m
TAFEL
Harde veroordeling
Gereformeerde Kerken
verwacht in Chicago
fieidóeSotirta/iC
C
STUi'ï
Levertransplantaties uit experimentele fase
Een tussentehuis voor leverpatiënten
CcidócSoutmit
Ds. De Roos
weigert
huwelijk in
te zegenen
kerk
wereld
Hervormden: vredesstreven
niet laten verslappen
Bisschoppen bezien
rechtspositie catecheten
Iraans extremisme
VAKANTIE 1984
ACHTERGROND
WOENSDAG 8 AUGUSTUS 1
-EIE
!ïïj~~
""^aat
,,Wij zijn hier in Nijver-
dal echt geen scherpslij
pers, maar dit kan niet.
Als mensen er blijk van
geven zich volstrekt niet
verbonden te voelen met
God en Zijn gemeente,
dan moeten ze vind
ik ook geen beroep
doen op het instituut
kerk om daar hun huwe
lijk te laten bevestigen".
Aldus ds. G.A. de Roos over
het besluit van de kerkeraad
van de Hervormde Gemeen
te in Nijverdal geen toestem
ming te geven het huwelijk
van Jan Kollenstart (29) en
Petra Hofman (24) kerkelijk
te bevestigen. Het paar wil
na drie jaar samenwonen op
13 september a.s. trouwen en
wilde het huwelijk kerkelijk
laten bevestigen.
Ds.de Roos: „Ze komen ech
ter nooit in de kerk en willen
dat ook niet in de toekomst
doen. Er zijn veel pastorale
gesprekken geweest met de
ouderlingen en mij persoon
lijk, maar het resultaat was
dat wij nee moesten zeggen.
Weliswaar is de tendens
steeds meer dat men wil ge
loven zonder kerk, maar
naar mijn mening vraagt het
geloof juist om gemeenschap.
Daar ontbreekt het bij dit
tweetal volledig aan. Ze heb
ben bovendien categorisch
geweigerd om voor de huwe
lijksdatum in de kerk te ko
men. Als er ook maar een
lichtpuntje geweest was had
den wij het laten doorgaan.
Maar zoals de zaken er thans
voor staan kan het echt niet".
PERSONALIA
Het nieuwe uitvoerend co
mité (bestuur) van de Lu
therse Wereldfederatie heeft
het mandaat verlengd van de
Amerikaan dr. Carl Mau (63),
die sinds 1974 secretaris-ge
neraal is van dit samenwer
kingsverband van 97 Luther
se Kerken. Het uitvoerend
comité heeft ook nieuw pre
sidium gekozen dat nu be
staat uit zeven leden.
.NEDERLANDERS TE VRIJZINNIG INZAKE BUBELVISIE EN HOMOFILIE'
De ongelovigen geloven
het ongelooflijkste.
K.H. Miskotte Nederlands theoloog
De Gereformeerde Oecu
menische Synode (GOS)
neigt ertoe de houding
van de Gereformeerde
Kerken in Nederland in
zake homoseksuelen en
de gereformeerde visie
op de Heilige Schrift te
veroordelen. Dit bleek
gisteren in Chicago waar
de GOS een voorstel om
niet verder te gaan dan
het uitspreken van
„zorg" over de ontwik
kelingen in de Gerefor
meerde Kerken ver
wierp met 30 tegen 27
stemmen bij één onthou-
ding.
De synode besloot haar over
tuiging. dat de Gereformeer
de Kerken zich verwijderen
van de bijbelse getuigenis en
van de kern van de reforma
torische belijdenis, vandaag
nader in te vullen
De Gereformeerde Kerken
in Nederland staan in de
GOS al diverse, jaren onder
kritiek. Zo verklaarde de
GOS in 1980, dat elke homo
fiele praktijk zonde is. Deze
uitspraak was gericht tegen
het pastoraal woord waarin
de gereformeerde synode aan
het eind van de jaren zeven
tig de gemeenten opriep de
homofiele naaste te aanvaar
den en homofiele gemeente
leden toe te laten tot het
avondmaal en de kerkelijke
ambten. Verder werd in 1980
veel kritiek uitgeoefend op
de visie op de Heilige Schrift
die in het rapport „God met
ons" naar voren komt.
