finali
weekpuzzel door dr. Pluizer
BRIDGEN
postzegels
WETENSCHAPPEN
oplossing vorige puzzel
NR. 31
KRUISWOORDRAADSEL
MTTTTTTTmi
m m m m
m m b m i
PUP B B
n ja a.,.a
£&uLe SoivuMit
ZATERDAG 11 AUGUSTUS 1984 PAGl|
Be prijswinnaars van puzzel 30 zijn:
M.J. van der Fluit, v. Vollenhovenplein 37, 2313 EB Leiden.
Trudy de Jong, Kerkstraat 100, 2211 RM Noordwijkerhout.
|)e prijzen worden binnen drie weken per cheque toegestuurd.
HORIZONTAAL:
35. Titel (afk.).
36. Zot.
38. Kippenloop.
50. Verfplankje.
53. Land in Afrika.
56. Met de zijnen (afk.
Latijn).
65. Pad dat terzi
afvoert.
67. Bevel.
69. Vloeistof.
70. Onderdeel v.
tennispartij.
74. Honingdrank.
75. Touw waarmee een
schip aan de
sleepboot verbonden
81. Metalen staaf.
86. Tapijtachtige stof.
55. Ontwijken.
57. Voeringstof.
58. Liturgisch
13. Telwoord.
14. Waterkant.
15. Lengtemaat.
22. Alvorens.
29. Vis.
31. Stremsel.
33. Klein vertrek.
34. Oude lap.
37. Mannelijk dier.
39. Borstharnas.
41. Eierschaal.
42. Voorzetsel.
43. Bij voortduring.
85. Regiment infanterie
Welke twee sleutelwoorden vormen de letters uit de vakjes 49
77 50 en 55 45 5 25 43 46 14 33 11 83?
I 52 47 8 71 30 22
Leidse Courant, Postbus 11, 2300 AA Leiden.
Naam, adres en postcode s.v.p. in blokletters vermelden.
2odra het bieden gedaan is,
heeft de leider het voordeel
dat zijn partner met zijn heb
ben en houden op tafel komt.
Zijn probleem is verder het
taxeren hoe de resterende 26
kaarten over de vijandelijke
handen verdeeld zitten.
De tegenpartij zit allereerst
met het startprobleem. Daar
mee kan een contract op slag
weggegeven worden. Het kan
ook de inleiding vormen om
de leider in zijn slagenaantal
dusdanig te beperken, dat de
verdediging er een goede score
aan overhoudt. Na de uitkomst
moet de verdediging via signa
len informatie uitwisselen
met in het achterhoofd na
tuurlijk de omstandigheid dat
de vijand meekijkt, zoals deze
tijdens het bieden ook meel
uisterde om vervolgens een
tegenspelplan te maken. Sig
naleren moet niet als doel op
zichzelf worden gezien. Eerst
moet de situatie bijvoor
beeld de dummy in ogen
schouw worden genomen en
op grond daarvan moet een
beslissing worden genomen
m.b.t. een eventueel te geven
signaal.
Signaleren
worden, eenvoudig, maar ook
iets ingewikkelder.
Z-NZ, parenwctlslrijd
V63
<?HB6
O A V 7 5 3
*72
B 10 4 N H 9 8 7 2
Ü84 WO <?7
OII2 Z O B104
A 11 V B 5 3 *10864
A5
Aan bijna alle tafels zaten NZ
in 5 harten, aangezien OW 4
harten uitgenomen hadden
met 5 klaver. Aan bijna alle
tafels werd 5 harten ook ge
wonnen, aangezien west daar
in de eerste twee slagen twee
hoge klavers uitspeelde, met
fataal gevolg.
Alternatieven
Van de combinatie aas-heer
kan op verschillende wijzen
worden gestart. Het beste te
genspeelsysteem is in dit geval
datgene waar een alternatief
bestaat: de ene keer het aas, de
andere keer de heer, al naar
gelang de gewenste informa-
Bij de start met het aas wordt
dan gevraagd om een aan-af-
signalen (het aangeven van de
vrouw of een doubleton) en bij
de start met de heer om een
distributiesignaal (b.v. laag-
hoog is even).
