Salvadoraanse kerk
toevluchtsoord voor
vrouwen en kinderen
Brazilianen hopen op beteie tijden
met een direct gekozen president
U hoeft uwgeld
liet meer vast te zetten
ds u 'n hoge rente wilt.
Lubbers: Joego-Slavië wil
handel met Westen uitbreiden
Leger El Salvador waarschuwt
volgende president
SAN SALVADOR Het leger van El Salvador, per tradi
tie 's lands machthebber, heeft een boodschap voor de vol
gende president opgesteld, waarin hem wordt meegedeeld
zich niet te bemoeien met militaire aangelegenheden. De
boodschap is vervat in een brief, die zal worden overhan
digd aan de winnaar van de tweede ronde van de presi
dentsverkiezingen op 6 mei. In de brief omschrijft het le
ger de „militaire zaken" waar de president van af moet
blijven en die aan de legertop zijn voorbehouden. Volgens
politieke kringen zijn hieronder onderhandelingen met op
standelingen. „Het leger is overeengekomen dat de toe
komstige president geen militaire aangelegenheden behan
delt", zei kolonel Jorge Adalberto Cruz, commandant van
de noordoostelijke provincie Morazan. „Het zou goed zijn
als de nieuwe president zich hield aan de wens van het le
ger".
VS-marine gaat
mogelijk met
MIG's oefenen
WASHINGTON Twee luchtvaartbe
drijven hebben de Amerikaanse mari
ne Russische en Israëlische gevechts
vliegtuigen aangeboden voor gebruik
bij oefeningen. De toestellen zouden bij
gevechtsoefeningen moeten worden in
gezet als „vijandige" vliegtuigen. Het
gaat om MIG's van Russische makelij
en Israëlische Kfirs. In luchtvaartkrin
gen is vernomen dat de Russische toe
stellen mogelijk worden gekocht in In
dia, waar bedrijven licenties hebben
om deze vliegtuigen te bouwen. De Is
raëlische toestellen kunnen gewoon in
Israël worden gekocht.
Poolse landbouw kampt
met ernstige droogte
WARSCHAU De landbouw in Polen kampt
met ernstige droogte doordat het drie jaar lang on
voldoende heeft geregend. Het watergebrek be
gint nu ook problemen op te leveren voor ver
scheidene grote steden en voor de Poolse indus
trie. Van de waterbronnen op het platteland is
volgens een krant dertig procent opgedroogd. Na
genoeg overal in het land is het grondwaterpeil
gedaald. In sommige streken moeten de boeren
het water dat ze voor zichzelf en hun vee nodig
hebben over afstanden van meer dan tien kilome
ter per tankwagen aanvoeren. In sommige steden
is de waterlevering voor een deel gerantsoeneerd.
In de waterbehoefte van de industrie kan maar
voor zestig procent worden voorzien. Talrijke
plannen voor grote waterwerken zijn door de eco
nomische problemen van tafel verdwenen.
SAN SALVADOR De
basiliek van het Heilig
Hart is een van San Salva-
dors grootste kerken, een
hoge, koele, stille ruimte
die door slechts een deur
en een trap wordt geschei
den van het stof en lawaai
op straat. In de donkerte
van het reusachtige mid
denschip voelt een bezoe
ker zich klein en nietig.
Maar als diezelfde bezoe
ker de kerk betreedt via
een zijdeur, belandt hij tot
zijn verbazing in een
overvolle ruimte.
Hier, in de ruimte tussen de
basiliek en de buitenmuur van
de kerk, wonen ongeveer 280
mensen. Sommigen zitten er al
meer dan vier jaar. Het zijn
„refugiados", vluchtelingen.
Zij mogen echter niet verward
worden met de ongeveer
500.000 Salvadoranen, die door
de oorlog zijn ontheemd en nu
in kampen wonen. De „refugi
ados" zijn mensen die asiel
hebben gezocht in gebouwen
die worden gerund door de
kerk. Ze zijn op de vlucht voor
de veiligheidstroepen en de
doodseskaders die hen van
contacten met de guerrilla's
zouden kunnen verdenken.
Slechts enkelen van de 66
vrouwen in de basiliek hebben
een man bij zich. De meeste
vrouwen kwamen hier met
hun kinderen naar toe nadat
hun man was vermoord of
omgekomen bij een aanval
door regeringstroepen op hun
dorp. Nu brengen ze hun da
gen door in een ruimte, be
staande uit twee rechthoekige
vertrekken, van elkaar ge
scheiden door het noordelijke
dwarsschip van de kerk. In
het grootste vertrek vormt een
stapel brandhout van bijna
vier meter de scheidslijn tus
sen het woongedeelte en de
keuken waar een fornuis en
oven staan om brood te bak
ken. Er zijn twee gootstenen
waar gewassen kan worden,
maar helaas laat de watervoor
ziening het nogal eens afwe
ten.
