Levensgrote
iconen in
nieuwe Grieks-
orthodoxe kerk
Grieks
Pasen
groots
feest
WERK VAN BEVLOGEN SCHILDER-CHEMICUS:
ZATERDAG 21 APRIL 1984
Zonder veel ophef hebben
de leden van de Grieks-
orthodoxe kerk in Deven
ter twee weken geleden
hun nieuwe kerkgebouw
in gebruik genomen. Offi
cieel gaat dat pas gebeu
ren op zondag 1 juli. Dan
komt er zelfs een bisschop
uit Parijs teneinde aan de
openingsplechtigheid
meer luister bij te zetten.
De kerk is ondergebracht
in de kapel van een voor
malig bejaardencentrum.
Het interieur van een
Grieks-orthodox bedehuis
valt altijd op door de veel
kleurige wandschilderin
gen en andere bij de func
tie van het gebouw pas
sende verfraaiingen. Ook
deze kerk is aantrekkelijk
gedecoreerd. Daar zorgde
iconenschilder-chemicus
Wassily Maslow voor.
Deze bevlogen amateur
van Russische afkomst is
vele maanden druk in de
weer geweest met kwas
ten en verf. Het resultaat
mag gezien worden: aan
trekkelijk getinte reli
gieuze voorstellingen van
ruim twee en een halve
meter hoog sieren de
wanden.
FOTO LINKS:
De orthodoxe priester wordt door
iedereen aangeklampt om toch
vooral in de huiselijke kring een
stukje mee te komen eten.
FOTO RECHTS:
Op Paaszondag worden overal
lammeren aan het spit geroosterd.
graf van de schrijver Niko Kazant-
zakis een geliefd bedevaartsoord op
Goede Vrijdag.
Door de binnenstad van Athene
trekt op c^eze avond een indruk
wekkende stoet van soldaten, mu
ziekcorpsen en natuurlijk priesters.
Paaswake
Op zaterdagavond gaat wie lopen
kan naar de kerk om de opstan-
dingsdienst en de Paaswake mee te
maken. Het meest indrukwekkend
gebeurt dat in de kleine Sint-Joris-
kapel op de Lykabettos in Athene.
Vlak voor middernacht worden de
lichten in de kerken gedoofd: een
symbool voor de duisternis van het
graf. Zaterdagavond om twaalf uur
precies is de Lijdensweek voorbij
en geven de priesters in hun oog
verblindende gewaden het startsein
voor een immens feest.
De orthodoxe kerk neemt een be
langrijke plaats in het Griekse le
ven in. Van de 1000 Grieken zijn er
974 christen en 967 van hen horen
tot de Grieks-orthodoxe kerk. Deze
eensgezindheid in de keus van het
geloof stoelt op een lange geschie
denis. De Griekse staat beschermt
de Grieks-orthodoxe kerk en
steunt haar. Priesters worden bij
voorbeeld door de overheid be
taald. Een huwelijk van een ortho
doxe Griek is pas geldig als een
priester de echt heeft ingewijd.
Ook scheidingen kunnen alleen
door de kerk worden bekrachtigd.
Een Griekse priester hoeft niet in
celibaat te leven en doet dat dan
ook meestal niet. De Grieks-ortho
doxe kerk aanvaardt het gezag van
de paus niet, maar beschouwt „De
Heer Jezus Christus" als hóófd van
de geloofsgemeenschap.
