TAFEL Het geloof en de kerk van Nederlandse humanisten kerk wereld fieidóc Sou/toi SETïïïl Een rad voor de ogen ACHTERGROND CcidoeSotrumt ZATERDAG 14 JULI 1984 PAG Dit najaar buigt het Humanistisch Verbond zich over een nieuwe versie van het „Hu manistisch Perspectief", de grondslag van het Humanistisch Verbond. In de ontwerp tekst, die is geschreven door verbondsvoor zitter Rob Tielman, worden vier centrale waarden genoemd: vrijheid, rechtvaardig heid, verdraagzaamheid en verbondenheid. Ook de christelijke kerken staan voor deze waarden. Ook de kerken willen deze waar den verdedigen tegenover het nihilisme. Zijn humanisme en christendom dan toch „natuurlijkebondgenoten Een beschouwing door prof. dr. K. Runia, hoogleraar aan de Theologische Hogeschool van de Gereformeerde Kerken in Kampen. He't Humanisme is een geeste lijke^ roming in onze wester se wereld die eigenlijk moei lijk te omschrijven is. Ze is ongeveer een eeuw vóór de Reformatie begonnen. Geleer den uit de 14e en 15e eeuw be gonnen weer terug te grijpen op de klassieke oudheid en waren in het bijzonder onder de indruk van het mensbeeld» dat ze daar vonden. Het was het beeld van een mens met vele mogelijkheden, een mens die zich uitstrekt naar het goede, die wijsheid en weten schap zoekt en die geken merkt is door een autonome vrijheid. Het is duidelijk dat dit mens beeld heel anders is dan dat van het christelijk geloof, dat de mens als een zondaar ziet die uit Gods genade moet le ven, Toch is er ook een tijd lang een zgn. bijbels humanis me geweest, dat probeerde het mensbeeld van de klassieke oudheid te combineren met dat van de bijbel. Een typi sche vertegenwoordiger van dit bijbelse humanisme was Erasmus. Hij nam een soort tussenstandpunt in. Hij ge loofde niet in de goedheid, maar ook niet in de verdor venheid van de mens. De mens is eerder „ziek" te noe men, vond Erasmus. Hij heeft nog steeds veel mogelijkhe den. Hij kan ook nog het goe de kiezen, maar heeft daarbij wel de hulp van de goddelijke genade nodig. In de loop der eeuwen is dit bijbelse humanisme langza merhand op de achtergrond geraakt. Het huidige huma nisme stelt zich duidelijk te genover het christendom op en ziet zichzelf eerder als een concurrent van de kerk. Het is zelfs opvallend hoezeer het humanisme hier in Nederland zich eigenlijk als een „tegen- kerk" opstelt. We zien dat met name in het Humanistisch Verbond, een organisatie die in 1946 is opge richt. Het HV gedraagt zich duidelijk als een soort „kerk" voor buitenkerkelijke huma nisten of, als u wilt. humanis tische buitenkerkelijken. Het heeft al de kenmprken van een kerk. Het heeft zijn eigen geloof, nl. het geloof in de mens en zijn waardigheid. Als autonoom (is zichzelf tot wet zijnd) wezen bepaalt de mens zelf wat goed en kwaad is, daarbij geleid door de wetenschap Dr. Rob Tielman, de huidige voorzitter van het HV. zegt in een re cent artikel in Hervormd Ne derland: „Fundamenteel in onze manier van geloven is dat we niet geloven wat in strijd is met de wetenschap. Wij bouwen voort op de we tenschap". Opvallend is dat hij spreekt van onze „manier van geloven"! Soortgelijke positie Het Humanistisch Verbond heeft ook, net als de kerken, zijn eigen organisatie, geba seerd op een levensbeschou welijk uitgangspunt, en het probeert van-daaruit op aller lei terreinen een soortgelijke positie als de kerken te krij gen. Men is daar ook al in heel wat opzichten in ge slaagd. Men heeft humanisti sche geestelijke verzorgers in het onderwijs, in de krijgs macht en in de gevangenis sen. Men heeft speciale groe pen voor jongeren, vrouwen, homosexuelen en bejaarden. Men heeft ook een humanis tisch vredesberaad, een hu manistisch overleg mensen rechten en het humanistisch, instituut voor ontwikkelings samenwerking. Men kent, evenals de kerken, vleugels én conflicten. De laatste jaren cirkelen die con flicten vooral rond de kernbe wapening. Een groep (onder leiding van de heer Mazure) haakte in 1981 in verband met de vredesdemonstratie af, om- dal men vond dat het hoofd bestuur te duidelijk politieke uitspraken deed. Een andere groep echter vond dat het hoofdbestuur niet ver genoeg ging en heeft zich (zonder zich af te scheiden) georgani seerd in de Beweging voor Kritische Humanisten, een soort basisbeweging. Tegelijk blijft het Humanis tisch Verbond zich duidelijk tegen de kerken afzetten. Tielman zegt wel dat huma nisten niet anti-kerkelijk zijn, maar ook wordt