TAFEL Nederlandse paus Adriaan wist wel raad met financiële problemen van Vaticaan liüül kerk wereld Democratie in de knel ACHTERGROND CeidoeSowuvnt ZATERDAG 31 MAART 1984 PAGB (Van onze correspondent Cees Manders) Het zit de paus de afgelopen tijd niet mee. Het Vaticaan heeft een begrotingstekort van tegen de honderd mil joen gulden; binnenkort zal een schuld van een kleine één miljard gulden aan een groep banken moeten wor den voldaan; de vakbond van leken-werknemers in het Vaticaan stelt steeds ho gere en „reëlere" looneisen; en de opbrengst van de ver koop van postzegels en munten en de inhoud van de collecteschalen weerspie gelen de grote economische crisis die de wereld (en dus ook de kerk) in haar greep houdt. Niemand zal kunnen volhouden dat het de paus op financieel gebied voor de wind gaat. In deze omstandigheden zal deze Poolse paus wel eens in gedachten teruggaan naar zijn onmiddellijke voorgan ger als „barbaarse" of niet-I- taliaanse paus, Adrianus VI, de „Hollandse paus". Adri aan leefde in de vijftiende, begin zestiende eeuw en op grond van de politieke en kerkelijke situatie in die tijd leggen vooral de Duitse his torici nog altijd een claim op zijn „Staatsangehörigkeit". Volgens hen was de Utrech tenaar Adriaan Boeyens geen Hollander of Nederlan der, maar behoorde hij tot de „Deutsche Nation". Hij ligt per slot van rekening ook begraven in de „Deut sche Nationalkirche" in Rome. Pinnig Of paus Adriaan nu Duitser was of Nederlander, in elk geval was hij zuinig, pinnig zelfs, „rücksichtslosals het ging om korten en snoeien en afkerig van elke pracht en praal, die niet financieel Muildier verantwoord was. Het is moeilijk te zeggen of het Vaticaan toen (begin zes tiende eeuw) net zoveel fi nanciële problemen had als nu. Misschien nu zelfs nog meer. Maar de avonturen van de Vaticaanse bank die nu voor een groot deel ten grondslag liggen aan de schulden van het Vaticaan zijn in elk geval niet te ver gelijken met wat de pausen en kardinalen zich in die tijd permitteerden. Adriaans voorgangers (Juli us II en Leo X) lieten een stapel onbetaalde rekenin gen achter. De beste en duurste kunstenaars van hun tijd (Michelangelo, Bra mante, Raffaël, Sangallo) hadden zij gehuurd om al hun fantastische dromen werkelijkheid te doen wor den. Er moest een nieuwe St.-Pieter komen, de Vati caanse gebouwen moesten opnieuw „behangen en ge schilderd" worden en Rome zou weer het aanzien moe ten krijgen van de oude kei zerstad. Niets was daarbij te duur. Kardinalen lieten zichzelf aardige baantjes uit delen en streken zo enorme salarissen op. Het pauselijke hof puilde uit van overtollig personeel. Zang en dans. muziek en spel hadden de liturgische ernst uit het centrum van de wereldkerk verdrongen. Het Vaticaan was een plaats van „zorgeloze vrijgevigheid en verkwistende spilzucht" ge worden, zo staat er te lezen in „De geschiedenis der pau sen". Om althans nog te pro beren die uitgaven met in komsten te dekken, werden aflaten en andere religieuse gunsten verkocht (hetgeen voor ene Luther aanleiding zou worden „een eigen frac tie" op te richten). De situa tie in de stad Rome (toen be stuurd door de paus) was niet minder erg en volgens een schrijver zelfs zo rot „dat de met zonden bedek ten de stank van het kwaad in het geheel niet meer be merkten". Het beroemde grafmonument van Adriaan, in de Duitse kerk van Rome. Boven: de vermoeide paus. Onder: zijn intocht in Rome. In deze omstandigheden werd de „strenge, nuchtere en oergedisciplineerde man uit het noorden" tot paus ge kozen (overigens alleen, om dat de machtige Italiaanse kardinaalsfamilies het niet eens konden worden). Adri aan was een heel bijzondere paus en hij verloor geen tijd om dat aan zijn curie duide lijk te maken. Al voordat hij Rome genaderd was, wei gerde hij de traditionele draagstoel, die de kardina len hem hadden gezonden. Adriaan koos op een gege ven moment zelfs voor een muildier, het nederigste al ler transportmiddelen. Een feestcomité van kardinalen had voor de nieuwe paus een ereboog laten oprichten op de plek waar hij de stads grens zou passeren. De kos- Adriaan dat hoorde eiste hij onmiddellijke verwijdering van deze ereboog, die vol gens hem niet alleen geld verspilling was, maar ook nog heidens. Paus Adriaan trof een lege schatkist aan en een op kre diet levende curie. De maat regelen die hij zonder aarze len nam om die toestand te saneren logen er niet om. Bij de hoogste kerkelijke recht bank ontsloeg hij dertig „re ferendarissen" of hoge amb tenaren. Hij bracht inko mens terug van kardinalen en andere functionarissen. Ambten werden zonder par don opgeheven wanneer ze in de ogen van de nieüwe paus geen nut hadden. De curie-kardinalen kregen de instructie „alle overdreven en kostbare pracht" te ver mijden en een voorbeeld van eenvoud en ingetogen heid te geven aan de lagere clerus. Afgelopen was het met de ongebreidelde kunst aankopen. Er mocht best een muurschildering wor den aangebracht of een mooie kerk gebouwd, maar dan moest het volgens Adri aan wel financieel verant woord zijn. Bij de bezuinigingsoperatie gaf hij zelf het goede voor beeld. Zijn persoonlijke hof houding werd tot doelmatige proporties teruggebracht en zijn privé-verblijven ont daan van alle luxe en over daad. Hij had eigenlijk een gewone burgermanswoning willen huren om de kosten te drukken. Zijn maaltijden waren uiterst sober, „gelijk aan die van een arme dorps pastoor" en de paus wenste alléén te eten, niet meer in gezelschap van vorsten en kardinalen die de rekening van het geconsumeerde slechts opjoegen. Adrianus bracht vele uren in zijn werkvertrek door zinnend op nieuwe middelen om de Vaticaanse schatkist te vul len. Niet populair Met dit alles maakte Adri aan zich uiteraard niet bij zonder populair. De curie- -kardinalen konden zijn bloed wel drinken en de hele sfeer in het Vaticaan werd bepaald door haat en sarcasme jegens de „Papa Olandese". In de stad Rome kon Adriaan zich ook maar beter niet vertonen, want de burgers hadden iets tegen hem, omdat hij zo zuinig met geld omsprong en zo overal de economische acti viteit had beperkt. Toen hij in 1523 stief (ruim anderhalf jaar na zijn verkiezing tot paus) ging dan ook het ge rucht dat Adriaan door zijn hofhouding was vergiftigd. De grote bezuiniger had te veel gesnoeid. Adriaan heeft in elk geval weinig lol beleefd aan zijn kortstondig pontificaat. Daarvan getuigt ook zijn grafmonument in de Duitse kerk van Rome, gemaakt door de bekende zestiende eeuwse beeldhouwer Baldas- sare Peruzzi. Adriaan ligt dodelijk vermoeid op zijn graf, zijn hoofd voorzien van de pauselijke tiara lood zwaar steunend op zijn hand. Je kunt best „goed" zijn zegt de Latijnse spreuk op zijn graf maar het hangt er helemaal van af in welke tijd, in welke situatie je dat bent. Adriaan bedoelde het met zijn bezuinigingen, met zijn reorganisaties en zijn optreden tegen de spilzucht allemaal wel goed. Als hij maar de omstandigheden mee had gehad of in een an dere tijd had geleefd. De grote schoonmaak van het Vaticaan voerde hij zó radi caal, zó gespeend van elke tact uit, dat hij daarmee slechts averechtse reacties kon oproepen. Uiteindelijk werd hij zo gepest en tegen gewerkt, dat er niets terecht kwam van al dat mooie, dat hij had willen bereiken. Paus Johannes Paulus II, Adriaans directe opvolger als niet-Italiaanse paus, zal aan ombuigingen en bezui nigingen in het financieel beleid van het Vaticaan niet kunnen ontkomen. Maar het ziet er niet naar uit, dat hij daarbij Adriaans aanpak zal kiezen. De twee pausen zijn ook niet geheel met elkaar te vergelijken. Daarvoor schuwde Adriaan de „draag stoelen en triomfbogen" te veel, terwijl deze Poolse paus die juist lijkt te waar deren, vooral als hij naar het buitenland reist. Maar Adriaan zou ook nooit op reis gaan, zelfs niet naar zijn vaderland, als hij wist, dat die reis duizend dukaten, of laten we zeggen tien miljoen gulden, zou kosten... Het is niet onbegrijpelijk dat de Salvadoraanse presid verkiezingen van afgelopen zondag op scepsis van gec geerde buitenstaanders stuiten. Immers, de partijen in verkiezingen treden op in een land waarin de burgero- volop woedt en houden er volstrekt tegenstrijdige doeleii op na. En die zijn op zijn zachtst gezegd moeilijk verenig met het begrip democratie. De verkiezingen fungeren voor een man als D'Aubu en zijn partijaanhangers als een legitimatie voor hun bic optreden. Uit vele verklaringen blijkt dat D'Aubu: rechtstreeks betrokken is bij de Salvadoraanse moord] gen, die onder meer verantwoordelijk zijn voor de dood bisschop Romero. Zou D'Aubuisson winnen, dan staat ee renlange guerrilla voor de deur. Hij heeft beloofd de die wortel en tak uit te roeien. Het minste wat men van de rillabeweging kan zeggen is dat zij in de vier jaar dat de geroorlog daar woedt er niet kleiner op geworden is meeste Salvadoranen beseffen dan ook wel dat er op e« andere manier gepraat zal moeten worden met het ven Het resultaat van de eerste kiesronde is daarmee in o eenstemming. De christen-democraat Napoleon Duarte k de meeste stemmen. Aan de vooravond van de verkiezii verklaarde hij dat de Salvadoranen konden kiezen tu meer en minder geweld. Er zal volgens hem