Meermansburg (300jaar oud en nieuw) werpt
zijn hovelijke schaduwen nogmaals vooruit
Tuinders nemen soms onverantwoorde risico's'
iJA.
o^&MócSouxa/rit
£cldóc(Sotvtcmt
WEER ZON UITGA VE VAN „DE LEIDSE HOFJES"
TIEN JAAR BEDRIJFSVERZORGINGSDIENST TER AAR E.O.
Alle goede dingen
bestaan in drieën.
LEIDEN
DINSDAG 1 MEI 1984 PAGINA S
Op mijn omwegen door stad en land
kom ik graag mensen tegen. U kunt
mij telefonisch ol' schriftelijk vertellen
wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071
- 12 22 44 op toestel 10.
De Leidse Hofjes vormen
een drievoudig begrip:
daar zijn de tientallen
hofjes zelf, die de toch
altijd al zo benauwde
veste een geheel eigen
specifiek accent geven;
Leidse Hofjes is ook de
naam van een actieve
stichting die alweer sinds
13 jaargangen in afleve
ringen een tijdschrift uit
geeft, eveneens onder de
naam De Leidse Hofjes.
Steeds als er weer (en
dat gebeurt gelukkig bij
na met de regelmaat van
een klok) een hofje ge
restaureerd en glanzend
aan de toekomst wordt
overgeleverd, of als er
een eeuwfeest te vieren
valt, verschijnt er een
rijk geïllustreerde en ge
documenteerde brochure
die is samengesteld door
een hoogwaardige en
deskundige redactie.
Laatstelijk in septem
ber '83 gebeurde dit
met betrekking tot het
300-jarige Jean Pesijnhof.
Een paar maanden later
bestond Leidens grootste
hofje. Meermansburg,
aan de Oude Vest, even
eens 300 jaar. Het feest
werd vier maanden gele
den officieel gevierd,
maar de tijd ontbrak om
gelijktijdig een boekje
over Meermansburg het
licht te doen zien. Dat
gebeurde onlangs. Het
werd opnieuw een punt
gaaf werkje waarmee het
grootste hof van Leiden
tot in zijn voegen ver
kend wordt.
In de rustieke middeleeuw
se stad, een door steeds
maar meer grachten om
walde verzameling van
huisjes, kerken, kapellen,
kloosters en gestichten;
kortom, een grote aan pro
visorische regels gebonden
„boerenbedoening" met
haar vele erven, mesthopen
i en boomgaarden, daar lag
aan de Oude Vest sinds
1474 het in opzet devote
klooster Nazareth. Het
werd bewoond door godge
wijde maagden zonder
„good match", die verder
I niets meer van het fluctue
rende, veroverende leven
te verwachten hadden. De
harde werkelijkheid was,
dat deze ondergeschoven
dames met de gebakken pe
ren bleven zitten, omdat ze
niet aan de ingedachte hu
welijkse bak konden ko
men. Echte „roepingen"
waren toen nog vrij zeld
zaam.
Sociale woningbouw
Dat klooster dan; clau-
strum, opgesloten en Christi
gewijd, had een tuin waarin
later, na de in vele zaken
ophelderende reformatie, in
1596, een stuk sociale wo
ningbouw werd gepleegd
voor nooddruftige textielar
beiders. De eerste industrië
le omwenteling. Het waren
63 piepkleine huisjes die,
rug aan rug, op elkaar wer
den gepropt aan de voora
vond van een periode dat
Leidens lakenglorie begon
te tanen. Toen de huisjes
nagenoeg vervallen waren
en in 1681 het gloednieuwe
Meermansburg zijn poorten
opende, zaten bijna 70.000
mensen als ratten in een
verpauperd pakhuis dat
Leiden toen was. Een wrie
melend mierennest; een
dieptepunt in een recessie.
