V
xpositic in St. Pancraskerk
oon t ka th oliek
erleden op het Hogelant
Langs
Omwegen
V
3ouw in Bollenstreek vertragen
f
E MIDDELEEUWSE LEIDENAARS OOK MATERIALISTISCH
HUN EIGEN GEESTELIJK NIVEA U KWAMEN
Tien-procentsactie niet massaal gevolgd
Op mijn omwegen door stad on land
BI
kom ik graag mensen tegen. U kunt
mij telefonisch of schriftelijk vertellen
wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071
- 12 22 44 op toestel 10.
IRé feSB
Hoor Ton Pietrrs
cDEN/REGIO GeidwOowuvnt DONDERDAG 28 JUNI 1984 PAGINA 5
en Zoeterwoude. De „Leide-
naars" die zich rond de split
sing van Oude en Nieuwe
Rijn metterwoon vestigden
moesten, al naar gelang de
wijk waarin zij woonden,
hun kerkelijke verplichtin
gen nakomen in één van die
drie oude parochies op vele
kilometers afstand. De pas
toors aldaar moesten immers
in hun levensonderhoud
worden voorzien.
Het kapittel
Onder graaf Floris V, die
hier dikwijls hof hield, werd
het anders: zijn huiskapel
werd onder de patronage van
St. Pieter een eerste pied a
terre voor Leidse burgers.
Toen in 1315 op het Hogelant
een kapel de Leidse „Leider
dorpers" ging bedienen was
er al een O.L.Vrouwekapel
voor de Oegstgeestse parochi
anen hier ter stede. Het ge
mak diende ook de middel
eeuwse mens. In een notedop
kan men de verduidelijkte
geschiedenis van St. Pancras
op de expositie volgen. Al
lengs werd de houten kapel
een stenen; verrijkt met alta
ren, gesticht door gegoede
burgers die bezorgd waren
om hun zieleheil en dat van
hun gestorven familieleden.
In 1366 werd een belangrijke
stap gezet om St. Pancras on
afhankelijk te maken van de
Duitse Orde en haar St. Pie
terskerk en dwarsliggende
pastoors die op het benoe
mingsrecht van kapelaans
plaatsen (een kapelaan voor
elk familiealtaar) hamerden.
Zo ontstond het kapittel van
St. Pancras: twaalf Leidse
priesters schaarden zich aan
een, droegen hun „kapitaal
tje" aan goederen bij en
stichtten hun prebenden, uit
welke jaarlijkse opbrengsten
zij, als kanunniken, betaald
konden worden.
Het waren wereldheerlijke,
seculiere, kanunniken die
volgens een zekere regel
leefden. Het voornaamste
was dat zij de diensten in de
kerk verzorgden. De één was
pastoor, een ander nog hoger:
deken van het college als da
gelijks bestuurder. Daar was
ook de proost, die in' feite aan
het hoofd van het kapittel
stond. Maar die proost was
Een schilderij van Jacoba van Beieren met haar gevolg.
dan, bijvoorbeeld, ook ka
nunnik van het Utrechtse
domkapittel (Leiden viel on
der het bisdom Utrecht), en
daarom was hij meer in
Utrecht te vinden dan in Lei
den. Je had ook een kanun
nik die scholasticus was om
dat hij godsdienstonderricht
aan scholieren gaf. Zo had ie
der kanunnik wel wat om
handen.
Filips' verdienste
Een van die kanunniken van
het eerste uur was de rechts
geleerde Filips van Leiden,
een gewijd pietje precies die
in Orléans juridisch gevormd
was. Hij had zo z'n relaties in
het pauselijke Avignon, ken
de het klappen van de zweep,
de haken en ogen van het
kerkelijk recht, hield de
boekhouding van de graaf
bij. Hij was de kapstok waar
aan het kapittel van St. Pan
cras, gebaseerd op bijbelse
teksten, werd opgehangen.
Hij werd ook schatbewaar
der, thesaurier, van het ka
pittel. Hij waakte ervoor, dat
van de wereldlijke zaken
geen bende werd gemaakt.
