Nieuw bloed in Haagse Salon Duitse wiegedrukken in museum Meermanno Grootse kooravond Schouwburgdirecties vrezen voor positie jeugdtheater T oneelschr i jfster Lillian Hellman overleden KUNST QaidócQowuint MAANDAG 2 JULI 1984 PAGINA DEN HAAG In het Rijksmuseum Meermanno- Westreenianum - Museum van het Boek, wordt een tentoonstelling gehouden over Duitse wiege- drukken die tot en met 1 september voortduurt. De expositie toont een keuze uit het eigen bezit van het museum van de vroege, in Duitsland ge drukte boeken uit de periode 1455 - 1500. De uitvinding van de boekdrukkunst, toegeschre ven aan de Duitser Johannes Gutenberg uit Mainz, betekende een ingrijpende gebeurtenis, nadat eeu wenlang het handgeschreven boek de enige vorm voor het vastleggen van teksten was geweest. De eerste grote toepassing van de nieuwe techniek, waarbij van een boek ten minste enkele honder den exemplaren werden gemaakt, was de beroemd geworden Bijbel van Gutenberg die in 1455 ver scheen en waarvan op de tentoonstelling enkele bladen zijn te zien. Door financiële moeilijkheden moest Gutenberg zijn werk spoedig opgeven. Als opvolger in Mainz trad op zijn vroegere knecht Petrus Schöffer die enorm veel, vaak ook zeer omvangrijke boeken heeft geproduceerd. Hiervan is op de expositie een ruime keuze te zien. Het valt op, dat bij zulke vroeg gedrukte boeken vaak met de hand nog al lerlei versieringen werden aangebracht: versierde hoofdletters en paginaranden en soms ook volledi ge miniatuurschilderingen. Op de tentoonstelling is de nadruk gelegd op deze en op de met behulp van houtsneden versierde Duitse boeken. Vanuit Mainz verspreidde de boekdrukkunst zich in vrij snel tempo over de rest van Duitsland en het aantal boekdrukkers breidde zich spoedig uit. Speciale aandacht wordt besteed aan de drukkers uit Augsburg, Straatsburg en Keulen, daarnaast echter ook aan hun collega's uit andere steden. Bij de handversierde boeken vindt men exempla ren met zeer fraaie verluchting en ook bij de hout sneden treft men werk van.de allerhoogste kwali teit aan, bij voorbeeld door Michael Wohlgemut, de leermeester van Albrecht Dürer. Het museum, dat kosteloos toegankelijk is, is geo pend van maandag tot en met zaterdag van 13 tot 17 uur; op zon- en feestdagen is het museum geslo- Maurice Béjart onderging heup- ingreep PARIJS De choreograaf Maurice Béjart, directeur-op richter van het Ballet van de 20e Eeuw in Brussel, ligt sinds half juni in een ziekenhuis in Parijs, waar hij volgens zijn omgeving is geopereerd aan chronische ontsteking van het heupgewricht. Béjart, die 56 jaar is, maakt het uitstekend en is op weg naar herstel, zo werd dit weekeinde in Parijs vernomen. Het was in balletkringen be kend dat Béjart heupklachten had. Chronische heupontste king is een bij dansers veel voorkomende kwaal. URS PFANNENMÜLLER WINT DE ED LAURENS CABALLERO-PRUS DEN HAAG Elk plekje in de zalen van Pulchri Studio, Haagse Kunstkring en Arti et Industriae wordt in beslag genomen door één van de 350 kunstwerken van de Nieuwe Haagse Salon. Uit een over stelpende hoeveelheid schil derijen, grafiek, tekeningen en beeldhouwwerken maakte de jury haar keuze. Marte Röling, Jef Diederen, Kees Spermon, Carel Visser en Liesbeth Brandt Corstius wa ren het unaniem eens om de Ed Laurens/Caballero-prijs 1984 toe te kennen aan Urs Pfannenmüller. Zijn twee grote schilderijen hebben een ereplaats gekregen op de middenwand van de Grote Zaal in Pulchri. Er