Spelen als broedplaats
van olympische kunst
„Grote"
kunstenaars
maken
posters
w jimar
-mum
VAN MINUUT TOT MINUUT
Olympische Spelen
als Nederlands
televisievermaak
DEN HAAG Zolang
de Olympische Spelen
bestaan is er bekendheid
aan gegeven in de vorm
van affiches. In de be
ginjaren van de Spelen,
nadat Pierre De Couber-
tin ze in 1896 op basis
van een oude Griekse
traditie een moderne
vorm gegeven had, wa
ren die affiches nog
daadwerkelijk bedoeld
om als aankondiging van
het grote vierjaarlijkse
sportgebeuren te dienen.
satok ,S
-m MT
r^moÊEm utpi
- «Büüfr» i 1 WWMfc
wordt voor het eerst de opera van
Robert Wilson, the Civil Wars, een
zeven uren durende voorstelling,
in zijn geheel uitgevoerd. Eén van
de andere hoogepunten tijdens de
olympische weken is het Festival
van Kamermuziek dat in Los An
geles wordt georganiseerd. Op het
gebied van de danskunst komt een
aantal wereldvermaarde groepen
naar Los Angeles, waaronder het
Wuppertaler Tanztheater van Pina
Bausch. De Royal Shakespeare
Company uit Engeland zal één van
de grote trekpleisters zijn in het
theaterfestival. Dertien gezel
schappen uit de gehele wereld zul
len in juli en augustus in Califor-
nië optreden. Hieronder zijn ook
de Nederlandse toneelgroep De
Mexicaanse Hond en de Belgische
groep Radeis International.
FILM
Eén van de gebruiken bij de Spe
len is het maken van een officiële
film. In het mekka van de filmwe
reld (Hollywood is een deel van
Los Angeles) doet men iets meer
dan alleen dat. Er is een festival
aangekondigd onder de titel „De
Olympiade van de animatiefilm".
Vier dagen lang zullen tekenfilms,
poppenfilms en dergelijke worden
vertoond. Ook komt er een mara
thonvertoning van .alle films van
vorige Olympische Spelen en films
die ermee te maken hebben. De
voorstelling gaat vijftig uur duren.
Het culturele programma dat het
LAOOC nu presenteert is overi
gens geen nieuwe vinding. Het
bouwt voort op de ideeën van de
initiatiefnemer tot de moderne
spelen, Pierre de Coubertin. Hij
organiseerde in 1906 in Parijs een
bijeenkomst, waarin de vraag cen
traal stond hoe kunst en literatuur
een onderdeel van het sportgebeu
ren konden worden.
Tijdens de Spelen van Stocknoim
in 1912 werden voor het eerst voor
vijf culturele wedstrijden prijzen
uitgereikt. Tot de Spelen in Lon
den (1948) heeft men dit volgehou
den. Daarna heeft de kunst een
plaats gekregen in een apart festi
val, parallel aan de sportieve
strijd. Los Angeles doet daar op
grote schaal aan mee.
De zestigjarige Roy
Lichtenstein, die in de
schilderkunst naam maakte
als vertegenwoordiger van de
pop-art, gebruikte in de jaren
zestig vooral motieven uit
stripverhalen en uit de
reclamewereld. In de door
hem ontworpen poster voor
de Olympische Spelen is
daarvan nog vrij veel
herkenbaar. De gestileerde
ruiter is voornamelijk
uitgevoerd in primaire kleuren
die altijd zijn voorkeur hebben
gehad.
Met het veranderen van de com
municatiemogelijkheden is de
functie van de olympische affiche
achterhaald. Lang voordat de Spe
len plaatshebben, als er nog geen
enkel zicht is op de deelnemerslij
sten, gunnen de televisiemaat
schappijen ons al een kijkje in de
olympische arena. Uitgebreid wor
den de stadions bekeken en analy
seert men de kansen van de moge
lijke deelnemers. Een aankondi
ging van het evenement in de
vorm van posters lijkt nauwelijks
meer nodig. Toch horen de affi
ches erbij, al hebben ze tegenwoor
dig meer de taak het sportieve ge
beuren op een artistieke wijze te
onderstrepen.
