e twee werelden van Luchino Visconti
Nog net geen natte voeten
bij opening zwembad Duinrell
li
-1M.
Rocco en zijn broersopent Visconti-retrospectief in Haags filmbuis
w
QeidóeQowuvnt
VRIJDAG 20 APRIL 1984PAGINA9
)EN HAAG Toen Lu-
hino Visconti in 1976
verleed, verloor Italië
iet alleen een van z'n
rootste regisseurs, maar
tvens een intrigerende
ersoonlijkheid die als
reinigen - alleen Fellini
n Ettore Scola zijn verge-
jkbare constanten in de
luropese cinema - zijn op-
attingen en stijl een car-
jf ère lang trouw bleef.
et Haagsfilmhuis laat tot
n met 13 mei een groot
Etrospectief zien van tien
an zijn films.
isconti was als geen ander
i >n man van twee werelden:
oon uit een oeroud Lombar-
js adellijk geslacht. Graaf
isconti, hertog van Modrone,
idde zijn complete naam, die
j overigens nooit zou gebrui-
;n. Opgevoed in de gesloten
•eld van de Italiaanse aris-
tie, maar al jong in con-
1 gekomen met daaraan we-
vreemde denkbeelden,
nstellingen die zijn leven
zijn carrière zouden be-
rsen: Een aristocraat, die
bewoog in de sjiekste
jSngen, daar gerespecteerd
'ttd, maar die zich zou ont-
:kelen tot een man met be-
iald onconventionele marxis-
he ideeën. Door zijn opvoe-
ihg en afkomst was hij de
feale man om het min of
[eer decadente Europa van
or de wereldoorlog gestalte
geven en de veranderingen
na te laten doorklinken,
iet overigens vanuit een on-
ikbaar geloof in een nieuw
>rt mens. De decadente, in
ïhzelf wegterende wereld
in schoonheid en esthetisme
SMITlat hij zien in een stijl die zijn
jterlijke kenmerken als het
/are ontleend aan die tiid: De
èrfectie in kostuums, beeld-
stel- fasering, de neiging tot een
jatige traagheid en de perfec-
ooie fotografie. De veranderende
be-jereld is bij hem herkenbaar
taaljs een wereld waarin twijfel
ver- chtige waarden weliswaar
sula erloren gaan, maar waarvoor
atsteiiets in de plaats komt. De
ven.hens is bij Visconti bijna
;roteleeds een slachtoffer van zijn
overflasse en geschiedenis. In dat
diekzicht heeft Visconti invloe-
erenpn ondergaan van de Ita-
ziek, aanse marxistische denker
rwijl '^ramsci.
Burt Lancaster in de hoofdrol van Vis-
conti's verfilming van „De tijgerkat".
den,
Toe- feo-realisme
was e veranderingen binnen Vis-
nti's carrière zijn niettemin
oot. Toen hij in de oorlog
)ssesione" (1942) maakt,
sluit >nd hij aan het begin van het
o-realisme. Latere regis-
De Sica, Rossellini -
uden bekender worden als
irtegenwoord igers van juist
e stijl, die overigens zijn ont-
lan nog het meest te danken
ld aan de publicaties van de
latere scenarioschrijver Cesare
Zavattini, die droomde van
een film „zonder verhaal".'
„Ossessione" - helaas niet in
het Filmhuis te zien, er bleek
geen kopie beschikbaar - is ge
baseerd op James Cains veel
verfilmde boek „The postman
always rings twice", en kon
aangezien Cains rechten niet
betaald waren lange tijd niet
buiten Italië vertoond worden..
De film werd trouwens in de"
oorlog uit de roulatie genomen
door de Italiaanse fascisten, al
had Mussolini na de première
geroepen dat dit „hoge kunst"
was en even de ogen dichtge
knepen voor Visconti's wereld
die zo sterk verschilde van de
fascistische. Visconti zelf was
inmiddels in het verzet ge
gaan, en zou in 1944 door de
Duitsers gearresteerd worden.