zijn aller lei gewone voorwerpen als blikjes, boomblaadjes, balken, staven in aardkleuren over het vlak verspreid en op ei genzinnige wijze uitgewerkt. Men kijkt niet tegen voor werpen aan zoals bij een tra ditioneel stilleven, maar kijkt van boven af de diepte in. Niet alleen de beschouwer lijkt in de lucht te hangen, maar ook de voorwerpen lij ken te zweven. Zij werpen nergens een schaduw en een pointillistische ondergrond is zowel formeel als inhoudelijk de onderlaag. Het eigenaardi ge overheerst in de kunst van Pfannenmüller, die aan gesloten is bij het Haags Cen trum voor Aktu.ele Kunst (HCAK). Er gingen zelfs stemmen op om hem twee prijzen te geven. De andere geldprijzen van vijfduizend gulden gingen uiteindelijk naar R. uit den Bogaard en Dora Dolz. Het schilderij „Zoals de wind waait, in verf gezet" van Uit den Bogaard (in Arti) is eveneens fors van formaat en werd uit losse kleurentoetsen opgebouwd, waardoor enerzijds het schil deren zelf onderwerp is en anderzijds een landschappe lijk element is aangebracht. Dora Dolz kreeg haar prijs voor een schilderij en een ke ramische „Stilleven-stoel", die voor de ingang van Pulc hri staat. Haar „Stilleven" hangt bij de Kunstkring en valt op in de nogal mager uit gevallen expositie. Haar be kende idioom van waaiers, meloenschijven, kaarten en gordijnen geschilderd in ex pressionistische stijl geven de stillevens dramatische kracht. Materiaalpriis De jury koos bovendien vijf kunstenaars, die een materi- aalprijs van duizend gulden kregen. Geen van de prijzen ging naar een beeldhouwer, want deze categorie bleef kwalitatief gezien onder de maat. Den Haag blijft een stad van schilders. Evenals Dora Dolz zijn Arja van de Berg en Peter Blok huis Pulchri-lid, maar op acht prijzen is dat een min derheid. Jong en nieuw ta lent werd op de Nieuwe Haagse Salon zichtbaar. Ma ria Arenas, Hanny Hazen- broek en Martin Helm zijn evenals Pfannenmüller en Uit den Bogaard nauwelijks bekend in Den Haag en ook aan hen vielen prijzen toe. De Nieuwe Haagse Salon is onder gebracht in Pulchri Studio, de Haagse Kunstkring en Arti et In dustriae van 1 t/m 22 juli/ dinsdag t/m zaterdag 11-17 uur, zondag 13- 17 uur. Maandag gesloten. Voorzitter van Pulchri Stu dio, Jurjen de Haan, toont zich verheugd over deze ont wikkeling: „De kwaliteit op de Salon is over het alge meen behoorlijk goed. Het is natuurlijk jammer dat een aantal bekende Haagse kuns tenaars, zoals Kees van Bohe- men, Thomas Rajlich of Ge rard Verdijk, niet mee doen, maar er zijn gelukkig veel nieuwe namen onder de kunstenaars te vinden. Een aantal kunstenaars van het HCAK, waar Pulchri vorig jaar zomer ook aandacht aan heeft besteed, maar ook ver rassingen als Martin Helm, Hanny Hazenbroek, Peter Kattenberg, Aldrik Sluis en Pulchri-leden als Nic. Blans jr. en Martinus Fuit. Het is opvallend hoe laag het aantal kunstenaars uit de drie vere nigingen is dat door de selec tie gekomen is. Dit zal intern nog wel de nodige stof doen opwaaien". Op de Nieuwe Haagse Salon wordt in elk geval duidelijk dat er vele plaatsen in Den Haag zijn waar interessant gewerkt wordt en dat een aantal leden van de vereni gingen ingeslapen zijn. In die zin is het initiatief van Jur jen de Haan positief te beoor delen. Minder geslaagd van een Salon in het algemeen, is de manier van presenteren. Kunstwerken in alle soorten, maten, stijlen hangen vlak naast of boven elkaar, waar door het afzonderlijke kunst werk dat ruimte