Het is overigens toeval dat dit jaar
het Griekse paasfeest tegelijk met
het onze valt; vier van de vijf keer
vieren de Grieken Pasen op een
andere datum dan wij, omdat hun
religieuze kalender anders in el-
kaar zit. VAN KOOTEN
DEVENTER Ruim vier
maanden geleden begon de
31-jarige Wassily Maslow met
het schilderen van een groot
aantal meer dan levensgrote
religieuze afbeeldingen op de
muren van de Grieks-ortho
doxe kerk in Deventer. Het
van origine wat sobere inte
rieur van de kapel is vooral
dank zij de kunstzinnige in
grepen van Maslow totaal ver
anderd. De kerk biedt een uit
heemse aanblik: de uitbundi
ge kleuren van de door Mas
low geschilderde voorstellin
gen zal men in een Neder
landse kerk meestal niet aan
treffen. Op het moment dat
dit verhaal werd geschreven
'Seit was Maslow nog lang niet
1 klaar met zijn werk: de beel
tenis van Sint-Joris en de
draak bestond nog maar uit
een eerste aanzet van een aan-
te| tal contouren.
;stel
)i
^"Ze hebben die muren vroeger be-
met latexverf", zegt Mas-
Mlow. „Dat spul krijg je er nooit
meer af, je kunt er geen olieverf
overheen schilderen en alle andere
technieken, fresco of secco, kun je
op zo'n ondergrond ook wel verge
ten. Daarom zijn alle figuren uitge
voerd in acrylaatverven". Dat
klinkt wat „onecht", iconen schil
deren, een eeuwenoude kunst, met
behulp van synthetische verven,
maar ten eerste kon het in dit ge-
Val moeilijk anders en ten tweede
passen de frisse kleuren van de
acrylverf uitstekend bij het karak
ter van de afbeeldingen. Ze zullen
bovendien de tand des tijds met
goed gevolg doorstaan. Maslow
weet daar alles van, want het schil
deren van iconen doet hij al van
jongs af, al is het dan uit liefhebbe
rij. In het dagelijks leven is Malow
chemicus bij Akzo in Deventer.
Wassily Wassilewitsch Maslow
werd in 1952 in Oostenrijk geboren
als tweede zoon van Russische ou
ders. Maslow senior is afkomstig uit
de Oekraïne. Tijdens de Tweede
Wereldoorlog vluchtte het gezin
naar het Westen. In Amersfoort be
zocht zoon Wassily de middelbare
school. Zijn vader werkte daar des
tijds als stucadoor mee aan de res
tauratie van de Sint-Joriskerk. Zo
kwam de jonge Wassily in contact
met de restauratiewereld. Nog in
zijn schooltijd deed Maslow erva
ring op in het centraal laborato
rium voor oudheidkundig onder
zoek in Amsterdam. Het zag er in
die periode helemaal naar uit dat
Maslow van het restaureren zijn
beroep zou maken, maar de beste
dingsbeperking gooide roet in het
eten. Hij ging organische chemie
studeren. Na het afsluiten van de
hbo-b-opleiding zwaaide Maslow
om naar de „analytische hoek" zo
als hij het zelf noemt en nu is hij
alweer een aantal jaren werkzaam
bij Akzo. Het schilderen van iconen
(en ook wel landschappen) be
schouwt 'hij als een goed tegen
wicht: „Zo staat het exacte tegen
over het creatieve".
Zelfstudie
Zijn grote kennis van iconen heeft
Maslow voornamelijk opgedaan
door zelfstudie. Van zeer grote in
vloed daarbij is zijn lidmaatschap
van de Grieks-orthodoxe kerk.
Vanuit die gezichtshoek waardeert
Wassily de iconen als kunstwerken
en als geschilderde gebeden.
Het Nederlands van de chemicus-
kunstschilder is uitstekend, alleen
een heel licht accent verraadt zijn
Oosteuropese afkomst. Maslow is
een jaar of acht geleden getrouwd
met een Joegoslavische vrouw. Uit
die verbintenis zijn twee kinderen
geboren, een zoontje en een doch
tertje die nu zes en vijf jaar oud
zijn. Een voordeel van zo'n geva
rieerde afkomst is dat de kinderen
moeiteloos en spelenderwijs drie ta
len leren spreken: Russisch, Joego-
slavisch en Nederlands
Iconen zijn een van oorsprong
Griekse kunstvorm die rond het
jaar duizend, toen het christendom
door begon te breken, naar Rus
land kwam. Russische iconenschil
ders gaven aan hun kunstwerken
die eigen toets, waardoor ze als ty
pisch Russisch herkenbaar zijn ge
worden. Maslow zelf schildert al
iconen vanaf zijn negende jaar. Zijn
techniek heeft hij in de loop der ja
ren steeds verder ontwikkeld. Aan
de wanden van zijn woning hangen
verschillende produkten van eigen
hand, sommige op hout, andere
weer op multiplex. Dat laatste ma
teriaal heeft het voordeel dat het
niet trekt of werkt.
