie is de mens een
geestelijke ziel, die eeuwig is sche geschriften ter wereld
verbonden met God, hier die de grondslag vormen van
Krishna genoemd. het Hinduïsme.
Door de serieuze beoefening
van bhakti-yoga zou ieder
mens zijn ware, geestelijke
natuur verwezenlijken en vrij
worden van alle angst en pro
blemen. Daartoe dient de Ve-
dische literatuur te worden
bestudeerd, de oudste filosofi-
In Nederland telt dé Hare
Krishna Gemeenschap mo
menteel 150 priesters en onge
veer 4.000 gemeenteleden.
Het aantal sympathisanten
zou volgens haar veel groter
zijn en op 20.000 uitkomen.
Wedstrijd
straattekenen
Een overzicht van een groot
aantal religieuze krijttekenin
gen op het plein voor de
,,wonder"-kerk van het Ita
liaanse plaatsje Grazia, vlak
bij Mantova. Straattekenaars
uit de hele wereld hielden er
deze week hun jaarlijkse wed
strijd. In de categorie „Ma-
donnari" won de Duitser Man
fred Stader, links onder.
Roerei met
gemengde salade en
gebakken
aardappelen
griesmeelpudding
Voor twee: 2 eieren, 2 le
pels melk, zout, peper, 25 g
geraspte kaas, peterselie,
10 g boter;
1 jonge courgette, 1 vleesto
maat, 1 paprika, 2 lepels
azijn, zout, peper, bieslook,
marjolein of peterselie;
0,5 1 kg gekookte aard
appelen, olie, boter, zout;
0,5 1 melk, 50 g griesmeel,
30 g suiker, 1 klein ei, cir
ca 5 pruimen, 1 dl water,
stukje pijpkanaal, 30 g
suiker, 1 theelepel aardap
pelmeel.
Maak de roereieren kort
voor het aan tafel gaan
klaar, dat is het lekkerst.
Klop de eieren los met melk,
zout, peper, kaas en fijnge
knipte peterselie. Laat de bo
ter smelten, voeg de eieren
toe en laat ze op een klein
vuur stollen. Roer steeds het
gestolde deel los van de bo
dem van de pan. Zet de pan
af als de eimassa maar nèt
gestold is, een roerei is het
smakelijkst als het nog wat
vochtig is. Rasp de geschilde
courgette grof en snijd er
blokjes van. Snijd de ontvel
de tomaat en de paprika in
stukjes. Meng azijn, zout, pe
per, fijngeknipte bieslook en
marjolein of peterselie en
schep dit sausje door de
groenten. Maak ook de pud
ding liefst de avond tevoren,
dan heeft hij de tijd om op te
stijven. Breng alle melk aan
de kook, strooi er al roerende
een mengsel in van gries
meel en de helft van de sui
ker. Laat de massa vijf mi
nuten zacht koken en roer er
geregeld in. Meng het ei met
de overige suiker, schep bij
dit inengsel wat kokendhete
pudding en doe het van het
vuur bij de rest van de pud
ding. Doe de hete massa in
een natgemaakte vorm en
zet de pudding koel weg.
Trek de pijpkanaal tien mi
nuten af in het water, kook
er de pruimen in gaar met de
suiker, bind het vocht met
aardappelmeel en laat de
compote koud worden. Keer
i de pudding om en leg er de
compote om heen.JEANNE
AMSTERDAM „Dit
mag nooit weer gebeu
ren". Aldus de heer
Rood van de Inspectie
dienst Bejaardenoorden
in Amsterdam, naar aan
leiding van de affaire in
het Amsterdamse Ge-
rardhuis voor bejaarden.
Het personeel daar
merkte pas na tweeën-
eenhalve dag dat een
van de bewoners was
overleden. De verzorging
van bejaarden in Neder
landse tehuizen raakte in
opspraak.
De gemeenschappelijke in
spectiedienst heeft gistermor
gen in het bejaardentehuis
poolshoogte genomen. „We
hebben pittige gesprekken
met de staf gehad", zegt in
specteur Rood, „en er zullen
nog verschillende van dit
soort gesprekken volgen. We
gaan kijken welke maatrege
len genomen kunnen worden
om herhaling te voorkomen".
Daarmee staat de inspectie
dienst voor een lastig pro
bleem. De meningen over de
wenselijk geachte begelei
ding van bejaarden in tehui
zen lopen namelijk nogal uit-
Adjunct-directeur Rijkers-
Mijnen van de federatie Lan
delijke Samenwerkende Be
jaardentehuizen (LSB): „De
hele bejaardenzorg beweegt
zich eigenlijk tussen de twee
uitersten van Orwell-achtige
betutteling en maximale pri
vacy. Als je ervan uitgaat dat
een bejaarde min of meer
zelfstandig in een tehuis
moet kunnen wonen, dan
kan het ook voorkomen dat
het overlijden van een bewo
ner niet direct wordt opge
merkt".