Zelf stichtte Filips, die als
kanunnik van St. Pancras
enkele malen tevergeefs een
welvarende prebende tracht
te te bemachtigen, twee pre
benden binnen het kapittel.
Hij hield in het Latijn een
openingsrede bij de inwijding
van het St. Pancras-kapittel
een zaak die Gode welge
vallig was waarbij hij zich
afzette tegen „de hardvoch
tigheid van sommige lieden,
namelijk de pastoors van de
St. Pieter, die het benoe
mingsrecht van vicarissen en
altaren in eigen hand wilden
houden". En als er ergens ka
pittels werden opgericht of
uitgebreid, dan was dat opdat
het woord van Jezus Sirach
24 in vervulling zou gaan:
„Ik zal mijn beste hof be
sproeien en mijn vruchten
van water voorzien". En:
„Een afschrikking van smart,
dat is het bouwen aan de
tempel des Heren, het ver
meerderen van de Goddelij
ke eredienst". Zo hoopte hij,
in het kortstondige leven vol
mankementen, op de hemel
se voleinding. Daarom ook
zongen de ongeremde midde
leeuwers hun gelovig en
uniek lied in stenen hoogte
en breedte en in, nu, wegge-
schilderde fresco's en in eens
vol haat en ergernis en
brooddronkenheid aan digge
len geslagen sculpturen.
Twaalf mannen verzinne
beeldden bij de instelling van
het kapittel in 1366 de twaalf
eerste kanunniken van St.
Pancras: twaalf mannen tra
den „voor het altaar des He
ren, ieder met een steen op
de schouder zoals in Joshua 4
staat geschreven; de last im
mers en de kosten hebben de
oprichters zelf gedragen zo
dat zij terecht de fundamen
ten van dit kapittel genoemd
kunnen worden". Zie hier
over Openbaring 21. „Hierna
kwamen op het gerucht ve
len toegesneld om prebenden
en vicarieën te stichten", al
dus Filips van Leiden in het
herfsttij der middeleeuwen.
De eerste kanunniken van
St. Pancras op het Hogelant
waren, volgens hun eerst
schatbewaarder, „evenals
hun vaders priester en poor
ter van Leiden, zodat ter
troosting van het gemenebest
en tot teken van grote dank
dit psalmvers geldt voor onze
stad: „Op de plaats van Uw
vaderen zullen Uw zonen
staan". Een tekst waarmee
paus Johannes Paulus II best
wel enige moeite zou hebben.
Wie iets meer wil weten van
de „katholieke" opzet van de
Leidse St. Pancraskerk, be-
zoeke tegen een entreeprijs
van een gulden deze exposi
tie.
'jhet hoogkoor, waar
tl de kanunniken in
?e wijdvallende super-
s dagelijks zingend
Diddend krachten op
en om de „goddelijke
jlienst te kunnen ver
aderen", is nu (tot 21
(Jember) een blanke
positie van witte pane-
[jingericht, met daarop
'1 overzicht van de
njtholieke" historie der
oPancras of Hoogland-
Jterk. Een korte histo-
n' vanaf de wijding van
houten hulpkapel in
5, tot 1572, toen ook
Leiden de Staten van
.land de kerkelijke
raderen confiskeerden
il de kanunniken, de
eirksmurfen van het
ielant", van hun in-
^hsten beroofden. Van
?6 tot 1566, twee eeu-
n lang, had het kapit-
van zijn voorrechten
mogen genieten. In 1566
luidde de beeldenstorm
het einde in. In 1572
moest het gedaan zijn
met de paapse stoutighe
den en sindsdien, nu al
weer 412 jaren lang, zijn
de muren en pilaren be
dekt met de witkalk van
een reformatorische pe
riode. Maar nu de lam
meren en schapen uit
Christus' verdeelde
schaapstal op de grazige
weiden van het geloof
niet meer zo vlijmscherp
tegenover elkaar staan,
kan het gebeuren dat,
onder het oog van het
college van kerkvoogden
der hervormde gemeente
Leiden, een kazuifel
(„gouden vioolkist" uit
het bezit van de Harte-
brugkerk), eerbiedwaar
dige middeleeuwse ma
nuscripten, een altaar
steen, kelk, pateen, kan
delaars, aan een kijklus
tig volkje dat tot nog
toe niet stormloopt op
deze zeer interessante
voorlichting getoond
worden.
