Etnocommunicatie: meer begrip
kweken voor andere culturen
BR merkt nog weinig
van kortingsactie tuinders
Voor tonnen
verduisterd
bij Sikkens
Provincie behandelt
bezwaren Conradstraat
Enthousiast Duits onthaal
voor Toonkunst Orkest
iaJ
EIDEN/REGIO
£cktóc6ou/umt
DONDERDAG 14 JUNI 1984 PAGINA 5
PROF GERBRANDS STAPT OP
LEIDEN Slechts weinigen
j maken het mee dat een straat
naar hen wordt genoemd ter-
iwijl zij zich nog in de wereld
[der levenden bevinden. Prof.
[dr. A.A. Gerbrands moet zelfs
[elke dag zijn straatnaambord-
Jje passeren. Op de gang die
[naar zijn werkkamer leidt,
prijkt een realistisch ogend
helblauw bord met als op
schrift „prof. dr. A.A. Ger-
Ibrands Boulevard, hoogleraar
■in de Etnocommunicatie". Dit
ologie aan de Stationsweg 12,
[tien hoog, zal hij na deze
week moeten missen. Hij gaat
net emeritaat nu hij 67 is ge
worden.
Symposium
„Eigenlijk al te laat", zo vindt
hij. Bij wijze van afscheid
jwordt hem een drie dagen du
rend symposium aangeboden.
jHet thema is hem vertrouwd:
cle etnocommunicatie, evenals
raden. Bijna twintig jaar heeft
daar gewerkt, waarvan zes
onderdirecteur. Het ge-
met de scheidende
'hoogleraar heeft plaats in zijn
werkkamer. Nog volledig in
gericht, ondanks het feit dat
hij al een jaar niet officieel in
ifunctie meer is.
Aan de muur hangen enkele
zwart-wit foto's van
uit Nieuw Gui
het huidige Irian Jaya.
zijn getuigen van zijn
^speurtocht, in het begin van
'ide jaren zestig, naar het snij-
'Aden van maskers, een toen
ïjjbijna verdwenen kunsttraditie
Van de Asmat-papoea's daar.
(Vele maskers waren tijdens
de Japanse bezettingstijd ver
stopt geweest of door de Ja
panners ontdekt en vernie
tigd. Na lang zoeken vond
,^?rof. Gerbrands enkele houts-
nijders bereid om maskers
4 voor hem te maken. „Het leu-
ke was dat de papoea's toen
tot het besef kwamen, dat het
ligenlijk heel goed was om je
e ligen tradities te bewaren
e foor het nageslacht. Dat
ia noem ik nu een gunstige in
vloed van de wetenschap cul-
urele antropologie", aldus
Gerbrands. Hij wijst erop dat
men in Irian Jaya nu ook zelf
wetenschappelijke interesse
gaat krijgen in het behoud
■yan de eigen cultuur-tradities.
"„Maar het zal nog wel enkele
duren voordat men
Prof.dr.A.A.Gerbrands onder de fotoserie die hij In de jaren zestig maakte van papoea-houtsnijders.
de koloniale antropologische
visie en aanpak kwijt zal zijn
en een eigen benadering van
de cultuur heeft ontwikkeld".
In 1966 werd de heer Ger
brands professor, met als spe
cialiteit het beschrijven van
de volkeren, de zogeheten et
nografie. Zo'n beschrijving
had hij al gemaakt van de ge
noemde Asmat-papoea's. Hij
woonde acht maanden in een
dorp en nam eerst de houts
nijder Matjemosh tot onder
werp van studie. Hoe diens
kunstwerken tot stand kwa
men werd stap voor stap op
foto en film vastgelegd. Later
betrok hij zeven andere kuns
tenaars bij zijn onderzoek. „Ik
heb daarmee geprobeerd ar
tiesten, die sommigen in het
westen als „primitief" bestem
pelen, uit de anonimiteit te
halen. Iedereen weet zo lang
zamerhand veel over Picasso,
maar welke koper van bij
voorbeeld papoea-houtsnij-
werk in een kunsthandel
weet* er nu iets over de maker
ervan?"