Siciliaans
Het Filmhuis opent het Vis--
conti-retrospectief met „Rocco
en zijn broers", een film uit
1960, die Visconti's naam bui
ten eigen land groot maakte.
Alain Delon speelde zijn eerste
grote rol in deze film die gaat
over het leven van een Sici
liaans gezin dat naar Milaan
trekt. Een sterk realistisch
neergezet verhaal waarin die
familie ten ondergaat. De
nieuwe leefomstandigheden
hebben het oude gezinsver
band verbroken. De werke
lijkheid van het geïndustriali
seerde noordelijke Italië blij
ken de dood voor het oude sa
menlevingsconcept. Een fraai
gefilmd en gespeeld melodra
ma, dat in Italië hevige kritiek
kreeg van conservatieve, voor
al katholieke zijde: De Osser-
vatore Romano voer uit tegen
de film, tijdens het filmfestival
van Venetië moest Visconti
genoegen nemen met een
tweede prijs, die hij niet accep
teerde. Hij kreeg zijn revanche
twee jaar later in Cannes,
waar men hem juichend de
Gouden Palm toewierp voor
zijn verfilming van Giuseppe
di Lampedusa's boek „De tij
gerkat" (U gattopardo).
Zelfportret
Burt Lancaster speelde een
hoofdrol in die film die in het
Filmhuis bij gebrek aan een
Nederlandse kopie met Franse
ondertitels te zien is. Diezelfde
Lancaster kwam weer onder
Visconti's hoede in de film
„Violence and Passion" - een
tiel die Visconti door de pro
ducenten werd opgedrongen,
de film staat ook bekend als
„Grujipa di famiglia in un in-
terno en „Conversation pie
ce". Een sombere film over
een individualist die het nog
eens probeert met de nieuwe
generatie maar de brug daar
naar niet kan slaan. Een zelf
portret van Visconti, heette
het. Inmiddels had Visconti
het typisch neo-realistische
pad verlaten. Het meest in die'
richting zat hij met „La terra
trema" (De aarde beeft), die
hij in '47 maakte en waarin hij
geen beroepsacteurs gebruikte,
maar dorpelingen hun eigen
dialogen liet improviseren. De
film was bedoeld als eerste
deel van een Siciliaanse trilo
gie en gaat over de mislukte
opstand van een Italiaanse vis
ser tegen de sociale wantoes
tanden in zijn dorp.
Opera-achtig
Later zou de „theatrale" Vis
conti, die ook beroemd werd
door zijn opera-regies en ens-
cèneringen rond Maria Callas,
een kans krijgen in films als
„Witte nachten" (een moderne
Dostojevski-versie), „Vaghe
Stelle d'Orse" en later in zijn
bijna opera-achtige versie van
„The damned" de veroorde
ling Van het Duitse nazi-re
giem vanuit de fabrikanten-fa-
milieklieks van Thyssen en
Krupp. De „literaire" Visconti
is terug te vinden in zijn te
tweeslachtig ingekleurde ver
sie van Camus' boek „L'etran-
ger" (Lo straniero) en in
„Dood in Venetië", de verfil
ming van Thomas Manns ge
lijknamige novelle. Het zou
misschien wel Visconti's be
roemdste werk worden. Een
film die bij hervertoningen
steeds weer volle zalen blijft
trekken. Merkwaardig genoeg,
want in feite is de stof van
Mann te beperkt voor een
speelfilm, en laat Visconti in
een beladen, maar zeer traag
tempo de wereld van schoon
heid van Aschenbach (Dirk
Bogarde) - bij hem componist
in plaats van schrijver - ten
ondergaan in het gezicht van
het mooie jongetje Tadzio. Al
les gevat in de lijst van Mah-
lers symfonieën.