Opklapbedden
Als de avond valt, worden in
het andere vertrek de opklap
bedden uitgeklapt. Sommige
vrouwen en kinderen kruipen
in de hangmatten die aan de
hanebalken zijn bevestigd. Er
zijn geen schermen om de af
zonderlijke gezinnen privacy
te bieden; 's avonds verandert
het vertrek in één grote slaap
zaal. Aan de muur hangen
brede planken met daarop
grote dozen waarin elk gezin
zijn eigendommen bewaart.
De vrouwen en kinderen ko
men bijna nooit op straat. „Ik
weet dat het als een gevange
nis klinkt, want in zekere zin
lijkt het daar ook op", zei een
vrouw. „Ik heb geen identi
teitspapieren en ben bang dat
ik op straat word aangehouden
en opgepakt. Daar komt bij dat
de Kinderen willen dat ik
snoep of cadeautjes voor ze
meeneem en ik heb geen geld.
Ik kan maar beter binnenblij-
De vrouw komt uit Guazapa,
een dorpje enkele kilometers
ten noorden van San Salvador
dat tegen de dichtbeboste hel
ling van een vulkaan ligt en al
ruim twee jaar in handen is
van de guerrilla's. Haar man
werd drie jaar geleden door
een doodseskader vermoord.
Hij was leider van een boeren-
organisatie. Een buurman ver
klikte hem. Na de dood van
haar man is de vrouw nog
twee jaar in het dorpje blijven
wonen, maar toen de veilig
heidstroepen het gebied be
gonnen te bombarderen en
mortieren gingen afschieten,
pakte ze haar boeltje bij elkaar
en sloeg ze met de kinderen op
de vlucht.
Het grootste deel van de dag
zijn de vrouwen bezig met ko
ken, schoonmaken en op de
kinderen passen. In het groot
ste vertrek, een ruimte van
BUITENLAND
C&idoeCbwotit
WOENSDAG 25 APRIL 1984 PAGINA 12
Nicaraguaans vtrzet
draagt gevangeien
over aan Rode Eruis
SAN JOSE De anti-Sandintische guerril
labeweging ARDE heeft 50 Nicaraguaanse
soldaten overgedragen aan he Costaricaanse
Rode Kruis. De soldaten w«en tijdens de
aanval van de ARDE op deNicaraguaanse
havenstad San Juan del Norte;evangengeno-
Een van de Nicaraguaanse geangenen ver
klaarde dat hij en de 'overi? gevangenen
goed zijn behandeld en dat zij len terug wil
len naar Nicaragua. De Cosricaanse pers
meldde echter dat zeven Nic«aguanen heb
ben besloten niet naar hun vacrland terug te
keren.
Gewapende sikhs
demonstreren tegen
avondklok
Gewapende sikh-boeren uit de
Indiase deelstaat Poenjab ma
ken zich op voor een mars
naar het dorp Moga om te pro
testeren tegen de avondklok,
die door de autoriteiten is in
gesteld in verband met de on
rust tussen sikhs en hindoes.
De boeren zeiden allen lid te
zijn van een verboden sikh-or
ganisatie, die streeft naar de
onafhankelijkheid van een
sikh-staat in de Poenjab.
ongeveer achttien vierkant*
meter, stean drie naaimachi
5 die de hele dag in gebruik oet
het maken en ver lacl
stellen van kleding. Een van
achter de
uit Suchitot*
kwam, een stadje
op ongeveer 30 kilome
ter ten noordoosten
hoofdstad. Net als bij de eersti
vrouw, was ook haar man drit
jaar geleden vermoord. Z<
vertelde dat ze een klein huis
je hadden, een bootje, enkek
paarden en een klein stukje
land. Samen met haar kinde-
goede
nacht halsoverkop gevlucht
uit angst voor acties
leger.
Verkracht
Een andere vrouw uit het Gu
azapa-gebied die negen maan
den geleden haar intrek nam
in de basiliek, vertelde dat de
soldaten een 12-jarig meisjvi-f'
hadden verkracht. De echtge Lil
noot van deze vrouw leeft nog.