op een of ai re manier contact gelegd moeten worden met de guerri! Duarte pretendeert overigens niet de oplossing in hui hebben voor de burgeroorlog. Er is nog een lange we gaan. De vraag is of hem daartoe de kans geboden wordt. Hoe Duarte in de eerste ronde een meerderheid wist te beha staat het nog lang niet vast of dat ook bij de tweede het geval zal zijn. Nu D'Aubuisson geen meerderheid h behaald, is hij plotsklaps van tactiek veranderd en hoopi door een lijstverbinding met andere rechtse partijtjes als Duarte te kunnen verslaan. Een fatale polarisatie zou het gevolg zijn. Behaalt Duarte alsnog in de tweede rondi vereiste absolute meerderheid, dan moet nog worden a wacht of hij zijn dialoog met het verzet ook daadwerkc kan beginnen. In een land dat al vier jaar door een burgeroorlog wordt teisterd, is het een illusie te menen dat democratische spe gels nog worden geaccepteerd. In elk geval niet door de hangers van D'Aubuisson en niet door de guerrilla's. Vi alsnog zou dit niet moeten betekenen dat dit ideaal dan n terzijde moet worden geschoven. Dat wordt door degei die op een veilige afstand van het bloedige Salvadoraa conflict hun sympathie voor de guerrilla's zo ongelimite bewijzen, wel eens vergeten. De weinig aanlokkelijke linl en rechtse alternatieven voor de democratie zijn in Lat Amerika immers eveneens overvloedig voorhanden. HET treurige feit ligt er dat een land als de VS waar democratie zelf bloeit, zich in het verleden zo weinig kommmerd heeft die democratie elders ingang te doen i den. De Amerikanen doen daar nu wel ernstige pogin; toe. Maar zij zijn waarschijnlijk te laat om Duarte van die te zijn. Spinaziecrèmesoep witlofschotel Voor twee personen hebt u nodig: 200 g spinazie, 4 dl bouillon (vlees of tablet), 15 g boter, uitje, kerrie, 15 g bloem, zout, aroma, 1 klein hardgekookt ei; 500 g witlof (korte, niet te dikke struikjes), zout, 100 g schouderham, Vt tot 1 kg aardappelen, melk, peper, nootmuskaat, 2 dl melk, 20 g boter, 20 g bloem, 60 g ge raspte kaas; 2 kopjes koffie 150 g ge malen kokos, 200 g poeder suiker, 2 lepels rozewater (drogist), 2 lepels rum, ci troenessence, 200 g pure chocolade. Zet de spinzie op met aan hangend water, laat ze slin ken en een minuut doorko ken. Maak ze fijn met een roerzeef, mengbeker of twee messen. Fruit de kleingesne den ui in de boter met kerrie lichtbruin, roer er de bloem door en vervolgens in ge deelten de bouillon. Laat de soep een paar minuten trek ken, doe er de spinazie met kooknat bij en voeg naar smaak zout en aroma toe. Leg, na het opscheppen, fijn gemaakt ei in de soep. Kook de hele struikjes witlof gaar in circa tien minuten, laat ze uitlekken, rol er de ham omheen en leg ze mid denin een ingevette oven schaal. Maak van de aardap pelen een puree en spuit die om het witlof of strijk de pu ree eerst met een vork langs de rand in de schaal en leg er dan de groente in. Maak een kaassaus van melk, bo ter, bloem en de helft van de kaas en schenk deze over het witblof Strooi de rest van de kaas over de hele schotel en laat die in circa