om zich heen nodig heeft in veel gevallen niet/tot zijn recht Urs Pfannenmüller (r) voor zijn bekroonde schilderijen. LEIDEN De monumentale Pieterskerk vormde zaterdag avond het décor voor een grootse kooravond. Het uit Griekenland overgekomen mannenkoor „Chorodia empo- rikis trapezis tis ellados" (Per- soneelskoor van de Handels bank van Griekenland) was te gast bij het Koninklijk Man nenkoor „Die Haghe Sang- hers". Voor de pauze werd het pro gramma verzorgd door het Ne derlandse koor o.l.v. René Verhoeff. Het repertoire be stond grotendeels uit Tsjechi sche werken. Daarnaast wer den enkele humoristische stukjes van Nederlandse com ponisten ten gehore gebracht, zoals "Vergunning", een drin klied van J. Andriessen (geb. 1925) en "Skotse Trije" van H. Badings (geb. 1907). Deze wer den met behoorlijke vaart en puntig uitgevoerd. De Tsjechi sche werken waren heel an ders van karakter: nogal lang van adem, wat door de langza me, zware en nadrukkelijke uitvoering nog eens extra werd aangedikt. Het klank beeld van "Die Haghe Sang- hers" is meestentijds zeer so noor, maar nogal zwaar-op-de- hand. Imposant klonk het 20 minuten durende oratorium "Hora tri svetel" (Berg van drie lichten) van B. Martinu (1890'1959). Dit is een werk met een zeer bijzondere sfeer, waaraan de solist Bernard Kruysen (bariton) en de orga nist Jan Schmitz mede inhoud gaven. Met het optreden van het Griekse koor o.l.v. Thrassos Cavouras na de pauze, kon men horen, dat een mannen koor wel degelijk ook licht en in een vlot tempo kan zingen. Wellicht speelt hier het Griek se temperament een niet onbe langrijke rol. Men liet werken horen van heel verschillend karakter en uit diverse stijpe- rioden. "Ce moys de may" van Cleman Jannequin (renaissan- ce-periode) klonk heel muzi kaal en helder; dit laatste mede dankzij de mooie coun ters die het koor rijk is. Via de romantiek (Mendelssohn) kwam men terecht bij de Griekse folklore, waarin het koor uiteraard helemaal thuis was. De sfeer van het zonnige zuiden was zelfs in de koele Pieterskerk te voelen. MARCEL VAN BAARLE AMSTERDAM De Vere niging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties wenst meer zekerheden voor het kinder- en jeugdtheater. De vereniging is bang dat bij uitvoering van de „toneel plannen" van minister Brinkman (Cultuur) de fi nanciering van deze vorm van theater gevaar loopt. De Tweede Kamer. De ontwikkeling van het jeu gdtheater is de afgelopen ja ren qua omvang en inhoud „in positieve zin groot ge weest". Deze sector moet een eigen plaats in het toneelbe leid innemen. De plannen van Brinkman bieden daar voor te weinig garantie, me nen de schouwburgdirecties. Zij kunnen voor het overige wel in grote lijnen instem men met de ministeriële plannen en het rapport van de commissie-De Boer dat aan die plannen ten grond slag ligt. De directies signale ren wel „onduidelijkheden" met betrekking tot de grotere rol voor de provinciale over heden. Daarnaast bestaat bij de di recties onzekerheid over het tijdstip waarop de gewijzigde subsidiestructuur voor het to neel ingaat. Wij hebben de indruk, schrijven zij, dat lo kale overheden in enkele ge vallen al vooruit lopen op de nieuwe situatie. Trotse ouders De wereldberoemde zan ger van The Rolling Stones Mick Jagger en fotomodel Jerry Hall toonden In het weekeinde voor het eerst hun baby Elizabeth Scarlet „aan de wereld". De „pre sentatie" vond plaats voor de deur van hun Kensing- ton-appartement in