De commissie die zich de af
gelopen dagen bezighield met
de positie van de Gerefor
meerde Kerken, heeft geen
kans gezien de afgevaardig
den een unaniem rapport
voor te leggen. De meerder
heid van de commissieleden
stelde voor de Gereformeer
de Kerken te veroordelen
zonder deze een ultimatum te
stellen.
De minderheid meende dat
de gereformeerden per 1 ja
nuari 1987 uit de GOS moe
ten treden, als zij hun stand
punt ten aanzien van homo
seksualiteit niet intrekken.
Tot deze minderheid behoort
ds. J. Westerink, afgevaar
digde van de Christelijke Ge
reformeerde Kerken, een an
dere tak van gereformeerden
in Nederland.
Het debat in de GOS werd
gisteren geopend door de
voorzitter van de gerefor
meerde synode, dr. H.J. Kou-
wenhoven. Hij legde er de
nadruk op, dat de Gerefor
meerde Kerken moeten ope
reren in een geseculariseerde
samenleving en dat het aan
hen is te laten zien wat dat
voor de verkondiging van
het evangelie betekent.
De Gereformeerde Kerken
proberen vanuit de belijdenis
een antwoord te vinden op
de vragen van deze tijd, aldus
Kouwenhoven. Hij riep de
afgevaardigden op bij hun
kritiek op de gereformeerde
houding tegenover homosek
sualiteit acht te slaan op de
homoseksuelen in de kerken.
„Wij staan open voor kritiek,
maar we moeten ook luiste
ren naar de gemeenteleden",
aldus Kouwenhoven.
De christelijk-gereformeerde
afgevaardigde prof.dr. W.H.
Velema noemde het een tra
gedie dat hij in moest gaan
tegen standpunten van zijn
geloofsbroeders binnen de
Gereformeerde Kerken. Hij
was van mening dat in „God
met ons" de waarheid van
het christelijk geloof afhan
kelijk wordt gemaakt van de
praktijk. Dat is in tegen
spraak met de gereformeerde
manier van denken, zo zei
Velema. Voorts noemde hij
het onvoorstelbaar, dat de
Gereformeerde Kerken een
rapport naar alle gemeenten
hebben gestuurd, waarin alle
relaties, heteroseksueel of ho
moseksueel, worden „goedge
praat/.
Voorzitter dr. H.J. Kouwenhoven van de gereformeerde syno
de: vanuit de belijdenis een antwoord vinden op vragen van
deze tijd.
„De Kerk mag in de bezinning op de vragen van oorlog en vrede niet ver
slappen", waarschuwt het moderamen (bestuur) van de Nederlandse Her
vormde Kerk in een brief aan de gemeenten. Het schrijven handelt over de
vredesweek, die dit jaar van zondag 23 september tot en met zondag 30 sep
tember zal worden gehouden.
Het moderamen signaleert het heviger worden van de discussie wegens de
verschillen in politieke stellingname. Die felle discussie wordt volgens de
brief gevoerd tegen de achtergrond van de gemeenschappelijke overtuiging,
dat de ontwikkeling van de kernbewapening een dodelijk gevaar inhoudt
voor grote delen van de wereld. „Misschien is de ernst van deze gevaarlijke
situatie wel de oorzaak van de felheid waarmee de discussie plaatsvindt", al
dus de brief die eindigt met de vraag ook dit jaar weer medewerking te geven
aan een collecte voor het vredeswerk van de Kerk. De opbrengst zal vooral
ten goede komen aan de campagne die het IKV voert.
Tijdens hun maandelijke vergadering, die op 13 en 14 augustus te Maarssen
zal worden gehouden, zullen de Nederlandse bisschoppen zich beraden op de
rechtsregelingen voor godsdienstleraren en districtscatecheten.
Dit vraagstuk is actueel geworden door de aankondiging van bisschop Gijsen
van Roermond dat hij de catechese in zijn bisdom ingrijpend gaat reorganise
ren. Zoals bekend wil de mgr. Gijsen meer greep krijgen op het godsdienston
derwijs en daarom die catecheten die zich niet houden aan de bisschoppelijke
richtlijnen buiten spel zetten.
