ool@
De vrijheid
van
Herman
van Veen
„EEN CLOWN KENT
GEEN ANGST"
groene
In Parijs was het fantastisch om er
te spelen. Makkelijker dan in Ame
rika, omdat ik Europeaan ben. Wat
ik doe komt voort uit een eeuwen
oude traditie. Je hoeft niets uit te
leggen. In januari ga ik er weer
heen. Tien voorstellingen in het
Théatre de la Ville. Zeg maar de
stadsschouwburg. Ik wil zo breed
mogelijk werken. Onafhankelijk
zijn. Natuurlijk heb ik problemen
met de taal. In Duitsland is het Ne
derlandse accent heel geliefd. In
Frankrijk en Amerika gaat dat niet
op. Dat is best moeilijk. Maar al
doende leert men. En ik ben voor
lopig nog niet uitgeleerd".
In Duitsland behoort Van Veen tot
de meest geliefde artiesten. On
langs was hij nog in een talkshow
van het ZDF te zien. De vraag hoe
hij over Duitsers dacht, wist hij
knap te omzeilen.
„Het is onmogelijk om over de
Duitsers te praten, net zo min als
dat opgaat voor de Nederlanders.
Je kunt niet generaliseren. In
Duitsland heb ik etters en prachti
ge mensen ontmoet. Ondanks het
verleden is Duitsland voor mij niet
anders dan België of Frankrijk. Ik
vraag me wel af, hoe dat nazisme
heeft kunnen bestaan. Maar dat wil
niet zeggen dat ik iets zinnigs kan
zeggen over de Duitsers in het al
gemeen. Toch neem ik geen blad
voor de mond. Dat heb ik nooit ge
daan. Hier niet, in Duitsland niet,
nergens. In de landen waar ik een
zekere populariteit geniet voel ik
me ook geen arrivé. Als je morgen
iets verkeerd zegt, ben je arrivuit".
Landgenoten
Over zijn landgenoten liet Van
Veen in diezelfde show meer los.
„Zonder te generaliseren overigens.
Ik heb gezegd dat Nederland uit
blinkt in verkleiningen. Wij probe
ren de dingen kleiner te maken
dan ze zijn. Landje, kopje koffie,
snoepje, noem maar op. Maar dat
wil niet zeggen dat we niet realis
tisch zijn. In het algemeen mag je
zeggen dat de Nederlander goed
kan relativeren. Maar het is niet
mogelijk om alles te relativeren. En
dan kom ik op de problematiek in
de Derde Wereld. Met een bepaalde
groep gaat het in deze wereld al
maar beter, met de andere almaar
slechter".
De Derde Wereld. Van Veen zet
zich in voor mensen in nood. Hij is
de Nederlandse ambassadeur van
Unicef en hij is medeoprichter van
de Stichting Colombine, een andere
hulporganisatie.
„Sinds '69 werk ik voor Unicef.
Maar dat wil niet zeggen dat ik
achter alles sta wat Unicef doet. Ik
zet me alleen in voor die projecten
waarmee ik me kan identificeren.
Ik geloof in kleinschaligheid. Uni
cef gaat uit van de relatie moeder
kind. Dat is het begin van alles.
Unicef heeft handen, werkt prak
tisch en elementair, pakt de dingen
bij de basis aan, aangepast aan de
basis. Men tracht de snelst mogelij
ke weg naar de hulpontvangende
te vinden. Ik heb me indertijd in
gezet voor de verloskoffer-actie.
Meneer Grun, die in India werkt,
heeft me kunnen overtuigen van
het feit, dat voor iemand die medi
sche hulp nodig heeft, de medische
hulppost vierhonderd kilometer
verderop ligt. Er zijn gebieden met
één ars voor vijfhonderdduizend
mensen. Die koffer waarover ik
het heb bevat eenvoudige medische
apparatuur, een' 'Jnini-hospitaaltje
dat driehonderd gülden kost. Daar
heb ik me voor ingezet en dat is ge
lukt. Dat bedoel ik met kleinscha
ligheid. Een klein project dat één
land kan behappen. Gebaseerd op
regionale initiatieven. Je gaat in op
de vraag van de mensen zelf. Daar
draait het om".