twintig mi nuten een korstje krijgen in een oven die op 4 of 175 staat. Kneed voor de bonbons alle ingrediënten, behalve de chocolade, door elkaar en vorm er balletjes van. Haal de balletjes door gesmolten (in een kommetje in zachtko- kend waterchocolade en laat ze op aluminiumfolie op stijven. Deze bonbons blijven weken (tot Pasen) goed. Menutip voor maandag: hamlapje met bietjes en aard appelen bananenvla. JEANNE LEIDEN: O.L.Vr. Hemelvaart: za. 19.00 euch.viering, zo. 09.30, 11.00 mmv dames- en herenkoor. H. Leonardus: za. 19.00 avondmis: zo. 09.00 euch.viering, 10.45 hoog mis. H. Middelares: za. 19.00; zo. 9.30 ge zongen viering. 11.30. H. Lodewijk: za. 19.00, zo. 8.30, 10.00 hoogmis. 11.30. 18.00, 19.00 Lof. St. Anthonius van Padua: za. 19.00 euch.. zo. 9.30 en 11.00 euch. H. Petrus: za. 19.00; zo. 9.30, 11.00 hoogmis. O.L.Vr. Onbev. Ontv.: za. 19.00; zo. 9.30, 10.45 hoogmis. 12.15. Oud Katholieke Kerk: za. 19.00 hoog mis (alleen tweede za. van de maand); zo. 10.00 (behalve op tweede zo. van de maand). AARLANDERVEEN: za. 19.00; zo, 10.30 hoogmis. AARDAM: zo. 9.00 hoogmis, 12.00. ALPHEN AAN DEN RIJN: H. Pius: za. 19.00; zo. 9.00, 10.30 hoogmis. H. Bonifatius: za. 19.00; zo. 9.45 hoogmis, 11.30. De Heilige Geest: za. 19.00; zo. 9.00 en 11.30. BOSKOOP: za. 17.30 „De Stek"; 19.00 in kerk; zo. 9.30 en 11.00. HAZERSWOUDE DORP: za. 19.00 met orgel; zo. 9.30 hoogmis; 11.30 wisselend van opzet. HAZERSWOUDE-RIJNDIJK: zo. 10.00. Dep. Het Anker: za. 19.00; zo. 8.45 en 11.15. HILLEGOM: St. Jozef: za. 19.00 met Ned. liederen; zo. 10.00 gezinsmis (kinderkoor). 11.30 Ned. liederen. H. Martinus: za. 19.00; zo. 9.00 en 11.00. HOOGMADE: za. 19.00; zo. 10.00. KATWIJK A.D. RIJN: za. 19.00 euch .viering met zang; zo. 9.30 hoogmis, 11.15 met zang. Dep. Rijnsburg: za. 19.00, gebeds- en communieviering; zo. 10.30 met zang. (Buiten) KAAG/ABBENES: za. 19.00; zo. 10.00. LANGERAAR: za. 19.00; zo. 9.30 en 11.30. LEIDERDORP (H. Menswording): za. 19.00; zo. 9.00, 10.30, 12.00. LEIMUIDEN: za. 19.00; zo. 7.30, 9.30, 11.15. LISSE: Agathakerk: za. 19.00 euch.; zo. 10.00 en 11.30 (kinderneven- dienst). Dep. Poelpolder: za. 19.00 euch., zo. 9 en 11.30 euch.viering. Mariakerk: za. 19.00; zo. 8.30, 10.00 hoogmis. 11.45. H.H. Engelbewaarders (Beekbrug): za. 19.00; zo. 9.30 hoogmis (behalve eer ste zo van de maand), 11.00 (hoogmis eerste zo van de maand) en 17.45. NIEUWKOOP: za. 19.00; zo. 9.00 hoogmis, 10.45. NIEUWVEEN: za. 19.00; zo. 9.00, 11.00. NIEUW-VENNEP: za. 19.00 avondmis; zo. 10.00 hoogmis. NOORDEN: za. 19.00; zo. 9.00, 10.30 hoogmis. NOORDWIJK-BINNEN: za. 19.00; zo. 8.00, 10.00 hoogmis, 11.30. NOORDWIJK AAN ZEE: za. 19.00 euch.; zo. 9.30 hoogmis, 11.00 euch. NOORDWIJKERHOUT: St. Victor: za. 19.00 met koorzang; zo. 9.30 hoog mis. 11.00 mis met samenzang. St. Jozef: za. 19.00; zo. 9.00 en 10.30. OEGSTGEEST: St. Wllllbrord: za. 19.00; zo. 9.00 en 10.30. OUD-ADE: za. 19.00 avondmis: zo. 8.30 hoogmis, 10.30 gezinsmis. OUDE-WETERING: za. 19.00 avond mis; zo. 9.30 en 11.30. ROELOFARENDSVEEN: Mariapre- sentatie: za. 19.00; zo. 9.00 en 11.00. Petrusbanden: za. 19.00 avondmis; zo. 9.30 hoogmis, 11.30. RIJPWETERING: za. 19.00 avondmis; zo. 9.00 hoogmis (herenkoor), 10.30 mis. SASSENHEIM: za. 19.00 euch.; zo. 9.30 hoogmis. 