Lon den. Wethouder van kunstzaken Halleen (r) reikte zaterdag de prijzen uit aan de win naars. Onder de toehoorders bevond zich burgemeester Schols. komt. Uitzonderingen zijn de Grote Zaal en de Kopzaal in Pulchri Studio. Hier is het gelukt om de zalen een eigen sfeer te geven, waardoor de kunstwerken in plaats van elkaar in de weg te hangen, elkaar versterken. De enor me doeken in de Grote Zaal geven de ruimte haar gran deur terug en de wanden met werk van Martin Helm, Jur jen de Haan, Anton Marti- neau, Pat Andrea, Willemijn Bouman, Urs Pfannenmüller, Jan Roede, Maarten* van Dre ven e.a. zijn met zorg inge richt. Beeldhouwers Van de beeldhouwers zijn vermeldenswaard: Theo ten Have, J. A. Oosterman, Wil- ma Henkelman en in de Kopzaal Christien Rijnsdorp. Op het gebied van, teken kunst en grafiek is de keuze ruimer en ook hier nieuwe namen Marius van Dijk, Charlotte le Fèvre, Rob Lod der, Marian Zult, Mieke Kettler, Sian Ang, Judith Werdmuller von Elg, Ernst Bergmans, Judith ten Bosch naast bekende namen als Erik Roos, Willem Kloppers, Henk v.d. Plas. Ongetwijfeld zijn er kunstenaars niet ge noemd, niet bekroond of niet geplaatst om allerlei redenen en dat bewijst des te meer de onmogelijkheid om een alge meen beeld van de Haagse beeldende kunst te geven. Er wordt op grond van een aan tal selectie-criteria, die per individu in de selectie-com missie zullen verschillen, een globale indruk gegeven van het werk van een paar hon derd Haagse kunstenaars. De Nieuwe Haagse Salon preten deert niets meer te zijn en elke andere salon zal niets meer opleveren. Niettemin gaat een groep kunstenaars in oktober een tegensalon or ganiseren om „een werkelijk beeld van de Haagse beelden de kunst te geven" en „een zo groot mogelijke verschei denheid van Haagse kunst werken te laten zien". Hoe wel Stichting Njeuwe Haagse Salon over twee jaar een an dere selectie- en jury-proce dure gaat volgen zal er ge zien de enorme hoeveelheid kunstwerken 1600 stuks altijd wel ergens een steek vallen en teleurstelling is bij selectie nu eenmaal niet te vermijden. INGRID VAN SANTEN MARTHA'S VINEYARD Lillian Hellman, de grote Amerikaanse to neelschrijfster, is zater dag op 79-jarige leeftijd in het ziekenhuis van Martha's Vineyard in Massachusetts overleden. Hellman, die vrijdaga vond laat naar het zie kenhuis was overge bracht, stierf er kort na middernacht. Lillian Hellman, zo overtuigd links in haar politieke opvat tingen dat de Commissie voor Onamerikaanse activiteit van het Huis van Afgevaardigden haar antecedenten in 1952 onder de loep nam, had als credo: „Je moet leven naar de maatstaven die je jezelf stelt, zelfs als dat zal beteke nen dat je alleen staat en im populair bent". Zij was op 20 juni 1905 in New Orleans geboren als dochter van Max en Julia Hellman-Newhouse. Ze be zocht scholen in New York en haalde diploma's aan ver scheidene universiteiten. Toen Lillian Hellman 20 jaar was trouwde ze met de to neelschrijver Arthur Kober. Het huwelijk duurde zeven jaar en eindigde met echt scheiding in 1932. Een lang durige relatie met de auteur Dashiell Hammett duurde tot Hammetts dood in 1961. Conservatieve wenkbrauwen Haar eerste toneelstuk, "The Children's Hour" werd ge produceerd in 1934 toen zij 30 jaar was. Er gingen conserva tieve wenkbrauwen de hoog te in, want het werk ging over lesbianisme, een onder werp dat in die dagen niet werd besproken. Het toneel stuk was bijna 700 keer opge voerd toen het voor