Bankoverval
goed voorbereid
ALLERLEI(DS)
De St. Jansbrug:In 1204 bezweken onder vluchtende soldaten
■LEIDEN
EcidócSommit
WOENSDAG 1 AUGUSTUS 1984 PAGINA 3
Vrachtauto verliest lading
LEIDEN Een vrachtauto heeft gistermorgen op de A4
de snelweg Den Haag-Amsterdam omstreeks kwart over
zeven een hoeveelheid hardboard verloren, zonder dat dit
door de vrachtwagenchauffeur gemerkt is. De politie, de we
genwacht, en personeel van rijkswaterstaat hebben het spul
opgeruimd. Er deden zich geen ongelukken voor.
Diefstal per fiets
LEIDEN Een man heeft gistermiddag door van een fiets
gebruik te maken een diefstal gepleegd. De man reed door
de Haarlemmerstraat, stopte bij een kledingwinkel, greep
vier a acht rokken die aan een rek hingen dat voor de win
kel stond, gooide de rokken over zijn stuur en reed weg.
Auto te water
LEIDEN Duikers van de brandweer moesten er gister
middag aan te pas komen om aan de Herengracht een auto
uit het water te halen. De eigenaresse had de auto langs de
waterkant geparkeerd en even later bleek hij in het water te
liggen. Volgens de vrouw had ze de auto wel op de handrem
gezet.
(Vervolg van voorpagina)
LEIDEN Vloekend en
tierend stapten drie met
pistolen gewapende man
nen gistermiddag het fili
aal van de RABO-bank
aan de Stationsweg bin
nen. De drie mannen
maakten gebruik van de
ook voor het publiek toe
gankelijke achteruitgang
van de bank, die op het
Schuttersveld uitkomt. Bij
de overval werd ongeveer
100.000 gulden buitge
maakt. De politie kondig
de onmiddellijk groot
alarm af, maar tot dusver
zijn de overvallers spoor
loos.
De drie mannen droegen
- spijkerbroeken, gymschoe
nen, zwarte leren jacks en
zwarte bivakmutsen. Op het
moment van de overval was
er behalve de zes personeels-
- leden, maar één klant in de
bank aanwezig. Eén overval-
P Ier bleef bij de deur staan,
v één stelde zich strategisch
g midden in het filiaal op en
één liep onmiddellijk naar de
J loketten. Een personeelslid
De politie onderzoekt de vluchtauto die door overvallers werd gebruikt en op de Het RABO-filiaal aan de Stationsweg,
Oude Singel werd teruggevonden.
de bank werd onder be
dreiging van een pistool ge
dwongen een deur te openen,
waardoor de overvaller toe
gang kreeg tot de kas. De
man deed een greep in de
kas en stopte het geld in een
grote zwarte plastic zak. De
drie mannen renden het fili
aal vervolgens via de achter
deur weer uit. Op het Schut
tersveld sprongen ze in een
auto en gingen er met hoge
snelheid vandoor. De politie
heeft geen idee of in de auto
een chauffeur zat te wachten
of niet.
Het personeel van de bank
had inmiddels alarm gesla
gen en de politie ging onmid
dellijk op zoek naar de auto
die door de drie overvallers
werd gebruikt. De auto werd
even later op de Oude Singel
bij het Museum de Lakenhal
teruggevonden. Volgens de
politie is de auto via Molen
de Valk, de Lange Schei
straat of de Nieuwe Mare
naar de Oude Singel gere
den. De auto bleek op 22 juli
in Rotterdam gestolen. Het
gaat om een camelkleurige
Ford met kenteken 61-UD-
21.
Het is de politie niet duide
lijk of de overvallers op de
Oude Singel in een andere
auto zijn overgestapt of bij
voorbeeld met motoren er
vandoor zijn gegaan, dan wel
lopend zijn verdwenen. Een
buurtonderzoek leverde niets
op. Bij de gebruikelijke zoek
actie die door de politie na
een dergelijke overval in
Leiden en in de wijde omge
ving van Leiden wordt geor
ganiseerd, werd dit keer ook
een vliegtuig van de rijkspo
litie ingezet. Het vliegtuig
was op dat moment toevallig
in de lucht.