Aan die ene tafel waar het
scorekaartje 5 harten min één
vermeldde, ging het heel sim
pel als volgt:
Uitkomst: klaverheer, oost
speelde de 4 bij, aangevend
een even aantal klaverkaar-
ten. En gezien het klaver steu
nen tijdens de bieding kon
west wel uitrekenen dal kla
ver na tempoverlies zou bete
kenen. Hij switchte naar
schoppenboer, waarna het
contract niet meer te maken
W/_
B9
*>11 108654
O V 5
*9 7 5
874
^972
N OAB 3
O A 11864 W 0 102
632
Z 4.H V 1084
AH 10532
O V
O B9 7 3
*AB
Downvarianten
Het volgende spel, dat voor
kwam tijdens een viertallen-
wedstrijd, kan op meer dan
downgespeeld
De bieding verliep als volgt:
West zal met ruitenaas of rui
tenheer (zie boven) starten en
hoe moet oost daarop reage
ren? Hij kan natuurlijk braaf
aanmoedigend afgooien (dou
bleton), maar aan de dummy
kan hij zien dat dat hem niet
veel wijzer zal maken, aange
zien de daar aanwezige troe
ven hem te machtig zijn. Op
een negatief signaal zal west
ongetwijfeld naar klaver swit
chen, waarna het contract sim
pel down gaat.
Maar ook als oost gehoorzaam
of routinematig zijn doubleton
aangeeft, kan de verdediging
nog net ontsnappen: Na twee
hoge ruitens speelt west ruiten
na, op tafel getroefd en oost
gooit een harten weg. Op een
kleine harten uit de dummy
legt oost direct hartenaas
anders is het verhaal over
en hij vervolgt met een hoge
klaver. De enige mogelijkheid
voor zuid om van zijn verlie
zende klaver af te komen, is
om die onder hartenheer te la
ten verdwijnen en nu comple-
teerd oost zijn omslachtige
tegenspeelplan: In de zesde
slag troeft zuid zijn vrije rui-
tenboer op tafel en oost ont
doet zich van zijn laatste har
ten, Waardoor hij de nage
speelde hartenheer kan voor
troeven en het contract alsnog
down gaat. Zo'n tweede kans
zal niet altijd aanwezig zijn,
waardoor functioneel signale
ren over het algemeen een
Agenda: 22 augustus: Zomer-
drive Zandvoort (02507-12577);
25 en 26 augustus: Hunebed-
toernooi Hoogeveen (05920-
41118); 1 en 2 september: GBC-
viertallentoernooi (geen Pat-
ton-telling!) Bussum; 2 septem
ber Tubbergen 704 (05493-2133
en 2160); 9 september Zomer-
toernooi Den Haag. Corres
pondentie: p.a. Leharstraat 10,
2162 AC Lisse.
Vorige week vermeldde ik al,
dat de Ohra iedere ronde een
premie beschikbaar stelde
voor de meest interessante
partij. Aan het eind van het
toernooi werd door een jury
ook nog de meest interessante
partij van het toernooi be
paald. Deze prijs ging terecht
naar Poloegajevsky en Por-
tisch voor hun schitterend ge
vecht uit de vierde ronde.
Hieronder kunt u zien hoe
mooi een partij tussen twee su
perschakers kan zijn als ze el
kaar met open vizier tegemoet
treden.
L. PoloegajevskyL.Por-
tisch.
Slavisch.
I.d4 d5 2.Pf3 Pf6 3.c4 dxc4
4.Pc3 c6 5.a4 Lf5 6.e3.
Na 6.Pe5 kan zwart de span
ning in het centrum met
6...Pbd7 opheffen; een voor
beeld: 7.Pxc4 Dc7 8.g3 e5
9,dxe5 Pxe5 10.Lf4 Td8 ll.Dcl
Ld6 12.Pxd6 Dxd6 met onge
veer gelijk spel (Torre-Tim-
rnan. Hamburg 1982).
6...e6 7.Lxc4 Lb4 8.0-0 Pbd7
9.Ph4.
door
L. Hofland
Weer de scherpste voortzet
ting. Na het rustiger 9.Db3
De7 I0.a5 c5 ll.Pe5!? heeft wit
een klein positioneel voordeel.