verfil ming werd bewerkt. Een nauwgezet handwerks- vrouw creëerde Hellman personages die, zo formuleer de het eens een welbekend recensent, "verstand hebbeo zowel als fysiek... die serieus spel door mensen met talent waard zijn". In een deel van haar werk, dat werd gekarakteriseerd door "Toys in the Attic", dat in 1960 de prijs van de New- yorkse critici kreeg, wordt liefdé onder familieleden be handeld als een neurose die destructiever is dan haat. Dit stuk werd door de recensen ten beschouwd als een mees terwerk dat de weg volgde van mede-toneelschrijvers Tennessee Williams en Euge ne O'Neill bij het vernietigen van illusies. Een vroeg werk, "Watch on the Rhine", had de prijs van de critici van New York van 1941 ontvangen. De Academy of Arts and Letters kende haar in 1964 de Gouden Me daille toe voor opvallende theaterprestatie. Zij verwierf in 1961 de Nationale Boeken prijs voor haar autobiografie "An Unfinished Woman". In 1973, toen zij diep in de zestig was, werd Lillian Hellman geëerd als Vrouw van het Jaar door de Club van Afge studeerden van de Universi teit van New York. Jong» ;e mensen Zij zette haar literaire carriè re voort en kreeg een steeds groter publiek onder jonge mensen. „Moest ik jonge schrijvers van advies dienen", heeft Hellman eens gezegd, „ik zou zeggen luister niet naar schrijvers die over schrijvers of over zichzelf praten". De gezondheid van Lillian Hellman begon in het begin van de jaren tachtig te kwij nen. Eind oktober 1982, toen "The Little Foxes" met Eliza beth Taylor op Broadway he ropgevoerd werd en zij aan royalties en andere rechten een kleine 3 miljoen gulden ontving, lag zij in het Gene ral Hospital van Massachu setts, een schaduw van haar vroegere zelf en niet méér wegende dan 80 pond. In 1952 door senator Joseph McCarthy en andere reactio- Lilian Hellman, die zater dag op 79-jarige leeftijd overleed. nairen die communistische en andere linkse Amerika nen uit het politieke en cul turele leven vervolgden, ge daagd voor de Commissie voor Onamerikaanse activi teit om te getuigen over haar linkse politieke associaties, gaf Lillian Hellman het be roemd geworden antwoord dat zij alleen vragen haarzelf betreffende zou beantwoor den en niet zou praten over haar vrienden en geestver wanten. „Ik kan en wil mijn geweten niet snijden naar de maat van de mode van dit jaar", was haar uitdagende en veel geciteerde antwoord aan de commissie. Zwarte lijst Haar getuigenissen leidden ertoe dat zij op de zwarte lijst werd geplaatst en haar huis moest verkopen omdat ze geen werk kon vinden. Dashiell Hammett werd in dezelfde tijd gevangen gezet omdat hij in het geheel niet wilde getuigen. Behalve "An Unfinished Wo man" deed Hellman nog drie autobiografische werken het licht zien, "Pentimento", waarnaar de film "Julia" werd gemaakt met de geest verwante actrices Jane Fon da en Vanessa Redgrave, "Scoundrel Time", over haar ervaringen met de commissie van het Huis van Afgevaar digden, en "Maybe". Voor een uitgebreide agenda, ook voor de ko mende dagen raadplege men „UIT", de gratis we kelijkse bijlage van deze krant. bioscopen ALPHEN AAN OEN RIJN EU ROCINEMA I (Van Boetzelaer- straat 6. tel. 01720-20800): La Marginal (12); 18.30, 21.15. wo. ook 13.30. «EUROCINEMA II: The Big Chili (al); 18.45, 21.15. wo. ook 13.45. *EUROCINEMA III: Bud deelt doffe dreunen uit (al); (beh. di.) 18.45, 21.00. wo. ook 13.45. «EUROCINEMA IV: Hotel New Hampshire (al); 18.30 i en 