FESTIVAL
De relatie tussen kunst en hét
sportieve element heeft vooral bij
de Spelen in Los Angeles op dui
delijke wijze gestalte gekregen in
de vorm van het Olympic Arts
Festival. De presentatie van de
olympische posters is daar een on
derdeel van.
Het Olympische Comité van Los
Angeles (LAOOC) heeft een serie
van vijftien affiches uitgebracht
die alle in opdracht van het comité
zijn ontworpen door Amerikaanse
kunstenaars met een internationa
le bekendheid. Het gaat daarbij om
kunstschilders, grafisch ontwer
pers en fotografen, die allen op ge
heel eigen wijze, gebruikmakend
van de technieken in hun specifie
ke vakgebied, de Olympische Spe
len in Los Angeles hebben uitge
beeld.
Op de lijst van kunstenaars komen
de namen voor van Roy Lichten
stein, David Hockney, Martin Pu-
ryear, Robert Rauschenberg, Car
los Almaraza, Jonathon Borofsky,
Jennifer Bartlett, John Baldessari,
Lynda Benglis, Billy Al Bengston,
Sam Francis, Gary Winogrand,
April Greiman, Raymond Saun
ders en Richard Diebénkorn.
Sommigen genieten ook in Neder
land grote waardering. In het Ste
delijk Museum in Amsterdam bij
voorbeeld heeft de voormalige di
recteur Sandberg een belangijke
collectie van werk van Lichten
stein samengebracht.
ZAKELIJK
Het LAOOC heeft, zoals het alles
bij de organisatie van deze Spelen
op commerciële wijze heeft aange
pakt, ook de posters tot een zake
lijk item verheven. Behalve dat er
een reizende expositie van de ori
ginele ontwerpen is geweest (tegen
betaling te zien), heeft men een
beperkte serie van de posters (750
stuks) door de ontwerpers laten
signeren en deze exclusieve exem
plaren voor de verkoop beschik
baar gesteld. Tweehonderd hier
van worden gebruikt om als pre
sentje uit te reiken aan belangrijke
bezoekers van de Spelen. De eerste
serie is al vergeven: de president
van de Verenigde Staten, Reagan,
ontving een delegatie van het LA-
OCC op het Witte Huis en kreeg
de serie aangeboden. Natuurlijk
zijn ook niet-gesigneerde exempla
ren te koop. Daarvoor heeft men
verkoopbureaus in Parijs en Los
Angeles in de arm genomen.
SCULPTUUR
Er wordt trouwens meer aan beel-
Robert Rauschenberg (58)
maakte aan het eind van de
jaren vijftig grote naam met
zijn objecten van kippegaas,
gevuld met modder, waarover
verschillende mossoorten
groeiden. Later ging
Rauschenberg over op het
maken van zeefdrukken. Voor
zijn poster gebruikte hij het
officiële olympische vignet en
vulde dat in met gedeelten van
foto's.
dende kunst tijdens de Spelen
wordt gepresenteerd. Voor het sta
dion, dat in 1932 dienst deed als
olympisch trefpunt en waar ook
dit jaar belangrijke evenementen
zullen plaats hebben, wordt een
ruim acht meter hoge in brons ge
goten sculptuur van de Californi-
sche beeldhouwer Robert Graham
onthuld.
Het werk stelt een poort voor naar
de Spelen. Op twee pilaren staan
een man- en een vrouw-figuur. De
pilaren zullen naar de woorden
van de kunstenaar „in reliëf figu
ren en bewegingen uitdrukken".
Het kunstwerk wordt deze maand
geplaatst. Tegelijk met de plaatsing
van de sculptuur wordt in Los An
geles een grote expositie gehouden
van het werk van twaalf bekende
beeldhouwers uit het zuiden van
Californië. Een andere expositie
die in het kader van de Olympi
sche Spélen naar Los Angeles is
gehaald is die van 120 werken van
Franse impressionisten. Het Lou
vre heeft daarvoor 45 werken in
bruikleen afgestaan. De rest komt
van andere collecties uit Europa
en de Verenigde Staten.