Communicatie
„Het gaat-om heel eenvoudige din
gen. Water, medische hulp, zout,
enzovoort. Degene, die geholpen
wordt, moet bepalen hoe de hulp
eruit gaat zien. Een kwestie van
communicatie, uitgaande van de
normen van het land. Dat heeft
niets te maken met onze normen.
Samen tot een vorm van hulp ko
men. Bijvoorbeeld een waterpomp
slaan in een gebied en niet ieder
een thuis een kraan geven. Die
mensen komen traditiegetrouw bij
de bron om water te halen. Leg je
in elk huis een kraan aan en indi
vidualiseer je de hulp, dan vernie
tig je een heel communicatiesys
teem. Fatale hulp dus. Nog een
voorbeeld. In Afrika heb je streken
waar honger wordt geleden. Toch
zijn er bessen die men kan eten,
maar de medicijnman verbiedt dat.
Nu zijn er in het Westen mensen
die zeggen, maak die medicijnman
maar dood. Maar je kunt niet als
een stoomwals over eeuwenoude
verworvenheden rijden".
„Als ambassadeur, een beladen
woord, help ik mee aan fondswer-
vende activiteiten en verzorg ik
voor een deel de publiciteit. Soms
heb ik het daar heel druk mee, op
andere momenten is het wat rusti-
ZATERDAG 28 JULI 1984
w
Veile
7 -BROEK/UTRECHT
OlZp 1 in de film „Ciske de
;en hit met „Hilversum
>n boek, een succesvol
jen in Parijs en een om-
"n one man show in New
Herman van Veen anno
Aan het succes ging de
iale pers voorbij. Dat is
/an hem gewend. Maar
iet uitverkochte zaal op
25 jaaiway levert aardige stof
aan hflhrijven op. Van Veen
ging /iijn schouders op. „Wat
I56i.es? Voor mij is iets een
1 ryke/|succes ais ervan ge-
fd^en êenoten Daar
e kor/toch om. Dan moet je
fen. S& over zeuren. Het is al-
lefAefcuner dat men bepaal-
n moeien niet juist heeft weer-
rd „s«n en dat een persoonlij-
afglning van een buiten-
het 1 correspondent rück-
r ^oor vrijwel alle
oekomr js overgenomen. Een
I /je/Slling betekent voor mij
ïtving.pk confrontatie. Dat is
ren hè|d, dus is het een succes,
iaamde het waar het in het le-
pro/eclteindelijk om gaat".
kolen yi
energitn van Veen piekert er niet
t gas /?jn voorstelling aan te passen.
iwordenu Amsterdam betreft, We-
Esso dearijs, Brussel of New York.
n hun% wat hij te zeggen heeft en
oor diwaarover hij zingen wil.
issen, nee; communicatie, ja.
schoofaë dat in Nederland een be
et veelover ^et plaatsen van kern-
geen fwerc* genomen beschouwde
a's aardig om daaraan in
1 ka aandacht te besteden. Of
'in de showbusiness past zal
Daar i ZOfg zjjn ^aar ^et gekke
\enverg. er jn .Nederiancj van
nanalreeg en njet jn Amerika. De
'enkwiprk Times, die me de vorige
s ëin_Me grond had ingeboord,
dat ik roekeloos met kern-
)stallati omging. Dat woord roeke-
aan d&iel me uitstekend. Een an-
oorbijirant schreef: Van Veen
puntenn een Chaplin-achtige rich-
ofitereat vond ik een hele eer. Met
ie rijfliek was ik als een kind zo
kwar
vaardq
iar Ojarring
im -inm
(5 cpP wat ^et Hetgeen doe
rfmerika heel ongebruikelijk.