Binnen de etnografie is de
laatste tien jaar weer een spe
cialisatie naar voren geko
men. Dat is de etno-communi-
catie die als ondertitel prijkt
op het straatnaambordje van
de hoogleraar. Die weten
schap bestudeert het mense
lijk gedrag in buiten Europese
samenlevingen. Hieronder
vallen ondermeer de taal, li
chaamshoudingen, kleding en
hoe mensen huwelijken en
begrafenissen organiseren.
Maar ook de dingen die men
sen maken zijn hierbij inbe
grepen. Ons zegt bijvoorbeeld
een voorouderbeeldje van de
papoea niet veel, maar voor
de papoea heeft het een heel
geladen betekenis. Het beeldje
is dus een uiting van hun cul
tuur. Gerbrands vindt het de
taak van de culturele antropo
logie om zoveel mogelijk ken
nis over onbekende culturen
te verzamelen en die kennis
vervolgens over te brengen
op de mensen hier. „Die voor
lichting is nu hard nodig om
dat er begrip moet worden ge
kweekt voor andere cultu
ren", benadrukt hij en laat
daarop fluisterend en met een
veelbetekende blik volgen:
„Centrum Partij". Steeds
meer antropologen komen
(voor zover ze aan een baan
kunnen komen) in zo'n voor
lichtende functie terecht, bij
het ministerie van Ontwikke-
lings-samenwerking, bij mul
tinationals of geven bijvoor
beeld cursussen aan politie
korpsen over de cultuur van
Marokkanen en andere etni
sche minderheden. De antro
pologen proberen dan duide
lijk te maken welke gewoon
ten zij hebbben en dus bij
voorbeeld wel eens dieren
slachten.
Het afscheidssymposium voor
prof.Gerbrands was een idee
van collega-hoogleraar Josse-
lin de Jong. Gerbrands was er
al snel voor te vinden. Hij
vindt het een goed alternatief
voor het gebruikelijke af-
scheidscollege-met-receptie-
na. Op het symposium is hij
overigens zelf twee keer spre
ker. Gerbrands wil niet ver
hullen dat de bijbedoeling van
het symposium is dat de bui
tenwereld, met name de poli
tiek, ziet hoe levend zijn vak
gebied in de wereld is. „Een
beetje stand-werken" zoals
Gerbrands het uitdrukt. Er
komen enkele internationale
collega's. Deze reclame is ook
wel noodzakelijk gezien het
feit dat Gerbrands in Leiden
geen opvolger krijgt. Het vak
gebied der etnocommunicatie
zal dus niet op dezelfde wijze
in Nederland kunnen worden
voortgezet. Overigens gaat
Gerbrands voorlopig verder
met een gedeelte van ziin
werk. „Er liggen nog zo n
10.000 dia's op rubricering en
vele meters film op montage
te wachten voor ze overgedra
gen zullen worden aan het
museum voor land- en vol
kenkunde. Verder hoop ik
nog een koffer vol aanteke
ningen uit te werken tot boe
ken en artikelen. Ik ga dus
niet vissen na m'n pensione
ring".
MARILOU DEN OUTER
JERGIEBEDRUF DREIGT MET BEREKENEN RENTEVERLIES
SIDEN/RIJSWIJK
tijk, met die tuindersbe-
jijven die binnen niet al
'lange tijd failliet gaan,
iets mis. Die bedrij
en zijn niet te helpen
u£t een verlaging van de
teprijs. Maar dat neemt
*«t weg dat we toch tien
4>cent van de gasreke-
weigeren te betalen
1 zodoende aandacht te
agen voor de huidige
rechtvaardigheden. Wij
irden onheus behandeld
dor de rijksoverheid",
ett zegt de voorzitter van
drie Hollandse Land-
Organisaties
XO's), de heer S.A. de
Vos reageert hiermee op de
nerking van de secretaris
i de HLO's, de heer A. van
Lee, in een uitzending van
Die zei: „Vijf
tien procent van de tuin-
Js gaat binnen niet al te lan-
rjL tijd failliet door de hoge
T>rijzen". Van der Lee on-
streepte dat een verdubbe-
g van de gasprijs in vier
r de nekslag betekent voor
il tuinders. Juist die ver
deling heeft geleid tot een
|oep aan de tuinders om
u procent van de gasreke-
flg niet te betalen. Een kor-
j| om de rijksoverheid en de
iunie wakker te schudden
onder druk te zetten.
