Tweede hoofdstuk
van RSV-drama
een periode van
blunders en pech
Slllii
JONGEREN VALLEN RAAD VAN EUROPA AAN:
Het is allemaal mateloze bluf
JA
UW REGENJAS
PERFEKT SCHOON
MET f2.50 KORTING
DEZE WEEK BIJ
PALTHE
BINNENLAND/BUITENLAND
Ceidae Sou/tont
MAANDAG 7 MEI 1984 PAGINA
DEN HAAG „Wat is er
mooier dan een schip te
zien bouwen en van de
helling af te zien lopen".
Woorden van oud-premier
Den Uyl de afgelopen
week tijdens zijn verhoor
door de RSV-enquêtecom-
missie. Woorden die ken
merkend zijn voor de hou
ding die er binnen de
overheid en ook daarbui
ten bestond, de scheeps
bouw was iets moois, een
nationale trots die niet
verloren mocht gaan. Het
is ook de door Den Uyl
treffend verwoorde hou
ding geweest die ervoor
heeft gezorgd dat het
RSV-concern met de grote
scheepsbouw door kon
gaan toen er eigenlijk al
geen markt meer voor
waS.
Toen het tot een ieder door
drong dat de markt voor de
grote schepen tot nul ineen ge
zakt was, was het te laat. RSV
leed toen al, in 1976, 1977 en
volgende jaren, verliezen tot
2Ö0 miljoen gulden per jaar.
Verliezen die door de andere
bedrijfsonderdelen van RSV
en het eigen vermogen niet
meer opgevangen konden
worden.
Eind 1977 berichtte de toen
malige RSV-topman Stikker
zijn Raad van Commissarissen
dan ook dat het met het con
cern in feite afgelopen was.
Alleen van de overheid kon
nog enig heil verwacht wor
den om net bedrijf overeind te
houden. En de overheid
sprong, zo weten wij nu, zeven
jaar later, bij. Met steunbedra
gen tot twee miljard gulden
aan toe. Steun waarvoor de
basis tijdens het kabinet-Den
Uyl werd gelegd.
Zooitje
Zoals uit de eerdere verhoren
van de RSV-commissie al is
gebleken, kwam RSV in 1971
tot stand onder druk van de
overheid. De staat had er ge
noeg van financieel bij te dra
gen in de activiteiten van
scheepsbouwer Verolme. Mén
wilde van hem af en bracht
zijn concern samen met Rijn-
Schelde.
De start van RSV was allesbe
halve florissant. Zo had Rijn-
Schelde voor de fusie haar
verliezen in de scheepsbou-
wactiviteiten verzwegen. Bo
vendien bleek het bestuur van
het nieuwe concern allerbe-
halve krachtdadig. Een zooitje
los gestort, zoals een getuige
vóór de enquêtecommissie liet
weten.
Het ontbreken van kracht
werd extra geaccentueerd door
de dood van de eerste presi
dent-directeur Langenberg in
december 1972. Het concern
zit zonder topman er wordt ge
leid door twee man uit de
Raad van bestuur en de presi
dent-commissaris De Vries. Na
een maand of acht werd deze
situatie beëindigd door de be
noeming van Stikker als presi
dent-directeur, een man van
buiten de scheepsbouw.
v
Oud-premier Den Uyl die vrijdag door de enquête-commissie werd gehoord, In ge
sprek met commissievoorzitter Van Dijk.
Inmiddels was er binnen RSV
een divisiestructuur opgezet
waarin de werkmaatschappij
en naar activiteiten waren on
dergebracht. Deze opzet bleek
échter, zo is nu vast te stellen,
niet te werken. Door de fusie
waren ondernemingen die ja
ren achtereen eikaars concur
renten waren geweest bij el
kaar gestopt in divisies. Bo
vendien werden bedrijven die
meerdere activiteiten hadden
opgesplitst, een zaak die ook
niet werkte.
Grote fouten
Aan werk was nog geen ge
brek door de lopende orders
die door oud-Verolme-topman
Scheffer waren binnenge
haald. Maar toen de orders af
liepen bij Verolme Alblasser-
dam, begon RSV aan hetgeen
commissievoorzitter Van Dijk
de afgelopen week betitelde
als „grote fouten". Het bedrijf
ging schepen voor eigen reke
ning bouwen, zonder bestellin
gen, in de hoop ooit te verko
pen.
