1
)ntslag voor
59 personen
de stad
Wittepoortsbrug:
visitekaartje van
Ooit fraai
CeidaeSomont
jirecteuren Zeehospitium weer aan het werk
Bromfietser
botst op fiets
1 FAILLISSEMENT
jN KEMPEN EN BEGEER
Face-lift
Hofwijck
weer begonnen
WOENSDAG 15 AUGUSTUS 1984 PAGINA 5
Bruggen, we maken er allemaal
gebruik van. Zeker in een water
rijke stad als Leiden zijn het on
misbare schakels in het wegen
net. Veel aandacht is er nooit
aan de Leidse bruggen besteed.
De stilte rond de Leidse bruggen
is met de presentatie van het
Bruggenboek (waarvan de her
druk momenteel te koop is) al
gedeeltelijk 'verstoord'. Het Ge
meentearchief aan de Boisotka-
de hoopt dit jaar de tentoonstel
ling „De Leidse bruggen" te hou
den. Als inleiding op deze expo
sitie verschijnt in deze krant een
serie artikelen over Leidse brug
gen. Het zijn geen technische
verhandelingen, maar histori
sche verhalen waarin een brug
als leidraad dient. De gegevens
zijn verzameld door een werk
groep van historisch geïnteres
seerden, die veel van de geschie
denis van de Leidse bruggen
heeft uitgezocht. Samensteller is
de begeleider van deze werk
groep, de heer P.J.M. de Baar
van het Gemeentearchief. Kees
van Herpen tekent voor de eind
redactie. De reprodukties zijn
van fotograaf Wim van Noort.
Vandaag verschijnt het vijfen
veertigste artikel in deze serie.
IJK Twee op
I^Etief gestelde direc-
i van het Rijnlands
spitium zijn sinds
week weer aan het
De voorzitter van
arbeidsgerecht voor
fs de Nederlands Zieken-
Bavezen heeft daartoe
rken j. Het algemeen be
ne en van het Rijnlands
lete/en pitium maakte hal-
wrta \ge de maand juli be
ltwee van de drie di-
iren te willen ont
slaan in het kader van re
organisatieplannen.
Door de uitspraak van het
scheidsgerecht zijn nu de reor
ganisatieplannen binnen de
verpleeginrichting op losse
schroeven komen te staan. De
geneesheer-directeur dr. H.
Locht en verpleegkundig di
rectrice mevrouw Rijken wa
ren met verlof gestuurd in af
wachting van verder hande
len. De economisch directeur
J.H. Wenholt voerde na die
stap samen met een arts de to
tale directie.
Het algemeen bestuur van het
Rijnlands Zeehospitium be
sloot een jaar gelepen tot reor
ganisatie. Die hield in dat de
drie eenheden van het „Zee
hos", het voorzieningencen
trum, het revalidatiecentrum
en de mytylschool De Vierbot,
ieder zelfstandig voortgezet
zouden worden met elk een ei
gen eenpersoons-directie.
Rondom die organisatieplan
nen ontstonden binnen het
zeehospitium verregaande
spanningen en daarbovenop
volgden de financiële proble
men en het feit dat nieuw
bouw voor de Jan Mulderkli
niek in Leiden weer door het
ministerie is uitgesteld. Daar
om besloot het algemeen be
stuur unaniem tot de in juli
genomen maatregelen.
Met de heer Locht en me
vrouw Rijken was volgens de
voorzitter van het algemeen
bestuur dr. F.H. Goudswaard,
getracht tot overeenstemming
te komen. Mevrouw Rijken
was een sociale afvloeiingsre
geling tot aan haar pensioen
aangeboden en de heer Locht
zou zijn managerstaak, die
tweetiende van zijn werktijd
bedroeg volgens Goudswaard,
moeten opgeven* Hem was
aangeboden full-time als medi
cus aan de slag te gaan in het
voorzieningencentrum. Beide
directeuren wilden echter niet
op die aanbiedingen ingaan.