Dokolie
eigens voorzitter De Vos kan Afsluiten
3 de huidige 45 cent zo al
fl tot 5 cent af, wanneer de
rheid een aantal bepalin-
I (milieu- en opslagheffin-
schrapt, dat is verbonden
I de prijs van stookolie,
Iraan de gasprijs is gekop-
p De prijs wordt daarmee,
lens het Landbouwschap,
Istmatig hoog gehouden.
„Maar", zo stelt De Vos, „het
schap had veel meer argumen
ten moeten aanvoeren bij de
overheid om die bepalingen
eruit te krijgen".
De Vos noemt nog een punt
waardoor de tuinders zich zo
onheus bejegend voelen, na
melijk de concurrentie met
tuinders in andere landen. „Er
zijn in Nederland industrieën,
met name de aluminium en de
kunstmest, die'kortingen van
minstens tien tot vijftien cent
per kuub krijgen om zodoende
hun concurrentiepositie ten
opzichte van het buitenland
sterk te houden. Een korting
die wordt betaald uit het zoge
heten potje van Lubbers, inge
steld toen hij nog minister was
van economische zaken".
Bovendien betalen diverse in
dustrieën het gas tegen een
kolenprijs, die aanmerkelijk
lager ligt (zo'n veertig procent)
dan de stookoliekosten. Wan
neer per 1 oktober het gascon-
tract met de Gasunie en het
Landbouwschap afloopt, be
hoort de afname van gas tegen
kolenprijs tot de mogelijkhe
den. Overigens wel een moge
lijkheid die door de EG in 1987
niet meer wordt toegestaan,
maar de tuinders zouden tot
die tijd weer even uit de brand
zijn.
De Vos: „Het komt erop neer
dat industrieële grootverbrui
kers allerlei kortingen krijgen
en de tuinders het volle pond
moeten betalen. Wij moeten op
eigen houtje het hoofd boven
water zien te houden in de
concurrentiestrijd".
De Kring zitten zo'n vijfdui
zend tuinders, van wie vier
duizend tussen de tien- en
twintigduizend gulden per
maand verstookt en in Rijn
land zitten er ongeveer 1.100.
Reken maar uit hoe hoog dat
oploopt, wanneer daar tien
procent niet van wordt be
taald. Dat moet toch de aan
dacht in Den Haag trekken".
De HLO's rekenen erop dat de
energiebedrijven de tuinders
niet laat afsluiten wanneer zij
tien procent op de rekening
inhouden. Het Haagse energie
bedrijf heeft laten weten voor
lopig niet tot afsluiten over te
gaan, maar wel zal het de tuin
ders twaalf procent aan rente
verlies berekenen. Tot nu toe
zijn er bij het Haagse bedrijf
twintig „gekorte" rekeningen
binnengekomen.
Bij het EBR (Energiebedrijf
Rijnland) moet de eerste tuin
der die aan de actie meedoet,
zich nog melden. „Maar, zegt
een woordvoerder, „het is nog
te vroeg voor een duidelijk
beeld". Ook het EBR zal rente
verlies doorberekenen aan de
tuinders die aan de actie mee
doen. „Tot afsluiten zullen we
voorlopig niet overgaan. Zeker
als de meeste tuinders mee
doen zal afsluiten niet gebeu
ren, want je kan niet zomaar
een paar honderd tuinders af
sluiten. Al het er maar een
paar zijn en het gaat maanden
duren dan ligt het wat anders.
We zullen dan de gebruikelij
ke incassopolitiek volgen".
Hii wijst erop dat de tuinders
ook om een andere reden be
ter wel massaal aan de actie
mee kunnen doen: „Als ze één
lijn trekken, staan ze sterker
tegenover Den Haag en de
Gasunie. Dat zijn toch de in
stanties die de besluiten ne
men". Volgens de woordvoer
der zijn vooral in 1982 tuinders
failliet gegaan door de sterk
stijgende gasprijs. „De gasprijs
stijgt nu niet zo erg meer,
maar zeker kleine tuinders
hebben het erg moeilijk. Die
zijn de sigaar...
