Joke van Leeuwen: „Als cabaretier
moet je vooral integer zijn"
Valstrikken voor de democratie
Nieuw cabaret en muziekboek voor de jeugd
boeken
actueel
De verschijning van het
laatste boek van Jean
Francois Revel, „Com
ment les démocraties fi-
nissent" (Hoe democra
tieën ten onder gaan) was
in het afgelopen najaar in
Frankrijk publicistisch ge
zien een gebeurtenis van
de eerste orde.
Revel staat bekend als een van
de scherpzinnigste Franse po
litieke commentatoren. Behal
ve journalist is hij ook auteur
van een groot aantal filosofi
sche publikaties, die voor een
deel in het Nederlands zijn
vertaald.
Tot 1971 was Revel lid van de
socialistische partij en adviseur
van Mitterrand. Hij verliet die
partij, toen de de socialisten
met de communisten een ge
meenschappelijk program ont
wikkelden. Sindsdien heeft hij
vooral werk gemaakt van de
bestudering van totalitaire sy
stemen.
De belangrijkste stelling van
Revel in zijn laatste boek is
dat het kleine aantal democra
tische landen dat de wereld
telt, in een permanent gevecht
op leven en dood gewikkeld is
met totalitaire dictaturen, in
het bijzonder met het Russi
sche. Daarbij komt dat de de
mocratieën door een reeks van
oorzaken in het nadeel zijn.
Revel gaat uitvoerig in op de
aard van het Sovjet-systeem
en de overwinningen die het
sinds de Tweede Wereldoorlog
heeft geboekt. In tegenstelling
tot wat velen denken heeft de
Sovjet-Unie haar „revolutio
naire" roeping niet verlooc
hend. De constante, vrijwel
onomkeerbare uitbreiding van
het Sovjetimperium na de
Tweede Wereldoorlog is er om
dat te bewijzen. Na de oorlog
was westelijk Europa gedemo
raliseerd en sloeg Stalin zijn
slag in Oost-Europa, na het
Vietnam-avontuur waren de
Amerikanen op drift en breid
den de Russen hun invloed uit
in Afrika en Azië. Daardoor is
de Sovjet-Unie, aldus Revel,
allang geen Europese mogend
heid meer, zij is een wereld
macht, die de Verenigde Sta
ten bovendien militair naar de
kroon steekt en in sommige
opzichten overvleugelt. De
Sovjet-Unie heeft haar vaste
steunpunten niet alleen in Eu
ropa, maar ook in Afrika
(Ethiopië, Angola, Madagascar,
Jean Franpois Revel
Benin), in Midden-Amerika en
is constant bezig haar greep op
het Midden-Oosten te verster
ken.
Verliezen
Revels boek ontleedt op een
welhaast uitputtende wijze de
verliezen die de democratieën
sinds het einde van de Tweede
Wereldoorlog hebben geleden.
De jaren vijftig de hoogtij
dagen van de Koude Oorlog
hebben in tegenstelling tot wat
soms gesuggereerd wordt niet
geleid tot de door Dulles en
Eisenhower verhoopte roll
back van het Sovjet-imperia-
lisme in Europa. De Koude
Oorlog is besloten met de on
dertekening van het Helsinki-
verdrag uit 1975. Dat heeft op
plechtige wijze de deling van
Europa bekrachtigd zonder dat
de Sovjet-Unie daar een enke
le serieuze tegenprestatie voor
heeft geleverd. De Sovjet-Unie
is sindsdien paradoxaal genoeg
een respectabel lid van de in
ternationale gemeenschap ge
worden. Opvattingen en acties
van de Sovjet-Unie worden op
dezelfde merites beoordeeld
als die van de Verenigde Sta
ten. Revel hekelt het op één
lijn stellen van de Verenigde
Staten en de Sovjet-Unie,
want daarmee wordt naar zijn
mening het Russische imperia-
;advertentie
De complete trilogie
- Ciske de Rot - Ciske
groeit op - Cis de Mon
in één Paperback,
624 blz. Bij elke boek
handel.
©Elsevier
BOEKEN
EeidócSotwcwit
VRIJDAG 20 APRIL 1984 PAGINA
Het is bij velen bekend:
Joke van Leeuwen tekent,
schrijft kinderboeken en
ze gebruikt haar eigen
teksten als cabaretier.