Door hen op non-actief te zet
ten, hoopte het algemeen be
stuur alsnog tot overeenstem
ming te kunnen komen en te
voorkomen dat bij de kanton
rechter ontslag zou moeten
worden aangevraagd. Beide
directeuren hebben het daarbij
niet laten zitten en een uit
spraak van het genoemde
Scheidsgerecht gevraagd.
Bedankje voor
25.000 gulden
NOORDWIJKERHOUT Het ge-
meentebestuur van Noordwijkerhout
wil de inwoners van het dorp nog
officeel bedanken voor hun bijdrage
aan het carillon. De „Actie Klokken
spel" voor het carillon als geschenk
van de bevolking voor het nieuwe
raadhuis/bibliotheek-gebouw bracht
maar liefst 25.071 gulden en 56 cent
op. De leden van het comité worden
door het gemeentebestuur geprezen
voor hun „fraai Staaltje van burger
zin". Van het geld is, zoals bekend,
een carillon met 18 klokken aange
schaft dat sinds halverwege de
maand mei in de klokkentoren van
het (ver)nieuw(d)e raadhuis hangt.
LISSE Een 16-jarig
meisje uit Lisse is gister
morgen gewond geraakt
bij een aanrijding op de
Stationsweg in haar
woonplaats. Het meisje
zat achterop de brom
mer bij een 17-jarige
plaatsgenoot en zij reden
op de Stationsweg. Plot
seling kwam een 12-jari-
ge Duits jongetje op de
fiets aanzetten. Ëeide
bestuurders konden el
kaar niet meer ontwij
ken waardoor de voor
wielen elkaar raakten.
De Duitse jongen klaag
de naderhand over pijn
in zijn been en het meis
je is met een geschaafde
en gekneusde enkel en
voet naar de dokter ge
bracht.
idt vri
tent.
Men
Grjffij
s word
ril,
e wacf
De renovatie van het be
jaardenoord Hofwijck in
Oegstgeest is, sinds het
beëindigen van de bouw
vakvakantie, weer in volle
gang. De werkzaamheden
verlopen voorspoedig en
dat betekent dat de be
woners waarschijnlijk in
december, vóór Kerstmis
weer in hun vertrouwde
tehuis kunnen zitten. Nu
zijn zij nog onderge
bracht in het tijdelijke be
jaardentehuis aan de Iris
laan. De kostbare maar
noodzakelijk facelift
totale kosten rond de 15
miljoen gulden heeft
inmiddels al geleid tot de
bouw van complete nieu
we verdieping op het be
jaardentehuis. Momen
teel worden de oude ka
mers gerenoveerd en
vergroot tot moderne bij
de tijd passende eenhe
den.
(tussen de Weddesteeg en de
onlangs weer opgegraven
stadsmuur), maar werd in die
tijd overgebracht naar dit
deel van de Witte Singel.
De brug werd in 1640 geheel
vernieuwd. Nadat er eerst
een noodbruggetje was ge
legd, zo breed dat twee men
sen elkaar konden passeren,
legde Aelbert Gerritsz. So-
mer voor ƒ1195 de nieuwe
brug van ruim 31 meter leng
te op 51 palen van 6.25 meter
lengte. Halverwege naast de
brug kwam een schrijvers-
huisje, dat de aannemer kant
en klaar moest opleveren
met enige zitbanken en een
tafeltje voor de schrijver. Te
rekenen vanaf 14 juli 1640
moest acht weken later met
paard en wagen over de
nieuwe brug gereden kunnen
worden, vier weken later
moest de hele brug klaar zijn
en nog twee weken later ook
het schrijvershuisje.