verklaard dat ze proberen „om de nog steeds bestaande maar niet meer ge rechtvaardigde christelijke machtspositie meer in over eenstemming te brengen met de huidige realiteit van een grotendeels buitenkerkelijk Nederland". Deze zelfde houding blijkt ook uit het boekje „Maar- men moet toch iets wezen", dat enige tijd geleden door het HV is uitgegeven. Het bevat de resultaten van een nieuw onderzoek naar de onkerke lijkheid in Nederland. De laatste'cijfers waar men tot nu toe mee, werkte waren die van de volkstelling van 1971. Men heeft nu een nieuwe en quête onder 20.000 mensen la ten houden en Peter Doorn en Yvette Bommeljé hebben de resultaten verwerkt in het net genoemde boekje. Men kwam bij dit nieuwe on derzoek inderdaad tot de ont dekking dat de cijfers van 197i lang niet meer kloppen. Het nieuwe onderzoek wees uit dat 45 procent van de Neder landers zegt buitenkerkelijk te zijn. 38 procent noemt zich daarbij ongodsdienstig en 18 procent noemt zich humanist. Deze cijfers worden door Tiel man. die het voorwoord voor het boekje geschreven heeft, Dr. Rob Tielman, voorzitter van het Humanistisch Verbond: ge loven in de mens en zijn recht op zelfbeschikking. genoemd en onmiddellijk té gen de huidige situatie ge bruikt, die helemaal niet meer zou kloppen met de werkelijkheid. Immers wat zien we? 95 procent van de burgemeesters is kerkelijk; 92 procent van de levensbe schouwelijke zendtijd gaat naar de kerken; 92 procent van de geestelijke verzorging in de strijdkrachten is kerke lijk. Het is duidelijk dat ook dit onderzoek weer een anti kerkelijke spits heeft. Men laat zich zelfs verleiden tot oneigenlijke argumenten. De kerkelijkheid van de burge meesters doet immers in het geheel niet ter zake. Een bur gemeester wordt niet be noemd op grond van zijn al of niet kerklid zijn, maar op grond van zijn politieke kleur. Wat hij op zondag doet is zijn zaak. Overigens moet ik er wel aan toevoegen dat Tielman niet alle 45 procent buitenkerkelij ken voor het humanisme op eist, maar de tendens van het hele verhaal is toch wel dui delijk: de humanisten komen lang niet genoeg aan de bak. Hoezeer men op de positie van de kerken gebeten is, blijkt ook uit het feit dat men zelfs een onderzoek naar het kerkbezoek van hen die zich als kerkelijk opgaven heeft gedaan en er dan min of meer triomfantelijk op wijst dat de cijfers voor de kerken in wer kelijkheid nog veel slechter liggen: maar 21 procent van ons volk is „kerks"; en toch claimen de kerken veel grote re aantallen. Daar zit natuurlijk een „poli tiek van belang" achter. Een persbericht van het Humanis tisch Verbond wijst er op dat „kerken niet alleen levensbe schouwelijke, maar ook soci aal-politieke belangengroepe ringen vormen, die gesubsi dieerd worden door de over heid. De buitenkerkelijken zijn in werkelijkheid veel tal rijker dan volgens de meeste „officiële bronnen wordt aan genomen". (Het HV. vergeet overigens er op te wijzen dat dit mes naar twee kanten snijdt, d.w.z. ook naar het HV elf toe! Volgens Hervormd Nederland heeft het HV zelf maar 15.000 lederr. Welk percentage zou dat zijn van onze bevolking? Op hoe veel subsidie zou het HV zelf dan recht hebben?) „Perspectief' Inmiddels is een dezer dagen ook een nieuwe versie van „Humanistisch Perspectief", de grondslag van het HV, verschenen. Het is een ont werp, geschreven door Tiel man, en moet nog door de or ganisatie zelf goedgekeurd worden. Opvallend in de nieuwe versie is dat men breekt met het vooruitgangs geloof (men is geschokt door het feit dat de wetenschap ook tot vernietiging kan lei den) en het vervangt door vooruitgangsdenken. Ook wil men niet alleen meer de men selijke rede accentueren, maar minstens evenveel na druk leggen op het gevoel (een resultaat van het femi nisme). Het geloof in de mens en zijn autonomie en zijn zelfbeschik kingsrecht blijft echter onaan getast. het zelfbeschikkings recht wordt zelfs heel sterk benadrukt. Expliciet wordt gezegd dat het ook geldt ten aanzien van sexualiteit, eut hanasie, zelfdoding, abortus en de gelijkwaardigheid van alle relaties. Ook hier blijkt het humanis me, zoals het in het HV geor ganiseerd is, agressief tegen over de christelijke kerken te staan. Waarden die door de christelijke kerken altijd hoog gehouden zijn (het leven, het huwelijk, het gezin) worden aan de zelfbeschikking van de autonome mens overgelaten. Hoe staan de kerken zelf te genover het humanisme? Van hun kant is