11.00 euch. STOMPWIJK: za. 19.30 met zang; zo. 9.30 hoogmis. 11.00. VOORHOUT: za. 19.00; zo. 9.00 hoogmis, 10.30, 11.45. VOORSCHOTEN: St. Laurentlus: za. 19.00; zo. 11.30. Moeder Gods: za. 19.00; zo. 10.00. WARMOND: za. 19.00; zo. 8.30, 10.00 hoogmis, 11.30. WOUBRUGGE: za. 19.00; zo. 10.00. ZEVENHOVEN: za. 19.00; zo. 9.00 hoogmis. 10.45. ZOETERWOUDE-RIJNDIJK: Meer burgparochie: za. 19.00 met wisselen de koren; zo. 10.00 hoogmis met wis selende koren, 11.30 met orgel en Ned. liederen. ZOETERWOUDE: St. Jan: zo. 9.30 hoogmis. 11.00. Chr. Dienaarkerk: za. 19.00 met zang; zo. 10.00 hoogmis. DE ZILK (Noordwijkerhout): H. Hart- kerk: za. 19.00; zo. 10.00 hoogmis, 11.30. predikbeurten STAD LEIDEN (Herv. Gemeente): Hooglandse kerk: 10.00 u. ds. E. M. Pannekoek; 11.45 Oec. Studenten- dienst. Marekerk: 10.00 u. ds. A. J. de Jong; 17.00 u. ds. J. Ouwendijk, Oudshoorn. Maranathakerk: 10.00 u. ds. A. Th. Kramer. Regenboog: 9.30 en 11.45 u. pastoor J. A. A. van Well. Bethlehemkerk: 10 u. ds. H. J. van Leeuwen. Bevrijdingskerk: 9.00 u. ds. H. J. Jansen, 10.30 u. ds. L. C. Riet veld. Vredeskerk: 10.00 u. drs.^ J. Mooij. Egllse Wallone: 10.30 u. pas teur D. Ribs. Acad. Ziekenhuis: 10.45 u. ds. W. H. Hemmes. Diaconesse- huis: 10.30 u. ds. H. B. van 't Hof. Jeugdkapeldiensten: Vredeskerk: 10.00 u.; Bevrijd.kerk: 10.30 u.; Ste venshof: 10.00 u. Geref. Kerken en andere kerken Stad Leiden: Vredeskerk: 10.00 u. drs. J. Mooij. Petrakerk: 1C.00 u. ds. H. Hor- tensius (H.A.); Oude Vest: 10.00 u. ds. R. J. Koolstra (H.A.); Maranathakerk: 10.00 u. ds. A. Th. Kramer. Bevrij dingskerk: 10.30 u. ds. L. C. Rietveld; 17.00 u. ds. H. Hortensius. Bejaar denhuis Groenhoven: 10.00 u. ds. Verdoorn (H.A.). Merenwijk aula Val kenpad 9.30 en 11.00 u. Eucharistie- /Avondmaal. Chr. Geref. Kerk: 10.00 en 17.00 u. drs. G. C. den Hertog. Geref. Kerk Vrijg.: 10.00 u. ds. P. Houtman; 17.00 u. ds. C./de Putter. Doopsgez./Rem. Kerk: 1O.30 u. ds. W. Veen. Rijswijk. Bapt. gem.: 10.00 en 18.30 u. ds. G. Bosveld. Ev. Luth. Kerk: 10.15 u. Dienst des Woords. Nieuw Apost. Kerk: Diensten 9.30 en 16.00 u. - Ev. Chr. Gemeenschap: 10.00 u. Evang. Dikkes - Leger des Heils: 10.00 en 19.30 u. Samenkom sten - Zevende-Dag-Adventisten: 9.45 u. Bijbelstudie; 10.45 u. ds. Rosman. Zendingsgroep „Jeruel": Samen komst 17.00 u. Pinkstergemeente Oude Vest 13: 10.00 u. Evangelists Joh. van Wieringen. AARLANDERVEEN (Herv. Gemeente): 10.00 u. ds. G. van Driel; 19.00 u. ds. F. Moll, Alphen. Geref. Kerk: 10.00 en 18.30 u. ds. A. Verburg, Garrelsweer. Chr. Geref. Kerk: 9.30 u. Dienst des Woords. TER AAR (Herv. Gem.): 9.30 en 18.30 u. ds. E. S. Klein Kranenburg. Geref. Kerk: 9.30 u. drs. J. Broer; 18.30 u. drs. H. Jaspers Focks. ABBENES (Herv. Gem.): 9.30 u. ds. S. G. J. Goverts. ALPHEN a/d RIJN: Herv. Gem.: Op- standingskerk: 10.00 u. ds. J. J. v.d. Helden; 17.00 u. ds. R. H. M. de Jon