9...Lg4 10.f3 Lh5 ll.g4!?
Zeer gevaarlijk. Na 11.e4 Pb6
12.Le2 Pfd7 13.g3 a5 zijn de
kansen gelijk (Portisch-Smys-
lov, Amsterdam 1981).
ll...Lg6 12.Pxg6 hxg6 13.e4
De7 14.g5?!
Dit is te riskant. Vermoedelijk
heeft Poloegajevsky zwarts 15e
zet overzien. Beter lijkt 14.Le3.
14...Ph5 15.f4 e5!
Zie diagram.
Door de wending Dc5+ komen
de zwarte stukken nu los,
waardoor de tochtige witte ko
ningsstelling wit in de proble
men brengt.
16.fxe5 Pxc5 17.Lb3 0-0-0.
Een nadeel van de zwarte
strategie is, dat ook zijn ko
ning niet veilig is. Poloegajev
sky maakt daar, middels een
kwaliteitsoffer, fraai gebruik
18.Le3 f5 19.gxf6 Pxf6 20.De2
Peg4 21.Txf6!
Gedwongen, maar zeer sterk.
21.Lf4 was niet goed vanwege
21...Txd4 22.e5 Lxc3 en
23...Te4.
Ohra-toernooi
21...Pxf6 22.e5 Ph5 23.Dg4+
Kb8 24.Pe4.
Niet mogelijk was 24.Lg5 van
wege 24...Txd4! 25.Dxd4
Dxg5+ en "zwart heeft een
winnende aanval.
24...Tdf8 25.Pg5 Pf6 26.De6
Pd7 27.Dxe7 Lxc7 28.Pf7.
De sterke vrijpion op e5 in
combinatie met het witte lo-
perpaar geeft wit voldoende
spel voor de kwaliteit.
28...Th4 29.a5 c5 30.e6 Pf6.
Na 30...cxd4 31.Lf2 Tg4+
32.Lg3 Txg3+ 33.hxg3 Pf6
34.Tdl moet zwart voor remise
vechten.
31.Lf2.
Natuurlijk niet 31.d5 c4 ge
volgd door 32...Pxd5.
31...Th5 32.Lg3+ Ka8 33.dxc5
Txc5 34.a6.
Zwart moet nu alles in het
werk stellen om de witte loper
van de diagonaal hl-a8 af te
houden.
34...Tfc8 35.Kg2?
Hier mist wit een goede kans.
Met 35.Lf4! zou hij zwart ih
grote moeilijkheden hebben
gebracht. De dreiging is Ldl-
f3 en na 35...Pd5 is 36.Ld6! erg
sterk. Na 36...Lxd6 37.Pxd6
Th8 (37...T8c7 38.Lxd5 Txd5
39.Tfl!) 38.Pxb7 Tb5 39.Lc4
kan zwart opgeven.
35...Tb5 36.Lal Txb2+.
Door deze tempowinst kan
zwart het vitale, veld f3 be
schermen. Het witte initiatief
blijft echter nog groot genoeg
om de minuskwaliteit te com-
„..Kh3 Tc3 38.axb7+ Kxb7
39.Pe5 Ld6 40.Lf3+ Kb6
41.Pd7+ Kb5.
Hier werd de partij afgebro
ken. De vrije witte e-pion
blijkt net voldoende vcor re-r
42.Txa7! Td2 43.Tb7+ Ka6
44.Tb6+ Ka5 45.Txd6 Txd6
46.Lxd6 Txf3+ 47.Kh4 Pe8
48.Lg3 Tf5 49.Pe5 Pf6 50.Kh3
g5 51.Pc4+ Kb4 52.Pd6 g4+
53.Kg2 Th5 54.p7 Th8 55.Le5
Kc5.
Remise gegeven. Na 56.Lxf6
Hoogovenstoernooi
Over het laatste Hoogovens-
toernooi is zojuist een toer
nooiboek verschenen, geschre
ven door Paul van de Sterren.