CiHen me niet te plaatsen. Hij
nëen>maar hij is geen zanger, hij
73 eeViool, maar is geen violist, hij
~*Jëen lowneske dingen, maar is
derkpown en hij danst, maar hij is
per a,anser. Je kunt de voorstel-
ter gae ik speel en die veelzijdig-
zich draagt moeilijk rang-
en. Dat schept verwarring,
ir geniet ik van. Dat maakt
ij. Vrij van verwachtingspa-
aar Vrijheid betekent voor mij
ng zijn. Ook niet bang voor
Ier van vinden. Ik ben niet
1 n rn ietS uit te le6Sen- En dat
,e J Amerikanen verwarrend",
k ^?er'kaan verwacht op Broad-
-l®i grap, een grol, een sketch,
1. Serieuze zaken als kern-
komen daar niet aan de
TTjieb ik het daarover. Omdat
oac"' anders kan. In West-Europa
oaQ a /e tussen twee machtsblok
landen van het Warschau
de bondgenoten van de
|»de Staten worden door de
achten geofferd. Daarnaast
voor Amerika een econo-
afzetgebied. Ik vind het be-
«F* daarvan als Europeaan in
*^eVnigde Staten te getuigen. Ik
r.e® j|iier, ik sta in Amerika voor
ging PJuropese identiteit clown te
sta daar voor joker. In de
uitkaerlijke zin- En dat blijf ik
jfCjjroadway, ja. Het is handig
e Broadway te beginnen. An-
jurt het ten minste veertig
ordat men je waarneemt. En
^-toch niet de bedoeling. Nog
lang geleden heeft de CBS
m^^erenigde Staten een docu-
re. over Nederland uitgezon-
ujn erjan heb je een indruk met
er tobr optiek en hoe ongenuan-
talen. e ons zjen. Dat boeit me. De
en^aanse samenleving is een
Er Z'infrontatiemaatschappij, met
voorak voor underdogs. Een on-
>ieke ijjk fascinerende wereld. Ik
wlst e er bovendien zeer op mijn
mekj' Ik heb er geleerd en geno-
Prorjkderlandse kranten schrijven
jer ki|er een aantal van vierhon-
'dse giensen in de Carnegie Hall.
tunnies te zijn waren dat er ne-
u werd. Jammer, dat ze de
het gay njet hebben geschreven".
de eiJontatie
bedrijf*®**®
joen Irige keer viel de pers hier
tra gefer mij heen. Toen ging het
ederlah persoonlijke factor. Er
icken. n wel zevenduizend mensen
ife voorstelling kijken. Maar
moet het me niet om te doen. Ik
ïetaaU confrontatie. Dat is de bes-
lelde iier om een land te leren
de „V ik doe datgene wat ik
gedoeben. In Amerika, in Oosten-
lishoui Frankrijk, in Nederland en
issland".
rijs Vfeng de voorstelling die ik
voor iet alle gevolgen van dien.
de b:
dus|
46,91
en
i
b
r met;
we vd
neer f
expoi
BONN In Nederland woonde ik
in de Esdoornstraat. Een groene
straat met veel bomen, maar geen
esdoorn. Net zo min trouwens als
in de aanpalende Wilgenstraat een
wilg te vinden was.
Maar hier in Bonn heb ik een es
doorn in mijn tuin. En wat voor
een. Hoewel hij helemaal aan de
straatrand staat, is hij zo groot, dat
hij niet alleen bij mij, maar ook bij
de buren geen straaltje zonlicht in
de voortuin laat. Een beul van een
boom, die met zijn wortels gestaag
de oprit opbreekt en mij tot uiterst
voorzichtig rijden noopt omdat de
uitlaat van mijn wagen anders een
oodonder kriipt.
Kennelijk is hij op leeftijd, want
voortdurend vallen er dode takken
uit. En in de herfst moet ik door
takken en bladeren waden om de
voordeur te bereiken. In zijn tak
ken schuilen hordes duiven, die
grote kwakken Duyvis op het blau
we dak van mijn auto deponeren,
bij voorkeur als de wagen net ge
wassen is.
De esdoorn beperkt zijn bladeren-
regen niet tot mijn perceel. Ook de
overzijde van de straat, waar een
rij rust en orde minnende ambtena
ren woont, wordt niet vergeten. Nu
is mijn overbuurman een uiterst
nauwgezet baasje, dat er niet tegen
kan dat zijn halve meter voortuin
blaadje of zaadje bezoedeld worden.