De politie verzoekt een ieder
die inlichtingen over de
overval kan verstrekken
contact op te nemen via tele-
foonummer 149961.
A utoma tisering
De Stichting Bevordering Onderwijs aan Volwassenen
start binnenkort met verschillende cursussen over au
tomatisering. De cursussen worden gehouden in het ge
bouw van de Rembrandtscholengemeenschap aan de
Noachstraat 2 in Leiden Zuid-West. Nadere inlichtin
gen over de cursussen zijn verkrijgbaar bij de stich
ting, Winston Churchilllaan 2, Voorschoten, telefoon
nummer 01717-2010.
L'argent
Het Filmhuis LVC draait morgen de film „L'argent" van
Robert Bresson. De film beschrijft een jonge vrachtrijder
die toevallig in het bezit komt van een vals bankbiljet, in
de gevangenis belandt en dan verandert van een rustige
huisvader in een potentiële killer. De film wordt twee
maal gedraaid: vanaf acht uur en vanaf kwart over tien.
Een dag later wordt de film maar een keer gedraaid: alleen
vanaf kwart over tien.
.Caribische ontmoeting
Surinamers en Antillianen uit heel Nederland komen
zondag in Leiden bij elkaar voor een grote Caraibische
ontmoeting, georganiseerd door de Stichting K.O.P. uit
Rotterdam. Eerst wordt er tussen tien en vier uur een
voetbaltoernooi afgewerkt op het Samsonveld aan de
Hoogmadeseweg 18 in Leiderdorp. Aan dit toernooi
doen elftallen uit Rotterdam, Den Haag, Amsterdam,
Zoetermeer en Leiden mee. Vervolgens barst het feest
los in de Pieterskerk in Leiden. De beste Kasekogroep,
de Funmasters, komt uit Amsterdam en verder is er
ook salsa-muziek door de Exmostars. Het feest duurt
tot elf uur. Niet alleen Caribische mensen zijn wel
kom, ook Nederlanders kunnen sfeer en tropische hap
jes en drankjes zoals roti, rijst met kouseband, ge
mberbier en orgeade komen proeven. Er moet wel en
tree worden betaald, zo'n vijftien gulden per persoon.
Informatie is verkrijgbaar op 070-976053.
Film in Volkenkunde
„Naïm en Jabar" is de film die zondagmiddag in het Rijks
museum voor Volkenkunde aan de Steenstraat 1 wordt
vertoond. Naïm en Jabar zijn twee Afghaanse vriendjes
van 14 en 15 jaar oud. De film laat zien hoe het tweetal de
zomervakantie doorbrengt. Drs. Roelof Munneke, conser
vator van het Islamitisch cultuurgebied, verzorgt een korte
inleiding. De voorstelling begint om drie uur.
Motorfiets gestolen
NOORDWIJKERHOUT Uit vakantiebungalowpark Sollasi in
Noordwijkerhout is een motorfiets gestolen die eigendom was
van een Duitse vakantieganger. De motor is 7500 gulden waard.
De politie vermoedt dat de motor in de nacht van maandag op
dinsdag in een vrachtwagen is geladen.
De geschiedenis van de
St. Jansbrug tussen de
Hoogstraat en de Donker-
steeg lijkt erg veel op die
van de Visbrug tussen de
Hoogstraat en de Vis
markt. Dat is niet erg
verwonderlijk, want zon
der de St. Jansbrug had
de Visbrug niet erg veel
zin en omgekeerd evenzo.
Het is niet bekend wan
neer de eerste brug op
deze plek over de Oude
Rijn is gelegd. Het belang
ervan was, zeker in ver
band met de Burcht, zó
groot dat de weinige hui
zen die stonden aan wat
later de Breestraat zou
worden, op gebied van
Zoeterwoude, de kosten
daarvan niet konden en
hoefden dragen. De burg
graaf heeft er wellicht
voor gezorgd dat 24 am
bachten (gemeenten) in'
het zuidelijk deel van
Rijnland verantwoorde
lijk werden gesteld voor
de instandhouding van
beide bruggen.