deze relatie altijd ambivalent, d.w.z. .zowel ne gatief als positief, geweest. Aan de ene kant moet de kerk vanuit haar geloof de humanistische visie op de mens geheel afwijzen. Aan de andere kant kan de kerk niet ontkennen dat het humanis me ook opkomt voor wezenlij ke waarden in de samenle ving. In de nieuwe versie van „Humanistisch Perspectief" worden vier zulke waarden met name genoemd: vrijheid, rechtvaardigheid, verdraag zaamheid en verbondenheid (is solidariteit). Het HV verde digt deze waarden tegenover hét nihilisme dat in onze tijd breed om zich heen grijpt, vooral onder de jongeren. Ook de kerken staan voor deze waarden. Ook de kerken willen deze waarden handha ven tegenover het nihilisme. Zijn humanisme en christen dom dan „natuurlijke" bond genoten? Dat zou beslist te veel gezegd zijn. Men kan hooguit zeggen dat in bepaal de opzichten de doeleinden parallel lopen. Maar als we doorstoten naar de diepte, dan blijkt dat alle vier waarden in wezen een andere invulling krijgen. Geen bondgenoten Het Humanistisch Verbond heeft dat goed begrepen. Van daar dat het zelf de kerk niet echt als een bondgenoot of partner kan zien. Het blijft zich agressief tégen de kerk keren, want het geloof van het HV en het geloof van de christelijke kerk zijn uiteinde lijk twee totaal verschillende werelden. Het zijrt twee verschillende religies, twee verschillende „geloven", die tegenover el kaar staan: het geloof in de mens met zijn waardigheid en zijn mogelijkheden tégenover het geloof in God die de mens, met al zijn mogelijkhe den maar ook met al zijn ón mogelijkheden. in zijn genadi ge Vaderhand houdt. K. RUNIA MOET minister Van Aardenne, nu bij de RSV-verl gebleken dat hij Kamer en kabinet foutieve infc heeft verstrekt, daar consequenties aan verbinden? C punten is komen vast te staan, dat de inlichtingen di< minister van Economische Zaken in het eerste kabii Agt heeft gegeven, niet helemaal klopten. HlJ heeft allereerst de Tweede Kamer voorgehouc de ontmanteling van de grote scheepsbouw in ons 1980 niet meer dan 330 miljoen gulden aan de staat z ten. Het werd 680 miljoen gulden, omdat de minist plichtingen had aangegaan die hij niet aan de Twee mer had gemeld. Vöorts heeft in 1979 het kabinet we beslist, dat er een scheepswerf voor de grote schee zou worden opengehouden, maar in het betreffend netsbesluit valt nergens terug te vinden, dat ook is fc alle tekorten van RSV daarin vanaf 1 januari 1979 v kening van de staat te nemen. Niettemin zijn deze t< vanaf die datum als gevolg van een in juni 1979 gesc brief van Van Aardenne, voor rekening van de staa men. VAN AARDENNE geeft toe dat hij in het eerste g< Tweede Kamer heeft misleid. Dat hij in het tweede ge kabinet foutieve informatie zou hebben gegeven v£ concreet vast te stellen, omdat de enquêtecommissie n beschikken over de notulen van de ministerraad. Eei malig ambtenaar van Financiën heeft overigens v commissie verklaard, in de notulen van de ministerr die hij wel had gezien ook niets te hebben kunn« den van de beweerde toezegging. In de ons omringende landen is het geen uitzonder een minister aftreedt op het morpent dat een fout va aan het licht komt. Op zich is dat natuurlijk hypocriel zo'n minister zou natuurlijk ook kunnen aftreden als tot de ontdekking komt een fout te hebben gemaakt los daarvan: zo'n gebruik als bijvoorbeeld in West-Du en Engeland bestaat, kennen wij in Nederland niet. Vi ver we ons kunnen herinneren is slechts oud-minister lenbroek eind van de zestiger jaren afgetreden, omdat aantal auto's had aangereden; dus niet omdat hij een b fout had gemaakt. Het zou wellicht niet slecht zijn als we in Nederlai minder krampachtig zouden zijn in het handhaven va streden ministers en van het vertrouwen van de reg< partijen in zulke bewindslieden. Daarmee willen we ni, gen, dat minister Van Aardenne eigenlijk zou moeten den. Het oordeel daarover is aan de meerderheid v Tweede Kamer. Dat kan pas geveld worden, wanni parlementaire enquêtecommissie, die uiterst gedeg< diepgaand te werk gaat, haar eindrapport heeft inge zodat de feiten in hun samenhang worden beoordeeld, aan de nu bekende feiten niets verandert, dan kunm ons echter niet voorstellen, dat een Tweede-Kamerme heid het volle vertrouwen in minister Van Aardenne haaft. Wat kan men immers nog geloven als hij een vol keer weer een mededeling doet aan de Kamer over el paalde financiële afwikkeling? Niet veel, want met ee wijzing