De Nederlandse bisschoppen ontvangen op hun maandelijkse vergadering de
legaties van het bestuur van het Centraal Bureau voor Katholiek Onderwijs
en van de Nederlandse Katholieke Schoolraad. Op de agenda staat ook de
toekomstige verhouding met het Hoger Katechetisch Instituut HKI en met
het Mgr. Bekkerscentrum te Nijmegen.
Jerenw
ier we
n, een
ng. eei
ret
eld
1 én por
IRAN heeft openlijk de fundamentalistische groeperinawljSi
had Islami (Islamitische Heilige Oorlog) geprezen voorlrmde
leggen van mijnen in de Rode Zee, waardoor het internaer. H
naai scheepvaartverkeer naar en door het Suezkanaal ireflies^
vaar wordt gebracht. De formele verklaring van 6'sterav^n"ng(
dat Iran op geen enkele wijze betrokken is bij het leggen |ng g,
die mijnen lijkt niet geloofwaardig. De verdenking da atjes
wel degelijk sprake is van indirecte of mogelijk zelfs reergren
streekse betrokkenheid van Iran in deze zaak blijft gerer
vaardigd. Volgens Teheran is de actie van de Jihad sley
een nieuw gegeven in de strijd tegen de „arrogante m^
ten", waarmee in de Ifaanse terminologie met name de T
enigde Staten, Frankrijk en Groot-Brittannië worden j|
doeld, omdat zij directe of indirecte steun verlenen aan ij""
dat al bijna vier jaar in oorlog is met Iran.
De rol die de Iraanse leiding vorige week heeft gespeeld_
de kaping van de Franse Boeing is eveneens dubieus.
bijval voor het leggen van zeemijnen door de Jihad ging A
vendien vergezeld van een verwijzing naar de terreurar
die deze zelfde groepering in oktober vorig jaar uitvoerde
Amerikaanse en Franse bases in Beiroet. Ook dat is zeer
denkelijk. Beide feiten duiden erop dat het Iraanse regi
geen middel schuwt om één van haar belangrijkste doelsEIDI
lingen, de uitbreiding van de islamitische revolutie, verend
gestalte te geven. ,aanc
De Iraanse leiders hebben in hun buitenlandse politijnla
dringend een duidèlijk succes nodig, gezien de groeiende lier e
tiek in eigen land op de voortslepende Golfoorlog tegen Irfijge
Steeds meer Iraniërs raken ervan overtuigd dat een militéfrele
overwinning op Irak vrijwel uitgesloten is. Het regime htfOgr<
de strijd tegen Irak echter altijd voorgesteld als een heiliakei
oorlog, die alleen beëindigd mag worden met een overwïndii
ning. Voor de felle dogmatici binnen de Iraanse geestelfctob
heid is het daarom onaanvaardbaar een compromis te sluiynt 1
met de „kleine satan", zoals zij de Iraakse president Sadd;
Hoessein plegen te omschrijven. ie ac
uidel
TOCH zijn er binnen het Iraanse regime enkele leiders, rme®
beseffen dat de oorlog tegen Irak een uitzichtloze zaak
het worden is. Zo liet de voorzitter van het Iraanse par|s y
ment, Rafsandjani, onlangs weten dat de Golfoorlog aan ^aan(
onderhandelingstafel beëindigd diende te worden. Zijn ibsid
matigde woorden vielen op een moment, dat de machtsstiUges
in Teheran in volle gang is. Nadat Khomeini, de gids van lame
Iraanse revolutie, half juli met hartklachten in een ziekean
huis was opgenomen, is de vraag in Teheran uiterst actufaan>
geworden wie het leiderschap na zijn dood zal gaan ovenle§er
men. De extremisten binnen het Iraanse regime beschikife®r
over de meeste leidende posities in het bestuursappar^^
maar zij hebben de laatste tijd flink aan prestige ingeboe^(jus
Valei
TEGEN deze achtergrond bezien, mag het geenszins uitjf f'r
sloten worden geacht dat zij in eigen land hun machtsposil00
willen consolideren door buiten de landsgrenzen met ter^__
ristische methoden een compromis met Irak onmogelijk
maken. Het leggen van mijnen in de Rode Zee zou daaro J
weieens geen incident kunnen blijken te zijn, maar eert}
een gevaarlijke uitbreiding van de Golfoorlog, waarbij i
westerse mogendheden direct betrokken kunnen raken.
