Een omslag
van het blad
Mickey Mouse
Magazine
waarin
Donalds
avonturen
werden
opgenomen.
omslag van het"d
kerstnummer
van de derde °°'f
(Amerikaanse)'
jaargang. 5 Ai]
raard.
DEN HAAG Donald Duck, de
wereldberoemde Amerikaanse
eend, ziet dit jaar Abraham. Donald
viert zijn vijftigste verjaardag. De
Nederlandse uitgever die zijn lijf
blad op de markt brengt viert dat
met een speciaal veijaardagsnum-
mer dat uitkomt in de week na Pa
sen. Ook in andere landen wordt
de verjaardag van deze in het alle
daagse leven wat ongelukkige eend
uitbundig gevierd.
Vrijwel alle stripfiguren die ooit uit
Walt Disney's studio's zijn voortge
komen zijn in (bijna) levende lijve
te vinden in Walt-Disneyland. Dat
ligt in een van de voorsteden van
Los Angeles: Anaheim. Daar is ook
het hoofdkantoor gevestigd van de
Nederlandse Club van emigranten
in Californië.
Disney's figuren lopen daar op
menselijke grootte in een van de
bekendste pretparken ter wereld
ten behoeve van de miljoenen toe
risten die er jaarlijks komen om
zichzelf en hun kinderen te laten
vermaken. Die toeristen kunnen
met hun meest favoriete stripperso
nage op de foto zonder dat dat iets
extra's kost op de forse toegangs
prijs die ze aan een van de tiental
len kassa's moeten neertellen voor
ze het „Magie Kingdom" mogen be
treden.
Disneyland, dat in 1955 geopend
werd, was al snel zo'n succes dat
Disney besloot een verbeterde uit
gave van het park te maken. Dat
ligt nu in Florida aan de andere
kant van de Verenigde Staten. Het
is aanmerkelijk groter dan het al
weer wat verouderde eerste pret
park van Disney.
Hobbv
Disneyland is ooit ontstaan omdat
de arts van Disney meende dat
Walt een hobby moest hebben die
hem even los kon maken van zijn
werk in de studio's. Al was dat
maar voor twee uur per dag.
Walt was gek op treinen en hij
werd helemaal fanatiek toen hij
merkte dat twee van zijn belang
rijkste tekenaars dezelfde hobby
hadden. Hij legde in zijn tuin een
modelspoorwegbaan aan en dat was
het begin van Disneyland. Met be
hulp van professionele krachten
kreeg het de vorm die het nu heeft.
Compleet met het paleis van Cin
derella, een gruwelslot, een Irein
op mono-rail, piraten uit de Caribi
sche Zee en een bedrieglijk nage
bootste tocht met onderzeeërs die
niet dieper dan twintig centimeter
onder het wateroppervlak varen.
Er zijn vele andere attracties die
vergéven zijn van de meest inge
nieuze foefjes waardoor de toerist
de grens tussen echt en bedrog al
snel bijster raakt.
In dat Disneyland gelukkig niet al
leen vermaak voor de kinderen en
de kinderlijk aangelegde toerist. In
Main Street, de hoofdstraat van het
stadje, ligt het museum waar de
Disney-liefhebber een geweldige
schat aan informatiemateriaal
vindt opgeslagen.
Tekeningen uit strips en teken
films, fragmenten van die films, fo
to's uit de vroegere en hedendaagse
studio's waar de stripfiguren ge
maakt worden, laten alles wat de
moeite waard is over deze maker
van strips en tekenfilms zien. Dui
delijk wordt daar ook dat Disney al
vroeg begon te tekenen.
Kunstacademie
Hij was de jongste van vier kinde
ren van een kleine aannemer. Echt
klein, de moeder van Walt moest
soms mee naar de bouwplaats om
te helpen planken af te zagen. La
ter werd Walts vader boer en ook
dat was geen rijk bestaan. Walt en
een van zijn broers werkten mee
op de boerderij. Toen begon Walt
belangstelling voor het tekenen te
krijgen.
Toen zijn vader en moeder op
nieuw verhuisden en aan een
nieuw leven begonnen in Kansas
City, kreeg Walt het gedaan dat hij
de zaterdagochtendlessen aan de
plaatselijke kunstacademie mocht
volgen. Hij was toen veertien jaar.
Vrijwel dagelijks hielp hij zijn va
der die een krantendistributiebe
drijf bezat met de bezorging van de
Kansas City Star. Later verkocht
hij op de Santa-Fe spoorlijn kran
ten, snoep en frisdrank. Op zestien
jarige leeftijd meldde hij zich als
ambulance-chauffeur bij het leger.