Maslow grijpt een paneeltje van de
kast: een icoon die hij van een Joe
goslavische priester cadeau heeft
gekregen. Het kleine schilderstuk
is in de loop der jaren zwaar geha
vend. Erg zachtzinnig is men er
kennelijk niet mee omgespron
gen De icoon is op eikehout ge
schilderd. De onbekende maker
heeft volgens Maslow tempera ge
bruikt, verf met eigeel en eiwit als
bindmiddel. Het lijkt een vergan
kelijke grondstof, maar dat valt erg
mee: „Let maar eens op de schilde
rijen van Botticelli. Zijn werk heeft
de eeuwen goed getrotseerd. Het
oppervlak van die schilderijen ver
toont nog geen spoor van craquelé
(barstjes). Hij werkte ook volgens
die temperatechniek".
De beschadigingen op de uit Joego
slavië afkomstige icoon zijn nog
niet hersteld. Maslow is nog maar
pas begonnen met zijn restauratie.
De scheuren en gaten in de beelte
nis heeft hij inmiddels al opgevuld
met gesso, een heel oud vulmiddel.
„Het is een primer, een soort pla
muur dat volgens een heel oud re
cept fabrieksmatig wordt ge
maakt".
Eigen ontwerp
Wat de muurschilderingen in de
kerk betreft: die werden helemaal
volgens Maslows eigen ontwerp ge
maakt. „Het zijn mijn ontwerpen,
maar ik heb wel geluisterd naar
eventuele suggesties van anderen.
Het is ook geen opdracht geweest,
ik ben er helemaal op eigen initia
tief en naar eigen ideeën aan be
gonnen. Dat is trouwens ook het
mooie als je als amateur werkt; je
bent niet gebonden aan een op
drachtgever".
De leden van de Grieks-orthodoxe
kerk in Deventer vormen een
hechte groep die nauw betrokken
is bij de verbouwing en inrichting
van z'n kerkruimte. Er is een vaste
kern van een stuk of dertig leden,
maar volgens Maslow verschijnen
er op kerkelijke hoogtijdagen veel
meer mensen in de kerk. Ze heb
ben samen een heel brok vrije tijd
in de aankleding van de kerk ge
stoken. Maslow zelf was zo'n beetje
elke dag een paar uur in het pand
aanwezig om te werken aan z'n
Iconenschilder-chemicus Wassily Maslow bij een van de meer dan levensgrote religieuze afbeeldingen op
de muren van de nieuwe Grieks-orthodoxe kerk in Deventer.
schilderingen. Ook op zaterdag en
zondag is het gezin Maslow vele
uren in de kerk te vinden teneinde
het interieur zo goed en sfeervol
mogelijk aan te passen aan de nieu
we bestemming.
Wassily Maslow heeft tegen de ach
terwand een grote Christusfiguur
geschilderd. Het vrouwelijk aspect
heeft hij gezocht en gevonden in de
afbeelding van drie aartsengelen,
die samen ook een drie-eenheid
vormen. „En dan heb ik nog een
aspect benadrukt, dat is het dualis
tische karakter. Je vindt het terug
in de schildering van Sint-Joris en
de draak", zegt Maslow.