Van iedere ronde heeft Van de
Sterren een zakelijk en ter
zake kundig (als deelnemer
was hij op de hoogte van di
verse aardige details) verslag
geschreven, alsmede de be
langrijkste partijen geanaly
seerd. Zijn analyses zijn van
dezelfde kwaliteit als toen hij
medewerker van Schakend
Nederland (het bondsblad van
de KNSB) was, voor insiders is
dat een voldoende aanbeve
ling.
Alle informatie over de andere
groepen van het Hoogovei
dit
boek te vinden, plus een uitge^
breid openingsoverzicht en di
verse tabellen. Het geheel is
verfraaid met vele foto's. Bo
vendien is de prijs bijzonder
vriendelijk; u kunt het boek
verkrijgen door 17,50 over
te maken op gironummer
518787 t.n.v. de peningmeester
HTC te Santpoort. Correspon
dentie-adres: L.Hofland,
C.Fockstraat 113, 2613 DE
Delft.
door
_B. J. Nuys
Vorige week bleek uit de eind
stand van het kampioenschap
van de Sovjet-Unie dat de
krachtsverschillen klein wa
ren. Van de achttien deelne
mers viel alleen invaller Ga-
lasjov wat uit de toon.
Hij finishte als laatste met 12
uit 17, het gevolg van twaalf
remises en vijf nederlagen.
Van een jonge speler, die op
het laatste moment was opge
roepen omdat aspirant-wereld
kampioen Wadim Wirny zijn
plaats niet wenste in te nemen
wegens vermoeidheid na de
WK-match met Wiersma, is
dat toch nog wel een redelijk
resultaat.
Niettemin kwamen een paar
nederlagen nogal hardhandig
tot stand, zoals in de partij
Wigman-Galasjov in de ru
briek van vorige week bleek.
Vandaag nog een voorbeeld
van een dergelijke vroegtijdige
beslissing.
Galasjovs tegenstander is de
sterke jeugdspeler Tsjizou, die
met wit speelt. 1. 33-29 18-23 2.
29x18 13x22 3. 35-30 20-25 4.
40-35 14-20 5. 44-40 20-24 6. 38-
38 12-18 7. 31-26 7-12 8. 37-31 8-
13 9. 32-27. Nu is een weinig
alledaagse stelling bereikt: een
hekstelling in combinatie met
een korte-vleugelopsluiting:
een spelgenre waarover nog
maar weinig bekend is.
9. 10-14 10. 41-37 3-8 11. 43-38
5-10 12. 49-43 1-7 13. 50-44 15-20
14. 37-32 10-15 15. 42-37. Het is
duidelijk dat wit meer vrije
zetten heeft. Wie zich op dit
speltype inlaat moet zich
nauwkeurig op de hoogte stel
len van de tempoverhoudin
gen. Het is duidelijk dat Galas-
jov de positie moet openbre-
15...! 24-29 16. 33x24 20x29 17.
34x23 19x28 18. 32x23 18x29
19. 27x18 25x34 20. 39x30
12x23 21. 44-39. De strijd spitst
zich toe op de zwarte voorpost
op 29. Op het oog is er weinig
aan de hand: wit kan de schijf
drie keer aanvallen en zwart
drie keer verdedigen. Maar
Galasjov meent zich hier 21....
13-19 te kunnen veroorloven.
Daarmee verliest hij echter
een kostbaar tempo, wat zijn
tegenstander sluw uitbuit.
22. 39-33 8-13 23. 33x24 14-20
24. 43-39 20x29 25. 39-33 9-14
26. 33x24 14-20. Listig heeft
Tsjizov naar deze positie toege-
Sovjet-Unie (2)
werkt. Het nadeel van 21... 13-
19 blijkt nu: wit heeft een vrije
zet en kan daarvan gebruik
maken door 27. 37-32 20x29 28.