Privacy
In het geval van de 82-jarige
bewoner van het Gerardhuis
speelde privacy zeker een
rol, zo is inmiddels gebleken.
De bejaarde man had op een
vrijdagavond de deur van
zijn kamer in het tehuis op
slot gedaan. Hij moet dezelf
de avond nog zijn overleden,
want toen het personeel za-
Ook in een bejaardenhuis kan men vereenzamen
terdagmiddag zijn eten wilde
brengen, was de deur nog
vergrendeld. Of vervolgens
op de deur geklopt werd is
niet zeker, maar in elk geval
werden de zware metalen
etensschalen voor de deur
neergezet. Toen ze daar na
een uur nog stonden, nam
het betreffende personeelslid
aan dat de bejaarde man na
gegeten te hebben het dien
blad weer voor zijn deur had
gezet. De volle schalen gin
gen retour keuken. Hetzelfde
ritueel heeft zich ook zondag
voltrokken, hoewel in het te
huis de regel geldt dat het
eten op de kamer wordt ge
bracht. Pas maandag ontdek
te men dat de bewoner was
overleden.
Weekeinde
Inspecteur Rood: „Het komt
wel vreemd over dat dat eten
gewoon voor de deur werd
neergezet. Ik wil de affaire
niet goedpraten, maar ik
denk dat het er wel een beet
je aan gelegen kan hebben
dat het weekeinde was. Dan
zijn de omstandigheden in
een bejaardentehuis nu een
maal anders. Sommige be
jaarden zijn het weekeinde
weg, en er is minder perso
neel. Bovendien was het va-
kantietijd. We zullen eerst
precies moeten onderzoeken
hoe dit heeft kunnen gebeu
ren, voordat we eventueel
maatregelen nemen. Géluk
kig is zoiets bij mijn weten
nog niet eerder voorgeko
men. Het Gerardhuis heeft
wat dat betreft ook bepaald
geen slechte naam".
Vakantietijd of niet: het
voorval in het Gerardhuis
roept wel het beeld op van
een bejaarde man, die door
een krappe personeelsbezet
ting en onvoldoende aan
dacht zo kon vereenzamen,
dat zijn dood pas na een aan
tal dagen werd opgemerkt.
Sociale begeleiding
Rood: „Als je driehoog-achter
woont, en je beide buren
werken, dan kan ik me voor
stellen dat je overlijden drie
dagen lang onopgemerkt
blijft. Maar in een bejaarden
tehuis mag je toch wel enige
sociale begeleiding verwach
ten. Daarvoor zit je tenslotte
in een tehuis. Het moet toch
mogelijk zijn om ook bejaar
den die hoge prijs stellen op
privacy te begeleiden zonder
dat dat hindert. Je haalt eens
een zwabber door de kamer,
je maakt eens een praatje
over het weer, je vraagt of
het eten gesmaakt heeft
Toch lopen de meningen uit
een over de kwestie hoever
de zorg voor de bewoner in
een bejaardentehuis moet
gaan.
Directeur Rijkers-Mijnen van
de Landelijke Samenwerken
de Bejaardenoorden, waar
ruim duizend tehuizen bij
zijn aangesloten, meent: „Je
moet privacy respecteren als
de bewoners dat willen. Ten
slotte gebeurt het ook buiten
een tehuis dat een bejaarde
pas een paar dagen na zijn
dood gevonden wordt. De
huisregels kun je mijns in
ziens niet al te strikt toepas
sen. Een bewoner moet het
recht hebben zijn deur op slot
te doen, ook als de regel geldt
dat het eten op de kamer ge
bracht wordt. Aan de andere
kant is enig toezicht ook in
het belang van de bejaarde
zelf. Maar probeer dat maar
eens goed te regelen".
Eigen code
Wat de privacy betreft heb
ben de tehuizen hun eigen
codes ontwikkeld. Er zijn te
huizen waar de bewoners
vrijwel allemaal dag en nacht
hun deuren open hebben.
Wim Komwijk van de COS-
BO (een overkoepelende or
ganisatie die de belangen van
de bejaarden in zo'n 450 aan
gesloten tehuizen vertegen
woordigt): „Alle deuren open
maakt meer controle moge
lijk. En het drukt een soort
gemeenschapsgevoel uit.
Maar het nadeel is dat de
verzorgers soms te pas en te
onpas binnen komen vallen.