naar tal van andere belangen kan hij de Kam$ opnieuw een rad voor de ogen draaien. Koude tomatensoep biefstuk met kruidenboter, ■tuinbonen en aardappelen ijs met vruchten Nodig voor twee personen: 4 dl tomatensap, 2 lepels sherry, paprikapoeder aro ma, zout, bieslook, selderij; 25 g zacht boter, iets knof look, citroensap en mos terd, bieslook, kervel, pete- relie 2 biefstukjes van 75 g, 25 g boter, zout; 1,5 kg tuinbonen, zout (paar lepels slagroom), pe terselie; 0,5 kg -1 kg aardappelen; 1 rijpe perzik, circa 100 g frambozen, suiker naar smaak, 2 porties vanille- ijs. Meng tomatensap en sherry en voeg naar smaak paprika poeder, aroma en zout toe. Zet de „soep" een paar uur in de koelkast. Strooi er voor het opdienen fijngeknipte bieslook en selderij over. Meng boter, geperste knof look, citroensap, mosterd en fijngeknipte kruiden. Laat de kruidenboter in de koel kast opstijven. Bak de biefs tukjes zoals u gewend bent, leg ze op een warme schotel en verdeel er de kruidenbo ter over. Kook de tuinbonen gaar met zout in circa vijftien minu ten. Werk de afgegoten groente alleen met fijnge knipte peterselie af of meng die met stijfgeklopte room. Leg dit mengsel kort voor het op tafel zetten op de bo nen. Schil de perzik leg de vrucht zonodig eerst in ko kend water), snijd haar in parten en zet die weg met suiker. Leg een paar mooie frambozen apart, prak de rest tot moes. en meng er sui ker door. Leg, als u zo ver bent, het ijs op bordjes, daar op de stukjes perzik, schep er het frambozenmoes over en leg er de hele frambozen op. Menu tip voor maandag: run derolletjes met bietjes en aardappelen yoghurtvla. JEANNE R.K. vieringen zaterdag STAD LEIDEN: O.L Vr. Hemelvaart: 19 u., H. Leonardus: 19 u. Avondmis, H. Middelares: 19 u.; H. Lodewijk- 10 u. en 19 u.; St. Antonius van Padua: 19 u.: H. Petrus: 19 u.; O.L.Vr. Onbev. Ontv.. 19 u. gelezen mis. Oud Katho lieke Kerk: geen dienst. AARLANDERVEEN: 19 u. ALPHEN AAN DEN RIJN: H Pius: 19 u H Bonifatius: 19 u.; De Heilige Geest: 19 u. BOSKOOP: 17.30 u. de Stek; 19 u. kerk. HAZERSWOUDE DORP: 19 u. HAZERSWOUDE-RIJNDIJK: Bernar- duskerk: 10 u.; dep. Het Anker: 19 u. HILLEGOM: St. Jozef: 19 u. Ned. lie deren. HILLEGOM: H. Martinus: 19 u. met jongerenkoor. HOOGMADE: 19 u. KATWIJK A.D. RIJN: 19 u. Euch.vie- ring; dep. Rijnsburg: 19 u. gebeds- en communieviering. (BUITEN)KAAG/ABBENES: 19 u. LANGERAAR: 19 u. LEIDERDORP (H. Menswording): 19 u. Eucharistie met gastkoor. LEIMUIDEN: 19 u. LISSE: Agathakerk: 19 u.; dep. Poel polder: 19 u.; Mariakerk: 19 u.; H.H. Engelbewaarders (Beekbrug): 19 u. NIEUWKOOP: 19 U. NIEUWVEEN: 19 u. NIEUW-VENNEP: Avondmis. NOORDEN: 19.30 u. NOORDWIJK-BINNEN: 19 u. NOORDWIJK AAN Zee: 19 u NOORDWIJKERHOUT: St. Victor: 19 u. Euch.viering met koorzang; St. Jo zef: 19 u. OEGSTGEEST: St. Willibrord: 19 u. OUD ADE: 19 u. Avondmis. OUDE WETERING: 19 u. ROELOFARENDSVEEN Mariapre- sentatie: 19 u. Avondmis; id. Petrus- banden: 19 u. RIJPWETERING: 19 u. Avondmis. SASSENHEIM: 19 u. STOMPWIJK: 19.30 u. Avondmis met gezang. VOORHOUT: 19 u. VOORSCHOTEN: St. Laurentius: 19 u.; id. Moeder Gods: 19 u. WARMOND: 19 u. WOUBRUGGE: 19 u. ZEVENHOVEN: 19 u. ZOETERWOUDE-RIJNDIJK (Meer burgparochie): 19 u. ZOETERWOUDE: St. Jan: 19.30 u. Avondmis; id. Chr. Dienaarkerk: 19 u. Avondmis. DE ZILK (NOORDWIJKERHOUT): H. Hartkerk: 19 u. R.K. vieringen zondag STAD LEIDEN: O.L.Vr. Hemelvaart: 9.30 u., 11 u. Hoogmis; H. Leonardus: 9 u. Euch.viering. 10.45 u. Hoogmis; H. Middelares: 9.30 u.. 11.30 u.: H. Lodewijk: 8 30 u.. 10 u. (Hoogmis), 11.30 u., 18 u., 19 u. Lof; St, Anthoni- us van Padua: 10 u.; H. Petrus: 9 u., 10.30 u. Hoogmis. O L.Vr. Onbev. Ontv.: 9.30 u. gelezen H. Mis. 10.45 u. Hoogmis. 12.15 u. gelezen H. Mis; Oud Katholieke Kerk: 10 u. Hoogmis. AARLANDERVEEN: 10 u. Hoogmis. AARDAM: 9 u. Hoogmis. 12 u. ALPHEN AAN DEN RIJN: H. Pius: 9 u. en 10.30 u.; H. Bonifatius: 9.45 u. en 19 u. De Heilige Geest: 9 u. en 11.30 BOSKOOP: 9.30 u. en 11 u. HAZERSWOUDE DORP: 9.30 u. en 11.30 u. HAZERSWOUDE-RIJNDIJK: Dep. Het Anker: 8.45 u.. 11.15 u. HILLEGOM: St. Jozef: 10 u. met ge mengd koor, 11.30 u. Ned. liederen. HILLEGOM: H. Martinus: 9 u. met jgem.koor, 11 u. met zang. HOOGMADE: 10 u. KATWIJK A.D. RIJN: 9.30 u. Hoog mis. 11.15 u. Euch.viering. DEP. RIJNSBURG: 10.30 u. Hoogmis. (BUITEN)KAAGZABBENES: 8 u., 10 u. LANGERAAR: 9.30 u. en 11.30 u. LEIDERDORP (H. Menswording): 9 u„ 10.30 u.. 12 u. LEIMUIDEN: 9.30 u. Hoogmis, 11.15 LISSE: Agathakerk: 10 u. Hoogmis, 11.30 u. Dep. Poelpolder: 9 u. en 11.30 u.; Mariakerk: 8.30 u.. 10 u. Hoogmis, 11.45 u.; H.H. Engelbe waarders (Beekbrug): 9 u. Hoogmis, 10.30 u. NIEUWKOOP: 9 u. en 10.45 u. NIEUWVEEN: 9 u. en 11 u.Avondmis. NIEUW VENNEP: 10 u. Hoogmis. NOORDEN: 9 u„ 10.30 u. Hoogmis. NOORDWIJK-BINNEN: 8 u.. 10 u. Hoogmis. 