32-27. Galasjov moet nu een
schijf prijsgeven omdat hij na
4-9 wordt geconfronteerd met
27-22 17x28 26-21 16x27 31x24
9-14 48-43 14-20 43-39 20x29
39-33 en hij raakt definitief
een schijf achter. In plaats van
4-9 is 16-21 27x16 beter, maar
ook dan heeft Galasjov onvol
doende compensatie. Na de zet
28. 32-27 gaf hij zich gewon-
Op zijn beurt kreeg Tsjizov
weer klop van Mitsjanski. In
de stand van het eerste dia
gram is wit na zwarts 7-11 aan
zet 34. 27-22 18x27 35. 32x21
23x32 36. 38x27 11-16 37. 39-33
Tsjizov moet oppassen niet in
gesnoerd te worden. Hij pro
beert de indringer op 21 weg
te ruilen.
37... 20-25 38. 43-39 13-18 39. 33-
28. Dreigt 30-24 19x30 35x24.
39.... 17-22 40 28x17 8-13 41.
17x8 3x12 42. 30-24 19x30 43.
35x24 26x17 44. 34-29. Een
sterke zet die niet alleen 18-23
voorkomt, maar bovendien 17-
22 verhindert door 29-23.
i H SP I
«JIJ! B
B...S S Q
y.JS vjH öi
8S ül I
SwS M
MITSHANSKI
44.... 6-11 45. 39-34. Listig.
Zwart moet nu 17-22 spelen
(17-21? 34-30 25x23 24-20 21x32
37x6) 45.... 17-22 46. 37-31 11-17
47. 42-37 22-28. Nog steeds was
17-21 verboden. 48. 31-26 17-22
49. 37-31 12-17 50. 41-36 13-19
51. 24x13 18x9 52. 27x18 16-21
53. 29-24 28-33 54. 24-19 33-38
55. 19-13 9-14 56. 13-8 38-42 57.
34-30! 25x34 58. 8-3. De strijd is
beslist (14-19 31-27). In plaats
van direct op te geven speelde
Tsjizov nog 58....17-22? 59.
3x37. Dit was voldoende.
Met zijn laatste zet, 6-11, heeft
Baljakin zich in de stand van
het tweede diagram gewapend
tegen een bevrijdignsaktie van
zijn tegenstander. Boezinski's
stelling ziet er namelijk zeer
ongezond uit. De opsluiting in
de vorm van de keltingstelling
BOEZINSKI
is verliezend.
26. 27-22 18x27 27. 29x18 12x23
28. 34-30 25x34 29. 40x18 13x22
30. 26-21 27-31 31. 36x18 16x27
32. 33-28 27-31 33. 45-40 11-17
34. 40-34 8-13 35. 28-23 13x22
36. 34-30 24-29 37. 23x34 22-28.
Ongetwijfeld heeft Baljakin
met de diagramstand op bord
deze positie voor ogen gehad.
Wit mag dan materiaalverlies
hebben voorkomen, het posi
tienadeel is ook verliezend.
38. 30-25 17-22 39. 25x14 9x20
40. 44-39 7-12 41. 38-33 12-17 42.
43-38 17-21 43. 34-30 21-27 44.
39-34 28x39 45. 30x39 20-25 46.
30-24 22-28 47. 24-19 28-32 48.
19-14 31-36 49. 38-33 27-31 50.
43-39 32-38 51. 33-28 36-41 52.
47x27 38x47 53. 39-34 25-30! 54.
34x25 47-41.
Boezinsky geeft het op.
Tweehonderd jaar gelee]
eerste Britse postkoets
Het is dit jaar 200 jaar geleden
dat de eerste proefrit gemaakt
werd met een postkoets van de
plaatsen Bath en Bristol naar
Londen. Deze gebeurtenis zou
een keerpunt gaan vormen in
de geschiedenis vail de Britse
posterijen.
Naar aanleiding van dit feit
bracht de Britse PTT op 31 juli
j.l. een strip van vijf bijzondere
postzegels in omloop, met ze
gels ieder in de waarde van 16
p. Voor de illustraties op deze
zegels heeft het werk van de
kunstenaar James Pollard mo
del gestaan.
Op de eerste zegel ziet men de
originele postkoets van Bath
uit 1784. Een overval op de
postkoets van Exeter, een ge
beurtenis uit 1816, is te zien op
de tweede zegel. Nog meer
kommer en kwel voor koets
en bemanning. Ditmaal de
postkoets van Norwich tijdens
een hevig onweer in 1827. te
zien op de derde zegel. De
postkoetsen van Holyhead en
Liverpool uit 1828 worden ge
toond op de vierde zegel. Als
vijfde een afbeelding van de
postkoets uit Edinburgh tij
dens een sneeuwstorm in 1831.