Hij is visser en in hun dorj:
blijven wonen. „We vertrou
wen op de wil van God",
Ti
ei
U
ÏBC
iRI,
Om in de kerk te worden toe-jg^
gelaten moeten de vluchtelin-TLT
gen zich melden bij het kan;
toor van de aartsbisschop irvV^
San Salvador. Daar wordt huraKb
geval gecontroleerd alvc
ze worden doorgestuurd
een van de acht opvangcentra^ nn
die de kerk sinds 1980 heeff'
opgericht. In totaal w
in deze centra 3.000
een aantal dat nog kan stijgen et^
maar dat de kerk gelijk pro aa*
beert te houden omdat ze geen°ar
geld meer heeft.
In de basiliek is een kleine1
apotheek waar af en toe een
dokter komt. Bij ernstige ziek-
tes worden de mensen naar d< e|fr
ziekenhuizen in de stad ge rijv
bracht. Verder zijn er op de vai
eerste verdieping twee klaslo
kalen waar de kinderen
ochtend- en middagploegen lei
krijgen, 's Avonds wordt et
onderwijs gegeven aan vol en
wassenen, iets wat in de Salva-vvr*
doraanse vluchtelingenkamp
pen maar weinig voorkomt'a-
Hier is het tekenend voor hel P^el
politieke bewustzijn dat deze eai
groep heeft ontwikkeld door ri"ic
jarenlang in guerrillagebied te zoe-
De avond dat ik de basiliek""
bezocht, zaten er acht volwas n>
senen in veel te kleine school ef"?:
banken, terwijl een oude man t D'
met een gezicht met evenveepza;
rimpels als een amandel i
zichtig „papa" op het bord
schreef. Een jonge stelletje, de
moeder met een baby van een
jaar op schoot, volgde samen I
in een bank de les. Achterin
profiteerden enkele oudere,
kinderen van een bijzondere
attractie van dit vertrek. Het I
is namelijk het enige vertrek
met een raam. Staand op de
banken tegen de muur rekten
ze hun nek om te zien
in de drukke straat beneden j
afspeelde.
Politie
In de basiliek vroeg ik late!
aan een priester of de vluchte
lingen gegronde reden haddei
zich niet op straat te vertonen
Niet echt, dacht hij, want hi
kon zich niet herinneren daj
er wel eens vluchtelingen
straat waren gearresteerd. 1
politie was een keer de kerk
binnengevallen. Dat was drie
jaar geleden. Ze waren op zoeS tp*
naar „revolutionairen"
ceerden de deur, maar
niemand mee. Ze waren nooit'
meer teruggekomen. Twaal
gezinnen waren vorig jaar r
hun man vertrokken om
nieuwe huizen te gaan won
Maar hij begreep hun angst,
zei de priester. De mensert
voelden zich belegerd. Af en j'
toe was er een weldoener dié r*=~
een busritje voor de kinderen
organiseerde naar het plaatse--
lijke park. Maar de meeste
mensen in San Salvador t
den geen belangstelling ei
ven geen geld. Ze gaan ervan
uit dat de „refugiados" revolu*4
tionairen zijn. Geen van de po*
litieke partijen heeft ooit ge
probeerd te helpen, zelfs
christen-democraten niet.
JONATHAN STEELIJ
Copyright The Guardi»
SAO PAULO Het is
nog maar enkele maanden
geleden dat de Brazilia
nen in de stellige overtui
ging leefden dat alleen
het kiescollege een opvol
ger zou kunnen aanwijzen
voor president Figueiredo,
wiens ambtstermijn vol
gend jaar maart ten einde
loopt. De grote vraag was
alleen nog wie het zou
worden.
Zou het kiescollege zijn oog la
ten vallen op Figueiredo's fa
voriet, de huidige minister van
binnenlandse zaken en ex-ko
lonel, Mario Andreazza, of zou
het de voorkeur geven aan de
eerzuchtige ex-gouverneur
van Sao Paulo, Paulo Maloef?
De derde kandidaat, vice-pre
sident Aureliano Chaves,
maakte naar algemene over
tuiging weinig kans in een sy
steem waar stemmen openlijk
worden geruild tegen politieke
en economische gunsten.
Vier maanden geleden is deze
situatie echter radicaal veran
derd met de opkomst van de
oppositie als een nieuwe macht
op het politieke toneel. Uit
protest tegen het kiescollege
en het militaire regime trok
ken de mensen de straat op,
eerst met duizenden, maar al
snel met honderdduizenden, ja
zelfs miljoenen tegelijk. Hun
voornaamste eis was het recht
om zelf hun president te mo
gen kiezen.