RSV ging daarmee op de tour
van Verolme voordien: risico's
nemen. Bij Verolme-Albasser-
dam werden drie produkttan-
kers gebouwd op basis van
„prima marktverwachtingen"
binnen RSV. Even later, begin
1974, start RSV de bouw van
een mammoettanker van
318.000 ton voor eigen reke
ning, terwijl grote oliemaat
schappijen al geen tanker
meer bestelden. Maar ja, RSV
had het staal voor het schip al
gekocht.
Het „avontuur" ging nog ver
der door opdrachten voor de
bouw van mammoettankers
aan te nemen van dubieuze
firma's, die later niet aan hun
verplichtingen bleken te kun
nen voldoen. RSV bouwde dus
een aantal van de bestelde tan
kers maar voor eigen rekening
af.
De voornaamste reden voor
het bouwen voor eigen reke
ning vormde het behoud van
werkgelegenheid, een zaak
waarop grote nadruk lag in de
zeventiger jaren. „Het kabinet
hechtte aan het behoud van
arbeidsplaatsen", aldus Den
Uyl voor de enquêtecommis
sie. Bij RSV speelde verder de
overtuiging mee dat er geen
mensen ontslagen konden
worden als er winst werd ge
boekt.
Drang
In de drang naar behoud van
arbeidsplaatsen werd echter
een nodige herstructurering
van de scheepsbouw vergeten.
Toch had de commissie-Win-
semius die de fusie van RSV
had voorbereid, daartoe wel
aanbevelingen gedaan.
Binnen RSV mislukte een eer
ste aanzet- tot herstructurering
eind 1973 toen de Raad van
Bestuur zonder overleg met de
vakbonden een nota uitbracht
over saneringen binnen het
concern. De vakbonden wezen
de nota af. Er kwam een com
missie binnen RSV die pas
twee jaar later met eerste aan
bevelingen kwam. Toen was
het te laat
Daarnaast was er een commis
sie waarin over de middelgro
te scheepsbouw gepraat werd
tussen RSV en Van der Gies-
sen-De Noord. Vijf jaar duurde
op de noodzaak van overname
van Van der Giessen, en Van
der Giessen zich daar steeds
harder tegen ging verzetten.
Ondertussen publiceerde RSV
vanaf de start stijgende wins
ten en een stijgend vermogen.
Tot het jaarverslag over 1975
toen de winst voor het eerst
daalde. Het dividend aan aan
deelhouders werd echter net
als voorgaande jaren gesteld
op 18 procent. Daarmee werd
ten onrechte voor de buiten
wacht een indruk van kracht
gewekt.
„Dat zit mij enorm dwars.
RSV bracht berichten over
winsten naar buiten, een stij
gend vermogen. Waar moet de
regering dan anders vanuit
gaan dan jaarverslagen die zijn
bekeken door accountants", al
dus Den Uyl voor de kamer
commissie. Wat Den Uyl in die
dagen wel had kunnen weten
was dat RSV in 1975 al 300
miljoen gulden van banken en
beleggers had geleend.
Miljard
Ondertussen holde het bedrijf
achteruit. Men had bijna een
miljard gulden zitten in de
scheepsbouwavonturen, leeg
loop kostte het concern nog
eens een miljard. Een mogelij
ke ontwikkeling met toe
komst, de kernenergie, werd
door toedoen van het kabinet-
Den Uyl om zeep geholpen.
Zo werd een besluit over de
bouw van nieuwe kerncentra
les in eigen land uitgesteld tot
het volgende kabinet en aar
zelde het kabinet wegens poli
tieke problemen zo lang met
het geven van een exportkre
dietverzekering voor levering
aan Zuid-Afrika, dat de Zuida
frikanen hun order introkken.
De Zuidafrikaanse order had
bij RSV voor 4500 man werk
betekend en zou, indien de be
langstelling voor kernenergie
in de wereld op peil was geble
ven waarvan wij nu weten
dat het niet zo is geweest
jaarlijks enkele tientallen mil-
i'oenen guldens winst hebben
tunnen opleveren. Nu kreeg
RSV 30 miljoen van de staat
om de teleurstelling te verwer
ken.
De bouw van marineschepen
liep nog wel, al moest de Ko
ninklijke Marine bestellingen
vervroegen om de RSV-werf
De Schelde draaiende te hou
den. Een extra probleem hier
bij was dat RSV in zijn over
moed ook bij Wilton Fijenoord
op grote schaal de bouw van
marineschepen opzette.