Het ontwerp voor deze zegels
werd vervaardigd door Stan
ley Paine en Keith Bassford.
De zegels werden gedrukt
door Harrison and Sons (High
Wycombe).
Op 18 juni j.l. bracht de post
dienst van Vatikaanstad een
bijzondere serie van vier post
zegels in omloop. Deze serie
werd uitgebracht ter ere van
de kulturele en wetenschappe
lijke instellingen van het Vati-
kaan. De zegels hebben een
waarde van 150, 450, 550 en
1500 lire.
Op de zegel van 150 lire ziet
men de voorzijde van de Pau
selijke Academie van Weten
schappen. Dit instituut werd
opgericht in 1603. De zegel
van 450 lire toont twee lakze
gels, afkomstig uit het geheime
archief van het Vatikaan. Dit
CAY13S
75C OF BELIZE
archief kwam tot stand in de
jaren tussen 1611 en 1614 on
der paus Paulus V.
De ingang van de Apostolische
Bibliotheek is te zien op de ze
gel van 550 lire. Grondlegger
van dit instituut was paus Six-
tus IV. Onder paus Leo XIII
werd de bibliotheek werd er
uitgebouwd en kreeg een af
zonderlijke leeszaal. Het Vati-
kaanse Observatorium te Cas-
telgandolfo is te zien op de ze
gel van 1500 lire. Deze sterren
wacht is het oudste astronomi
sche instituut van Europa wat
nog in bedrijf is. Het instituut
werd opgericht in 1576 onder
paus Gregorius XIII. Onder
paus Pius XI kreeg de sterren
wacht de beschikking over
een vleugel van het paleis te
Castelgandolfo.
Het ontwerp voor deze zegels
werd vervaardigd door prof.
Lino Bianchi Barriviera. De
zegels werden gedrukt door
het Polygrafisch Instituut van
de Italiaanse Staat.
In 1688 opende Edward Lloyd
een café aan de Tower Street
in Londen. Daarnaast ging
Lloyd in 1692 een nieuwsblad
uitgeven. Dit blad hield al
spoedig op te bestaan, omdat
een verslag van de gebeurte
nissen in het „House of
Lords", (te vergelijken met
onze Eerste Kamer) in strijd
was met de waarheid.
Lloyd overleed in 1713, maar
het café bleef zijn naam dra
gen. De krant, genaamd
„Lloyd's List", verscheen weer
in 1734. Dit ten gerieve van de
kooplieden en reders die naar
het café kwamen om lieden te
zoeken, die bereid waren sche
pen en de lading daarin te ver
zekeren.
Sedertdien heeft Lloyds zich
ontwikkeld tot één van de
grootste en machtigste assu
rantie-maatschappijen ter we
reld. Het 250-jarig bestaan van
„Lloyd's List" werd door.tal
van staten aangegrepen om
bijzondere poszegels uit te
brengen. Zo is daar o.a. Ascen
sion Island, Gambia, Mauriti
us, de Seychelles, en Vanuatu.
In totaal gaat het om zestien
stuks.
In onze rubriek willen i
tra aandacht geven aan
gels van de in Centraal A(
ka gelegen souvereine
Belize. Hier verscheen ee
i dc
de v
i 25 c„ 75 c
2 d{
Deze zegelsgeven
beeld van de geschieden!