Het was de grootste politieke
beweging in de Braziliaanse
geschiedenis. Van het overvol
le Sao Paulo en Rio de Janeiro
in het zuiden tot de kleine,
bloedhete stadjes in het noor
den schreeuwden de mensen
dezelfde leus: „diretas ja", di
recte verkiezingen nu. Het
protest werd zo krachtig dat
zelfs de afgelegen hoofdstad
Brasilia, op bijna 1.000 kilome
ter afstand van het jachtige le
ven in de grote steden, het
niet kon negeren. Opiniepei
lingen wezen uit dat bijna 90
procent van de bevolking het
recht eiste om zelf de volgende
president te kiezen.
Recessie
Gefrustreerd door drie jaar re
cessie, werkloosheid en voort
hollende inflatie, vernederd
door aanhoudende honger,
woedend over de onderdanige
houding van de regering je
gens het Internationale Mone
taire Fonds en onthullingen
van steeds weer nieuwe geval
len van corruptie, grepen Bra
zilianen van alle rangen en
standen het idee van vrije pre
sidentsverkiezingen met beide
handen aan. De daar achter
liggende gedachte is natuurlijk
dat ze hopen dat een president
die ze zelf hebben gekozen de
corruptie zal uitbannen en
voor betere tijden zal zorgen.
De laatste, volgens de grond
wet gekozen burgerpresident,
was Joao Goulart. Hij werd bij
de militaire staatsgreep van
1964 ten val gebracht. De gene
raals die sindsdien de scepter
hebben gezwaaid, beloven al
twintig jaar de democratie te
herstellen, maar hebben in fei
te niets anders gedaan dan el
kaar het balletje toespelen.
Generaal Figueiredo, die in
1979 aan de macht kwam,
voerde enkele hervormingen
door. Zo maakte hij een eind
aan de censuur, gaf amnestie
aan politieke gevangenen en
ballingen en organiseerde
rechtsstreekse deelstaatverkie
zingen. Maar de regering is
nog steeds erg gecentraliseerd
en de generaals voelen er wei
nig voor de werkelijke macht
uit handen te geven. In plaats
daarvan hebben ze een sy
steem ontworpen waarbij zij
alle macht in handen houden,
hoewel het erop lijkt dat ze die
delen.
Het kiescollege is daarvan een
goed voorbeeld. Het is zo sa
mengesteld dat de zittende re
gering altijd een meerderheid
krijgt, ook al moet de grond
wet constant worden aange
past om dit zo te houden. Sinds
1964 is de grondwet acht keer
gewijzigd. Bij de laatste ver
kiezingen bijvoorbeeld behaal
de de oppositiepartijen 5 mil
joen stemmen meer dan de
rechtse regeringspartij, maar
in het kiescollege hebben ze
Logica
Het systeem heeft
die alleen in Alice ii
land geloofwaardig
Brazilië's grootste staat, hap.
standige Sao Paulo met 13il-
worden georganiseerd.
Het regime zag de stemming
aanvankelijk vol vertrouwen
tegemoet. Het voorstel had im
mers een twee derde meerder
en jica ^eid van beide huizen van het
Woer- Congres nodig om te worden
zou in aangenomen. Dit hield in dat
76 regeringsafgevaardigden en
24 senatoren van gedachten
Andreazza en Maloef
onder de indruk van de mil
joenen demonstranten op
straat begonnen regeringsge
zinde Congresleden met tien
tallen tegelijk over te lopen
naar het oppositiekamp.
joen stemgerechtigden, l.ft moesten veranderen. Maar te-
zes afgevaardigden in het fe- leurgesteld door de keus tus-
college. Dit is precies evengl
als het kleine staatje Acre ;t
slechts 115.000 stemmen.
der bestaat het kiescollege t
de 69 senatoren en 479 af.
vaardigden van het Nation.
Congres.
Alles bij elkaar beschikt S
Paulo. dat bijna een kwart v;
het nationale electoraat ui Concessies
maakt, over slechts 10 procei
van de stemmen, terwijl ht Toen president Figueiredo
regeringsgezinde noordoostei z'ch realiseerde dat het voor
van het land met dezelfde hoe stel goede kans maakte te wor-
veelheid kiezers 42 procen. den aangenomen, deed hij con-
van de stemmen heeft. cessies en bood hij directe ver-
Begrijpelijk dus dat de opposi-kiezingen voor 1988 aan. Maar
tiepartijen dit systeem verwer-de oppositie bleek niet meer
pen en een eigen campagne bereid daarmee genoegen te
zijn begonnen voor directe ïemen. Figueiredo weigerde
verkiezingen. Ze beroepen erder te gaan met als gevolg
zich hierbij op een voorstel tot at de Brazilianen nu aan de
wijziging van de grondwet dat ooravond staan van een con-
vorig jaar door een jonge par- ontatie, waarbij de verlan-
lementslid is ingediend en bij
na onmiddellijk vergeten.