Het schilderen van de meer dan le
vensgrote figuren heeft hij ervaren
als een heel karwei. „Je voelt je net
een bergbeklimmer tegenover een
helling als je zo voor die grote figu
ren staatDaar komt nog bij dat
ik het in één keer goed moest doen,
want je kunt zo'n lijn van acrylverf
niet meer weghalen of overschilde
ren als hij gezet is. Qua hechting zit
zo'n schildering muurvast. Dat is
een nadeel. Een voordeel is het
snelle drogen van deze verfsoort, je
kunt dus goed opschieten".
De gestalte van Sint-Joris en de on
vermijdelijk bij deze heilige horen
de draak zijn niet vreemd voor
Wassily Maslow. Jaren geleden
werkte hij als jongen al mee aan
het herstel van de unieke vier me
ter hoge schildering van Sint-Joris
met de draak op een muur van de
Amersfoortse Sint-Joriskerk. Het is
de enige olieverfschildering op een
muur in ons land.
Veel van de leden van de Grieks-
orthodoxe kerk in Deventer zijn
afkomstig uit Oost-Europa, maar
dat geldt toch niet voor allen. Er
zijn ook Nederlanders bij de ortho
doxe kerk aangesloten. „Eerst wer
den alle gezangen in het Slavisch
gezongen", vertelt Maslow, „maar
dat gebeurt nu grotendeels in het
Nederlands. Erg belangrijk is dat
bijeenkomsten in onze kerk door
de totale gemeenschap worden be
leefd. Er wordt ook heel veel ge
zongen tijdens zo'n kerkdienst".
HENK NIEUWENHUIS
van de Goede Week. Het paasfeest,
het belangrijkste feest op de Griek
se kalender, kan beginnen.
In elke stad en in elk Grieks dorp
is het paasfeest van een uitbundig
heid die een vergelijking met ons
carnaval ruimschoots kan door
staan. Op Paaszondag wprden in
straten en op pleinen lammeren
aan het spit geroosterd. De wijn
vloeit rijkelijk en de Grieks ortho
doxe priester (nu weer gestoken in
zijn sobere zwarte habijt) wordt
vrijwel door iedereen aangeklampt
om toch vooral in de huiselijke
kring een stukje mee te komen
eten, of hij daar nu zin in heeft of
niet. Het feest lijkt eindeloos en
gaat ook op maandag nog door.
De Grieken vinden dat ze zo'n
feest verdiend hebben na het vas
ten dat aan Pasen vooraf gaat en
waarvan het startsein gegeven
wordt op Palmzondag. Op die dag
worden in de kerken kruisjes, ver
sierd met laurierbladeren, aan de
gelovigen geschonken. De Grieken
schrijven aan laurier een heilzame
-werking toe. Ook bij de jaarlijkse,
op vaste data terugkomende pro
cessies op verschillende eilanden
wordt voor de stoet uit vaak lau
rierblad gestrooid.
Dat gebeurt onder meer elk jaar op
Corfu als daar de heilige Spiridou
geëerd wordt met een rondgang
door de stad.
Maandag na Palmzondag (Zuivere
Maandag of Kathari Deftera) is de
eerste officiële vastendag, maar
veel Atheners nemen dan juis.t een
dag vrij om ergens buiten de stad
met het hele gezin te gaan pic-
nicken.
Geschenken
Om de week van vasten een beetje
redelijk door te komen geven de
Grieken elkaar in die week vaak
geschenken. Zaken die weinig of
niets met de wederopstanding te
maken hebben, maar overblijfselen
zijn van bijgeloof en oudere gods
diensten. Want wat kan bijvoor
beeld een levend eendagskuiken in
een eivormig kooitje van geel of
blauw plastic met de wederopstan
ding van Christus van doen heb
ben?
Toch zijn de Grieken zeer betrok
ken bij hun orthodoxe kerk en
houden ze zich redelijk streng aan
het vasten. Velen gaan zelfs zo ver
dat ze op Goede Vrijdag afzien van
het gebruik van olijfolie. En dat is
voor een Griek ongeveer hetzelfde
als wanneer een verstokte ketting
roker een week lang zijn sigaretten
vergeet.