1_
Gebakken ham met
gestoofde tomaten,
komkommer en
aardappelpuree -
frambozen vla
Voor twee personen hebt u
nodig: 1 plak schouderham
van 150 g, ei, paneermeel,
20 g margarine, paprika
poeder;
1 ui, 25 g ontbijtspek in
dunne plakjes, 10 g marga
rine, stuk komkommer, 250
g tomaten, zout, peper, ba
silicum, peterselie;
0,5 tot 1 kg aardappelen,
zout, peper, nootmuskaat,
melk, 10 g margarine;
0,5 liter melk, 25 g maize-
na, 30 g suiker, half plakje
vanillesuiker, circa 100 g
frambozen met suiker naar
smaak.
Snijd de ham een keer door
en haal de stukken door met
één lepel water losgeklopt ei
en door paneermeel. Bak de
ham in warme margarine
bruin, wees voorzichtig met
het korstje, want dat stoot er
gemakkelijk af. Garneer dit
vlees met paprikapoeder.
Snijd de ui in dunne snippers
en verdeel het spek in klei
nere stukken. Fruit ui en
spek lichtbruin in de marga
rine. Schil de komkommer,
snijd haar in de lengte in
vieren, verwijder eventueel
grove pitten en verdeel de
lange repen in stukken van
ongeveer één centimeter.
Leg de tomaten heel even in
kokend water, ontvel ze en
snijd ze klein. Doe komkom
mer en tomaten bij het ui-
spekmengsel, sluit de pan en
smoor de groenten in ten
hoogste tien minuten gaar.
Maak het gerecht op smaak
af met zout, peper, basilicum
en peterselie.
Zet de helft van de melk op.
Meng maizena, suiker en
weinig koude melk tot een
papje, schenk daar wat hete
melk bij en doe het in de
pan. Laat de vla even koken,
voeg van het vuur de overige
koude melk en de vanillesui
ker toe en laat haar koud
worden. Garneer deze vla
met frambozen die een uur
tje met suiker waren wegge
zet.
JEANNE
GRONINGEN „Het
topje van de ijsberg", zo
kwalificeert de Groningse
hoogleraar dr. C. H Gips
de driehonderddertig le
verpatiënten, die de afge
lopen vijf jaar onderzocht
zijn om voor een levert
ransplantatie in aanmer
king te komen. In diezelf
de periode ondergingen
uiteindelijk slechts acht
endertig mensen de ope
ratie in het Academisch
Ziekenhuis te Groningen.
Prof. Gips schat het aantal
mensen met leveraandoe
ningen in ons land op
tweehonderdduizend. Bij
lange na niet allemaal
transplantatie-gevallen,
want leverziekten zijn er
in vele soorten en grada
ties.
Nog pas in vier medische cen
tra ter wereld Denver (VS),
Londen, Hannover en Gronin
gen wordt deze ingreep uit
gevoerd. „Maar daar zal gauw
verandering in komen", zegt
prof. Gips. De levertransplan
tatie is de experimentele fase
ontgroeid. De langstlevende
mens met een donorlever is
een Amerikaanse jongeman,
die als kind veertien jaar gele
den zo'n operatie onderging.
Het passeren van de experi
mentele fase mag op zich een
verheugend verschijnsel zijn,
het is tegelijkertijd een bron
van moeilijkheden in verband
met de kosten, want een goed
kope operatie is het niet: ruim
twee ton. De kosten van de in
greep zelf komen op ongeveer
f 30.000,-. Maar een levert
ransplantatie vergt een onge
woon uitgebreid en kostbaar
vooronderzoek. Tot de behan-
delingskosten per geopereerde
patiënt worden ook de vooron
derzoekskosten gerekend van
degenen, die bij nader inzien
ongeschikt werden geacht
voor een transplantatie. Over
1984 heeft het transplantatie
team een subsidie ontvangen
van 1,3 miljoen, waarvoor
extra personeel aangetrokken
kan worden. Dat betekent een
welkome verlichting, omdat
tot vorig jaar het transplanta
tieteam, naast de normale dag
taak, de operaties „erbij" deed.