11.30 u. NOORDWIJK AAN ZEE: 9.30 u„ 11 u. NOORDWIJKERHOUT: St. Victor: 9.30 u. Hoogmis. 11 u. Euch.viering met zang; St. Jozef: 9 u en 10.30 u. OEGSTGEEST: St. Willibrord: 9 u. en 10.30 u. OUD ADE: 8.30 u. en 10.30 u. OUDE WETERING: 9.30 u. Hoogmis, 11.30 u. ROELOFARENDSVEEN: Mariapre- sentatie; 9 u Hoogmis, 11 u. H. Mis, id. Petrusbanden: 9.30 u. Hoogmis. 11.30 u. RIJPWETERING: 9 u. Hoogmis, 10.30 u. H. Mis met zang. SASSENHEIM: 9.30 u. Hoogmis, 11 u. STOMPWIJK: 9.30 u. Hoogmis, 11 u. Stille Mis. VOORHOUT: 10.30 u. en 11.45 u. VOORSCHOTEN: St. Laurentius: 11.30 u.; ld. Moeder Gods: 10 u. WARMOND: 8.30 u., 10 u. Hoogmis, 11.30 u. WOUBRUGGE: 10 u. ZEVENHOVEN: 9 u. en 10.45 u. ZOETERWOUDE-RIJNDIJK (Meer burgparochie): 9.30 u. Hoogmis (met koren). 11 u. met zang. ZOETERWOUDE: St. Jan: 9.30 u. Hoogmis. id. Chr. Dienaarkerk. 10 u. Hvondmis. DE ZILK (NOORDWIJKERHOUT): H. Hartkerk: 10 u. Hoogmis. 11.30 u. STAD LEIDEN Herv. Gemeente: Hooglandse kerk: 10.00 u kand. P. R. Middelkoop, 11.45 u. Oec. Studen- tendienst. Marekerk: 10 ds. H. Talsma, Den Haag; 17 u ds. J. v.d. Velden, Woer den. Maranathakerk: 10 u. ds. A. Th. Kra- Regenboog: 9.30 u. pastoor. J. A. A. van Well. Bethlehemkerk: 10 u. ds. E. M. Pan- nekoek, Herv./Geref. dienst in Petra- kerk. Bevrijdingskerk: 10 u ds. K. J. Jan sen. Vredeskerk: 10 u. dr. W. van der Eglise Wallone: 10.30 u. dr. H. J. de Jonge. Acad. Ziekenhuis: 10.15 u. ds. M. Ha- nemaayer. Diaconessenhuis: 10.30 u. dhr. H. J. van Straalen. Jeugdkapeldiensten: Vredeskerk: 10 u. Bevrijd.kerk: 10.30 u. Stevenshof: 10 u drs. Falkenburg. Geref. kerken en andere kerken Stad Leiden: Zuiderkerk: Vredeskerk: 10 u. dr. W. van der Zwaan. Petrakerk: 10 u. ds. E. M. Pannekoek Herv./Geref. dienst Oude Vest: 10 u. ds. Veenstra. Maranathakerk: 10 u. ds. A. Th. Kra mer. Bevrijdingskerk: 10 en 17 u. ds. L. C. Rietveld. Bejaardenhuls Groenhoven: 10 u. dr Vlijm Merenwijk aula Valkenpad: 9.30 en 11 u. Eucharistie/Avondmaal. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17 u. drs. G. C. den Hertog. Geref. Kerk Vrijg.: 10 u en 17 u. Dienst des Woords. Doopsgez./Rem. Kerk: 10 u. ds. B. A. Koek Bapt. gem.: 10 u. ds. G. Bosveld; 19 u. Zomer zangavond. Ev. Luth. Kerk: 10.15 u. ds. Mostert. Nieuw Apost. Kerk: diensten 9.30 en 16 u. Ev. Chr. Gemeenschap: 10 u. Evang. Dikkes. Leger des Heils: 10 en 19.30 u. sa menkomsten. Zevende-Dag-Adventisten: zat. 9.45 u. Bijbelstudie. 10.45 u. Eredienst Evang. Centrum Zijlsingel 2a: 10 u. dhr. Zijlstra. Zendingsgroep „Jeruel": samen komst 17 u. Pinkstergemeente Oude Vest 13: 10 u. dhr. J. Eikebout. AARLANDERVEEN Herv. Gemeen te: 10 u. ds. G. van Driel, 19 u. ds. H. J. Achterberg, Leiden. Geref. Kerk: 10 u en 19 u. diensten in de Herv. Kerk. Chr. Geref. Kerk: 9.30 u. Dienst des Woords. TER AAR Herv. Gem.: 9.30 u.en 18.30 u. ds. E. S. Klein Kranenburg. Geref. Kerk: 9.30 u. drs. J. Broer 18.30 u. drs. J. Buikema, Zwammer- dam. ABBENES Herv. Gem.: 9.30 u. ds. M. Bergsma. ALPHEN A/D RIJN Herv. Gem.: Opstandingskerk: 9.30 u. ds. J. J. v.d. Heiden, 18.30 u. ds. J. H. Bogers (Salvatorikerk). Adventskerk: 9.30 u. ds. J. H. Bogers; 18.30 u. ds. R. de Jonge. Kruiskerk: 9.30 u. ds. R. de Jonge. Geref. Kerk: Maranathakerk: 9.30 en 18.30 u. Dienst des Woords. Salvatorikerk: 9.30 en 18.30 u. Dienst des Woords. Baptistengemeente: 10 en 18.30 u. ds. H. G. Koekkoek. Leger des Heils: 10 en 18.30 u. sa menkomsten. Voile Evangelie Gemeente: 10 u. dhr. A. v.d. Hoorn. ALPHEN-NOORD (Herv./Geref. dien sten): Goede Herder: 10 u. ds. R. H. M. de Jonge; 18.30 u. ds. G. Mul der. De Bron: 9.30 u. ds. J. Verheul; 10.15 u. ds. R. Nieuwenhuis; 18.30 ds. J. Verheul. Ashramcollege: 10 u. ds. G. Mulder. Driehoorne: geen dienst. ALPHEN-NOORD (Herv. Gem.): Sionskerk: 9.30 u. en 18.30 u. kand. T. Cammeraat, Urk. Oudhoornseweg: 10 u. ds. Oort. BODEGRAVEN (Herv. Gemeente): Dorpskerk: 9.30 u. kand'. J. G. van Hoven; 18.30 u. ds. J. Richter. Salvatorkerk: 9.30 u. ds. P. Kok, Utrecht; 18.30 u. ds. R. J. v.d. Hoef. Bethlehemkerk: 9.30 u. ds. R. J. v.d. Hoef; 18.30 u. kand. D. Verhey. Geref. Kerk: 9.30 en 18.30 u. Dienst des Woords. BOSKOOP (Herv. Gemeente): Dorpskerk: 9 30 u. kand. Middelkoop: 18.30 u. dr. J. Haitsma. De Stek (Herv./Geref.): 9.30 u. ds. H. A. v.d. Pol. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. P. C. de Vries; t8.30 u. dr. J. Haitsma, gez.d. Ger. K. Chr. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. B. wan Smeden; 15 u. ds. K. Boersma. HAZERSWOUDE Herv. Gem.: 9.30 u. ds. D. Harteveld, R'dam. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. K. Welbe dacht; 17 u. ds. Mw. T, Bergsma. HOOGMADE Herv. Gem.: 10 u. ds. H. L. Boonstra. DE KAAG Herv. Gem.: 9.30 u. Dienst des Woords. KATWIJK a/d RIJN (Herv. Gem.): Dorpskerk: 9.30 u. ds. M. J. Aarents, 18 u. ds. J. Gebraad. Ontmoetings- kerk: 10 u. ds. J. Gebraad; 18.30 u ds. M. J. Aarents. KATWIJK AAN ZEE (Herv. Ge meente): Nieuwe Kerk: 10 u. ds. D. Driebergen; 18 u. ds. J. Vroegindewey. Oude Kerk: 8.30 ds* C. v. Sliedregt; 10 u. ds. C. v. Sliedregt, 18 u. ds. J. Gebraad. Ichtuskerk: 10 u. ds. S. de Jong; 17 u. ds. C. B. Schuurman. Pniëlkerk: 9.30 u. ds. C B. Schuur man; 18 u. ds. C. van Sliedregt. Bestevaer Mavo: 10 u. kand. C. van Duijn. Kapel Overduln: 14.15 u. ds. Baas. Geref. Kerk: Open Hof: 9.30 u. ds. J. A. A. de Boer, A'dam; 18.30 u. ds. J. van Breevoort. Triumphator: 9.30 u. ds. A. J. Jans- sens, R'dam; 17 u. ds. J. A. A. de Boer. A'dam. Vredeskerk: 9.30 u. ds. J. van Bree voort; 17 u. dhr. A. Vercouteren. Chr. Geref. Kerk: tO en 17 u. ds. Slagboom. KOUDEKERK a/d RIJN Herv. Gem.: 10 u. ds. H. J. van Achterberg. Leiden; 19 u. ds. H. Hortensius. Geref. Kerk: 10 u. ds. H. Hortensius; 19 u. ds. H. Hortensius. gem. dienst in Herv. Kerk. LEIDERDORP (Herv./Geref. dien sten): Dorpskerk: 10 u. ds. G. van Loenen; 18.30 u. idem. Hoofdstraat: 10 u. ds. J. J. van den Born. Scheppingskerk: 9 u. J. J. van den Born. LEIMUIDEN Herv. Gem.: 9.30 u. Dienst des Woords. Geref. Kerk: 9 30 u. ds. P. de Bruijn, Oegstgeest; 19 u. ds. C. P. Koole, Pij- nacker/Nootdorp. LISSE Herv. Gem.: Dorpskerk: 10.30 u. ds. B. C. de Gel der. Pauluskerk: 9 u. en 19 u. ds. B. C. de Gelder. Geref. Kerk: 10 u. ds. W. Baas, Sas- senheim; 19 u. ds. J. v.d. Kamp, Was senaar. Chr. Geref. Kerk: 10 en 19 u. ds. J. van Dijken. Geref. Gem.: 10 en 16 u. ds. D. Hak kenberg. Geref. Kerk Vrijg. (Princ.str.): 8.45 u. en 16.30 u. ds. C. de Putter. Ned. Ge ref. Kerk (Salvatori): 10 en 17 u. Dienst des Woords. NIEUWKOOP Herv. Gem.: 9.30 u. dhr. J. Hoffenaar, Voorhout; 18.30 u. ds. P. M. v. Waarde. Geref. Kerk: 9.30 u. mw. A. H. Groe- nedijk. A'dam; geen n.m. dienst. Chr. Geref. Kerk; 9.30 Dienst des Woords; 14.15 u. ds. P. Roos. NIEUWVEEN Herv. Gem.: 9.30 u. kand. J. Boer; 18.30 u. ds. A. de Leeuw. NIEUW-VENNEP Herv. Gem.: 9.30 u. en 19 u. ds. S. G. J. Goverts. Geref. Kerk: 9.30 en 18.30 u. ds. N. Wijngaarden. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 16.30 u. ds. D. Visser. NOORDWIJK Herv. Gemeente: Grote Kerk: 10 u. kand. W. Andel, Katwijk; 19 u. drs. P. W. Dekker. Kerk aan Zee: 10 u. ds. H. van Niel, Rijnsburg. De Rank: 10 u. Dienst des Woords; 20 u. Pfr. Kurt Zabel, Duitse dienst. Grote Kerk: 17 u. ds. A. van Eijck. Geref. Kerk: Hoofdstraat (Buurtkerk): 10 u ds. mw. T. H. Attema-Roosjes; 19 u. ds. L. F. Krispijn (G.D.). Stich- tingskerk: 11 u. ds. G. J. Bach, A'dam. Sole Mio: 9 u. NOORDWIJKERHOUT Herv. Gem.: 9 u. ds. H. W. Hemmes (H.A.). OEGSTGEEST (Herv./Geref. dien sten): Endegeest: 10 u. ds. L. H. C. Friede- rich. Mauritskerk: geen dienst. Groene kerkje: 10 u. ds. R. E. da Costa, Oec. dienst. Pauluskerk: 10 u. ds. J. J. Kooman). Gem.centrum: 10.30 u. ds. H. E. Ster- rlnga; 19 u. ds. M. G. Veen6tra. Van Wyckersloot: 16 u. ds. J. M. Hoekstra. Luthersekerk: geen opga- Diaconessehuis: 10.30 u. dhr. H. J. van Straalen. ACad. ziekenhuis: 10.15 u. ds. M. Ha- nemaaljer. Genootschap der Vrienden (Quakers): geen dienst. Ned. Geref. Kerk: 8.45 u. br. P. Mole- veld; 16 u. br. R. L. Zielhuis. OUDE EN NIEUWE WETERING Herv. Gem.: 9.30 u. dhr. J. Goedhart. Nieuwkoop. Geref. Kerk: 9.30 u. drs. H. Jaspers Focks. 18.30 u. ds. M. J. Wattel, Hoofddorp. Remonstrantse Gem. RIJNSATERWOUDE Herv. Gem.: 9.30 u. ds. W. Koelewijn, Woubrugge; 19 u. ds. P. Schalk. Leimuiden'. RIJNSBURG (Herv. Gemeente): Grote Kerk: 9.30 u. ds. Smaling; 17 u. ds. Romein. Bethelkerk: 9.30 u. ds. Romein. Geref Kerk: Petrakerk: 9.30 u. ds. Joh. Ribberink, 17 u. ds. Snel. Immanuelkerk: 9.30 u. ds. Snel; 17 u. ds. Joh. Heule, Wassenaar. Maranathakerk: 9.30 u. ds. C. v.d. Woude, Wassenaar; 17 u. ds. Ribbe rink. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17 u. ds. W. van Sorge. SASSENHEIM Herv. Gem.: 9.30 u. ds. Germans. 19 u. ds. Baas. Geref. Kerk: 9.30 u. dhr A. Vercoute ren. Voorburg; 19 u. ds. W. Baas. Chr. Geref. Kerk: 10 en 17 u. ds. J. M. Aarnoudse. Ned. Prot. Bond Sassenheim/Lisse: geen dienst. VALKENBURG Z.-H. Herv. Gem.: 10 u. ds. C. Vermeulen; 18.30 u. ds. H. van Niel, Rijnsburg. Geref. Kerk 9.30 u. Dienst des Woords: 18.30 u. ds. A. J. Damsma, Rijnsburg. VOORHOUT Herv. Gem.: 10 u. ds. C. J. de Jong. VOORSCHOTEN Herv. Gem. Dorp: 10 u. ds. W. Blanken: 19 u. ds. A. F. Verheule. Geref. Kerk: 9 30 u. ds. Leeuwis: 19 u. ds. De Zwart (Herv. Kerk). „Ont moeting" (Herv./Geref.): 9.30 u. ds. J. D. A de Zwart. WARMOND Herv. Gem.: 10 u. ds. J. Muis. WASSENAAR (Herv. Gem.): Dorpskerk: 10 u. ds. R. Steenstra; 16.30 u. ds. C. Blenk. A'dam. Kievitkerk: 10 u. Prof. dr. J. W. Schut te Nordholt. Wassenaar. Messiaskerk: 10 u. ds. J. H. Hart- zheim, Scheveningen. Dorpscentrum: 9.30 u. ds. G. ters. Shalom (Jeugdkerk vanaf 12 ji Geref. kerk: Bloemcampkerk:- dr G. C. v.d. Kamp. Zijllaan 4. u. ds. C. v.d. Woude; 19 u. Pj schut, Alphen. Ned. Prot. Bond: 10.30 u. ds. ker, Den Haag. WOUBRUGGE Herv. Gem.:! en 18.30 u. ds. J. S. J. Bron] Leiden. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. D. \A| sink. Noordwi|k; 18.30 u. ds.! Hemmes, Oegstgeest. Ned. Prot. Bond: geen dienst. ZEVENHOVEN Herv. Gem.:j Dienst des Woords. Geref. Kerk: 9.30 u. Died woords; 19 u. ds. W. A. v.d. 0 ZWAMMERDAM Herv. Gen u. ds. W. L. Heymans, Alphen! u. ds. H. W. Waardenburg. Geref. Kerk: 9.30 u drs. P. B ma; 18.30 u. drs. J. Broer, Ter! ARTSEN Leiden: Groep 1: Mas tenbroek, Tan. Van Tol, Zwijnenburg, Meyer, R. van Leeuwen, Verhage, Groeneveld en Kloprogge: za. dr. Groeneveld, tel. 218661. zo. dr. Zwij- neburg, tel. 412166. Groep 2: Pie- terse, Van Gent, Tay(elbaum, Van Luyk, Klaassen, Rus. Kruis en Lahr: za. dr. Lahr. tel. 120347, zo. dr. Klaassen. tel. 213546. Groep 3: Pleiter, J. van Leeuwen, Smit, W. de Bruijne. J. de Bruijne, Stolk, Engel en Fogelberg: za. dr. Van Leeuwen, tel. 120412, zo. dr. Stolk. tel. 125820. Groep 4: Van Wingerden, Van Rijn, Bènit, Nieuwenhuis. Roos, Boer, Van de Waard en Arnou: za. dr. Arnou, tel. 311414. zo dr. Roos. tel. 766123. Groep 5: Schaefer, Jasperse. Crul, Kooyman. De Jong, Prince. Reinders, Hammerstein en Kortmann: za. en zo. dr. Reinders, tel. 760947. Oegst geest: vanaf za. 10 uur: dr. Hugen- holtz, tel. 155666. Leiderdorp: za. dr. Du Ry, tel. 891100, zo dr. Van Velzen; tel. 891100. Spreekuur van 12.30 tot 13.00. Voorschoten: za. dr. Van Dam. zo. dr. Vrijenhoek. Warmond - Voorhout: dr. Sleeboom, tel. 0252211393. Noordwijk: Groepspraktijk tel. 19300. Noord- wijkerhout - Lisse: Antwoordappa raat eigen huisarts Katwijk aan Zee: dr. Lodder, tel. 14600. Katwijk - Rijnsburg - Valkenburg: dr. Hagen, tel. 13222. Sassenheim: dr. Van Riet. tel. 11777. Alkemade - Rijnsa- terwoude - Leimuiden: dr. Glans beek, tel. 01713-2511. Alphen: Voor de praktijken van Stehouwer, Van Gemeren. Plag. Visser, Varkevis- ser, Van Engelen, Smid. en Zikel: za. dr. Visser, zo. dr. Plag. Voor de prak tijken van Boss, Eradus, Van Der Steen, Hetzberger, Kleinhaneveld en Wijnmaalen: za. dr. Boss, zo. dr. Era dus. Hazerswoude - Koudekerk: dr. Bosch, tel. 01728-9281. Bent huizen - Boskoop: dr. Leeuwen- dr. Gorissen, tel. 01722-2139 Nieuwkoop - Noorden: dr. Brink man/Sluis tel. 01725-9301. TANDARTSEN Leiden Leider dorp - Oegstgeest: dr. Van Dam. tel. 141874, za en zo spreekuur om 13.00 uur. Leidschendam: Voor spoedge vallen tel. 238356. Bollenstreek: dr. Voet. tel. 02522-17037. APOTHEKEN Leiden - Leiderdorp - Oegstgeest - Voorschoten: Apo theek Reyst in Leiden en Apotheek Breest in Leiderdorp. Alphen: Apo theek Allart Alkemade: Apotheek Alkemade. Veerstraat, tel. 01713- 9100, open: zat 12-13, 17.30-18 u, zon feestdagen 12.30-13 en 17.30- 18 u Katwijk: Sloothaak Apotheek Noordwijkerhout: za geopend van 9-13. u. en van 17-18 u. en zo van 12- 13 u. en 17-18 u. Spoedrecepten tel. 3511 of dienstbel. WIJKVERPLEGING Leiden: Inter- kruis. Middelweg 38, tel. 122222. Bol lenstreek: Sassenheim - Warmond - Lisse -Beekbrug: mw. Van der Laan, tel. 01719-17143. Noordwijkerhout -Voorhout - De Zilk: mw. De Vries, tel. 02523-5180. Hillegom: Opgave via het antwoordapparaat, tel. 02520- 16217. Leidschendam: Leidschen- damse Kruisvereniging, tel. 