Vandaag is de Hooglandse
kerk, hoewel beknot, een
van Leidens grootste kerken.
Als er in de 15e eeuw meer
geld en mankracht aan be
steed hadden kunnen wor
den, zou de St. Pancras tus
sen Oude en Nieuwe Rijn
wellicht zijn uitgegroeid tot
„kathedrale" afmetingen,
met een kostelijke toren zoals
de middeleeuwers elders ge
wend waren. Het heeft niet
zo mogen wezen. De middel
eeuwen zijn in deze contreien
vaak niet aan ten hemel wij
zende statussymbolen toege
komen. Toch was geld het
zout in de levenspap van
onze verre voorvaderen
zoals het nog steeds is. Toen
Leiden als stad nog niet be
stond waren er reeds de ker
kelijke kernen, parochies,
van Oegstgeest, Leiderdorp
van de panelen in de Hooglandse kerk.
pVINCIALE COMMISSIE EN GEDEPUTEERDE BORGMAN:
1
ENSTREEK/DEN
De woning-
ilannen voor de
fistreek lopen ver
wekelijk uit de hand
feoeten dan ook ver-
'si worden", dit zei de
'P.G.J. Bakker, na-
het CDA lid van de
4issie volkshuisves-
~*van de provinciale
l, gistermiddag op
provinciehuis. Zijn
j-collega A. de Jong
dat de snel groeien-
^oningproductie „te.
is geworden. Gede-
rde J. Borgman was
iet hem en de meer-
rrid van de commissie
"dat er niet alleen
"J voor de bewoners
J de Bollenstreek
s'. gebouwd. „Die snel
zmde tendens van
3 meer woningen in
de Bollenstreek staat mij
niet aan", aldus de gede
puteerde.
Bakker en de andere commis
sieleden wilden meteen van
Borgman horen dat de toezeg
gingen voor woningen aan de
Bollenstreekgemeenten ge
deeltelijk worden ingetrokken.
De gedeputeerde ging daar gis
teren echter nog niet op in.
Wel zegde hij toe met de ge
meenten te gaan praten over
het terugschroeven van de
ambitieuze plannen. Mochten
de gemeenten toch snel en
veel willen bouwen, dan zul
len ze wat de gedeputeerde en
de commissieleden betreft,
mogenverwachten dat de
kraan na '86 flink wordt aan-
De commissieleden reageerden
hiermee op de nota woning-
bouwprogrammering Bollen
streek die GS onlangs het licht
lieten zien. Daarin werden
veel toezeggingen aan de ge
meenten gedaan. Volgens GS
"teer voorkeur voor
■ssluiting S4 op Plesmanlaan
(ENBURG/DEN HAAG Een ruime meerderheid van
i imissie ruimtelijke ordening van de provinciale staten,
dlat de nieuw aan te leggen weg van Katwijk naar Leiden
ïfde Plesmanlaan in de Sleutelstad moet worden aangeslo-
e| commissie volgt hiermee het voorstel van Gedeputeerde
Imevrouw Wolfs van D'66 zei bezorgd te zijn over de toe
fan verkeer in de Leidse binnenstad. Zij vroeg zich, net
PvdA. af of het plan niet wat goedkoper kan. Er is bij-
i*ld een besparing mogelijk op de hoogte (5 meter 40) van
ag. Een lage oversteek (2 meter 50) heeft weer als nadeel
«brug 15 maal per dag open moet. GS wijzen dat dan ook
?gens gedeputeerde Th Jansen komen andere w«pgenpro-
n^iiet in gevaar door de S4 die met een aansluiting op de
ntnlaan naar schatting 28 miljoen gulden gaat kosten. „Wat
ipanleg betreft zitten we nog redelijk in het geld", aldus
el. In '86 kan de aanleg van de S4 op z'n vroegst beginnen,
olmeerjarenbegroting in 16 miljoen voor de aanleg van de
g|tgetrokken. De provincie zal dus het resterende bedrag op
Roeten zien te krijgen.