Risico's
Dat er in Groningen levert
ransplantaties verricht kun
nen worden is mede te danken
aan het feit, dat het ziekenhuis
zelf voor twintig procent van
de kosten borg staat. De mees
te ziekteverzekeringen maken
problemen bij de vergoedin
gen. Sommige weigeren cate
gorisch de ligdagen van de pa
tiënt te betalen. „Een absurde
situatie", vindt prof. Gips.
„Er is bijna geen afdeling op
dit ziekenhuisterrein, die niet
Prof. Gips: „We hebben grote behoefte aan donors"
bij de transplantaties is betrok
ken. Een hiërarchische struc
tuur hebben we niet. Die sa
menwerking ervaar ik als iets
heel bijzonders. De risico's bij
elke operatie zijn heel groot.
Daar dragen al die mensen
hun verantwoordelijkheid
In totaal zijn bij elke trans
plantatie zo'n honderdveertig
medewerkers betrokken. Lang
niet elk extra uur dat de voor-
en nazorg vergt, kan in reke
ning worden gebracht. „De wil
om samen iets tot een goed
einde te brengen, is een be
langrijke drijfveer", zo licht
prof. Gips toe.
Dat de risico's van een levert
ransplantatie niet gering zijn
blijkt uit het feit dat veertig
procent de ingreep niet over
leeft. De complicaties die zich
tijdens de operatie kunnen
voordoen heeft het team nu
beter onder de knie. „Er was
in het begin onvoldoende zicht
op de patiënten, of ze zo'n
zware operatie konden onder
gaan. Door een betere selectie
hebben we op dat punt duide
lijk succes kunnen boeken.
Maar daar dook een ander
probleem voor op: het bedwin
gen van de virus-infectie na
de operatie. Een sterftepercen
tage van veertig vind ik hoog.
Dat kan beter", aldus prof.
Gips.
Slopend
Vandaar dat het moment,
waarop men in aanmerking
voor transplantatie zou kun-,
nen komen, erg belangrijk is.
Niet te vroeg, niet te laat.
„Mensen met een ernstige le
veraandoening gaan gewoon
dood. Sinds de mogelijkheid
van transplanteren is daarin
geen verandering gekomen. Er
is een sprankje hoop. Leverpa
tiënten in hoofdzaak vrou
wen zijn nooit spraakma
kend geweest. Uiterlijk zien zij
er niet ongezond uit. Maar dat
is een misverstand. Het is slo
pend. Deze mensen houden
zich op de been tot zij niet
meer kunnen. Omdat je spie
ren tot steeds minder in staat
zijn, heb je steeds meer rust
nodig. Het leven vloeit lang
zaam uit zo iemand weg. Om
die reden is een succesvolle
transplantatie dubbel zo in
drukwekkend. Na de ingreep
is de patiënt bijna onherken
baar. Ik bedoel: de patiënt
heeft haar of zijn vitaliteit te
rug", aldus prof. Gips.
Niet alleen de financiering
van de transplantaties valt on
der het hoofdstuk ethiek. Ook
de keuze van de patiënten is
een delicate afweging. In deze
context kunnen alcohol-ver
slaafden een transplantatie
wel vergeten. Daarna geldt
vooral de lichamelijke conditie
van de patiënt. Een sterk hart
en goede longen zijn onont
koombare voorwaarden om de
bijna zes uur durende operatie
te kunnen doorstaan.
De patiënt, die in staat
wordt geacht een levert
ransplantatie te onder
gaan, heeft een uitgebreid
vooronderzoek en talloze
gesprekken over de con-,
sequenties ervan achter de
rug. Zo'n patiënt verkeert
in de zogenaamde „Groen
licht-fase". Dat betekent,
dat hij of zij binnen af
zienbare termijn voor op
name kan worden opge
roepen.
„Korte termijn" is in dit geval
een rekbaar begrip. Het kan
nog dezelfde dag zijn, het kan
ook nog een maand duren. Dat
is afhankelijk van de donor.
Maar in die groen licht-perio-
de wil het Groningse trans
plantatieteam de patiënt zo
dicht mogelijk in de buurt
hebben voor regelmatige poli
klinische controle. Als de pa
tiënt bijvoorbeeld in Maas
tricht woont, levert dat proble
men op. Trouwens, ook na de
operatie is verblijf in de buurt
van het ziekenhuis gewenst.