Maar Meermansburg werd
een monument, met een
poortgebouw en regenten
kamer, ontworpen door de
succesvolle architect Jacob
Roman, die zijn sporen ver
diende, onder meer door
het ontwerpen van de fon
tein op de Vismarkt en
door zijn bijdragen aan de
bouw van het slot te Zeist
en het „Versailles-achtige"
chateau Het Loo voor ko
ning-stadhouder Willem
III. En waar vrij kort tevo
ren nog de stulpjes van de
huurders hadden gestaan,
ontstond een siertuin, geïn
spireerd op de Franse tuin
kunst van Le Nótre, een fa
meuze „tuinman" die ope
reerde onder Lodewijk
XIV. De stichters van het
hof, Maerten Ruychaver
Meerman (gefortuneerd be
windhebber van de Ver.
Oostindische Compagnie)
en zijn wijf Helena Ver-
burch, moeten er met wel
gevallen naar gekeken heb
ben. Men kon er later zelfs
naar de pomp lopen.
Portretten
De verzameling geschilder
de portretten in Meermans
burg is één van de omvang
rijkste die men _in een
(Noord) Nederlands hofje
kan aantreffen: 29 stuks; in
een galerij van regenten, en
vaak van een goede kwali
teit. Voor een goed deel af
beeldingen, geconterfeit
door mindere goden, van
Meermannen en Van der
Goesen, geslachten die
flink wat regenten aan
Meermansburg geleverd
hebben. Over Meermans
burg valt inderdaad een
boekje, annex catalogus van
de te bewonderen schilde
rijen, open te doen, zoals nu
is geschied. Voor „het he
den" is het van belang te
weten, dat het perfect her
stelde hof in 1982 de be
stemming van museum
kreeg. Wellicht dat de
stichters er hun neus over
zouden optrekken, maar de
regentenkamer werd om fi
nanciële redenen verhuurd
aan het Pijpenkabinet, een
instelling die feitelijk geba
Een hoekje van de regentenkamer met de 18e eeuwse verga
dertafel; rechts ééen van de pijpenvitrines met erboven een
portret van Daniel van Eys, koopman te Leiden, gelieerd aan
het geslacht Van der Goes.
gen een geringe vergoeding
en met inachtneming van
goed burgermans fatsoen
(nergens met je klavieren
aanzitten, je gedragen, niet
roken, eventueel in de
voorlichtingsruimte, ja zelfs
tabaksbibliotheek, een aan
koopje van lees- en kijkma-
teriaal doen), binnen het
heilige van het regentenon
derkomen. De planken
vloeren glimmen er als in
het Rubenshuis in Antwer
pen, en overal zien de re
genten, met enige afstande
lijkheid, neer op de veel te
spaarzame bezoekers die er
nochtans een heel aparte
ervaring kunnen opdoen.
Zo gaan wij boven de grote
rivieren met ons cultuurbe
zit nog wel om. Niet zo uit
bundig en rijk gezegend als
onze voormalige rijksgeno
ten in het Vlaamse, maar
niettemin is dit, in Meer
mansburg, een lichtend
voorbeeld van conserver
end en animerend beleid.
Telefoonhek
U zult u met recht kunnen
afvragen: is dit nu alles,
wat je over Meermansburg
zou kunnen vertellen? Nee
natuurlijk. Er heeft zelfs
een keer, zo rond 1903, bo
ven op het dak van de burg
een telefoonstelling gestaan.
Net zo afschuwelijk als de
gedachte windmolens bo
ven op de torens van de
St.Bavo-kathedraal in
Haarlem. „Wanstaltige"
toestanden waren het; onze
grootouders rilden van dat
„telefoonhek". De historie
van Meermansburg vertelt
nog zo veel meer. Zo ook
over de bierbrouwende bu
ren van het hof. Het barstte
in het 17e eeuwse Leiden
van de brouwerijen; het ge
deelte Oude Vest tussen
Turfmarkt en Lange Mare
werd niet voor niets „de
Bierkaay" genoemd. Pas in
1918 kwam een einde aan
de overlast, toen Meer
mansburg uit de kwalijke
dampen kwam na de slui
ting van brouwerij De Post
hoorn, een van de brood
nuchtere voorlopers van de
bierbons Heineken, die in
Amsterdam van de helling
liep en in de jaren '70 van
onze eeuw in een Zoeter-
woudse polder met uitge
spreide vlerken „wereld
wijd" en met vertoon van
macht zou neerstrijken.