Deze ambachten konden in
ieder geval in 1204 diep in de
geldbuidel tasten toen de St.
Jansbrug tijdens de vlucht
van hollende soldaten be
zweek. De brug was blijkbaar
van hout, hetgeen ook kon
worden verwacht. De oudste
brug in steen in Leiden was
de Visbrug; wanneer de St.
Jansbrug in steen is her
bouwd, verliest zich in de tijd.
Mogelijk is die bouw in steen
nog bekostigd door de 24 am
bachten, maar later hebben
die zich niets meer aan de
brug gelegen laten liggen.
Beeld
Over de jaren tot 1592 weten
we maar heel weinig over de
brug. Wanneer hij zijn naam
heeft gekregen, is evenmin
duidelijk. Deze is ontleend
aan het huis op de hoek van
de Oude Rijn en Hoogstraat,
waar op enige hoogte boven
de straat een beeld van St.
Jan in de gevel stond. De
Bruggen, we maken er allemaal
gebruik van. Zeker in een water
rijke stad als Leiden zijn het on
misbare schakels in het wegen
net. Veel aandacht is er nooit aan
de Leidse bruggen besteed. De
stilte rond de Leidse bruggen is
met de presentatie van het Brug-
genboek (waarvan de herdruk
momenteel te koop is) al gedeel
telijk 'verstoord'. Het Gemeente
archief aan de Boisotkade hoopt
dit jaar de tentoonstelling „De
Leidse bruggen" te houden. Als
inleiding op deze expositie ver
schijnt in deze krant een serie ar
tikelen over Leidse bruggen. Het
zijn geen technische verhandelin
gen, maar historische verhalen
waarin een brug als leidraad
dient. De gegevens zijn verza
meld door een werkgroep van
historisch geïnteresseerden, die
veel van de geschiedenis van de
Leidse bruggen heeft uitgezocht.
Samensteller is de begeleider van
deze werkgroep, de heer P.J.M. de
Baar van het Gemeentearchief.
Kees van Herpen tekent voor de
eindredactie. De reprodukties
zijn van fotograaf Wim van
Noort. Vandaag verschijnt het
drieënveertigste artiklel in deze
serie.
een eensteens muurtje en dit
te pleisteren. Ook de kelder,
vanouds genaamd scheer-
huysken, werd ingeslagen en
dichtgegooid. Omdat de wal-
muur tegen de Oude Rijn aan
zwaar beschadigd was, werd
deze tot op het water afgebro
ken en weer geheel nieuw op
gemetseld. Mevrouw Van der
Goes zou eenmalig 400 stor
ten, maar dan ook - van alle
verdere zorgen af zijn.
De stad was dat niet, want bij
na honderd jaar later moesten
de stenen vleugels aan de
noord-oostkant (over een
lengte van 11.30 meter, bij een
hoogte van ruim één meter)
en de zuid-oostkant (lang
13.82 meter, hoog 94 centime
ter) volledig vervangen wor
den. Op 23 juli 1793 nam Ger-
rit Plomp het maken van de
bouwputten voor 175 aan en
Hendrik Wijnen het metselen
voor 775. Gerrit Plomp ver
nieuwde in 1802 bijna al het
houtwerk en op 4 mei 1835
nam Carel Blansjaar, een
koopman op de Langegracht,
maar ook actief als huisjes
melker, aannemer en sloper,
voor ƒ1180 aan vóór 30 sep
tember nieuwe poorten en ba
lansen te leveren.