Het is al begin 1977 als blnkt
hoe slecht het gaat met RSV.
Over 1976 wordt een verlies
gemeld van 64 miljoen gulden.
Inmiddels is de overheid het
wachten op een herstructure
ring van de scheepsbouw beu.
Onder druk van de toenmalige
minister van Economische Za
ken Lubbers is RSV al te ver
staan gegeven dat men Van
der Giessen niet zal kunnen
opslokken. Marktafspraken
vorroen het enig resultaat van
het overleg tussen beide con
cerns. Afspraken die door de
ingezakte markt echter geen
waarde hebben.
Beleidscommissie
Er is ook een nieuwe commis
sie opgezet, de Beleidscommis
sie scheepsbouw, waarin
werkgevers, werknemers en
overheid zitten. Deze commis
sie moet voor elke sector in de
scheepsbouw een nieuwe
structuur vinden. In eerste in
stantie wordt bij RSV voor de
grote scheepsbouw gemikt op
een inkrimping met 30 pro
cent. De mogelijkheid om de
zaak met 50 procent terug te
brengen wordt open gelaten.
Het is begin 1977 dat RSV fi
nancieel zo ver gezakt is dat
men van de banken geen geld
meer krijgt. Het bedrijf klopt
bij de overheid aan om een le
ning voor 200 miljoen gulden.
Minister Lubbers geeft 150
miljoen gulden, niet om de
verliezen te dekken waar
RSV het geld wel voor ge
bruikte maar voor andere
sectoren in het bedrijf, om te
redden wat nog te redden viel.
RSV doet ondertussen zelf
weinig of niets aan de situatie.
Sinds de instelling van de Be
leidscommissie scheepsbouw
krijgt het bedrijf steun van de
staat op met verlies aangeno
men orders. RSV dient van de
verliezen nog wel 25 procent
zelf te betalen, terwijl nog
eens 37,5 procent door de staat
gegeven wordt als bijzondere
achtergestelde lening (Bagl)
die later opeisbaar is.
Verder klampt RSV zich vast
aan een door het kabinet aan
gekondigd maritiem plan
waarbij door steum aan de re
ders ongeveer vier miljard
gulden aan orders zou losko
men. Met het plan en de deel
name van de overheid in or
ders ziet RSV de markt aan
het begin van de tachtiger ja
ren weer opbloeien.
Ook deze verwachting komt
niet uit, zoals ook al kon wor
den opgemaakt uit de toe
spraak van Stikker tot de
Raad van Commissarissen eind
1977. Het is begin 1978 als
wordt besloten de NDSM-werf
voor grote scheepsbouw te
sluiten. De VDSM-werf zal
rond 1980 sneuvelen aan het
avontuur met de ROS (Rotter
dam offshore- en scheepbouw-
combinatie), een zaak die nog
een honderden miljoenen gul
dens zou kosten. Maar dat
voert al te ver voor de nu door
de kamercommissie behandel
de periode.
CAREL GOSELING
Ontroerendc
dankwoord
van prinses
Juliana
DEN HAAG „Het gal
mij het allermeest om J
hartelijke gedachten, vl
bekenden en onbekende!
waaruit dit alles voor
kwam, en die werden ui
gedrukt in de vele tel
grammen, briefkaarten
brieven die ik kreeg
goede wensen". Dit
prinses Juliana gist»
avond voor radio en tv
haar dankwoord voor
gelukwensen, die zij v(
vele Nederlanders ter g*
legenheid van haar 75-s
verjaardag heeft ontvai^
gen.
De prinses Zei onder me|j
„De laatste dagen van ap,
ben ik bijna aan één stuk t
vierd! Ons huis is in die tijd t
één prachtige bloementuin g!
worden en we zouden een h<i
gang kunnen beplakken nj.
erg mooie kindertekeninge
Van allerlei zijde kreeg ik
allerlei cadeaus veel van 11
gen mooi, weldoordacht oit
werp, veel van beeldscha
handenarbeid zoveel fai
tasie en moeite! Overwelft
gend!" H
De prinses bedankte voor
vele foto's die ze kreeg: ,,M»
foto's dan al in het bo&
staan". Voorts sprak zij ha
dank uit voor de giften die et
aantal doeleinden ondersteul
zoals bijvoorbeeld de bómji
voor het Julianabos. fj
„Ik zou zo graag heel perso<>
lijk ingaan op al, wat U alll,
schreef en gaf, omdat het zój
grote waarde gaf aan deze vif
tooiing van mijn driekw$
eeuw. Door de enorme hu
veelheid van uitingen vi
hartelijkheid is het mij nj
mogelijk dit anders te doe|
dan door dit persoonlijk woo'
tot U allen tot elk van tï
De prinses beëidnigde hè
toespraak met de woorde
„Nu verdwijn ik dan vant
scherm, waar U mij zo vafj
zag; verdwijn in een di^
oceaan van diep ontroeij
dankbaarheid."