Het is vooralsnog moeilijk te
peilen in hoeverre de tuinders
bereid zijn mee te doen aan de
tien procents-actie. Pas over
twee of drie weken zal dat
duidelijk kunnen worden. De
Vos: „Als vijfig procent mee
doet, noemen we de actie „ge
slaagd". In het Westland en
HOOFD VLOOTAALMOEZENIER
J.M. JANSSEN OVERLEDEN
VOORSCHOTEN Hoofdvlootaalmoezenier J.M. Janssen is in
de nacht van maandag op dinsdag op 50-jarige leeftijd plotseling
overleden. Aalmoezenier Janssen werd op 27 maart 1960 in Oir-
schot bij de congregatie van de paters Monfortanen tot priester
gewijd, waarna hij aan het Klein Seminarie te Schimmert werd
verbonden. Zijn benoeming tot vlootaalmoezenier volgde op 31
juli 1969. Hij diende in deze functie op verschillende plaatsen te
land en ter zee. Lang heeft hij in Den Helder gewerkt, maar ook
twee jaar op Curasao. De heer Janssen werd 17 juni vorig jaar
tot hoofdvlootaalmoezenier benoemd in Den Haag. Als laatste
wens heeft hij te kennen gegeven bij de congregatie begraven te
worden. In de Laurentiuskerk in Voorschoten vindt morgen om
elf uur de uitvaartplechtigheid plaats, waarna de begrafenis
volgt op het kloosterkerkhof van Huize „Beresteyn" in Voor
schoten. Gelegenheid tot condoleren die dag in De Gouden
Leeuw, Veurseweg 180 vanaf half twee.
SASSENHEIM DEN
HAAG Vijf Hagenaars,
allen voormalige perso
neelsleden van Sikkens,
zijn door politierechter
J.H. van Overbeek ver
oordeeld tot gevangenis
straffen van drie tot zes
maanden wegens groot
scheepse verduistering
van schildersartikelen.
Zes eigenaren van Haagse
schildersbedrijven en au-
tospuiterijen kregen we
gens heling vrijheidsstraf
fen van een tot vier
maanden opgelegd. De
verduisteringspraktijken
bij de vestiging van Sik
kens, een soort verfwin-
kel voor schilders en au-
tospuiters, blijken al veer
tien jaar aan de gang te
zijn.
De schade die het Sassenheim-
se verfbedrijf Sikkens in de
loop der jaren door de verduis
teringen heeft geleden, lrgt
volgens het bedrijf tussen de
anderhalf en twee miljoen gul
den. Officier van justitie mr.
J.C. Couzijn nam deze ramin
gen echter met een flinke kor
rel zout. „Het is bijzonder
moeilijk na te gaan over welke
bedragen we hier praten. De
opgave van Sikkens zet ik tus
sen aanhalingstekens". Een
onverbloemd kritische noot
had de officier in petto voor de
bedrijfsvoering van de vesti
ging van Sikkens aan de
Haagse Televisiestraat: „Het
controlesysteem vertoont grote
lekken. Veel mensen wisten
ervan, maar er is al die tijd
niets aan gedaan. Er wordt bij
Sikkens op een zeer gemakke
lijke manier tegen de zaak
aangekeken". Ook de advoca
ten van de verdachten hekel-
den het beleid van Sikkens.
„Het is een publiek geheim,
schade vergoeden. Eenzelfde
aanbod van de voormalige
schaal artikelen bij Sikkens ..De mensen zijn ontslagen en
verduisterd worden. Het was
uiterst gemakkelijk. Veel meer
mensen zouden hier terecht
moeten staan, het hogere per
soneel niet uitgesloten", was
een steeds terugkerend frag
ment in de pleidooien.
Na een anonieme brief, die de
Haagse Sikkens-vestiging ont
ving, kwam de zaak aan het
rollen. Er werd een onderzoek
ingesteld. Vijf personeelsleden
(verfmengers, magazijnbedien
den of chauffeurs) bekenden
materialen te hebben verduis
terd en werden op staande
voet ontslagen. Een van de
verdachten heeft in de afgelo
pen vijf jaar voor ongeveer
65.000 gulden aan verfartike-
len doorverkocht aan derden,
maar anderen waren slechts
enkele maanden in de weer en
hadden voor enkele duizenden
guldens omgezet. „Uit geld
nood en in een moment van
zwakte ben ik iets gaan doen,
waarvan ik al jaren wist dat
het gebeurde", aldus een van
de verdachten.