21.00. KINDERVOORSTELLING EUROCINEMA IV: SJora en Sjimmie en de toverring (al); wo. 14.00. LEIDEN LUXOR (Stationsweg 19. tel. 071-121239): Against ell odds (12); 14.30, 19.00, 21.15. LIDO I (Steenstraat 39, tel. 124130): Cu jo (16); 14.30, 19.00, 21.15. LIDO II: Le Marginal (12); 14.30, 19.00, 21.15. LIDO III: Terms of endearment (al); 14.30, 19.00, 21.15. LIDO IV: Bastille (al); 19.00, 21.15. ma. di. ook 14.30. STUDIO (071- 133210): Yentl (al); 14.15, 18.45, 21.15. TRIANON (Breestraat 31, tel. 123875): Griezelshow (16); 14.30, 19.00, 21.15. REX (Haarlemmërstraat 52, tel. 071- 125414): Hot Lips (16); 14.30, 19.00, 21.15. KINDERVOORSTELLING LIDO IV: Robin Hood (al); wo. 14.30. VOORSCHOTEN GREEN WAY THEATER (Schoolstraat 69, tel. 01717-4354): Once upon a time in the west (12); di. wo. 19.30. E la nave va (12); ma. 20.30. KINDERVOORSTELLING Pietje Bell de Rotterdamso straatjongen; wo. 14.30. WASSENAAR* ASTRA (Lang straat 32. tel. 01751-13269): The big chill (al); ma. t/m wo. 20.00. DEN HAAG* BABYLON 1 (naast Centraal Station, tel. 471656): Against all odds (12); 14.00, 19.00, 21.30. BABYLON 2: Un faithfully yours (al); 14.00, 19.15, 21.45. BABYLON 3: Terms of endearment (al); 14.00, 18.45, 21.30. CINEAC 1 (Buitenhof 20, tel. 630637): MGM diamanten jubileumfestival, ma. t/m wo. 13.45, 20.00. 2001: Space Odyssey (12); ma. Dr. Zhivago (12); di. Ben Hur (al); wo. CINEAC 2: Breakdance (al); 14.00, 18.45, 21.30. CINE AC 3: Don Camillo slaat doorl (al); 14.00, 18.45, 21.30. wo. 18.45, 21.30. EUROCINEMA (Leyweg 910, tel. 667066): Apo calypse now (16); 14.00, 20.00. wo. 20.00. METROPOLE 1 (Carhegielaan, tel. 456756): Rec kless (12); 14.00, 18.45, 21.30. METROPOLE 2: Entre nous (16); 14.00, 18.45, 21.30. ME TROPOLE 3: Filmzomerfestival •84; 14.00, 18.45, 21.30. A very moral night (16); ma. Tell me a riddle (16); dl. Herfstmarathon (16); wo. METROPOLE 4: Yentl (al); 14.00, 18.45, 21.30. METROPOLE 5: Sophie's choice (16); 14.00, 20.30. ODEON 1 (Herengracht 13, tel. 462400): Maakje borst(en) maar nat (16); 13.45, 18.45, 21.30. ODEON 2: Le marginal (12); 13.45, 18.45, 21.30. ODE ON 3: CUJO (al); 13.45, 18.45, 21.30. ODEON 4: Ciske de rat (al); 13.45, 18.45, 21.30. LE PARIS 1 (Kettingstraat 12b, tel. 656402): Ondeugende school meisjes (18); 12.00, 13.30, 15.00, 16.30, 18.00, 19.30, 21.00. LE PARIS 2: De eroti sche avonturen van Lolita (16); 12.15, 13.45, 15.15, 16.45, 18.15, 19.45, 21.15. LE PARIS 3: Jonge meisjes die de liefde le ren (18); 12.30, 14.00, 15.30, 17.00, 18.30, 20.00, 21.30. PASSAGE (Passage 63, tel. 460977): De liquidator (16); 14.00, 18.45, 21.30. HAAGS FILMHUIS (Denneweg 56, tel. 459900): Can she bake a cherry pie?; 20.00, 22.00. Rude journee pour la reine (16); ma. 20.00. wo. 22.00. Jules ot Jim (16); wo. 20.00. Monsieur Klein (16);di. 19.30. La vie devant soi (16); ma. 22.00. di. 22.00. KINDERVOORSTELLINGEN CINEAC 3: Tom en Jerry festi val deel 4; wo. 14.00. FIGUURPUZZEL Horizontaal: 1 wapenboek; 4 bouwmateriaal; 6 stembuiging; 7 bekoorlijk door eenvoud en on- schuld; 11 dichterbij; 12 soort uurwerk. Verticaal: 1 naamloosheid; 2 rietsoort; 3 oude dans; 4 vis; 5 voordeel; 8 Japanse munt; 9 dichte, wollen stof; 10 vreemde titel OPLOSSING •J|S 01 :ue.R-, I -0| 6 "us* 8 Unu g Uoq p :>||eMqi9quJB| 'uejoj z U|9||UJ|uoue i ijeeonroA ->|0|)|uej- -oi Zi üepeu u :i|3S|||Api l teueuoiui 9 luoiaq t> ^leeuoiuje i :|B8)uoz|joh

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1984 | | pagina 8