070- 455300. DIERENARTSEN Leiden: dr. Muurllng. tel. 125057, dr. Vestjens, tel. 144323 Oegstgeest: dr. Van Duyn tel. 173266. Voorschoten - Leidschendam. dr. Frencken, tel. 271110. ONGEVALLENDIENST ZIEKENHUI ZEN LEIDEN Ongevallendienst elke dag Academisch Ziekenhuis be halve van dinsdag 13.00 u. tot woens dag 13.00 u. (Diaconessenhuis) en van vrijdag 13.00 u. tot zaterdag 13.00 u. (Elisabeth-ziekenhuis). BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN Diaconessenhuis: Bezoekuur dage lijks van 16.00 tot 17.00 uur en van 18.30 tot 19.30 uur. Kinderafdeling dagelijks van 14.00 tot 20.00. Niet meer dan twee bezoekers per patient. Sint Elizabeth-ziekenhuis: Volwas senen dagelijks van 14.00-14.45 u. en van 18 30-19.30 u.; klasse-afdelingen ook 11.15-12.00 u. Kraamafdeling: dag. van 11.15-12.00 u. (alleen voor echtgenoten) van 15.00-16.00 u. en van 18.30-19.30 u. Kinderafdeling dag. 15.00-1'8.30 u. CCU (hartbewa- king) dag. van 14.00-14.30 u. en van 19.00-19.30 u. Intensieve verpleging: dag. van 14.00-14.30 u. en van 18.30- 19.00 u. Sport-Medisch Adviescen trum: Spreekuur ma. 19.30-20.30 u. in het St. Elisabeth-ziekenhuis. En degeest: Di. en vr. 13.00-14.30 u.; zo. 11.00-12.00 u. en 14.00-15.00 u.; eer ste klasse de gehele dag. Acade misch Ziekenhuis: Voor alle patiën ten (behalve kinderen) zijn de be zoekuren als volgt: Dagelijks 14.15- 15.00 u. en 18.30-19.00 u. Avondbe zoekuur afdeling verloskunde: 18.00- 19.00 u. De Praematurenafdeling da gelijks van 14.30-14.45 u. en 18.30- 18.45 u. Bezoek aan ernstige patiën ten: wanneer aan ernstige patiënten doorlopend bezoek wordt toegestaan kan de hoofdverpleegkundige hier voor speciale kaarten verstrekken. De bezoektijden van de kinderkliniek zijn dagelijks 15.00-15.45 u. en 18.30- 19.00 u De bezoektijden van de kin derafdeling (alleen voor ouders van kinderen kan er een afwijkende tijd afgesproken worden met de hoofd verpleegkundige) Zijn dagelijks van 14.15-15.00 u. en van 18.30-19.00. Rijnoordziekenhuis: Dagelijks 14.30- 15.15 u. en 18.30-19.30 u. Extra be zoek hartbewaklng: 11.00-11.30 u. Extra bezoek vaders kraamafdeling: 19.30-20.30 u. Kinderafdeling 15.00- 15.30 u. alleen voor ouders 18.00- *8.30 u S.O.S.-DIENST Telefonisch) dienst, tel. 071-125202. Voor ai in moeilijkheden verkeren of ed zijn Vertrouwelijk. Dag en nao relkbaar. BUREAU VOOR RECHTSHUl Herengracht 50, tel. 123942; sp ren ma. en di. 10.00-12.30 13.30-16.00 u., do. 18.30-20.3 LEIDSE RECHTSWINKEL - disch Adviesbureau, Ketelbl steeg 10. tel. 130775; Afdelin nen en werken: ma. 18.30-20.3 10.00-12.00, do. 18.30-20.30. ling belastingen: di. 18.30-20.;] 18.30-20.30. Klachtenbureau 18.30-20.30. do. 18.30-20.30. DIERENHULPDIENST Hulj ning aan verongelukte hondeij ten, vogels, e.d. in de gemeentl den, Leiderdorp, Oegstgeest,1 mond en Zoeterwoude. Tel. 220021. BURGERRAADSLIEDEN brugsteeg 2. tel. 143171 (kari ren). Spreekuren ma., di. e| 11.00-12 00 u.. do. 18.30-20.00 GEZINSVERZORGING Stl gezinsverzorging Leiden. Aanj hulp voor bejaarden en lancj zieken en gezinsverzorging, brandtstraat 17. tel. 149441 (m vr. 9.00-10.00 u. en 13.00-14.0j KINDER- EN JONGERENTELË; Op woensdag- en zaterdagii van 14-18 u. telefoon 071 - 121 MAATSCHAPPELIJK WERK reau Maatschappelijk werk,r Rijn 44c, spreekuur dagelijks 15 00 u,; do. ook 19.00-20.00 142144. Spreekuur gemeentelii ciale dienst: di 14.00-15.00 u. I laan 1a, Zuid-West; do. 14.00» u. Herensingel 3, Leiden Noord tel. van 09.00-10.30 via 766600? ling maatschappelijk werk ij RAAD VAN ARBEID Hoge R 306, Leiden, tel 071-899375. Kf geopend ma. t/m vr. 9-12 u. 14 Telefonische informatie over fc bijslag: 8-12 u. I' SOCIALE RAADSVROUW Sf, uren sociale raadsvrouw. Binni Gerecht 10. wo. 17.00-18.tf Noord: Van Hogendorpstraat 3F 10.30-11.30 u.; Kool: Driftstra» di. 10.30-11.30 u.; Morskiel Buurthuis Morskwartier, Topa^ 10.00-11.00 u. wo. 10.00-13.fe Tuinstadwijk: Herengracht 4r 10.30-11.30 u. r SOCIALE RAADSVROUW IQ SCHOTEN Spreekuren: ma.jt 20.00 u wo. en vr. 9.00-10.30 u.i seweg 33. Voorschoten Tel. 34' SP HULP- EN INFORMATIED? Groenesteeg 33, Leiden. Tel»" 134640 of 071-144600. Hulp ene matie op medisch, juridisch en i)( gebied, werk, sociale verzekerij, huurkwesties. Spreekuur: elk«r derdag van 20.00-21.00 u. c WERKENDE JONGEREN ten- en Inlormatieuur Elke di® avond van 17.00 tot 20 00 u.' kantoor Koppenhinksteeg 2, 0 Te'. 07,-121139.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1984 | | pagina 2