Zonder er bepaald hard
voor te hoeven knokken,
heeft ze snel erkenning
gekregen. Niet uitsluitend
van de lezers en het thea
terpubliek, maar tevens in
de vorm van officiële prij
zen. In 1978 won ze tijdens
het jaarlijkse cabaretfesti
val Cameretten de Eerste
Prijs, de Publieksprijs en
de Persoonlijkheidsprijs.
Een jaar later verwierf ze
de Zilveren Griffel voor
het kinderboek „Een huis
met zeven kamers". De
bijbehorende door haar
gemaakte illustraties „De
metro van Magnus" werd
in 1982 de Zilveren Griffel
toegekend.
Na „Moeder dan gisteren"
bracht ze het cabaretprogram
ma „Hoe langer hoe zwanger".
De kritieken waren over het
algemeen gunstig gestemd. Na
een seizoen niet op het toneel
gestaan te hebben, staat ze
weer aan het begin van een
reeks nieuwe optredens met
„Lappendag".
Joke van Leeuwen is in 1952
in Den Haag geboren. Vervol
gens heeft ze in Amsterdam en
op de Betuwe gewoond. Op 13-
jarige leeftijd verhuisde ze
naar Brussel. Later vestigde ze
zich in het Belgisch dorpje
Elewijt, tussen Mechelen en
Brussel.
Sinds ruim een jaar verblijft ze
in Amersfoort. Om praktische
redenen, zoals ze het zelf zegt.
„Mijn man werkt half-time in
Hilversum. Dat heen en weer
rijden van Hilversum naar
Brussel is niet iets om jaren
vol te houden. Er was een
kind op komst. En onze behui
zing was niet zodanig, dat we
daar konden blijven wonen.
We hebben nu eindelijk een
huis, waarin de afwas s win
ters niet bevriest. We hebben
voor Amersfoort gekozen, on
der meer omdat ik ergens cen
traal wilde wonen, waar ik
met het openbaar vervoer ge
makkelijk overal heen kan.
Al blijf ik wel neigen naar wo
nen beneden de grote rivieren.
Ik denk, dat ik eens daarheen
terugkeer".
Muziekboek
Inmiddels heeft ze de eerste
try-outs gegeven van haar
nieuwe cabaretprogramma
„Lappendag". Omringd en
soms omhuld door lappen stof,
zoals lakens, gordijnen en dra
perieën speelt ze voor een
vrouw, die in het ziekenhuis is
opgenomen, maar die nage
noeg hersteld is. Vanuit haar
bed en soms kijkend vanuit
het raam, of pratend tegen een
denkbeeldige kamergenote,
geeft ze op een associatieve
manier haar visie op mens en
samenleving. Ze wordt daarbij
op de vleugel en op de electri-
sche piano bijgestaan door Ca-
rolien Deutman, die op het ge
bied van de jazz eveneens van
zich heeft doen spreken.
Apart staan
Dit cabaret kent thema's als:
apart staan en meelopen,
macht en onmacht, agressie en
verweer. „Ik vind het heel be
langrijk, als je zo'n programma
schrijft, om uit te gaan van ei
gen waarnemingen en erva
ringen. Als je zomaar ergens
een onderwerp buiten ie af
plukt, dan krijgt het op de een
of andere manier geen ziel.
Maar je zet het wel zodanig
om, dat het uiteindelijk voor
het publiek iets herkenbaars
heeft en dat aansluit op hun
eigen bevindingen".
„Ik heb twee keer in een zie
kenhuis gelegen. Een keer als
gevolg van een auto-ongeluk.
Mijn observaties daar heb ik
zodanig in het programma
verwerkt, dat ze toegespitst
zijn op het apart gezet worden
in de samenleving, zoals dat
bijvoorbeeld werklozen over
komt. Er zijn ook mensen, die
Zichzelf apart stellen, doordat
ze niet met deze maatschappij
meekunnen of mee willen. Je
hebt enerzijds de gedeelten die
in het ziekenhuis afspelen en
anderzijds dat hele verhaal
van die actie-voerende vrou
wen. Dat zijn die twee polen
van je ongewild of gewild an
ders opstellen".
Eigen weg
„Ja, ik-zelf ben iemand, die
aan de zijlijn staat en de boel
kritisch observeert. Dat wil
niet zeggen, dat ik niet partici
peer in allerlei zaken, ook in
acties. Het belangrijkste is, dat
ik een beetje mijn eigen weg
kan gaan. Ik was altijd al een
enkeling. Ik hoor niet vanzelf
sprekend tot een groep. En
daar voel ik me prima bij".