Vandaag komt dit voorstel in
het parlement in stemming en
als het wordt aangenomen
moeten binnen afzienbare tijd
vrije presidentsverkiezingen
miljoenen het
i opnemen tegen de vastbe-
lenheid van de generaals
aan de macht te blijven,
er ook moge gebeuren.
De Giro Plus Rekening is een aan
trekkelijke spaarvorm van de Amro Bank.
U profiteert van een hoge rente en
toch kunt u over uw spaargeld beschikken
wanneer u dat wilt.
Dat is handig als u onverwachts een
rekening moet betalen of spaart voor iets
speciaals. Want van uw Giro Plus
Rekening kunt u elke maand f3.000,- op
nemen (of meer tegen 1% kosten).
Inleggen en opnemen gaat heel een
voudig via uw bank- of girorekening.
Bij elke Amro Bank kunt u direct zo'n
spaarrekening openen.
Amro',ank. De bank waar je wat aan hebt.
Leger neemt
posities in
bij parlement
BRASILIA De Brazili
aanse militaire politie
heeft gisteren posities in
genomen bij de parle
mentsgebouwen in de
hoofdstad Brasilia. Van
daag wordt er in het par
lement gestemd over een
ammendement van de op
positie dat rechtstreekse
algemene presidentsver
kiezingen voorstelt.
Afgelopen donderdag
kondigde president Figue-
reido de noodtoestand af
in de hoofdstad en negen
omliggende districten in
de staat Goias, zodat „het
parlement vrijelijk kan
beslissen".
De militaire politie heeft giste
ren de zetel van het parlement
van de staat Goias ontruimd,
waar parlementariërs bijeen
waren gekomen om te protes
teren tegen de noodmaatrege
len van de regering. De ont
ruiming verliep zonder onge
regeldheden. Ook elders werd
het verbod op betogingen ge
negeerd, overigens zonder dat
het tot problemen leidde.
Militairen en politie controleren sinds vorige week de toegangswegen naar Brasilia, waar vicaag de belangrijke stemming wordt
gehouden over de presidentsverkiezingen.
Samen met zijn Joegoslavische gastvrouw, premier Planinc, in
specteert premier Lubbers de erewacht op het vliegveld van Bel
grado, waar hij gistermiddag voor een officieel bezoek arriveer
de.
li
BELGRADO De Joego
slavische autoriteiten zijn
zich ervan bewust dat het
land zich de afgelopen ja
ren in zijn handelsbetrek
kingen te eenzijdig heeft
georiënteerd op het Oost
blok. De regering in Bel
grado erkent dat een sti
mulerend beleid nodig is
om de export naar het
Westen te vergroten.
Dat is de indruk die premier
Lubbers en minister Van den
Broek (Buitenlandse Zaken)
hebben opgedaan in de bespre
kingen gisteravond met de
Joegoslavische minister-presi
dent, mevrouw Planinc en
haar minister van buitenland
se zaken, Mojsov. Gistermid
dag arriveerden Lubbers en
Van den Broek in Belgrado
voor een driedaags bezoek aan
Joego-Slavië.
De Joegoslavische en de Ne
derlandse regering zijn het er
over eens dat een hervatting
van de besprekingen over
middellange afstandwapens in
Genève op korte termijn niet
te verwachten is. De Joegosla-
ven waren aanvankelijk be
vreesd voor een internationale
crisis na plaatsing van de eer
ste kruisraketten in West-Eu
ropa. Volgens hen aanvaardt
Moskou de stationering van de
eerste Amerikaanse kruisaket-
ten als feit, maar zijn zij niet
bereid vóór de Amerikaanse
presidentsverkiezingen naar
de onderhandelingstafel terug
te keren. De Nederlandse posi
tie in de rakettenkwestie is
volgens minister Van den Bo-
rek tijdens de besprekingen
niet aan de orde geweest.
Lubbers en Van den Broek
hebben in Belgrado de recente
arrestaties van een aantal dis
sidente Joegoslaven, onder wie
de bekende criticus van het
regime Djilas, niet aan de orde
gesteld. Volgens Lubbers zijn
stappen in die richting niet
zinvol als er geen daadwerke
lijke invloed mee kan worden
uitgeoefend.