Langdurig verblijf in een hotel
is voor de meeste patiënten
onbetaalbaar. Bovendien is
het, bij alle spanningen, niet
zo'n aangename wachtplaats
voor een ingrijpende operatie.
Door de inspanning van de
Nederlandse Leverstichting te
Breukelen is sinds vorig jaar
een oplossing gevonden. Vlak
bij het Groningse Academisch
Ziekenhuis stelt de stichting
tegen een vergoeding van
35,- per dag een gemeubi
leerde flat ter beschikking,
waar de patiënt eventueel met
familieleden de tijd voor en na
Mevr. H. van Asbeck van de Ned. Leverstichting, met de echtge
noot van een geopereerde patient in het opvangtehuis.
de ziekenhuisperiode kan ver- sentehuis". Aanstaande dins-
blijven: het zogenaamde „tus- dag zal prinses Margriet dit te
huis, gelegen aan het Poorters
plein, officieel openen.
Mevrouw H. van Asbeck is na
mens de stichting de steun en
toeverlaat in Groningen van
de levertransplantatiepatien-
ten. Zij doet dat werk als vrij
willigster. Vorig jaar, toen er
twee patiënten in de groen
licht-fase zaten en twee pa
tiënten de operatie erop had
den zitten, heeft zij een beroep
moeten doen op particulieren
en stelde een bungalowpark
enkele bungalows ter beschik
king. Maar daar kun je in het
zomerseizoen weer niet te
recht. Een tussentehuis, waar
ook familieleden tijdelijk in
kunnen trekken, blijft de idea
le oplossing, vindt zij. Vandaar
dat mevrouw Van Asbeck
denkt aan mensen, die hun
huizen ter beschikking willen
stellen als zij langdurig elders
verblijven.
Af en toe zon
Bepalend voor het weer van
de komende dagen is een ho-
gedrukgebied, dat zich van het
zeegebied ten zuidwesten van
Ierland over de Britse Eilan
den en de Noordzee tot aan
Finland uitstrekt, en een lage
drukgebied boven het zuidoos
ten van Europa. Deze druk-
verdeling houdt een noordoos
telijke stroming over onze om
geving in stand waarin lucht
wordt aangevoerd waarin de
middagtemepratuur morgen in
het binnenland waarden rond
de 22 graden bereikt. In het
waddengebied wordt het en
kele graden minder warm,
omstreeks 18 graden. Van
nacht daalt de temperatuur tot
omstreeks 14 graden. Er zijn
perioden met zon en het blijft
vrijwel overal droog. De
noordoosten wind is matig,
aan de kust en op het IJssel-
meer af en toe krachtig.
Vooruitzichten voor
de vakantielanden
Zuid-Scandinavië en Dene
marken
Overwegend zonnig en droog.
Middagtemp. ongeveer 20 tot
24 gr.
Britse Eilanden
Enkele wolkenvelden, overi
gens zonnig. Middagtempra-
tuur van 18 gr in Schotland tot
23 gr in Zuid-Engeland.
Benelux en Noord- en Mid
den-Frankrijk
Zonnige perioden en vrijwel
overal droog. Middagtemp. 20
tot 25 gr.
Zuid-Frankrijk
Enkele buien, mogelijk met
onweer. Middagtemp. 22 tot 27
Duitsland
Van het oosten uit geleideli
meer bewolking en vooral ov'
het miden en zuiden later bi "e'
en. Middagtemperaturen 20 1 ?;r
25 hO
Alpenlanden
Veranderlijke bewolking
enkele regen- of onweersbi *u
en. Middagtemp. van 21 gr a;
de noordzijde van de Alpen t
omstreeks 25 gr aan de zuidz H<
de. no
in
Spanje en Portugal
Aan de noordkust en bij i
Pyreneeën bewolking, ovei
gens zonnig. Middagtemp.
het uiterste noorden rond ni
gr, langs de oostkust ongeve Se
26, in het binnenland 30 of it
hoger. nc
Italië, Joegoslavië
Zonnige perioden, maar o!
regen- of onweersbuien, mog D'
lijk met hagel. Middagtemp
raturen 25 tot 30 gr.
Weerrapporten van
erdam I bew.
Elndhove
Oen Held
Lh. R'dar
orgen 07.00 u
24 12 0 (1
25 14 On