de activiteiten van Lloydf
ziet men op de zegel 1
de bekende oc
„Queen Elizabeth". Dit I
werd in september 196/1
koningin Elizabeth te
gelaten. De zegel van
toont de scheepsbel van hl
gendarische goudschip deB
tine. Dit schip werd i
poleontische tijd tot z:
bracht, met naar men
neemt een gigantische
schat aan boord. Deze 1
vindt zich thans in het kaj
van Lloyds en wordt
wanneer er bericht bii|
komt dat er een schip a
Op de zegel van 1 dollar j]
een afbeelding van het
schip „Fishburn". Dit sc
indertijd rond de kust va
lize in een vliegende
verloren gegaan. Tenslotl
zegel van 2 dollar
voorkomt een deels
schede getrokken e_
Dergelijke sabels werdenlt vern
gereikt aan marine-com# rook
danten als bewijs van erk]
lijkheid voor betoonde nj
beleid en trouw in de tijdLet V1
het „Continentale Stelsel',we
gesteld door Napoleon ejn,
Groot Brittanië op de kru^te
te krijgen. De zegels van (erhee
ze werden ontworpen ei\teibai
drukt in Engeland bij Wavan
Security Printers. [as
Droeib
kan
In slaap door chemiscv,"
stof in hersenen i
Een chemische stof in de her
senen brengt de mensen ertoe
te gaan slapen. De biologische
klok in de mens zorgt ervoor
dat hij niet op elk willekeurig
tijdstip van de dag of nacht
zijn bed opzoekt.
Tot deze conclusie komen dr.
S. Daan en dr. D. Beersma van
het zoölogisch laboratorium
van de Rijksuniversiteit in
Groningen.
Volgens Daan zijn er duidelij
ke aanwijzingen dat een sub
stantie in het hersenvocht er
voor verantwoordelijk is dat
de mens slaap krijgt. Proeven
met dieren zouden dat hebben
bewezen.
Hersenvocht van geiten, die
lange tijd wakker werden ge
houden en dus hard aan slaap
toe waren, werd afgetapt en
bij ratten ingespoten. Prompt
vielen deze dieren, die nog
lang niet aan hun nachtrust
toe waren, in slaap.
In de tijd dat de mens wakker
is hoopt de slaapstof in de her
senen zich op. Tijdens diepe
rust neemt dit natuurlijke
slaapmiddel af.
De biologische klok, die ook li
chamelijke mechanismen als
temperatuur hormoonbalan
sen en dergelijke regelt, geeft Dankzij het model is heti°og t
de grens aan waarbinnen het verklaarbaar waarom menfle
slaap/waaksysteem kan
Deze klok werkt naar de me
ning van dr. Daan als een
thermostaat, die aangeeft wan
neer de mens wakker moet
blijven en wanneer hij zich
aan zijn inwendig slaapmiddel
kan overgeven.
Zonder zijn
24-uurs-klok zou
slapen of waken
slaapstof zijn boven- of bene-
dengrens heeft bereikt.
De regelende werking van de
biologische klok blijkt onder
meer uit proeven met mensen,
die enige tijd in volledige af
zondering werden gehouden,
waarbij zij het daglicht niet za
gen.
Baan en zijn collega ontwik
kelden een methode om deze
theorie uit te testen en voor al
lerlei andere tot nu toe onbe
grepen verschijnselen van wa
ken en slapen een verklaring
te vinden.
Zij hebben een wiskundig mo
del opgesteld dat het slaapge
drag van de mens nauwkeurig
beschrijft. Met behulp van een
computer hebben ze dit model
idd<
ploegendienst
met zeven uur slaap
nen, terwijl werkers i
dag-, avond- en nachtdien^f?0LK
8,5 en 6 uur slapen. t. hg
Ook is duidelijk geworhes
waarom mensen die later e c0
gewoonlijk naar bed ku
minder dan hun gebruikelter
biologische tijd slapen maar toch fit \sj^"
mens gaan ontwaken.
„Ons onderzoek kan nil's di
licht werpen op de problei spoi
in de ploegendienst en bij bo(
arbeid", stelt dr. D in hg
„maar er zijn nog veel nfaijn.
verschijnselen die met sl.en,
/waak-ritmen samenhan ven
en door ons model beter ho
grijpelijk worden". tiuels
Zo kan ook de psychiatri: 'han
wetenschap profijt trek 1
van de resultaten vai
slaaponderzoek. Sinds
tijd werken veel psychia
bij het behandelen van dcpB° n;
sieve patiënten met de „sla auti
deprivatietechniek". fe°. d
De psychiater verhindert
betrokkene dan een n^riki
lang te slapen. Aan het i