De Eerste Wereldoorlog was echter
voorbij voor hij daadwerkelijk naar
Europa gezonden kon worden. De
vraag naar chauffeurs in dit we
relddeel was echter ook na de oor
log groot en Walt vertrok dus naar
Frankrijk.
In 1919 keerde hij de oude wereld
weer de rug toe om naar huis te
gaan. Hij was toen al vastbesloten
reclametekenaar te worden. In
Kansas City ontmoette hij Ubbe
Iwerks, met wie hij samen een
kleine studio begon. Al snel stapte,
hij over naar een bedrijf waar re
clamefilmpjes voor bioscopen wer
den gemaakt.
Iwerks kwam hem achterna. De
beide jongemannen deden al snel
ervaring op en Walt spaarde voor
een eigen filmcamera waarmee hij
korte grappige filmpjes maakte
voor de plaatselijke bioscoop. Daar
naast werkte hij met andere jonge
filmfanaten aan een aantal gemo
derniseerde sprookjes.
Aan de groei van zijn bedrijfje
kwam een abrupt einde toen hij
(door zakelijke onervarenheid) de
mist in ging met het maken van
films met het konijn Oswald in de
hoofdrol. Daarvoor had hij een
eenjarig contract gesloten met
Charles Mintz die de naam van het
konijn had bedacht. Toen het zeer
succesvolle jaar voorbij was wilde
Mintz Oswald terug hebben en Dis
ney kon van voor af aan beginnen.
Dat deed hij ook en in 1928 was de
eerste film met Mickey Mouse in
de hoofdrol te zien.
Mickey was het kind van Disney
en Iwerks samen: Disney gaf de
muis zijn karakter en Iwerks zorg
de voor het grootste deel voor het
tekenwerk.
In de tijd dat Mickey geboren werd
begon ook het geluid in de film
door te dringen. Disney zorgde er
voor dat de tekenfilms over de
muis van meet af aan werden voor
zien van geluid. Dat is een heel be
langrijk gegeven geworden voor
het succes van de tekenfilms van
Walt Disney. Enkele jaren later
schakelde de studio over op het
maken van films in kleur. De sen
satie was compleet. Veel verhalen
kwamen uit in de serie Silly Sym
phony waarin Mickey Mouse de
presentator was.
De ene na de andere film verliet de
studio en er werden steeds meer
stripfiguren bedacht. Een door
slaand succes werd „De drie bigge
tjes" in 1933. Het jaar daarop kwa
men een aantal fabels in tekenfilm
vorm uit: „De schildpad en de
haas", „De krekel en de mier" en
„The wise little hen" (De wijze
kleine kip) waarin voor het eerst
Donald Duck optrad.
Donald
Donald was het tegenovergestelde
van Mickey Mouse. De laatste
stond voor het ideaalbeeld van de
jonge Amerikaan: doortastend, op
gewekt en altijd voor nieuwe idee
ën te porren. Donald daarentegen
was van het begin af een vervelen
de jongen die telkens als de wijze
kleine hen hem vroeg haar te hel
pen, voorwendde buikpijn te heb
ben. Hij was verder veel dommer
dan de muis en vooral veel onhan
diger.
Ook in tekenkundig opzicht zijn
waardoor hij veel moeilijker op een
leuke manier op het papier is te
Er zijn dan ook maar weinig
tekenaars geweest die Donald
konden tekenen. De eerste die
stripfiguur een beetje
volwassen eend maakte was Char
les Alfred Taliaferro. Carl Barks
zou later vele van de beste Duck-
verhalen schrijven en tekenen.
Barks kwam bij Disney werken na
dat Donald Duck al geboren was.
In 1935 solliciteerde hij bij de s.tu-
salaris van twintig
dollar per week. Daarvoor was
Barks onder meer timmerman, kip-
penfokker, cowboy en houthakker.
Hij bedacht Donald Duck niet,
maar wel veel nieuwe figuren die
tot op de dag van vandaag de strips
bevolken. Zo verzon hij onder
meer Oom Dagobert, Guus Geluk
en de üitvinder Willy Wortel met
zijn Lampje.
Al vanaf 1933 bestonden de stripfi
guren van Disney niet alleen op
het filmdoek en als krantestrip
maar gaf Disney ook een eigen
blad uit „Mickey Mouse Magazine".
Donald deed daarin al snel zijn en
tree. Later, toen de belangstelling
voor het blad begon te tanen,
kwam er een nieuw stripblad van
I Disney op de markt. In 1940 ver
scheen voor het eerst „Walt Dis
ney's Comics en Stories".
Donald Duck kwam iri oktober
1952 voor het eerst als stripblad in
5 land uit. In het blad namen de
i de onhandige eend
altijd een grote plaats in. Ook Ne
derlandse tekenaars gingen op den
duur meewerken aan de uitgave.