STRAATSBURG
Waarom doet de democra
tie niets tegen de (jeugd
werkloosheid, het drug
sprobleem en de discrimi
natie? Kan de democratie
de problemen wel oplos
sen, zo vragen de Spaanse
jongeren zich in het impo
sante paleis van de Raad
van Europa in Straatsburg
af. De ongeduldige jeuga
in de aanval tegen de de
mocratie, die ter gelegen
heid van het 35-jarig be
staan van de Raad van
Europa juist verdedigd
moest worden?
Nee. maar onvrede bij de
jeugd over hoe de democratie
werkt is er wél. De politici los
sen de problemen niet op, ge
ven slechte voorlichting en
luisteren niet naar de jeugd, de
ieugd die nog wel de toekomst
ïeeft. Ook de 25 leerlingen
van het Nederlands Lyceum
in Den Haag. die ons land in
Straatsburg hebben vertegen
woordigd, zijn niet echt tevre
den. En vooral niet over de
Raad van Europa: „We krijgen
helemaal geen antwoord op
onze vragen".
De jongeren, die op uitnodi
ging en op kosten van de Raad
van Europa in Straatsburg
zijn, vallen diezelfde Raad fel
aan: „Wat doen jullie nou ei
genlijk, wat hebben jullie nou
weten te bereiken?" De Raad
heeft, tot ongenoegen van de
jeugd, slechts vijf (oudere) he
ren opgetrommeld om de vra
gen van de 350 jongeren te be
antwoorden. Veel vérder dan:
„Wij kunnen ook geen wonde
ren verrichten" komen de he
ren niet.
Super veeleisend zijn de jonge
Straatsburggangers en de le
den van de Raad, die zich van
een flinke portie retoriek be
dienen, maken nou niet direct
de blitz. Er is duidelijk sprake
van een conflict, een genera
tieconflict. De jeugd met z'n
„onbezonnen" idealisme con
tra de ouderen, die wel inzien
dat het allemaal niet zo mak
kelijk gaat met die Europese
samenwerking.
Veelbelovend
En het begon allemaal zo veel
belovend. Eerst een discussie
met kinderen uit 14 andere
democratisch Westeuropese
landen en daarna de ontmoe
ting met leden van de Raad
van Europa. Alles moet de
leerlingen het gevoel geven
dat het hier om een belangrij-
•- "SS*,
221
Ik
169
Leerlingen in de banken van de Europese afgevaardig
den
ke gebeurtenis gaat. De came
ra's snorren, er zijn tv-toestel-
len, er wordt druk gefotogra
feerd en de jongeren hebben
de microfoon allemaal voor
het grijpen.
De Raad van Europa is er met
z'n president, Karl Ahrens, en
z'n secretaris-generaal, Franz
Karasek. De Franse minister
van jeugdzaken, Edwige Avi-
ce, zit voor. Aan dezelfde
„VIP"-tafel zit ook... Maartje
Nooteboom, die de jeugd mag
vertegenwoordigen.
Marc Boumeester, Robert
Gaarlandt en Oscar Corsmit
voeren het woord voor het Ne-
RUITENHEER
derlands Lyceum, democra
tisch gekozen door de rest van
de vierde- en vijfdeklassers.
Keurig in 't pak, als echte
heertjes tussen de sjofel gekle
de jongelui, verkondigen ze
het Nederlandse standpunt.
Later wordt Mare geïnter
viewd door „Lamb-PBS-tv",
een omroeporganisatie die in
de VS, Australië en Nieuw-
Zeeland uitzendt.
De Nederlandse jongeren zijn
nogal gematigd, ook al werden
hun vragen over één Europese
taal, Europa als supermacht en
directe verkiezingen voor de
Raad nauwelijks beantwoord.