MUZIEK
Muziek staat tijdens de Spelen ook
in ruime mate op het culturele
programma. De dag voor de ope
ningsceremonie van het sportieve
gedeelte wordt in de befaamde
Hollywood Bowl een gala-avond
gegeven door het Los Angeles Fil
harmonisch Orkest onder leiding
van Michal Tilson Thomas. Er zal
een nieuwe olympische fanfare
worden uitgevoerd, geschreven
door John Williams, met muziek
van Leonard Bernstein en Aaron
Copland. Ook staat voor die avond
Beethovens Negende Symfonie op
het programma. De Hollywood
Bowl is een amfitheater waar
meer dan 17.000 mensen een plaats
kunnen vinden. Verder komt de
Royal Opera of London naar de
Verenigde Staten om in het kader
van het festival op te treden en
Jennifer Bartlett
gebruikte voor haar
poster twee
olympische sporten
die ze in
verschillende
technieken
uitbeeldde.
Raymond Saunders is
ook ëèn van de
Amerikaanse
kunstenaars van naam
die de uitnodiging een
poster te ontwerpen
accepteerde. Hij liet
zich minder leiden door
het sportieve
gebeuren, maar
gebruikte de
symbolische kracht van
het hart om zijn visie op
de Spelen uit te
drukken. Dat het gaat
om de Spelen in Los
Angeles is af te leiden
uit de twee kleine
letters LA.
J
J39UI siaiu '3[[iep3ui uapnoH usg WVQHaiSIMV
Hennie Kuiper,
oud-olympisch
kampioen op
de weg, is
studiogast in
de nacht
uitzending van
30 juli, tussen
01.15 uur en
02.40 uur.
Arie van Vliet, groot sprintkampioen in de
jaren vijftig en zestig, is studiogast in de
avonduitzending van 30 juli, tussen 22.45
en 23.20 uur.
^S^^^Taugustus
NEDERLAND 1
00.00-00.30: Studio Hilversum met gasten en bijdra
ge uit Los Angeles.
00.30-00.45: NOS-studio Los Angeles rechtstreeks
plus ABC-voorbeschouwingsshow.
00.45-01.25: Studio Hilversum met gasten.
01.25-04.45: Opening (rechtstreeks)
17.45-18.45: Opening (samenvatting)
19.00-19.15: Wielrennen (wegwedstrijd dames).
19.15-19.40: Zwemmen (series).
19.40-19.45: Wielrennen (wegwedstrijd dames).
19.45-20.00: Hilversum Studio Sport met Lotto.
20.15-20.45: Wielrennen (wegwedstrijd dames finish).
20.45-21.40: Turnen (verplichte oefening heren).
21.40-21.55: Boksen (voorronden).
21.55-22.30: Wielrennen (start wegwedstrijd heren).
22.35-23.30: Wielrennen (wegwedstrijd heren).
23.30-00.00: Boksen (voorronden).
NEDERLAND 2
00.00-00.30:
00.30-00.45:
00.45-01.15:
19.12-19.15:
19.15-20.30:
20.30-21.00:
21.00-21.20:
21.20-21.45:
Wielrennen (wegwedstrijd heren).
Boksen (voorronden).
Samenvatting met o.a. volleybal en hoc
key (Australië-Maleislë).
Zwemmen (finales), wielrennen (wegwed
strijd heren). Studiogasten: Enith Brigit-
ha en Hennie Kuiper.
Turnen (verplichte oefenstof heren).
Boksen (voorronden), gewichtheffen
(vlieggewichten). Turnen (verplichte oe
fenstof heren).
NOS-studio Los Angeles.
Boksen (voorronden). Samenvatting met
o.a. hockey (West-Duitsland-Spanje en
India-VS) en volleybal.
Studio Hilversum.
Samenvatting vorige dag.
Zwemmen (series).
Roeien (series dames).
Wielrennen (baan, kwalificatie achtervol
ging)-
n (verplichte oefenstof dames).
Wielrennen (1 km tijdrijden), met studio
gast in Hilversum. Arle van Vliet.
Boksen (voorronden).
Gewichtheffen (bantamgewicht).