De Meermannen waren be
roemd, tot in de Franse tijd
van rond 1805. Denkt u
maar eens aan de verwor
venheden van het Haagse
rijksmuseum Meermanno-
Westreenianum, waar de
voormalige Leidse universi
taire archivaris, conserva
tor en bolleboos Rudy
E.O.Ekkart nu de scepter
voert. U zou daar eens over
moeten lezen. Ik bedoel
over die prominente Meer
mannen en Meervrouwen.
Je had, bij Leiden, al een
Meerburg, maar binnen de
veste werd sommige bur
gers van buitenaf en van
lieverlee meer mans. Het
grootste hof van Leiden no
digt u uit. Vergeet desnoods
wat voorbij ging. Wat er
vandaag staat is nog steeds
verrassend. De meerman,
met kronkelende staart,
heft zijn klievend zwaard,
immer onvermoeid, boven
de pomp van zijn burgerlij
ke burg. Maar klieven doet-
ie nooit; hij zal zichzelf niet
in de vingers durven snij
den. Zo moet je het maar
bekijken, dacht ik.
Geen krant ontvangen Bel tussen 18.00 en 19.00 uur, zaterdags tussen 14.00
en 15.00 uur, teleloonnr.071-122248 en uw krant wordt nog dezelfde avond
nabezorgd.
seerd is op het tabaksge
bruik maar vooral uiterma
te voorlichtend bezig is met
de geschiedenis van de klei-
pijp door de eeuwen heen.
De grootse en uitzonderlijke
pijpen- en hulpmiddelen
collectie wordt in naam be
stierd door een nog vrij jon
ge, soms studerende, idea
list, Don Duco geheten.
gesubsidieerde dienst zijn aan
gesloten. „Kwekers die niet bij
ons zijn aangesloten, moeten
bij ziekte los-vaste krachten in
dienst te nemen. Die werken
vaak minder hard en weten
lang zoveel niet als wij. Omdat
de dienst met veel uiteenlo
pende bedrijven te maken
heeft, steken we veel op".
„Veel tuinders denken dat zij
alleen precies weten wat er
wel en niet kan. Dat is niet
waar. Omdat we bij zoveel
verschillende bedrijven ko
men, doe je veel kennis op.
Wat je bij de een leert, pas je
bij de ander toe. En mocht het
misgaan, dan zijn we verze
kerd", zegt Piet die daar snel
aan toevoegt dat ,het bijna
nooit verkeerd gaat „Al heb ik
soms wel slapeloze nachten
van de problemen waar je mee
wordt geconfronteerd". Om bij
te blijven op alle gebieden
(bloemen en groenteteelt), vol
gen de bedrijfsverzorgers cur
sussen en bezoeken ze regel
matig de proeftuin in Naald
wijk. „Het komt vaak genoeg
voor dat we meer weten dan
de tuinder zelf, want hij heeft
soms geen tijd om zich te ver
diepen in de problemen".
Vakantie
Van de ongeveer 500 tuinders
in de regio Ter Aar zijn er tot
nu toe 210 aangesloten bij de
dienst van Van Bostelen. Een
lidmaatschap kost jaarlijks 300
of 390 gulden. De hulp moet
per uur betaald worden. Bij
ziekte betaalt een tuinder bij
voorbeeld acht gulden voor
elk uur dat een verzorger
wordt ingeschakeld. Als een
kweker op vakantie gaat, be
taalt hij meer voor een inval
ler.
In Noorden is het grootste per
centage tuinders lid. In Ter
Aar zelf en Alkemade blijft
het wat achter, constateert hij.
„Het komt wel eens voor dat
iemand die niet is aangesloten
naar me belt en vraagt of ik
wil komen. Meestal ga ik daar
niet op in, of ze moeten lid
worden. Je kan zoiets vergelij
ken met iemand van wie z'n
huis in brand staat die belt
naar de verzekeringsmaat
schappij met de vraag of hij
een polis kan afsluiten".