Visconti bleef een controver
sieel filmer. Ook binnen mar
xistische kringen in Italië
werd hij maar half geaccep
teerd, al hield hij wel provoce
rend de dodenwacht bij de kist
van de Italiaanse communisti
sche partijchef Togliatti. Vis
conti was een eigenzinnig den
ker, bezat de gave tot relative
ren en dat wordt je door een
wereld die zo gemakkelijk in
kampen te verdelen is, vaak
kwalijk genomen. Maar inte
ger was hij. Tot en met zijn
laatste film, „L'Innocente"
(1976) - geregisseerd vanuit
een rolstoel nadat hij door een
beroerte gedeeltelijk verlamd
was. Ook een „kostuumfilm"
waarin hij het pessimistische
beeld van de in en met zijn
kunst stervende Lancaster in
„Violence and passion" naar
een jongere generatie verlegt.
Ook daar laat hij in een lief
desdrama zien hoe de mens
liefde, leven en de ander door
zijn vingers laat glippen en
leegte overhoudt. Geen vrolij
ke erfenis, die film, maar wel
een springlevend slot aan het
indrukwekkende carrière van
een man die zei: „Wat mij
vooral tot de film heeft ge
bracht, is de plicht om verha
len te vertellen van levende
mensen: Van mensen die le
ven tussen de dingen en niet
de dingen om zichzelf".
BERT JANSMA
HOOGWAARDIGHEIDSBEKLEDERS MET BENEN OMHOOG
WASSENAAR Het
was een wat komisch ge
zicht, gistermiddag in het
zogenaamde Tikigolfbad
op het attractiepark
Duinrell in Wassenaar.
Keurig op een rijtje zaten
ze met de benen omhoog.
Mr. Pieter van Vollenho
ven, commissaris van de
koningin mr. Vrplijk,
burgemeester mr. K.
Staab van Wassenaar en
mevrouw van Zuylen
van Nijevelt, echtgenote
van de eigenaar van
"Duinrell.
Het splinternieuwe golfbad,
in volle werking, liet het wa
ter rijkelijk onder hun voe
ten doorstromen. En hoewel
het tamelijk warm was tij
dens deze officiële openings
plechtigheid, voelde geen der
hoogwaardigheidsbekleders
er iets voor de voeten te ver
koelen in het kolkende wa
ter. De beentjes omhoog dus,
ook voor „Prins" Pieter, die
r Nog net geen natte voeten voor mr. Pieter van Vollenhoven, tijdens de opening van
het Tikibad. Naast hem de heer Van Zuyien, eigenaar van Duinrell.
gisteren opnieuw de show
stal met onder meer opmer
kingen over zijn oren en de
alertheid van de politie.
De heer H.R.J. Graaf van
Zuylen van Nijevelt had gis
teren enkele honderden
mensen uitgenodigd op het
openingsfeestje van zijn
zwembad. Zij bekeken met
grote belangstelling de fraaie
rondingen van de „langste
overdekte waterglijbaan ter
wereld" en de dames die hem
officieel in gebruik stelden.
De vele voor Nederland on
gekende snufjes, zoals de mo
gelijkheid onder water naar
muziek te luisteren en naar
je eigen zwembewegingen te
kijken, trokken vertegen
woordigers uit gemeenten uit
heel het land naar Duinrell.
Zij luisterden onder het ge
not van enkele exotische
drankjes naar de speeches,
waarin uiteraard uitgebreid
de lof werd bezongen van
deze nieuwe attractie.
Zwembroek
Onder die speeches weer een
opmerkelijke van de heer
Van Vollenhoven, die zich
verontschuldigde voor het
feit dat hij niet volgens de
verwachtingen in zwem
broek verscheen. Hij was
echter bang dat in het woeste
watergeweld zijn oren schade
zouden oplopen, zo liet hij
weten. Anders had hij zich
gegarandeerd „tussen de
haaien" begeven, hoewel:
„met haaien is het net als
met de politie, als je ze nodig
hebt zijn ze er niet", aldus
mr. Pieter.
Eerder hadden Wassenaars
burgemeester mr. K. Staab
en commissaris van de ko
ningin mr. M. Vrolijk nog
even herinnerd aan de soms
wat eigengereide wijze waar
op de heer Van Zuylen van
Nijevelt zijn plannen en
voornemens uitvoert. Dat
brengt hem nog wel eens in
botsing met de regels en wet
ten waarop gemeente en pro
vincie toezicht houden. „U
bent een vrije vogel. Ik hoop
dat u rustig verder fladdert,
maar daarbij de beperkingen
van natuur en samenleving
in het oog houdt", aldus mr.