De techniek van de bruggen
bouw stond in die tijd niet stil
en toen in 1864 vernieuwing
nodig was, werden plannen
ontwikkeld om er een bascu-
lebrug van te maken. Die
heeft geen ophaalconstructie,
maar aan weerszijden kelders
waarin de contra-gewichten
van de kleppen kunnen be
wegen. De gemeenteraad
stemde op 12 januari 1865 met
de ontwerpen in en op 6 fe
bruari volgde de aanbesteding
in drie percelen. De onder
bouw werd voor 1463 aan J.
van der Heyden gegund, de ij
zeren brugconstructie voor
ƒ2785 aan H. Figee te Haar
lem en het vernieuwen van
enige gedeelten walmuur
voor ƒ2083 aan eveneens Van
der Heyden. De brug moest
geheel opgeleverd worden op
10 juni op een extra hoge boe
te van 25 per dag overschrij
ding. Die dag was gekozen,
omdat op 13 juni „den gecos-
tumeerden. optogt der acade
mische jongelingschap" de
brug moest passeren.
De lustrumcommissie van het
Corps besloot echter onver
wachts om de optocht te ver
vroegen naar 6 juni. De ge
meenteraad besprak de gevol
gen hiervan op 22 mei. Door
B en W waren de aannemers
al premies beloofd als ze toch
maar voordien klaar zouden
zijn en iedereen werkte zich
halfdood. Maar wat gebeurde
er: twee ijzeren buiten-leg
gers, die niet door de aanne
mer gegoten werden maar te
'Zwolle, waren zó krom uitge
vallen dat ze beslist niet geac
cepteerd konden worden. De
aannemer was bereid alles te
doen om een andere gieterij
nieuwe te laten gieten, mits
hij daarvoor 400extra zou
krijgen. Zon.der veel commen
taar ging de raad hiermee ak
koord; het is te hopen dat de
Heeren Studenten niet aan de
nog natte verf zijn blijven
plakken.
Smal
Deze brug bleef functioneren
Jti
tot 1914. Toen vestigde de Al
gemene Markt- en Haven
meester, die verantwoordelijk
was voor de (hoogst zeldzame)
opening van de brug voor de
scheepvaart, de aandacht op
het ongerief dat de brug voor
het verkeer opleverde. Niet
alleen was hij te smal, maar
ook te steil, waardoor veel
vuldig paarden uitgleden en
vielen. Daarbij kwam dat het
openen van de brug „wegens
de uiterst primitieve inrich
ting van'het beweegwerktuig"
zeer langzaam ging. B W
adviseerden een vaste brug te
leggen en dienden daartoe
twee plannen in. Plan A kost
te ƒ5000,-, terwijl plan B op
ƒ8000,- werd geraamd. Dit
verschil vonden B W wel
erg veel en zij adviseerden
plan A te accepteren.
De Gemeenteraad vond dit
plan op 30 april 1914 in over
grote meerderheid niet vol
doende en voelde veel meer
voor de bredere brug. Toen
B W wel zeer snel omgin
gen, leidde dat weer tot de
kritiek dat zij wel erg snel
over hun bezwaar van de ex
tra ƒ3000,- heenstapten. Bur
gemeester De Gijselaar meen
de dat „wanneer nu door die
ƒ3000,- geheel Leiden op de
flesch zou gaan, dan zouden
B W er zich natuurlijk
krachtig tegen verzetten,
maar dat is gelukkig nog niet
het geval". En daarom werd
de royale brug op 29 juli voor
ƒ6978,- aan J Dietz te Leiden
aanbesteed. Als de raadsleden
echter geweten hadden dat
enige maanden later de eerste
wereldoorlog zou uitbreken,
hadden ze wellicht voor de
smalle brug gekozen!