„Het programma ademt wel
duidelijk mijn levensvisie uit.
Maar inderdaad niet expliciet.
Zoals die raketten-kwestie, dat
is ergens ingebouwd in een
verhaal. Je kunt dat associatie
ve in mijn programma als iets
milds zien, maar dat is mijn
vorm. Dat is niet te vergelij
ken met andere soorten caba--
ret, waar hele duidelijke poli
tieke statements worden gebe
zigd. Ik heb ook niet de be
hoefte om te gaan moraliseren.
Ik vind dat zelfs een van de
gevaren van het cabaret om al
te ongenuanceerd en daardoor
te simplistisch te worden.
Links en rechts zijn ook du
bieuze begrippen geworden".
Niettemin neemt ze verschil
lende modieuze zaken op de
korrel. „Waar ik moeite mee
heb in Nederland is, dat veel
zo trendgevoelig is. Men heeft
het vaak over dezelfde dingen.
Het is allemaal wat oppervlak
kig, minder geslaagd. Er zit
toch een grotere, calvinistische
atmosfeer dan ik dacht. Dat
heeft niet zozeer met gods
dienst te maken, maar met een
algehele mentaliteit".
Discriminatie
Discriminerende argumenten
tegen buitenlanders gebruikt
ze middels een liedje tegen
onze nationale, folkloristische
gebruiken, als Sinterklaas,
Kerstmis en Oud-Jaar. Dat
geeft een humoristisch spiege
leffect.
„Ik sta wel eens versteld van
de beperktheid van de men
sen, die hun eigen cultuur als
maatgevend zien, waardoor ze
andere culturen als ongehoord
afwijzen. Veel mensen hebben
zich vastgezet in een keurslijf
van stramienen, waardoor ze
geen andere kant meer opkun
nen en willen. Terwijl ik vind,
dat je iets van souplesse daar
omtrent moet hebben".
„Voor mijn gevoel is „Lappen
dag" het eerste programma
van mij, dat degelijk gestruc
tureerd is. Het heeft een lijn,
een begin en een eind. Dingen
in de eerste helft weerspiege
len zich in het tweede gedeel
te. In die zin denk ik, dat ik
een aantal stappen verder ben
dan in vorige programma's.
Het is een doorlopend verhaal,
wel met bepaalde segmenten,
maar niet in de trant van een
conference en een liedje.
Ik ben al doende gegroeid uit
een cabaret met typetjes, die
vaak gemakkelijke attribuutjes
hebben, zoals een dialect of
een eigenaardigheid. Dat heb
ik na het eerste programma
radicaal overboord gegooid.
Een fout, die vaak bij cabaret
gemaakt wordt, is dat er gela
chen wordt om de zwakkeren.
Een stotter-act, een gek-uit-
ziend kereltje en iedereen ligt
dubbel. De kritiek moet zich
juist richten naar waar de
macht zit".
„Als ze mij persé in een hokje
willen stoppen, ben ik links
zonder meer. Maar er is ook
zoiets als moralistisch, dram
merig links. Dat kan ik niet.
Niet alles vanzelfsprekend
vinden. Wat op je afkomt snel
even onderzoeken: wat vind ik
ervan? Dat ligt meer in mijn
aard. Ik vind ook, dat je steeds
moet proberen om integer te
zijn in wat je als cabaretier
zegt en doet. Het moet in over
eenstemming zijn met je eigen
levenshouding".
„Net als bij het cabaret ga ik
in mijn kinderboeken even
min uit van allerlei trends.
Niet van: gescheiden ouders, Joke van Leeuwen, niet in een hokje te stoppen.
adoptie en weet ik wat, dat i
mode en dat doen we dus i
een potje, dat mengen
van. Mijn indruk is, dat zoiets
langs de kinderen heen gaat.
verhaal Ook hier werk ik r
atief en vanuit mijn gevoels- de problematieken aan c
wereld. Van daaruit worden gesteld".
zonder opzettelijkheid bepaal- MAX
lisme op subtiele wijze gelegi
timeerd. De strijd om de in
vloed in Europa zet de Sovjet-
Unie onverminderd voort. Zij
heeft geduld en kan een tijde
lijke wapenstilstand voor een
bepaald voordeel accepteren,
maar de strategie blijft onver
anderd. De vrede wordt per
manent in het vooruitzicht ge
steld, maar de Sovjet-Unie
dreigt met een nucleaire aan
val, wanneer men van haar
aanbod geen gebruik maakt.