Een Oostenrijkse jongen merkt
echter spijkerhard op: „Er ge
beurt helemaal niks, het is al
lemaal mateloze bluf". Hij is
niet de enige die dat vindt.
Als de jongeren aanhouden
zegt de Engelse journalist P.
Hodgson: „Jullie geloven blijk
baar écht in Europa". De vice-
presiden^ van het Europees
Parlement, Pierre Pflimlin,
verdedigt het beleid door erop
te wijzen dat het vroeger „(Ik
ben een oude man, na de oor
log was ik pessimistisch, maar
nu geloof ik erin") nog veel
erger was met de Europese sa
menwerking.
Een Fngels meisje reageert
vinniy. „Hou op uzelf te felici
teren met wat er bereikt is.
Europa is nog ver van wat wij
willen. We moeten niet naar
het verleden kijken. Jullie
kunnen wel goed praten, maar
doen ho maar". De president
van de Raad, Karl Ahrens, be
nadrukt dat hij tijd nodig
heeft, „de wereld is gecompli
ceerd, de oplossingen ook".
De kinderen zijn het over veel
dingen ongecompliceerd eens,
maar niet iedereen kent zijn
rol. De Griekse afvaardiging
vraagt de Raad keer op keer
iets te doen tegen „de Turkse
monsters". Denemarken stelt
voor abortus helemaal vrij te
laten, maar een van de katho
lieke Ierse kostschoolmeisjes
springt er meteen op in en
vraagt, of dat geen schending
van de mensenrechten bete
kent.
Mare weet zijn schoolparle-
ment erdoor te krijgen. Dat
wil zeggen: De Raad is bereid
om erover te praten. Dat is al
heel wat, want veel andere
kinderen hebben nul op rekest
gekregen. Misschien ook wel,
omdat ze teveel van de Raad
verwachten. Het 35-jarige or
gaan heeft nu eenmaal niet zo
veel te vertellen.
Het Nederlands Lyceum zelf
heeft overigens sinds het begin
van de jaren zeventig geen
schoolparlement meer, maar
daar komt verandering in.
Netty Lamaker en Anke
Meerburg, de leraressen die
net als de leerlingen veel tijd
in de voorbereiding op de reis
hebben gestoken, voelen er
wel voor en dat geldt ook voor
de 25 leerlingen.
De discussie met de heren van
de Raad was dus niet in alle
opzichten een succes, maar het
gebeuren eromheen wel dege
lijk. Leerlingen en leraressen
kregen vrijdag een diner aan
geboden door mr. Carel
Schneider, de „Permanente
Vertegenwoordiger van het
Koninkrijk der Nederlanden
bij de Raad van Europa". En
de ambassadeur heeft een
spelletje bedacht.
Arjan Wildschut, een van de
ADVERTENTIE
In de wandelgangen worden de Jongeren geïnterviewd en gefotografeerd.
„stillen" in de groep, moet,
door het lot aangewezen, ver
tellen hoe de voorbereiding is
gegaan. Zijn beeld is niet al te
rooskleurig en lerares Anke
Meerburg loopt langzaam rood
aan als de deugniet meldt dat
het informatie verzamelen
maar niks was, mede omdat de
gevraagde organisaties de
Raad van Europa niet zo zagen
zitten.
De kinderen mogen zaterdag
middag even de stad in, 's
avonds is er een orgelconcert
met lichtshow in de kathe
draal van Straatsburg. De
boottocht die daarna volgt laat
wat moois van Straatsburg,
met z'n vele oude, mooie, maar
ietwat vergrijsde gebouwen,
zien. Daarna Klinkt het „olé,
olé" en wordt het Wilhelmus
op straat ingezet, maar een
„toe nou jongens" van Anke
Meerburg is genoeg om daar
een eind aan te maken.
van die discussie in de Raad
van Europa over het school-
jln de bus naar huis gisteren
'veel tevreden gezichten. Het
]was een leuke bedoening, een
hele ervaring, gezellig, leer
zaam en het Nederlands Ly
ceum heeft z'n beste beentje
voorgezet. Of er nog wat komt
de 18e veijaardag van Barbara
(„Babs") is de vorige avond tot
in de kleine uurtjes gevierd.
MARTIN VOORN
Deze aanbieding geldt v.a7/5 t/m 12/5.
DE STOMERIJ DIE ALLES BETER DOET
PALTHE stomerij
Breestraat 128, Leiden
Depót: Hoge Rijndijk 182, Leiden