Vanaf Witte Donderdag worden in
bijna alle kerken klaagliederen ge
zongen voor de in zwarte sluiers
gehulde ikonen of op doeken ge
schilderde beeltenissen van Chris
tus. Die doeken zijn meestal ver
sierd met veldbloemen omdat vol
gens overlevering, de zielen van de
doden in de Goede Week de onder
wereld verlaten om in de bloemen
van het veld te komen wonen.
Stilte
Het openbare leven in Griekenland
ligt een paar dagen voor Pasen
vrijwel geheel stil. Musea en plaat
sen waar opgravingen zijn of wor
den verricht, al die lustoorden voor
de minnaar van de oude Griekse
cultuur, zijn gesloten.
De winkels zijn alleen open voor de
belangrijkste levensbehoeften. De
laatste jaren komt daar verande
ring in, omdat juist met Pasen veel
toeristen (die meestal niet Grieks
orthodox zijn) naar het land trek
ken, omdat het dan op zijn mooist
is. De anders zo levendige markt
bij het Monastirakiplein in Athene
is maar een rustige gebeurtenis.
Zelfs het openbaar vervoer lijkt het
wat kalmer aan te doen en' minder
mensen verdringen zich op de per
rons van de ondergrondse in Athe
ne.
Op Witte Donderdag worden in bij
na alle gezinnen eieren gekookt en
gekleurd, meestal rood. Op Goede
Vrijdag wordt overdag symbolisch
bier gebrouwen dat met reukstof
fen en bloemen 's avonds naar de
begraafplaats wordt gedragen. En
weer terug naar huis. In een pro
cessie. Bij de graven van overleden
familieleden en vrienden wordt ge
beden. In ^eraklion op Kreta is het
Gekkenhuis
Ondertussen lijkt de hele stad in
brand te staan. Er wordt geschoten,
vuurwerk afgestoken dat branden
de, gekleurde bogen aan de diep
blauwe lucht trekt. Kerkklokken
luiden onophoudelijk en de mensen
trekken juichend door de straten.
Een buitenstaander ervaart de
paasnacht in Athene als een com
pleet gekkenhuis. Dit is het einde
ATHENE Het is doodstil en
diepduister in de kleine kerk Agio
Georgios op de top van de Lyka-
bettosheuvel bij Athene. De men
sen die als sardines in een blik
staan opgepropt in het kerkje, hou
den hun adem in. Buiten op het
plein rond de kerk staan nog dui
zenden gelovigen voor wie van
avond in het godshuis geen plaats
was. Dan gaan de deuren open en
roept de prachtig in scharlaken
rood en een kazuifel gehulde pries
ter: „Cristos Anesti", „Christus is
opgestaan".
Het aansteken van duizenden kaar
sen klinkt als een langgerekte
zucht die langs de flanken van de
berg naar beneden, de stad in, rolt.
De mensen geven het vlammetje
van de kaarsen aan elkaar door.
Terwijl het licht van al deze kaar-
sen opflakkert, antwoorden de ge-
lovigen de priester als met één
stem: „Alithos Anesti", „Hij is
n Waarlijk opgestaan".
Als een slang van vuur verplaatsen
y! de kaarsjes zich dan langs de kron
kelige weg aan de zuidkant van de
Lykabettos naar beneden, naar de
stad die op de Attische hoogvlakte
ligt. De anders zo overheersende
Acropolis aan de andere kant van
Athene, valt in het niet bij de aan
blik van dit magistrale gebeuren.
Het is dan ook altijd moeilijk te
kiezen als het Pasen in Athene is:
beneden blijven en vanuit de stad
het schouwspel op de Lykabettos
bekijken, of boven op de Lykabet
tos bij de kapel van Sint-Joris deel
van het schouwspel zijn.