Bolwerk
In 1645 werd het bolwerk op
gehoogd en de molen van de
broer van Rembrandt daar
naar toe verplaatst; na de
vernieuwing in steen in 1731
heette hij De Lelie. De bin
nen-Wittepoort werd in 1650
vervangen door een nieuwe,
die voorlopig slechts een een
voudig dak kreeg. In 1662
werd wel besloten er een to
ren met uurwerk op te zet
ten, zodat de passagiers voor
de trekschuit naar Den Haag
en Delft zouden weten hoe
laat het was, maar dit plan
werd eerst in 1735 uitge
voerd. Aan de noordkant van
die poort, tegen de Weddes
teeg aan, werd - nadat Wil
lem van der Helm in februari
1665 al plannen had gemaakt
- begin 1668 een stadsstalling
voor 31 paarden en karossen
met woonhuis voor de stal
meester gebouwd. De wagen-
voerders die uit Den Haag
kwamen, konden hier hun
paarden een welverdiend lo
De Wittepoortsbrug en de gebouwen aan het Noordeinde, vastgelegd door de ca
mera van H.G.A. Obreen rond 1905.
gement bieden. Het jaar erop
werd de Wittepoortsbrug vol
ledig vernieuwd; Lieven
Thonisz. nam op 13 juli 1669
voor ƒ590 aan om hem op 6
september zover gereed te
hebben dat er met paard en
wagen over gereden kon
worden. Iedere dag eerder
einde aan de stremming le
verde een premie van drie
gulden op, terwijl elke dag
overschrijding op zes gulden-
kwam te staan.
Amper was dit werk gereed
of in 1672 beleefde Holland
het Rampjaar. De stadsverde
diging bleek zwaar onvol
doende te zijn en daarom
werd in 1674 de Witte Singel
een stuk verbreed. Daardoor
moest ook de brug langer
worden, hetgeen Boudewijn
Boudewijnsz. op 22 septem
ber voor 195 op zich nam.
Deze zeer lange brug was ui
teraard kostbaar in onder
houd en in 1722 besloot de
stad dit visitekaartje in steen
te bouwen. Nadat op 13 april
Dirck van der Cocq en Si
mon van der Boon voor maar
liefst ƒ1100 aangenomen
hadden op 15 mei een stevige
noodbrug op te leveren, volg
de op 10 juni de aanbesteding
van het metselwerk aan de
11 doorvaartopeningen met
twee ophaalbruggen voor
1490 aan Pieter van Duy-
nen. De leverantie van 450
voet (141.30 meter) blauwe
Escausijnse dekplint a 42
stuiver per voet en de prach
tige gebeeldhouwde wapens
van de stadsbestuurders werd
op 6 mei 1722 aan de Hage
naar Felix Dusart opgedra
gen. De nu ontstane brug
vergde heel wat minder on
derhoud, al moest er toch nog
wel eens een val van de op
haalbruggen vervangen wor
den, zoals in 1802 door Jan
Zuur.
Dit ging stadsarchitect Van
der Paauw vervelen en op
zijn advies werd op 7 juli
1820 aan Johannes van der
Gaag te Oegstgeest het ver
vangen van de ophaalbrug
gen door platte vaste dekken
op zeven eiken liggers aanbe
steed. Er veranderde toen
wel meer. De oude stadsstal
ling werd in 1826 omge
bouwd tot Wittepoortskazer-
ne. In 1855 kwam hiernaast
de Kweekschool voor Zee
vaart, bedoeld om straat-
schoftjes uit Leiden en ande
re steden op te kweken tot
goede lichtmatrozen. En op
12 februari 1863 volgde de
aanbesteding aan Jacob van
Leeuwen om de buiten-Wit-
tepoort te slopen en het bol
werk gedeeltelijk af te gra
ven; de bouwsels ten noorden
van de poort werden verwij
derd en vervangen door een
voetpad.
Hek
Dit werd van het terrein van
de Kweekschool afgeschei
den door een prachtig gietij
zeren hek, voor ƒ700,- door
D.A. Schretlen Co gele
verd. In 1865 volgden nog
uitgebreider werken: op 23
januari werd de poort voor
ƒ2531,- aan H. Jongenburger
te Noord-Waddinxsveen ver
kocht, die hem binnen 2'A
maand gesloopt moest heb
ben, al moest hij het uur
werk, de klokken, wijzerbor-
den, windvaan en al hetgeen
waaraan door de gemeente
oudheidkundige waarde
mocht toegekend worden in
leveren en diende hij tachtig
gulden te betalen „tot ver
vaardiging eener photograp-
hie". Dezelfde dag werd aan
J.C. Rijk voor 8790,- aanbe
steed het slopen van de oude
Wittepoortsbrug, het afgra
ven van het restant van het
bolwerk en het metselen van
de onderbouw van de nieuwe
brug, aan D.A: Schretlen
voor ƒ5300,- het leveren van
de ijzeren bovenbouw van de
nieuwe brug en aan A. Ver
hoog voor 1811,- het leggen
van een duiker ter verbin
ding van de Trekvliet met de
Witte Singel.