mocht de Bollenstreek tot 1990
in totaal 1161 woningen extra
uit de grond stampen. Voor
hout kreeg 925 huizen meer,
Sassenheim 333, Hillegom 245,
Lisse 130 en Noordwijkerhout
28. Het cijfer voor Voorhout is
zo hoog omdat het ook bouwt
voor de zogenaamde „donorge
meenten" Noordwijk, Katwijk
en Warmond. Deze staan een
deel van hun woningbouw af
aan Voorhout op voorwaarde
dat hun inwoners ook in Oost
hout aan een woning kunnen
komen. Dit is nodig om het
plan Oosthout rond te krijgen.
Het zou voor Voorhout alleen
anders te groot worden.
Oosthout
Vooral de voorspoedige bouw
in het Voorhoutse Oosthout
was er vplgens een aantal
commissieleden en de gedepu
teerde een duidelijk voorbeeld
van dat er in de Bollenstreek
niet alleen voor eigen bewo
ners wordt gebouwd. Gedepu
teerde Borgman: „In een lan
delijk dagblad zag ik adverten
ties waarin woningen in Oost
hout worden aangeboden. Dat
zette me toch aan het denken.
Zo krijg je instroom uit het
hele land en dat is niet de be
doeling". Een foute beslissing
van Gedeputeerde Staten om
Oosthout twee jaar geleden
door te zetten, kon je het vol
gens Borgman nog niet noe
men. „Maar de bouw zal zeker
vertraagd moeten worden".
Het PvdA-commissielid De
Jong drong er zelfs op aan dat
de tweede bouwfase van Oost
hout, 564 woningen, nog eens
opnieuw moet worden beke
ken. „Ik heb zo m'n twijfels of
er wel behoefte is aan die hui
zen", aldus De Jong. Van
avond vergadert de raadscom
missie ruimtelijke ordening
van Voorhout over het voor
stel van B en W om de tweede
fase van Oosthout te gaan bou
wen. De meeste leden van de
provinciale commissie conclu
deerden dat een grote wijk als
Oosthout binnen de kortste
keren zelf weer een groot aan
tal woningzoekenden zal
voortbrengen in de vorm van
volwassen wordende kinde
ren. Dan beginnen de proble
men opnieuw.
Dupe
Ook de bouwplannen van Hil
legom werden met tegenzin
door de commissieleden ont
vangen. PvdA'er De Jong:
„Die gemeente wil 500 extra
vrije sectorwoningen voor de
huisvesting van Noordhollan
ders. Daar is die gemeente he
lemaal niet voor Het Bollen-
streekgebied heeft geen groei-
taak, al denken sommige ge
meenten van wel", aldus De
Jong.
Commissielid Bakker had aan
de hand van het streekplan uit
1978 berekend dat de Bollen
streek de laatste tijd opeens
veel meer gaat bouwen dan
was voorspeld. Noordwijker
hout en Sassenheim mogen
volgens hem opeens een derde
meer huizen bouwen dan was
berekend, en Voorhout maar
liefst ruim tweemaal zoveel.
„De touwtjes zijn te lang ge
vierd geweest", aldus Bakker
die verder zei: „Tot m'n grote
verbazing zag ik dat Noordwij
kerhout de cijfers nog eens
probeert op te jagen". Overi
gens heeft de gemeenteraad
van Noordwijk eergisteren al
aangekondigd bij de provincie
te gaan lobby'en om meer te
mogen gaan bouwen (tot 1990
668 woningen extra). „Wat de
Bollenstreekgemeenten nu
meer kriigen, gaat af van an
dere streken in de provincie",
aldus Bakker. Borgman beves
tigde deze uitspraak van de
CDA'er. Met name de gemeen
ten in de Rijnstreek kunnen
daar de dupe van worden
want het totaal aantal huizen
dat de provincie mag bouwen,
blijft hetzelfde.