NEDERLAND 2
00.15-01.00:
01.00-01.15:
01.15-03.00:
07.30-07.45:
07.45-08.00:
08.03-08.30:
19.12-19.15:
19.15-20.30:
20.30-21.00:
21.00-21.20:
21.20-21.55:
21.55-22.22:
22.45-23.15:
23.15-23.40:
23.40-00.00:
Samenvatting met o.a. volleybal (Neder
land-Canada heren) en schieten.
Gewichtheffen (afronding bantamge
wicht).
Zwemmen (finales), turnen (verplichte
oefenstof dames).
Studio Hilversum.
Turnen (restant verplichte oefenstof da
mes). Boksen (voorronden), gewichthef
fen (bantamgewicht).
NOS-Studio Los Angeles.
Eerder genoemde sporten.
Samenvatting met o.a. hockey (Enge-
land-Kenya), volleybal (West-Duits-
land-VS, dames), basketbal en boksen
(voorronden).
Studio Hilversum.
Samenvatting vorige dag.
Zwemmen (series).
Roeien (series heren).
Turnen (vrije oefenstof heren).
Wielrennen (baan, Individuele achtervol
ging). Studiogast Hilversum: Henk NIJ-
dam.
Boksen (voorronden).
Wielrennen (baan, sprint).
Gewichtheffen (vedergewicht, 1e deel).
NEDERLAND 2
00.00-00.45:
00.45-01.00:
01.00-01.15:
01.15-02.50:
02.50-03.00:
03.00-03.20:
03.20-03.30:
03.30-05.30:
07.00-07.30:
07.30-07.45:
07.45-08.00:
08.03-08.30:
19.12-19.15:
19:15-19.30:
19.30-21.00:
Samenvatting met o.a. basketbal, hand
bal en volleybal.
Gewichtheffen (vedergewicht, 2e deel).
Samenvatting.
Zwemmen (finales).
Studio Hilversum.
Turnen (verplichte oefenstof heren).
Boksen (voorronden).
Turnen (teamwedstrijd vrije oefenstof
heren).
Gewichtheffen (vedergewicht). Boksen
(voorronden). Samenvatting met o.a.
hockey (Nederland-Nieuw Zeeland da
mes). Handbal, basketbal en zeilen (1e
race).
NOS-Studlo Los Angeles.
Eerder genoemde sporten
Samenvatting. Boksen (voorronden).
Studio Hilversum
NOS-Studlo Los Angeles. Hockey (Ne
derland-Nieuw Zeeland, heren).
Samenvatting vorige dag. Roeien
(herkansingen dames en heren).
Turnen (verplichte oefenstof dames).
Wielrennen (Individuele achtervolging
plus sprint op baan). Studiogast Hilver
sum: Herman Ponsteen.
Boksen (voorronden).
Gewichtheffen (lichtgewichten).
Boksen (voorronden).
Ada Kok was
ongenaakbaar als
vlinderslag-
zwemster in het
midden van de
jaren zestig. Zij is
studiogast in de
nachtuitzending
van 5 augustus,
tussen 01.00 en
05.30 uur.
NEDERLAND 2
01.00-01.30:
01.30-02.00:
02.25-05.15:
07.30-07.45:
07.45-08.00:
08.03-08.30:
19.12-19.15:
19.15-20.30:
20.30-21.15:
2245-23.15:
23.15-23.45:
23.45-00.00:
Samenvatting met o.a. volleybal, hockey
en waterpolo (Nederland-China).
Gewichtheffen (lichtgewicht).
Boksen (voorronden).
Turnen (teamwedstrijd verplichte oefen
stof dames).
Gewichtheffen, worstelen (finales), voet
bal (West-Dultsland-Brazlllë), basketbal,
volleybal, handbal, hockey (Engeland-
-Canada, heren).
NOS-Studio Los Angeles.
Eerder genoemde sporten.
Boksen (voorronden). Zeilen (2e race).
Studio Hilversum.
Samenvatting vorige dag.
Zwemmen, series. Studiogast Hilversum:
Wleger Mensonldes.
Roeien (halve finales dames en heren).
Wielrennen (ploegachtervolging en halve
finales sprint op baan). Studiogasten:
ploeg 1964 Tokio.
Boksen (voorronden).