Op 1 augustus 1865 diende dit
hele karwei geklaard te zijn.
Sedertdien is nog slechts in
1906 een politieposthuisje bij
de brug gebouwd (hier was
immers het beginpunt van de
HTM-tramlijn naar Den
Haag) en werd de brug in
1936/37 samen met de Haag-
brug voor ƒ83.884,- door H.C.
Heemskerk en W. Ouds
hoorn sr. verbreed. Daarbij
verdwenen helaas de fraaie
gietijzeren leuningen. Ook de
militairen uit de Wittepoorts-
kazerne verdwenen: nadat
dit gebouw sedert 1950 nog
had gefungeerd als onderko
men van het Archief van de
Koninklijke Landmacht, ver
liet de laatste militair de ka
zerne op 31 januari 1963. Dit
oude complex kan binnen
kort, nu het terrein erachter
kaalgeslagen is, een grote
beurt tegemoetzien.
volgende jaren. Een stuk
Haagweg werd binnen de
stad getrokken en werd het
Noordeinde. Aan het eind
hiervan kwam de Haagpoort,
al snel Witte Poort genoemd.
De brug over de singel zal
een eenvoudige ophaalbrug
geweest zijn. We mogen aan
nemen dat deze bij normaal
onderhoud om de dertig jaar
geheel vernieuwd zal zijn.
Dicht bij de brug stond het
Leprooshuis, waar de aan
melaatsheid lijdende Leide-
naars „opgeborgen" werden.
De glorietijd van dit tehuis
was echter al rond 1550 afge
lopen, toen dit, in de wande
ling ook wel de St. Anthonis-
kapel genoemd, afgebroken
werd. Op de lege plaats er
van werd in het rumoerige
jaar 1566 na de Beeldenstorm
een houten kerkje door de
Calvinisten gebouwd, maar
zodra Alva de macht stevig
in handen had, werd dit in
1567 weer met de grond ge
lijk gemaakt.
Met die Alva kreeg de stad
het enkele jaren later weer te
kwaad. Bij het beleg van Lei
den in 1573 bleek dat de
sterk verouderde middel
eeuwse Wittepoort niet meer
bestand was tegen modern
geschut. Daarom werd er een
bolwerk voor de poort opge
worpen, zodat de singel een
bocht ging maken. Toen de
arbeiders steeds maar wer
den beschoten vanuit een
schans bij de Boshuizer wate
ring werd er zelfs een uitval
gedaan om deze te verove
ren, hetgeen gelukte. Na de
smadelijke aftocht van de
Spanjaarden moet de brug
volledig vernieuwd en op een
andere plaats gelegd zijn. En
ook daar lag hij nog niet tot
tevredenheid.
In 1592 werd een nieuwe ste
nen buiten-Wittepoort aan de
rand van het vergrote bol
werk gebouwd; de brug werd
nu daarop aansluitend ge
maakt en liep met een bocht
naar de Haagweg. Te oorde
len naar een fraai gekleurde
tekening van de landmeter
Jacob van Banchem was het
sinds 1592 een houten brug
met acht overspanningen,
waarvan een met een enkele
ophaalbrug. Het wed, waar
paarden gedrenkt werden,
was eerst binnen de poort
Keltum en de KB, waardoor
ook deze werknemers meege
sleurd worden in het ontslag.
Een en ander is een gevolg
van het feit dat ook de finan
ciële positie van Keltum alles
behalve florissant is.