Zo hebben de bekende stripteke-
Eddy Lukacs, Carel Voges,
Daan Jippes en Ben Verhagen de
zijn vriendjes getekend
vanaf 1955.
Donald Duck is in zijn vijftigste le
vensjaar even bekend in de wereld
als Coca Cola, ook een produkt
Amerikaanse bodem. San Marino
wijdde in 1970 zelfs drie postzegels
i de stripfiguur. Op een daarvan
staat hij zelf, de andere twee stellen
Oom Dagobert en de neefjes Kwik,
Kwek en Kwak
De eend heeft zijn schepper
leefd: Walt Disney stierf in decem
ber 1966 in Burbank. Donald Duck
nog springlevend. Hoewel in onS
land de oplage van zijn lijfblad ach
teruit loopt met het kleiner worden
nationale kinderschaar.
In de meest succesvolle periode
werden in ons land van het blad
Donald Duck elke week een half
miljoen exemplaren gelezen. Nu is
teruggelopen tot zo'n
425.000 exemplaren per week.
Niet overal wordt de malle eend uit
de Verenigde Staten even hartelijk
Donald Duck in 1934 voor het eerst te zien in „The wise little Hen" als vervelende eend.
ontvangen. In 1971 verscheen in
Chili „Para leer al Pato Donald"
Ariel Dorfman en Armand*..
Mattelart. In ons land vertaald metq,
,Hoe lees ik Donald Duck".
Hersenspoeling
De twee schrijvers hebben tallozep
Duck-strips bestudeerd en komen[e".y
tot de slotsom dat de Amerikaansef zlJn
eend verantwoordelijk is voor eenP
stuk hersenspoeling van kinderen!1-
en ouders in onder meer de ont-?1 V€
wikkelingslanden. Dorfman enP* °P
Mattelart menen dat Donald DuckP ter
gebruikt wordt als middel om vol-'^6rp
keren ideologisch en cultureel te, "ar°
onderdrukken. De eend is in hunP 6r°
knecht van het kapitalis-'1
tïsche systeem die helpt volkerend
te onderdrukken.
Het eerste dat opvalt in deze strips*10
is het chronisch gebrek aan een" Z1C/
eerste levensbehoefte: vaders en _n
moeders. Het is een wereld
ooms en neven. De man-vrouw®'ver
verhouding is een eeuwig durendepjps
verloving. Dagobert Duck is Do-*e"
nalds oom, Oma Duck is zijn tante®1
en Donald zelf is oom van Kwik*},
Kwek en Kwak", aldus Dorfman1
en Mattelart die verder een sterkeP Beê
voorkeur voor de mannelijke lijrf
SkteJ
i de stamboom van de eendenfafr
i dat
akt,
milie herkennen. Zij
tantes nauwelijks bij
de opvoedende waard
de strips. Omdat er geen huwe
lijken gesloten worden in de strip
noch kinderen geboren worden1"®*
blijft seksualiteit voor de lezertje^®1*
van de strips een groot geheim.
Er heerst nauwelijks liefde in
wereld van Donald. Wel veel cri
minaliteit (Zware Jongens), afgunsrkin£
(Donald en Guus strijdend om dtj^~
hand van Katrien) en nijd. Alle
maal elementen die volgens Dorf
Mattelart niet bevorderlijl
de opvoedkundige waardi
Donald Ducks avonturen. „T
Wel'
Je
de
Betachel^^
De schrijvers verwijten de teki
naars van de Donald-strips verd(
dat de eend en zijn familie kunsti
naars en andere bevolkingsgroepeijj"
zoals pacifisten en „hippies" meei 4
malen belachelijk maken.
In het verhaal „Limonade met
zonder rietje" dat in ons land al
1966 verscheen, trekt bijvoorbeel1
een groep demonstranten voor c'
vrede aan Donald voorbij. Donal
roept ze toe dat ze van hem ee
glas limonade kunnen krijgen e
meteen gooien de demonstrante11
hun borden op de grond om zich o1£
de limonade te werpen. De vred*j
wordt de vrede gelaten.
„Protest wordt hier ai_
aanstellerij. Dit heet versluiering
aldus Doriman en Mattelart.
De meesten van de Nederlandse
zertjes van Donald Duck zulle1
niet zo zwaar aan deze kijk op
held tillen. De meesten staan
stil bij wat de Chileense schrijvei
een „hersenspoeling" noemen n
genieten wekelijks ademloos
met rode konen van de avonture
van deze beetje domme eend
dezer dagen Abraham ziet.
JAN VAN KOOTE
pli<
dest, n
il «it s:
■eprati
acce
ïzelfs
arvoc
:fde t
voor
behoi
et re