Gewichtheffen (middengewicht).
Studio Hilversum.
3AUGUSTUS
NEDERLAND 2
00.00-00.15:
00.15-01.00:
01.00-01.10:
01.10-03.00:
03.00-05.30:
07.00-07.30:
07.30-07.45:
07.45-08.00:
08.03-08.30:
19.12-19.15:
19.15-19.30:
19.30-20.45:
20.45-21.15:
21.15-22.00:
22.00-22.22:
22.45-23.30:
23.30-23.50:
23.50-00.05:
Boksen (voorronden).
Samenvatting met o.a. handbal.
Gewichtheffen (middengewicht).
Zwemmen (finales).
Turnen (Individuele wedstrijd heren).
Gewichtheffen (middengewicht), worste
len (finales), waterpolo (Nederland-Ca
nada), basketbal, schieten, hockey (Au-
stralIë-Dultsland, heren), zeilen (3e race),
handbal en Volleybal.
NOS-studio Los Angeles.
Eerder genoemde sporten.
Boksen (voorronden).
Studio Hilversum.
NOS-studio Los Angeles.
Samenvatting vorige dag.
Zwemmen (series).
Atletiek (series).
Wielrennen (halve finales ploegachter
volging plus sprint finales op baan).
Wielrennen (puntenkoers op baan).
Boksen (voorronden).
Worstelen (voorronden tot 100 kilo).
AUGUSTUS
NEDERLAND 2
01.00-02.00:
02.00-03.45:
03.45-04.00:
04.00-05.00:
05.00-05.30:
07.00-07.30:
07.30-07.45:
07.45-08.00:
08.03-08.30:
19.12-19.15:
19.15-20.30:
20.30-21.10:
21.20-22.00:
22.00-22.22:
22.45-23.00:
23.00-23.20:
23.20-23.40:
23.40-00.15:
Waterpolo (Itallë-West-Dultsland), hoc
key (Engeland-Nieuw Zeeland), volley-
oai, handbal, schieten.
Atletiek (series).
Zwemmen (finales), atletiek (series).
NOS-studio Los Angeles: Hockey Neder-
land-Paklstan.
Turnen (Individuele wedstrijd dames).
Atletiek (series).
Basketbal, volleybal, handbal, schieten,
zeilen (4e race), hockey (West-Duitsland-
-Canada, dames), waterpolo (Nederland-
-Joegoslavlë).
NOS-studio Los Angeles.
Eerder genoemde sporten.
Boksen (voorronden).
Studio Hilversum.
Samenvatting vorige dag.
Zwemmen (series).
Atletiek (series).
Roeien (finales dames).
Studio Hilversum: Schieten (Plerlk).
Boksen (voorronden).
Gewichtheffen (halfzwaargewlcht).
Basketbal, handbal, schieten.
NEDERLAND 1
00.30-01.00: Hockey (West-Dultsland-Maleisië).
gewichtheffen.
01.00-05.30: Atletiek (finales), zwemmen (finales).
Studiogast In Hilversum: Ada Kok.
05.30-06.00: Turnen (toestel heren).
09.35-10.15: Samenvatting met o.a. basketbal, hand
bal en schieten.
10.15-10.30: NOS-studio Los Angeles.
10.30-11.00: Boksen (voorronden)
18.00-18.45: Samenvatting vorige dag. Atletiek
(damesmarathon).
19.00-19.45: Atletiek (aankomst damesmarathon tus
sen 19.20-19.40 uur)
19.45-20.00: Hilversum: Studio Sport met Grand Prix
Formule I Duitsland, plus lotto.
20.15-20.35: Roeien (heren finales).
20.35-21.00: Atletiek (series)
21.00-21.15: Boksen (voorronden).
21.15-21.30: NOS-studio Los Angeles: Hockey (Ne
derland-West Duitsland dames).
21.30-22.00: schoonsprlngen (plank dames voorron
den).
22.00-22.30: Boksen (voorronden).
22.35-2245: Studio Hilversum: studiogasten 100 kilo
meter wegploeg.
22.45-23.20: Boksen (voorronden).
23J20-23.50: Gewichtheffen (halfzwaargewlcht).