In andere, vaak grotere te
huizen heb je minder dat
idee van een leefgemeen
schap. Bejaarden wonen daar
meer zelfstandig. Dat maakt
de late ontdekking van het
overlijden van de bejaarde
man in Amsterdam begrijpe
lijker, maar niet minder
triest".
Tegenover de mening dat de
bewoner in een tehuis in
principe recht heeft op maxi
male privacy staat de me
ning, dat de directie wel de
gelijk tot taak heeft de bewo
ners te begeleiden en te ver
zorgen, ook als de betreffen
de bejaarde daar minder prijs
op stelt. Inspecteur Rood: „Je
kunt natuurlijk privacy eisen
tot en mét, maar er zijn toch
grenzen Het mag niet voor
komen dat iemand zich hele
maal opsluit in een bejaar
denoord".
Bezuinigingen
Frans Malten, woordvoerder
van de Algemene Nederland
se Bond van Ouderen,
(180.000 leden) sluit zich
daarbij aan. „Het mag niet
gebeuren dat zo'n maaltijd
gewoon voor de deur wordt
neergezet. Een tehuis heeft
wel degelijk een taak om er
voor te zorgen dat de bewo
ners zich enigszins veilig en
verzorgd voelen. Ik vrees dat
door de bezuinigingen deze
taak steeds meer in het ge
drang komt. Dit jaar moeten
de bejaardentehuizen gemid
deld 4,5 procent inleveren.
Dat er dan een personeelste
kort ontstaat is begrijpelijk,
maar leg dat maar eens aan
de familie van die overleden
man uit".
PAUL KOOPMAN
IDE
DEN -
k. gaat
In een wereld, waar wantrouwen en cynisme leidraad^1
vaak niet ten onrechte trekt een groepering dima be
staat blijkt zich ergens over te verheugen, al gauw de [rjm Fi
dacht. Zo ook de door reformatorische christenen opgerjse wiel
stichting „Internationale Vriendenhulp", die zich ingenc(tadscan
durft te tonen met nota bene het bezoek van de paus. Fordt e
|ramm£
en kor
De stichting heeft nogal lef. De bisschop van Romejws en
vriendelijkheid tegemoet treden, is in ons land een nief'Praatj(
ringe schending van de fatsoenscode. Wie zijn status ?^jiek
„kritische geest" niet in gevaar wil brengen, dient eerst^1®^
reeks van bezwaren op te sommen tegen het Vaticaan in
algemeen en de paus in het bijzonder, voor hij zich, °ÜEN
bepaalde voorwaarden, bereid verklaart tot een ontmoer -n
De stichting „Internationale Vriendenhulp" lapt deze tfijn ha
aanvaarde omgangsvorm aan de laars en gaat zelfs zovererlands
T-* P versu
EjEN eigenzinnig initiatief dus van mensen die, uit de te 1
formeerde Kerken en de Volle Evangelie-beweging, ores. Wz
gelijk verdacht kunnen worden van blinde trouw aan dc zijn b
der van de rooms-katholieke kerk. Ook een inspirerend, doen
tiatief? Qua strekking wel. De rite van de handtekeningd™°[j.
tie mag dan wat obligaat aandoen, de hartelijkheid waaiveuelj'
men de paus tegemoet wil treden, spreekt ons aan. edige J
k 24 v«
Zoals zovelen hebben ook wij soms moeite met het i^ieu
tisch optreden van Johannes Paulus II, en met de hard[r onr
kigheid waarmee hij elke jonge loot, die aan de kerk dj zijn e
te ontluiken, telkens weer wegsnoeit. Maar juist omdan, wei
Nederlandse overtuigingen zo veelvuldig botsen met die Pr?bl
de paus, is het zaak zijn bezoek aan ons land met de grf®^^
mogelijke hartelijkheid en hoffelijkheid te omgeven. ee 0
mate geloofs- en levensoriëntaties verder uiteen wijken, }jft va
kloof breder en moet de vriendschapshand dus ook vq huis-
reiken. ït, zoal
j; voor
i aan
ben bf
nemer
Waai
en dat
De woede van Moskou over het bezoek van de Oostdi
partijleider Honecker aan Bonn heeft niet alleen onenig) simF
aan het licht gebracht tussen de Sovjet-Unie en een sate?^g^
staat, de kwestie heeft ook een duidelijk verschil van mer^r n(
aangetoond over de te volgen koers binnen het Kremlin de ir
Terwijl het partijblad Pravda kritiek had op het initij meer
van Honecker, prees de Izvestia, de in rangorde lager stf'82 hc
lumen
IjjEN zo openlijk aan het daglicht tredende onenigheid ler G.