Nog voor het Frühsttlck is hij elke
morgen met handveger en blik in
de weer, veegt alles keurig bijeen,
steekt de straat over en deponeert
met een giftige blik in zijn ogen het
spul onder mijn boom. Tot mijn
verbazing zegt hij nog steeds goede
morgen.
Maar goed, alles wat ik met de es
doorn heb meegemaakt, is niets
vergeleken met de gebeurtenissen
van de laatste weken. Het lijkt wel
alsof de boom zich iets heeft voor
genomen wat alle Duitsers tot nu
toe niet gelukt is: mij het land uit
werken. Alsof hij de hoofdrol in
een Hitchcock-film SDeelt. is de es
doorn overgegaan tot een serie ge
mene aanslagen. Zijn onstuitbare
wortels hebben de fundamenten
van het huis opgevreten en bij flin
ke regenval staat gelijk de kelder
onder water.
De klap op de vuurpijl kwam dezer
dagen 's avonds bij een hevig on
weer. Ineens klonk buiten een luid
gekraak gevolgd door een harde
slag. Eerst had ik niets in de gaten.
Ik dacht dat er ergens in de buurt
iets mis was gegaan met houten
rolluiken, waarvan vrijwel alle
huizen hier zijn voorzien. Was het
maar waar. Een dertig centimeter
dikke tak van de esdoorn had het
onder de repen last hepeven en was
naar beneden gekomen.
Het gevaarte, een volwassen boom
op zich, had mijn auto op een haar
na gemist. De tak bedekte de hele
voortuin. Mijn vrouw, die weg was
geweest, kon pas weer bij de voor
deur komen nadat ik in de stro
mende regen al zagend en takken
brekend een weg had gebaand.
Nauwelijks was ze bihnen, of ze
meldde dat de kelder weer eens on
der water stond.
Met mijn buurman ben ik 's a<-
vonds in de stromende regen nog
uren in de weer geweest om de tak
klein te krijgen, De volgende dag
heb ik een brief naar de gemeente
eeschreven. naar de Untere Land
schaftsbehörden" om precies te
zijn. Ik heb gezegd dat de boom
niet meer „standsicher" is en een
gevaar vormt voor de omgeving.
Ze hebben aangekondigd te komen
kijken.
Ik ben benieuwd wat er nu gaat ge
beuren, maar veel hoop heb ik ei
genlijk niet. Want er moet heel wat
gebeuren, voordat er hier een boom
gerooid mag worden. Bonn affi
cheert zich immers als ,,Die grüne
Hauptstadt" en dat willen ze zo
houden. Ik vrees daarom dat ik
moet wachten totdat de zure regen
zich over mijn esdoorn ontfermd
heeft.
GERARD KESSELS
ger. Ik ben zeg maar free-lance
ambassadeur".
Unicef is een wereldwijde organi
satie. Men werkt in landen waar de
bureaucratie hoogtij viert en mili
taire regimes de dienst uitmaken.
Aan politiek valt dus niet te ontko
men.
„Het zou a-politiek moeten zijn. Je
bent bezig met de moeder en het
kind. Niet met de verbreiding van
een politieke ideologie of geloofso
vertuiging. Maar politiek valt niet
te vermijden. Het is een voortdu
rende paradox. Maar het mag niet
in een discussie ontaarden. Dat
leidt alleen maar af. Je hoort vaak
kreten als: een druppel op een
gloeiende plaat, en: daar heb je
hem weer met zijn stervende kin
deren. Vroeger werd ik ontzettend
kwaad, nu denk ik: val dood. Dat
laatste is overigens een Utrechtse
uitdrukking, die je niet al te letter
lijk moet nemen".
Stervende kinderen. Van Veen
werd er op de Filippijnen mee ge
confronteerd.