De ex-werknemers van Sik
kens hadden ieder een vast
circuit van afnemers. Van en
kele helers heeft Sikkens ge
accepteerd, dat ze de geleden
worden ook door justitie ge
straft. Wij voelen er niets voor
om er nog een schepje boven
op te doen. Ook in de toe
komst zullen wij de mensen
niet met een schadeclaim op
zadelen", aldus een vertegen-
wordiger van Sikkens na de
rechtszitting.
Voor de betrokken eigenaars
van schilder- en autospuitbe
drijven kunnen de opgelegde
gevangenisstraffen verstrek
kende gevolgen hebben. De
verdachten vroegen zich af of
hun bedrijf er niet door over
de kop zou gaan.
De officier van justitie eiste te
gen twee 44-jarige Hagenaars
gevangenisstraffen van zes
maanden, de maximumstraf,
die een politierechter kan op
leggen. Beide Hagenaars wer
den overeenkomstig de eis
veroordeeld. De betrokkenen
in de verduisteringsaffaire va-
rieeren in leeftijd van 23 tot 50
jaar. Nagenoeg allen werden
conform de eis veroordeeld.
Een aantal verdachten kreeg
naast de onvoorwaardelijkfe-
ook een voorwaardelijke ge
vangenisstraf. Op 17 augustus
verschijnen nog twee nelers
voor de politierechter.
WIM BUNSCHOTEN
ADVOCAAT: „IK ZIT HIER VOOR AAP"
ALPHEN AAN DEN RIJN
Bewoners van de Alphense
Conradstraat zijn gisteren bij
de provincie in beroep gegaan
tegen het besluit van de ge
meente om deze weg opnieuw
in te richten. De geluidsscher
men en een uitdieping van de
rijbaan die de weg een betere
doorgaande route moeten ma
ken, ontsieren de Conrad
straat, zo betoogden de bewo
ners.
De advocaat van de stichting
„Van Hef tot Havenbrug" die
het beroep namens de bewo
ners voert, zei „voor aap" te
zitten op het provinciehuis.
„De provincie heeft de behan
deling van de zaak dusdanig
vervroegd dat ik me niet goed
kon voorbereiden op de verde
diging", zei hij. De oorspron
kelijke datum waarop het be
roep zou worden behandeld.
was gesteld op volgende week.
Ook vond hij het vreemd dat
de provincie tot zo'n snelle be
handeling overging omdat de
Raad van State zich nog maar
pas over deze zaak heeft uitge-
proken. Dit rechtscollege be
sloot na een beroep van de be
woners de reconstructie van
de Conradstraat voorlopig der
tig dagen op te schorten. Op
wat voor gronden dat was, is
nog niet bekend. De raadsman
vond dat eerst gewacht moest
worden op de details van de
uitspraak voordat de provincie
zich over het beroep kan bui
gen. Volgens „Van Hef tot Ha
venbrug" willen de provincie
en de gemeente koste wat kost
de reconstructie, waar al een
begin mee gemaakt is, doorzet
ten.
De Conradstraatbewoners
denken dat de verkeersdrukte
over een paar jaar na de aan
leg van een rondweg bij Kerk
en Zanen en Rijksweg 11 de
verkeersdruk in de Conrad
straat afneemt tot 3000 auto's
per dag. De gemeente schat
dat aantal op 5- tot 6000. Ge
noeg herrie om geluidsscher
men te plaatsen en een verdie
ping van de weg te maken.
Volgens wethouder G.P. van
As, die gisteren ook naar het
provinciehuis was gekomen,
staat het nog helemaal niet
vast dat de omleidingsweg er
binnen korte tijd komt. Recon
structie van de Conradstraat is
dus volgens hem noodzakelijk.
Een „snehveg" zoals de omwo
nenden suggereren, wordt hét
volgens de wethouder niet.
„Het wordt geen route voor
massaal verkeer".