nen de Russische top mag een zeldzaamheid genoemd mede
den. Normaal gesproken is de buitenlandse politiek va(nomls
Russen een toonbeeld van continuïteit. De onenigheiier
niettemin goed voorstelbaar nu een van de belangrij, be
doelstellingen van de Russische buitenlandse politie, de thnisc
hindering van de plaatsing van Amerikaanse kernrakddhovi
op Westeuropese bodem, is mislukt. Als reactie daarop pi*Pe" h
de vergrijsde top een vergaand isolement in de hoop daari^"^0^
de westerse leiders weer onderhandelingsrijp te maken. ksferr
naar het schijnt jongere groepering in het Kremlin hee(versj,
die benadering kennelijk geen vertrouwen en wil de détn star'
die de Sovjet-Unie zoveel voordelen heeft gebracht nieuvigs he
ven inblazen. 'n een
n.
DEZE strijd tussen twee opvattingen lijkt noch in het v
deel van de een noch in het voordeel van de andere pp de
beslecht te kunnen worden zolang de ziekelijke leider T:
nenko aan het roer staat. Vast is komen te staan dat <f^denrc'
althans wat de buitenlandse politiek betreft, niet in stal unb
echt leiding te geven. Tsjernenko laat zijn buitenlands bejnswej
jegens het Westen geheel bepalen door veteraan GromylA. Lt
arre.
De openlijke impasse die tussen de supermachten be^'J^.
sinds de stationering van de eerste Amerikaanse kernra^ft ui
ten in West-Europa wordt soms geweten aan de onwil vai
Russen te onderhandelen met een Amerikaanse regering»
geleid wordt door president Reagan. Maar het lijkt er eef®
op dat een doorbraak in de impasse bereikt kan wor^t
wanneer de ziekelijke" partijleider Tsjernenko van het tol
is verdwenen. Zeker als men bedenkt dat Reagan er uil
kend voor staat, niet alleen wat lichamelijke conditie bet!
maar ook wat zijn kansen betreft op een nieuwe ambts
mijn. Vroeg of laat zal er weer onderhandeld moeten
den. De dringende wens van de Russen om te praten c
het tegengaan van de militarisering van de ruimte laat li 1
over geen twijfel bestaan.
1 V
Vrij warm
Het is morgen zonnig en vrij
warm met een middagtempe-
ratuur van ongeveer 24 gra
den. De wind blijft zwak en
veranderlijk. Het fraaie weer
hangt samen met een hoge-
drukgebied dat van Engeland
en de Noordzee via onze om
geving naar Midden-Eeuropa
trekt. Ook zondag en in het
begin van de volgende week
kunnen we zonnig weer tege
moet zien. De middagtempera-
tuur zal daarbij van dag op dag
nog een enkele graad hoger
stijgen tot een landelijk gemid
delde van circa 26 graden.
Vooruitzichten voor
de vakantielanden
Zuid-Scandinavië:
Langs de Noorse kust veel be
wolking en af en toe regen, in
de omgeving van Oslo en in
Zuid-Zweden perioden met
zon en overwegend droog.
Middagtemp. van 15 langs de
Noorse kust tot 20 gr in Oslo
in Zweden.
Britse Eilanden:
Zonnig, middagtemp. van 20
tot 25 gr. Mogelijk zondag in
Zuid-Engeland onweer.
Benelux:
Zonnig en vrij warm. Middag
temp. ongeveer 25 gr.
Duitsland:
Droog en zonnig. Middagtemp.
22 tot 26 gr.
r0G'
langs
Bch -
lolse
(2
Frankrijk:
Zonnig, maar zondag injr,
zuidwesten mogelijk onwtfr
buien. Middagtemp. van 2r
35 Sr- 7kr
Alpengebied:
Droog en zonnig. Middagt#
ongeveer 25 gr. [jm
Portugal en Spanje: Pp'
Zonnig en warm, mog{ p
zondag in Portugal en Nol
-Spanje een onweersbui. Ir
dagtemp. 25 tot 32 gr. )nde(
Italië en de Joegoslavi^s)
kust:
tfr
Zonnig. Middagtemp. of^
veer 27 gr.
Weerrapporlen vs
Amsterdam onbew.
De Bilt l.bew.
Eindhoven onbew.
Den Helder mist
Twente I bew.
Vlissingen onbew.
Zd Limburg mist
Aberdeen zw.bew.
Frankfort
Genève
Helsinki
Klagenfurt
n er
imorgen 07.00 ilrtkli
Max Min Ityhtm
tamp tamp «If
Kopenhagen l.bew.
w.bew. 23 10 O.L