„Dat was in 1980. In een dorp be
zocht ik een project en daar ont
moette ik een vrouw met een kind,
dat op sterven na dood was. Ze gaf
dat kind aan mij. Een schrijnende
ervaring. Daar sta je dan. Een heel
wonderlijke ontmoeting. Iets derge
lijks aan den lijve mee te maken, er
zo nadrukkelijk mee te worden ge
confronteerd. Dat is te vergelijken
met de Berlijnse muur zien of er al
leen maar over te praten. Maar het
is niet zo dat die ervaring mij tot
Unicef heeft gebracht. Het drukt je
wel met de neus op de keiharde
feiten".
Feiten, die Van Veen weliswaar
verontrusten, maar niet beangsti
gen.
„Unicef betekent voor mij niet
bang zijn voor politieke systemen.
Het recht van vrijheid is het recht
van niet bang te hoeven zijn. Om
dat we voor elkaar zorgen. Die we
reld ligt in een ver verschiet, dat is
waar. Maar die wereld komt er. Ik
geloof dat deze wereld het oefen
materiaal is, waarmee we die vrij
heid zullen bereiken".
„Ik ben een heel vrolijke optimisti
sche man. Een aardsrealist. Oorlog
is volstrekt overbodig. Net zoals de
waanzinnige bewapening volstrekt
overbodig is. Bewapening is nodig
voor mensen met weinig inzicht.
Bange mensen, die de geschiedenis
volkomen verkeerd hebben geïn
terpreteerd. Het zijn de doden van
Hiroshima en Nagasaki die onze
vrede garanderen. We beschermen
ons met wapens, die hen hebben
uitgemoord. De totale schizofrenie.
Nog nooit heeft enige vorm van be
wapening vrede gebracht. Ik heb
het gevoel dat ik een bepaald in
zicht heb in deze materie. Een juist
inzicht. Daarom heb ik fundamen
teel voor dit beroep gekozen. Een
clown is in staat de waanzin van
hetgeen waarmee we bezig zijn, te
laten zien".
Tijdloos
„Chaplin was zo'n clown. De aller
grootste. Neem zijn speech in The
Great Dictator. Die is tijdloos. Een
clown is tijdloos. Hij staat diep in
de maatschappij. Hij is realist. Zijn
absurditeit is een vorm van reali
teit. Hij metselt de bouwstenen aan
elkaar van een huis, waarvan nie
mand gelooft dat het blijft staan.
Een clown is tijdloos, grenzeloos en
kent geen zwaartekracht. Hij is
voor mij het symbool van de vrij
heid. Hij kent dan ook geen angst".
Een paar jaar geleden zei Van
Veen: ik wil clown worden, maar
ben het nog niet.
„Nu ben ik het bijna. Mijn persoon
lijke vrijheid heb ik bijna bereikt.
Kreten als die Van Veen is vaag en
wat bedoelt die man, raken me niet
meer. De vox populi. Ik heb op
mijn manier laten zien hoe de we
reld in elkaar zit en hoe ze functio
neert. „Hilversum 3" is een perfect
voorbeeld van hoe het niet functio
neert. Een miniatuurtje van het
omkeren van het systeem. Het
nummer staat hoog genoteerd. Of
dat nu uit begrip of onbegrip is
maakt me niet uit".
Nederland zal het voorlopig met
zijn platen moeten doen. Pas in de
herfst van '86 staat hij weer in Am
sterdam. Clown Van Veen over
schrijdt grenzen. Met 120 voorstel
lingen per jaar. De grens van zijn
eigen psychische en fysieke moge
lijkheden lijkt bereikt.
„Zoals ik al zei, ik wil zo breed mo
gelijk werken. Af en toe pleeg ik
roofbouw op mezelf. Ga ik over de
schreef. Natuurlijk heb ik ambitie
en ben ik ijdel. Maar het belang
rijkste is voor mij het plezier in
muziek maken. Ik zing verschrik
kelijk graag. Dat is een van de
mooiste dingen die ik mag doen.
Ondanks alle drukte ben ik toch
veel thuis. Dan doe ik de deur ach
ter me dicht. Werk en privé kan ik
goed uit elkaar halen. Maar ik
werk nu eenmaal graag".
Van Veen houdt van zijn werk. Het
is een van zijn grote liefdes.
Als liefde zoveel jaar kan duren,
dan moet het echt wel liefde zijn.
DAVID LEVIE