Het Sovjetrussische systeem is
volgens Revel permanent naar
buiten toe gericht om zijn ei
gen overleven zeker te stellen.
De democratieën daarentegen
houden zich veel meer bezig
met hun interne functioneren.
Kritiek is er aan de orde van
de dag. De hermetisch gesloten
totalitaire systemen zijn er
daarentegen in geslaagd oppo
sitie van binnenuit onmogelijk
te maken. De slotakte van
Helsinki is geen reddingsboei
gebleken om onbillijke situa
ties in die landen aan de kaak
te stellen. De oppositiebewe
gingen in Oost-Europa zijn
dood. De democratieën daar
entegen worden zowel intern
als door totalitaire landen per
manent bekritiseerd in de
mate waarin zij te kort schie
ten in de realisering van hun
eigen hooggestemde idealen.
In conflicten in landen van
Afrika, Azië en Latijns-Ameri-
ka krijgen voorstanders van
autoritaire oplossingen die zich
sieren met het predikaat revo
lutionair, niet alleen de steun
van het Sovjetblok, maar ook
van socialisten en liberalen in
het Westen. Zo zal in El Salva
dor, aldus Revel, naar de
maatstaven van westerse soci
alisten en liberalen een demo
cratie moeten bloeien die wer
kelijk in elk opzicht volmaakt
is. Zo niet, dan worden totali
taire oplossingen door hen
zonder slag of stoot aanvaard.
Nooit komt men er in het
Westen toe te eisen dat de
machthebbers, die zo'n oplos
sing voorstaan, zich democra
tisch gedragen.
Revel zegt niet de bedoeling te
hebben uit te maken wie in
het gevecht tussen de demo
cratieën en de totalitaire syste
men de goeden en wie de
slechten zijn. Hem is het er
vooral om te doen het mecha
nisme te onthullen, dat er toe
leidt dat de democratieën ver
liezen.
Briljant werk
Het is misschien makkelijk in
Revel een profeet te zien van
de Koude Oorlog. Dat is niet
zo. Revel is te intelligent om
oude slogans te herhalen. Het
bijzondere van zijn boek is dat
hij erin slaagt het verstikken
de conformisme van de slo
gans uit de jaren zeventig te
doorbreken. Om daartoe in
staat te zijn is het niet vol
doende dat men goed kan
schrijven. Wat vooral telt is
het aandragen van overtuigen
de, relevante feiten, en deze
op hun consequenties beoorde
len. Revel verricht daarin bril
jant werk. Hij is uitzonderlijk
goed gedocumenteerd en gaat
zeker voor een Fransman
opmerkelijk nuchter en
zonder overbodige franje te
werk. Hij begaat niet de fout
die feiten die zijn opvatting te
genspreken onvermeld te la
ten, zoals bijvoorbeeld de in
terne zwakte van het commu
nistisch stelsel en de tegensla
gen die de communisten op
hun weg naar wereldheer
schappij lijden. Maar wat hem
uiteraard vooral beweegt is de
verdediging van zijn stelling,
zijn boek is er in de eerste
plaats voor om dat duidelijk te
maken: de westerse democra
tieën, de meeste geen twee
honderd jaar oud, zullen op
den duur ten onder gaan, als
zij niet ophouden hand- en
spandiensten te verlenen aan
het totalitarisme. Deze stelling
is overtuigend uitgewerkt, ook
al komt zij voor velen onge
twijfeld ongelegen.
PAUL VAN VELTHOVEN
Het boek van Revel verschijnt
in het najaar in een Neder
landse vertaling bij Manteau.
In onze zaterdagbijlage Finale
morgen een interview met
deze politieke essayist.
speelt een ondergeschikter
rol dan titel en publiciteit
rond het boek suggereren.
Een aardig spel over identi
teit, schijn en wezen, zou een
dergelijk idee kunnen ople
veren. In Rob Bakkers boek
komt daarvan niet veel te
recht, „De Toespraakschrij
ver" is een niet zo opvallend
doorsnee-boek over een man,
die het moeilijk heeft met
veel dingen.
dan hij nu waarmaakt in zijn
derde verhaal, „De toe
spraakschrijver". „Graven"
was een aardige liefdesge
schiedenis tegen de achter
grond van het begrafenisbe-
drijf. „Een pad voorbij" had
euthanasie als hoofdpro
bleem, met dit nieuwe boek
wordt de lezer geplaatst in de
wereld van de reclamebu-
reau's, waar de hoofdpersoon
zijn weg zoekt in de verwar
ring van het leven.