LEIDEN Een uitdaging om
in den vreemde ervaring op te
doen, de inspanning om een zo
overtuigend mogelijke presta
tie te leveren, maar vooral ook
het plezier van het uitstapje en
het bevorderen van de onder
linge verstandhouding binnen
het orkest: zo laat zich de bete
kenis omschrijven van de toer-
nee, die het Toonkunst Orkest
Leiden onder leiding van
René Verhoeff naar de Duitse
stad Neurenberg heeft ge
maakt.
Na een toernee in 1978 naar
Groot Brittannië en één naar
Frankrijk in 1982 ondernam
'Toonkunst' onlangs haar der
de buitenlandse reis. Deze had
plaats op uitnodiging van het
gemeentebestuur van Neuren
berg die dit jaar de manifesta
tie 'Begegnung mit den Nie-
derlanden' organiseert, die tot
doel heeft de Nederlandse cul
tuur van vroeger en nu zo
naars zijn in dit kader hiervan
voor een optreden uitgeno
digd.
In het kielzog van onder meer
het Scapino Ballet, Willem
Breuker en anderen toog het
Toonkunst Orkest, hiertoe in
staat gesteld door een subsidie
van het ministerie van WVC
naar Duitsland. Het program
ma was voor de gelegenheid
aangepast en droeg met wer
ken van Monnikendam, Die-
penbrock, Glaser, Hellendaal
en De Groot een overwegend
Nederlands karakter, maar
ademde bovendien een onmis
kenbaar Nederlandse sfeer
omdat de 'Symfonische Varia
ties' van Marius Monninken-
dam gebaseerd zijn op het oer-
Hollandse lied 'In Holland
staat een huis' en de variaties
voor blazers van de Rotter
damse componist Hugo de
Groot op 'Merck toch hoe
sterck' van Valerius. Bij wijze
van couleur locale was het
programma aangevuld met
werken van Bach en één van
diens zonen en van Haydn.
Met uitzondering van de so
praan Hanneke Kaasschieter
betrok Toonkunst, zoals het
wel meer doet, de solisten uit
eigen gelederen. De violist
Frans Vossen en hoboïst Hans
Roskam traden als zodanig in
het dubbelconcert van Bach
op.
Tijdens het verblijf van gaf
het Toonkunst een tweetal
concerten in Neurenberg en
één daarbuiten. Het eerste had
plaats in de Onze Lieve Vrou
wenkerk in aanwezigheid van
de Nederlandse cultureel-atta-
ché in Bonn. De gemeente
Leiden gaf blijk van haar be
langstelling door vooraf een
geschenk te laten overhandi
gen, dat het accent legde op de
Leiden promotion, dat met
deze toernee eveneens wordt
gediend. Aan de mannelijke
leden van het orkest werd een
das uitgereikt en aan de vrou
welijke een halsdoek, waarop
het embleem van Leiden, de
twee stadssleutels, stond afge
beeld. In deze out-fit gaf
Toonkuns.t zijn eerste uitvoe
ring, dat gezegend was met
een onverwacht goede akoe
stiek van de kerk en een be
hoorlijke publieke belangstel
ling trok.
Een groot succes was het twee
de optreden in Heidenfeld, een
dofp buiten Neurenberg, waar
het orkest op uitbundige wijze
werd ingehaald. Begeleid door
een spandoek en voorafgegaan
door de fanfare trok Toon-
kunst na haar uitvoering in de
plaatselijke Dorpskerk naar
een 'Kaffee mit Kuchen'-fes-
tijn, waar het Hollandse liede
ren ten gehore moest brengen
en het de feestvreugde opluis
terde door strijkjes te vormen,
die veelal populaire melodieën
uitvoerden.
De derde uitvoering van het
zelfde programma had weer in
Neurenberg plaats, nu in de
tweede grote kerk van de stad.
de St. Sebalduskerk. Met drie
uitvoeringen kort na elkaar
raakte Toonkunst goed inge
speeld en leverde het zijn bes
te prestatie. Met name van
Bachs dubbelconcert, op welke
'harde dobber' Toonkunst zich
bij voorbaat al het meest had
toegelegd, werd een sterke
versie ten gehore gebracht.
Direct na afloop aanvaardde
het orkest per bus de terug
tocht. Toonkunsts Duitse 'trip'
werd in Leiden rond midder
nacht afgesloten.
DIRK VOOREN