Het plan Oosthout in Voorhout
(archieffoto).
Visbeeldje
Ter herinnering aan de prijs
die werd gewonnen in de
wedstrijd van het Produkt-
schap voor Vis en Visproduk-
ten, heeft de gereformeerde
school in Lisse een beeldje
gekregen. Het hard stenen
beeldje, voorstellende een
vis, werd gistermorgen ont
huld door de wethouder van
onderwijs drs. J. Meulemans-
Seelen op het schoolplein
aan de Schoolstraat. De wed
strijd was het gevolg van een
voorlichtingsproject van het
produktschap op zo'n 450
scholen. Daarvan deden er
120 mee aan de wedstrijd
waarvoor visbeeldjes en
werkstukken over vis moes
ten worden gemaakt. Tot de
30 prijswinnaars behoorde
ook de Gereformeerde
School in Lisse. Het visbeeld
je is een replica van het win
nende beeldje dat door een
school uit Tilburg werd inge
zonden.
GESPREK HLO'S MET GASBEDRIJVEN IN JULI:
NAALDWIJK De drie
Hollandse Landbouwor-
gansaties (HLO'S) gaan op
11 juli weer rond de tafel
zitten met de energiebe
drijven, om te praten over
de tien-procentsactie die
momenteel door een deel
van de tuinders in de
Kring, het Westland en
overige delen van Neder
land (Aalsmeer Ooster
hout, Vleuten) wordt ge
voerd. Voor zover bekend
doen enkele honderden
tuinders aan de actie mee.
In een brief aan de VEGIN-
energiebedrijven hebben de
HLO s nogmaals begrip ge
vraagd voor de actie om tien
procent van de gasrekening
niet te betalen. De actie heeft
tot doel aandacht te trekken
voor de problemen die ont
staan door de hoge gasprijzen.
Overigens is het niet de bedoe
ling de gasbedrijven de dupe
te laten worden van de actie:
de tien procent gaat in een pot
waaruit het gasbedrijf later
weer kan worden terugbe
taald.
De Vos, voorzitter van de
HLO's: „Ongetwijfeld durven
ook veel tuinders niet mee te
doen. De eensgezindheid in de
actie wordt 'verbroken door
een fatale angstgedachte. Het
lijkt er trouwens op dat in Ne
derland te weinig wordt ge
luisterd naar de rechtmatige
argumentatie. Maar de Neder
landse tuinders verschillen in
hun manier van actievoeren
Faillissementen
De Vos doelt daarmee op de
„ludieke" acties, waarmee
Franse boeren hun ongenoe
gen kenbaar maken, bijvoor
beeld door het storten van
tuinbouwprodukten op de
stoep van ministeries en der
gelijke. Dat is vooralsnog niet
de methode van de Nederland
se tuinders, maar De Vos stelt
wel dat wanneer de gasprijs
per 1 oktober niet omlaag gaat,
meerdere acties zullen volgen.
Zoals bekend is de gasprijs de
laatste drie jaar meer dan ver
dubbeld tot 45 cent per kuub.
Maar per 1 oktober moet een
nieuw gascontract worden op
gesteld tussen de VEGIN, het
ministerie van economische
zaken en het Landbouwschap.
Wanneer de gasprijs niet om
laag gaat, zouden veel tuin
ders, er is soms sprake van
vijftien procent, faillissement
moeten aanvragen.
De Vos: „Er zijn al teveel tuin
ders die in de winter leven bij
de gratie van de banken; leven
op leverancierskredieten. Zo
lang de gasprijs niet omlaag
gaat. gaat de strijd door. We
worden nu als kippen geplukt,
terwijl de politiek daar weinig
aandacht aan schenkt. Het
tweede gevolg van het hoog
houden van ae gasprijs is de
overschakeling door de tuin
ders op produkten die nauwe
lijks verwarming behoeven,
maar dat zal onze concurren
tiepositie ernstig verslechte-