Dat hij wel eens toespraken
schrijft voor een van de top-
m zijn bedrijf,
Draak
Belcampo heeft een histo
risch verhaal geschreven on
der de titel „Sint Joris". De
heilige die beroemd werd
omdat hij het won van de ge
vreesde draak, is al in oude
tradities een belangrijke
held. Sint George, zijn ge
boorteland kreeg zijn naam,
Georgië, voerde een symboli
sche strijd, waarbij de draak
staat voor het heidendom, dat
in de vroege Middeleeuwen
uit Europa verdreven moest
worden om de primitieve be
volking tot het christendom
te brengen.
Op een aardige manier be
licht Belcampo, in aansluiting
op de vele heiligenverhalen
die hij de laatste jaren
schreef, de historische om
standigheden waaronder Sint
Joris leefde en streed. Queri-
do maakte er een erg mooi
klein boekje van.
Bob den Uyl
In een nieuwe bundel, „Het
landschap der levenden"
brengt Bob den Uyl weer een
aantal verhalen en opstellen
bijeen, die als grootste kwali
teit hebben, dat ze zo prettig
leesbaar zijn en dat zulke
merkwaardige wendingen er
zo'n grote rol in spelen. Het
boek opent met een afdeling
onder de titel „Drie manie
ren om de dood te ontlopen",
waarvan het eerste verhaal
een schitterende satire is op
de medische wetenschap, het
polikliniekwezen, de tiran
nieke macht van artsen en
specialisten, die in hun pa
tiënten geen mensen, maar
ziektes zien of slechts giro
nummers. Patiënt Timmer
stelt zich te weer tegen dit
instituut, wat leidt tot nogal
wat komische ontreddering.
Een aardige collectie be
schouwingen over schrijven,
lezen, schrijvers en de ma
nier waarop Den Uyl zelf het
literaire bedrijf bekijkt, is bij
eengebracht in het hoofd
stukje „Over boeken". Daar
in onder andere de fraaie ge
schiedenis over het Zweedse
wittebrood, dat volgens velen
in de meidagen van '45 door
vliegtuigen over ons land zou
zijn uitgestort, al dan niet da
lend aan parachutes. Bob den
Uyl zocht het eens uit voor
een krant en deelde mee dat
dat brood in Nederland werd
Bob den Uyl
Het landschap
der levenden
weer overheerst
ling.
Bijzonder wijze en
verhalen, met een zeer
kwame pen in prachtige
geschreven. Zoals het
haal van de zangeres
Schroder, van wie het
concert wordt
Die avond betekent een
emotionele verwarring
haar loopbaan en wat
voor haar en voor anderei
betekend heeft: „Muziek,
denkt ze onduidelijk, terwijl
ze de hobo hoort mijmeren,
ik heb van muziek gehouden,
de muziek heeft me geroe
pen, ik ben gekomen, dat
het enige echte, er kan
niets meer gebeuren". Ze
zingt Mahler aan het eind
van haar concert en
met het onvergetelijke
„...ewig, ewig....". Dan valt ze
in de afgrond van het
wat haar daarna nog
blijft.
gebakken en gewoon ver
spreid werd, als alle brood.
Een storm van protest brak
uit, stromen ingezonden brie
ven. Daar maakte Nico
Scheepmaker later weer een
boek van, waarbij Bob den
Uyl, naar eigen zeggen, op
veilige afstand gehouden
werd.
Dit en nog veel meer aardigs
in Bob den Uyl's nieuwe
boek, „Het landschap der le
venden".
Berusting en
teleurstel lig
„De steeneik is een nieuwe
bundel verhalen van Helene
Nolthenius, die als geen an
der in Nederland schrijft
over het middeleeuwse Zuid-
europese landschap en het le
ven van die tijd in kloosters,
steden en op het land.