Vrolijk.
Het zwembad, dat overigens
In het Duinrell-zwembad staan ook wat trimapparaten,
waarvoor de heer Van Vollenhoven veel belangstelling
had.
al enige weken in gebruik is,
werd gisteren officieel geo
pend door het wegtrekken
van een gordijn voor de ope
ningen van de waterglijbaan
door mr. Pieter van Vollen
hoven. Even later onthulde
de dochter van het echtpaar
Van Zuylen een plaquette.
Een extra feestelijk tintje
kreeg het geheel toen graaf
Van Zuylen aan de voorzitter
van de Federatie Fonds Sport
Gehandicapten een gratis dag
in het zwembad aanbood
voor gehandicapten, rolstoel
gebruikers en minder-vali-
den uit de regio.
Het Tikibad is geopend. De eerste zwemsters zijn door de 130 meter lage waterglij
baan gekomen.
HISSEN
Dick Maas' „De lift" is in
middels doorgestegen naar
de Zweedse etage, maar daar
wachtte de Nederlandse hor
rorfilm weinig applaus. De
film is verdwenen uit de gro
tere bioscopen en de hoop is
alleen nog op de Zweedse
provincie gericht. Göteborgs
Post schreef erover: Eigen
lijk geen slecht idee om een
horrorfilm te maken over
..niet In de lift..
een moordzuchtige lift. Maar
dan moet het wel beter ge
beuren dan in deze film. Er
zitten wel angstige momen
ten in. maar die worden be
dorven door bedroevende ac-
teerpresttaies, verbazingwek
kend slechte technische de
tails en - niet in de laatste
plaats de teleurstellende
ontknoping van de film".
Expressen, het grootste
Zweedse avondblad, gaat
zelfs verder: „Het is maar
hoogst zelden dat we Neder
landse films in Zweedse bio
scopen kunnen zien. Maar
waarom moet het dan zo'n
klunzig en modderig misbak
sel zijnDe slecht in het en
gels nagesynchroniseerde
versie maakt het er allemaal
niet beter op". Ik denk dat
het misschien wel iets te ma
ken heeft met de reclame
campagne voor de film in
Zweden: „Ta inte hissen, ta
in te hissen" zegt het filmaffi
che. Oftewel: Neem de lift
niet, neem de lift niet.
ALAN
Alan Alda, de grote man
achter de televisie-serie
„M.A.S.H.gaat aan een
nieuwe serie beginnen. Die
gaat hij baseren op zijn eigen
bioscoopfilm Four seasons"
die hij schreef, regisseerde
en waarin hij de hoofdrol
speelde. Het is een film over
Alan Alda
de levens van een aantal
vrienden over vier seizoenen
heen, een ontroerende en le
vensechte komedie die hier
een paar jaar geleden in de
bioscoop draaide. De rolbe
zetting is compleet anders
voor de tv-versie, op twee
meisjes na. Dat zijn Elizabeth
en Beatrice, de twee dochters
van Alda die de rollen die ze
in de film hadden opnieuw
gaan spelen. Alda zelf zal af
en toe in beeld komen. Hol
lywood wordt steeds meer
een familiezaak.
MELISSA
Melissa Matheson, de schrijf
ster van het scenario voor
„E.T." heeft inmiddels haar
script voor „E.T. II" bij me
neer Steven Spielberg in de
bus gedaan. Die kan dus
gaan draaien. Melissa zelf
heeft zich op een ander
science fiction-verhaal ge
worpen; „Winters Tale". Dat
Harrison Ford.
moet in december in een stu
dio in Londen gefilmd gaan
worden. Precies op het mo
ment dat Harrison Ford in
Londen begint aan de derde
(en laatsteIndiana Jones-
film (een „Raiders of the lost
Ark"- vervolg). Melissa en
Harrison zijn man en vrouw.
Alweer een kwestie van ge
zinsplanning dus.
BERT JANSMA