De St. Jansbrug als houten ophaalbrug; tekening door J.E. Kikkert, vóór 1865.
naam van het pand is zeer
lang gehandhaafd gebleven,
waartegen streng katholieke
eigenaars wel geen bezwaar
zullen hebben gehad. Zo was
goudsmid Jan van Grieken
eigenaar rond het midden van
de zeventiende eeuw en na
hem zijn kleinzoon Gomarus
van Crayenbosch, de stichter
van het St. Jacobshofje aan de
Doezastraat; beiden onver
dachte katholieken. Tegen
1700 woonde er de advocaat
Nicolaes Tjarck, gehuwd met
Petronella van der Goes, bei
den beschermers van de pa
ters Jesuïten. Maar zoals de
meeste namen van Kuizen
verdween ook deze naam in
de loop van de achttiende
In 1592 werd de Oude Rijn in
gericht als een doorgaande
scheepvaartroute. Niét alleen
werd hij overal van stenen
walmuren voorzien, maar alle
bruggen erover werden be
weegbaar gemaakt. Ook het
gewelf van de St. Jansbrug
moest eraan geloven en werd
vervangen door een ophaal
brug. De situatie ter plaatse
werd er niet eenvoudig door,
want overal rond de brug wa
ren gewelven en zelfs een
huisje op de afrit. Dit huisje,
vanouds het scheerhuysken
genaamd, werd in 1620 door
de eigenaar van het huis
„daar St. Jan uithangt" ver
kocht aan een schipper, die
het liet slopen en het wat ho
ger wilde laten opbouwen. Dit
werd hem echter door de bur
gemeesters verboden en op 30
december 1621 kreeg hij toe
stemming tot herbouw in de
jaarlijks zes stuivers als er
kentenis zouden worden be
taald.
In 1637 vond de verbreding
van de Hoogstraat plaats. Dit
had uiteraard gevolgen voor
speciaal het scheerhuysken.
Het werd voor 2000 aange
kocht en binnen veertien da
gen gesloopt; op de plaats er
van kwam een kelder, die
voor ƒ600 verkocht werd aan
de eigenaar van het huis St.
Jan. Hiermee kreeg de zuid
kant van de brug het huidige
aanzien. Volgens besluit van
23 augustus 1650 werd de
noordvleugel vernieuwd en
het stenen gewelf verlaagd in
verband met meer gemak
voor passerende luyden, zulks
op aanwijzing van de stadsar
chitect. Zijn opvolger was op
11 augustus 1662 aanwezig
toen het stadsbestuur het pot
huis aan de St. Jansbrug in
specteerde en besloot dit af te
breken en de brug te verbre
den met een schuin gewelf zo
als aan de andere kant ge-
Op 22 augustus 1665 maakte
De St.
Jansbrug als
ijzeren
basculebrug,
gefotografeerd
door J.
Goedeljee
rond de
eeuwwisseling.
architect Willem van der
Helm een ontwerp voor een
nieuw huisje voor de brug
wachter onder de oprit van de
Oude Rijn naar de Hoogstraat,
breed 4.03 meter en diep 2.34
meter, toegankelijk via een
wenteltrapje van negen tre
den. Vermoedelijk viel dit
ontwerp niet in goede aarde,
want op 6 september 1665
werd besloten het pothuis te
laten staan, mits het wat sier
lijker gemaakt zou worden.
Toch was men blijkbaar niet
zo tevreden over de situatie
en op 14 maart 1669 werd be
sloten de brug aan de kant
van de Hoogstraat zoveel te
verbreden dat er gemakkelijk
met paard en wagen aan die
kant vanaf gereden zou kun
nen worden.
Kelders
Op 19 maart 1670 volgde de
aanbesteding van zowel het
afdammings- en graafwerk
als van het metselwerk. Het
eerste werd voor ƒ300 aange
nomen door Huych Leen-
dertsz. van Leeuwerickenvelt,
terwijl Gerrit van Aerden-
stoff voor 223 aannam zijn
metselwerk half mei gereed
te hebben. Daarmee was de
nieuwe zuidelijke pijler ont
staan, maar toch bleef men er
nog rommelen. Op 22 februari
1699 sloot de stad met Petro
nella van der Goes, de eigena
res van St. Jan, een overeen
komst om op kosten van de
stad de vervallen kelders voor
dit huis in te slaan en met
zand te vullen, alsmede de
doorgang van de kelders naar
het huis dicht te metselen met