Dit nieuwe boek bevat een
aantal verhalen, zowel histo
rische als eigentijdse, waarin
doorgaans oudere mensen
zich rekenschap geven van
wat het leven hun heeft ge
bracht. Soms is dat met een
gevoel van berusting, dan
Japanse
zelfportretten
„De spiegel van de zonnego-
din" is een bundel opstellen'
over het leven en de cultuur
van Japan. „Japanse zelf
portretten" is de ondertitel
van dit boek van Ian Buru-
ma, dat een bijna spannende
introductie is op het denken
en doen van Japan. Traditie
en modern leven, de plaats
van sexualiteit en hoe die
door Japanse mannen be
leefd wordt, theater en film,
wat al niet. Het laatste hoofd
stuk heeft als titel: „Conclu
sie: een zachtmoedig volk"
„Men gedraagt zich niet vol-J
gens een universeel principe,
maar volgens sociale gedrags
regels. Men heeft geen maat
schappelijke bindingen met
een actrice in een film, laat
staan met een personage
een stripverhaal, dus waarom
zou men tegenover hen de
regels van fatsoen in acht
moeten nemen? Frustra
ties kunnen natuurlijk het
kookpunt bereiken, en zelfs
Japanse gedragsregels
zwijken weieens. Maar
dat dit gebeurt, moet eer
te weerstand worden over
wonnen en het geweld dal
volgt is daarom meestal h;
terisch en beperkt tot de
gen groep".
JAN VERSTAPPE1
In deze rubriek besproki
en genoemde boeken:
Frans Kellendonk: „Bouv
val" eenmalige goedk
pe uitgave; prijs 14,50.
Daarbij: „Literair Momentl
- Frans Kellendonk, inforf
matie"; prijs 2,50; uitgavej
Meulenhoff.
Rob Bakken „De to
spraakschrijver" - romanj
uitg. Manteau; prijs 23,5f
René Stoute: „Een fatsoci
lijke betrekking"; uitg.
Arbeiderspers; prijs 24,50.p
Belcampo: „Sint Joris"; ui
gave Querido; prijs 25,-.
Helene Nolthenius: „E
steeneik" en andere verha
len; uitg. Querido; prijs
ƒ28,50.
Ian Buruma: „De spiegel
van de zonnegodin - Japan-
se zelfportretten"; reeks Syf*
nopsis; prijs 39,50.
Literair Moment
Uitgeverij Meulenhoff heeft
een nieuwe reeks, „Literair
Moment". Ieder kwartaal
komt daarin een goedkope
uitgave van een belangrijk
boek, die wordt begeleid door
een klein informatie-boekje,
op hetzelfde formaat en met
vrijwel dezelfde omslag. Het
gaat daarbij om Nederlandse
en vertaalde auteurs.
De eerste auteur die opgeno
men is in deze nieuwe serie,
is Frans Kellendonk. Zijn
verhalenbundel „Bouwval"
uit 1977 is goedkoop her
drukt. „Bouwval" is in menig
opzicht reeds een klassieke
bundel in de Nederlandse let
teren van vandaag. Kellpn-
donk heeft daarin een drietal
verhalen (de uitgave is zijn
debuut geweest) bijeenge
bracht, die weliswaar in hun
verloop nogal verschillen,
maar waarin toch een opval
lende eenheid en overeen
komst te zien is: mensen die
verraad aan zichzelf plegen,
terwijl ze zich juist wilden
realiseren.
Het kleine boekje dat in „Li
terair Moment" als begelei
ding verschijnt, geeft wat in
formatie over Kellendonk,
een artikeltje van criticus Ca-
rel Peeters en nog zo wat.
Het bevat zo'n dertig pagina's
en kost een rijksdaalder.
De volgende keer is August
Strindberg aan de beurt, in
juni is hij in „Literair Mo
ment" vertegenwoordigd.
Toespraakschrijver
De twee vorige romans van
Rob Bakker beloofden meer
Fatsoenlijk
René Stoute, wiens debuutro
man „Op de rug van vuile
k FjÈOlÊ=t
"Fsfi •fa&ostr'Jlfkz
LÏL'cJ'J'.!S3I
'Gr
zwanen" veel lezers aansprak
vanwege zijn aktuele proble
matiek (het leven van een
aan heroïne verslaafde jonge
man), heeft in een nieuw
boek, „Een fatsoenlijke be
trekking", de geschiedenis
geschreven van een kind dat
op zijn veertiende van school
wordt gestuurd en nu aan het
werk moet in een dameskap
salon in een klein Noordhol
lands plaatsje.
Arbeid brengt echter niet
veel vreugde voor hem, zoals
volgens de traditie en de
ethiek zou moeten. Het we
reldje van de kapsalon en al
het provincialisme erom
heen, drijft hem weg naar
een leven, waarin veel
nieuws ontdekt moet wor
den. Uiteindelijk zal hij de
kringen van druggebruikers
betreden, waarmee we dan
terecht komen in het decor
en de leefwereld van „Op de
rug van vuile zwanen".