Curator Tiethoff verklaarde
dat er voorlopig voor het af
werken van de lopende orders
nog voor 100 peronen werk is
in de kettingfabrikage en in de
gieterij. De Zilfa en DCW heb
ben ook orders lopen van het
zusterbedrijf Keltum. Mr. Tie
thoff hoopt dat voor 80 a 90
personen definitief werk zal
resteren na de afwikkeling
van de faillissementen.
De schuld van Van Kempen
bedraagt ongeveer zestien mil-
tf
vij
worde
;cht ei?1 moet een Leidenaar, die
85 vod^ele jaren niet meer in zijn
;er ovJderstad geweest was, in
tdorp wel vreemd te moede
in geweest als hij vanuit
urg be^n Haag over de Haagweg
stad naderde. Zodra hij
hipien De Heesterboom van
31 ampordm311 en de *°en daar
f septdS 'n de buurt staande mo-
in wiP De Eendragt gepasseerd
deel vPs en door de kromming
rkt blijn de weg tussen de rijen
uk ve)ge bomen de stad kon ont-
een pren, zag hij uiteraard nog
al hetel de grote kerken, Stad-
Utré"st°ren en enige andere
Iarian>ge bouwwerken. Maar zijn
de rijtjaod zal haast opengevallen
jn bij het aanschouwen van
dichtstbijzijnde deel van
stad.
y>ven de bomen ontwaarde
de A n'et meer de wieken van
zeer hoge stenen koren-
olen De Lelie - gesloopt in
ling t|6L De toren van de Witte-
penge?ort was er ook niet meer -
ssen Bsloopt in 1865. En hij keek
lig ovij het wat verder naderen
klaarpor een groot gat direct naar
Noordeinde; de buiten-
eeksef'ttePoort was ook al weg -
jsloopt in 1863. Bij de krui-
ne van de Haagweg met de
'itte Singel zal hij ook al
prbaasd rondgekeken heb-
bn: waar was toch die
fachtige stenen Wittepoorts-
irinkelfu6» met maar liefst 11
gest(fersPann'ngen en m een
maaMve cirkelvorm gebouwd?
iet afa°k gesloopt, in 1865.
10 gul?aar was er dan alleen maar
esloopt? Gelukkig niet, er
fas ook gebouwd. Er was
en nieuwe Wittepoortsbrug
fekomen, die zeker mocht
I 9 'orden gezien.
LXlhgreep
»e ingreep van 1865 was
foor de Wittepoortsbrug wel
geen Ie voornaamste, maar in zijn
ht he&nge historie had hij al meer
st votprse ingrepen meegemaakt,
can (Oorspronkelijk is er een brug
orden|elegd toen de Witte Singel
derlalegraven werd in 1389 en
nden
De Wittepoortsbrug met de poort, vereeuwigd door graveur Abraham Delfos
naar een tekening van Jan de Beijer, 1762.
Schoten Bij de
zwemL dochterondernemin-
s^n de Koninklijke Van
kunnln en Begeer in Voor-
zl de DCW en de Zilfa,
ijdens «teren 159 werknemers
weer. «en. Dat is meegedeeld
j. Aanfoe Haagse curator mr.
'ms/retfjethoff.
ordt re,
erste failliete werkmaat-
erkiezi)jjen werkten 130 perso-
overige 29 stonden bij
maatschappijen op de
st, maar werkten in feite
dtum en de Koninklijke
r (KB). Volgens drs. W.
ma van de Raad van Be-
Fi77e£»weigerde de bedrijfsver-
„De Hg de 29 functies over te
lderiefen op de loonlijsten van
Op d(
iliifiPTi
zi
joen gulden. In de tweede
helft van juli werden Zilfa en
DCW enkele dagen door de
werknemers bezet toen be
kend was geworden dat Van
Kempen en Begeer voor de
twee werkmaatschappijen uit
stel van betaling had aange
vraagd.
Die bezetting werd opgeheven
toen bonden en raad van be
stuur overeenstemming had
den bereikt over het gezamen
lijk zoeken naar vervangende
werkgelegenheid voor Zilfa en
DCW en over een sociaal plan.
Tot grote verrassing van bon
den en werknemers lieten de
bewindvoerders vorige week
donderdag Zilfa en DCW fail
liet verklaren.