De gangbare mentaliteit van
tuinders „we worden niet
ziek", wordt volgens Piet door
de statistieken weerlegd. Ge
middeld zijn tuinders 18 uur
per jaar echt ziek en zouden ze
in bed moeten liggen. In de
praktijk is het zo dat ze ge
woon doorwerken. „Laatst
moesten we naar een bedrijf
waar een zieke tuinder pas
moest stoppen toen hij door de
koorts en hitte flauwviel in de
kas. Tuinders nemen soms
echt onverantwoorde risico's",
aldus Van Bostelen.
ROEL DEN OUTER
De voorgevel van Meermansburg aan de Oude Vest, ca. 1949.
Wellicht zult u vermoeden
met een caraïbische rebel
len-, resp. oppositieleider
van doen te hebben, maar
dat is Don geenzins. Wel
heeft Duco, Don, zich met
ziel en zaligheid ik heb
zelfs de indruk, dat hij ner
gens anders meer aan denkt
verslingerd aan de klei-
pijp en derzelver ontwikke
ling en toepassingen. Deze
De meerman uit het familiewapen die de pomp van Meermans
burg bekroont.
pijp heeft voor hem geen I trekkelijkheden. Welnu, dit
enkel geheim meer, maar alles voltrekt zich soms
bezorgt hem destemeer aan- minutieus in vitrines, te
P. van
Bostelen: „De
problemen,
waarmee wij
worden
geconfron
teerd
bezorgen me
soms slapeloze
nachten."
Drie prima tennisballen
verpakt in een handige
koker, krijgt u cadeau voor
het aanbrengen van een
nieuwe abonnee voor
deze krant.
I Naam
I Adres_j
Postcode/Plaatsj
Betaald wordt: 0 per maand met automatische alschnjving van
a bank/girorekening.nr:
0 per kwartaal
I Stuur een set tennisballen naar:
Naam
Adres
Postcode/PlaatsTelefoon
I Stuur deze bon in open envelop-geen postzegel plakken- naar I
Leidse Courant. Antwoordnummer 998.2500 VD Den Haag
I nb. Indien daartoe aanleiding bestaat, kan een verzoek om een
abonnement worden geweigerd. j
'NIEUWKOOP Was de
lien jaar bestaande be-
drijfsverzorgingsdienst af
deling Ter Aar steeds
meer in de vergetelheid
geraakt, sinds Piet van
3ostelen uit Nieuwkoop er
3e scepter zwaait, stromen
3e leden weer binnen.
Vooral in Roelofarends-
'een heeft Van Bostelen
wat tuinders over
halen deel uit te
van een uniek
stukje agrarische samen
werking. De bedrijfsver-
zorgingsdienst Ter Aar en
omstreken heeft vier man
in dienst die invallen bij
bedrijven van zieke kwe
kers, tiidens werkpieken
of als de tuinders op va
kantie zijn.
„Vroeger konden kwekers op
hun familie terugvallen als ze
ziek werden. Vrouw, kinde
ren, ooms en neven waren al
gauw bereid het werk er tijde
lijk even bij te doen. Daar hoef
je nu meestal niet meer mee
aan te komen. Als het mooi
weer is zegt tachtig procent
van de mensen die je opbelt
dat ze iets anders te doen heb
ben. En meestal zitten ze dan
gewoon thuis. De mentaliteit is
veranderd", zegt Van Boste
len, zelf opgegroeid in een
groot gezin in Koudekerk aan
den Rijn. „Ik hoefde tegen
mijn ouders niet te zeggen dat
ik geen zin had om te werken.
Je ging gewoon", aldus Piet.
Die mentaliteit heeft hij nog
steeds als hij weer eens gebeld
wordt om op een bedrijf te
helpen. „Het maakt me niet
uit hoeveel uur ik dan heb ge
werkt. Je moet er gewoon
flink tegenaan gaan. Zo'n
mentaliteit stellen de tuinders
op prijs".
Kennis
Het is voor de Nieuwkoper on
begrijpelijk dat niet meer tuin
ders bij de door de overheid