ge, Jeugddienst. Adventskerk: 10.00 u. ds. J. H. Bogers; 18.30 u. ds. J. J. v.d. Helden. Kruiskerk: 10.00 u. ds. R. H. M. de Jonge. Geref. Kerk: Marana thakerk: 10.00 u. dr. R. Fernhout; 18.30 u. drs. J. Vree. Salvatorikerk: 10.00 u. drs. J. Vree; 17.00 u. drs. R. H. M. de Jonge, jeugddienst. Baptis tengemeente: 10.00 en 18.30 u. ds. H. G. Koekoek. Leger des Heils: 10.00 en 18.30 u. Samenkomsten. Volle Evangelie Gemeente: 10.00 u. dhr. B. Knoester. ALPHEN-NOORD (Herv./Geref. dien sten): Goede Herder: 10.00 u. ds. Moll; 18.30 u. ds. Nieuwenhuls. De Bron: 9.30 u. ds. Verheul; 10.15 u. dr. Nieuwenhuis, Jeugddienst; 18.30 u. ds. W. v.d. Kamp. Ashramcollege: 10.00 u. ds. N. J. M. Hoogendijk. Driehoorne: 19.00 u. ds. Verheul (H.A.). Albanianae: ALPHEN-NOORD (Herv. Gem.): Sionskerk: 9.30 en 18.30 u. ds. J. Ou wendijk. Oudshoornseweg: 10.00 u. ds. Oort. BODEGRAVEN (Herv. Gemeente): Dorpskerk: 10.00 u. ds. J. Wieman; 18.30 u. ds. R. J. v.d. Hoef. Salvator- kerk: 10.00 u. ds. J. Richter; 18.30 u. ds. J. Wieman. Bethlehemkerk: 10.00 u. prof. dr. C. Graafland, Gouda; 18.30 u. ds. J. Richter. Geref. Kerk: 10.00 u. ds. W. A. v.d. Berg; 18.30 u. ds. J. Broer. Ter Aar. BOSKOOP (Herv. Gemeente): Dorps kerk: 9.30 u. ds. W. A. Vlasblom; 18.30 u. ds. W. Koelewijn. De Stek (Herv./Geref.): 9.30 u. ds. P. Rullman, Den Haag. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. J. C. W. van -t Hoff; 17.00 u. ds. J. Bruljn, Gouda. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17.00 u. ds. P. N. Ribbers. HAZERSWOUDE (Herv. Gem.): 9.30 u. ds. Z. de Graaf; 18.30 u. kand. M. J. Paul, Zoetermeer. Geref. Kerk: 10.00 u. ds. G. Snel, Rijnsburg; 17.00 u. ds. K. Welbedacht. HOOGMADE (Herv. Gem.): 10.00 u. ds. H. L. Boonstra. DE KAAG (Herv. Gem.): 10.00 u. ds. Bergsma, Abbenes. KATWIJK a/d RIJN (Herv. Gem.): Dorpskerk: 10.00 u. ds. M. J. Aarents (H.D.); 18.00 u. ds. J. Gebraad. Ont- moetingskerk: 10.00 u. ds. J. Ge braad (H.D.); 18.30 u. ds. M. J. Aa rents. KATWIJK AAN ZEE (Herv. Gemeen te): Nieuwe Kerk: 10.00 u. ds. C. van Sliedregt; 18.00 u. ds. D. Driebergen. Oude Kerk: 10.00 u. ds. J. P. van Roon; 18.00 u. ds. H. Visser (H.D.). Ichtuskerk: 10.00 u. ds. W. A. B. Ha gen; 17.00 u. ds. J. Vroegindewey (H.D.). Pniélkerk: 9.30 u. ds. H. Vis ser; 18.00 u. ds. W. A. B. Hagen. Be- stevaer Mavo: 10.00 u. ds. C. B. Schuurman. Overduinkapel: 14.15 u. (Geref. Kerk) Open Hof: 9.30 u. P. v.d. Horst; 17.00 u. ds. P. C. Koster. Triumphator: 10.00 u. ds. A. Keyser, Utrecht; 18.30 u. ds. P. v.d. Horst, Jeugddienst. Vredeskerk: 10.00 u. ds. P. C. Koster; 17.00 u. ds. A. Keyser, Utrecht. (Chr. Geref. Kerk): 10.00 en 17.00 u. ds. Slagboom. KOUDEKERK a/d RIJN (Herv. Gem.): 10.00 u. ds. N. J. M. Hoogendijk, Al phen; 19.00 u. ds. A. L. Lapré, gez.d. in Geref. Kerk: 10.00 u. ds. M. G. Veenstra; 19.00 u. ds. A. L. Lapré, gem. dienst. LEIDERDORP (Herv./Geref. diensten): Dorpskerk: 10.00 en 18.30 u. ds. G. Stegeman. Hoofdstraat: 10.00 u. ds.- A. Knorth. Scheppingskerk: 9.00 en 10.30 u. ds. G. van Loenen. LEIMUIDEN (Herv. Gem 9.30 u. dhr. J. Goedhart. Nieuwkoop. (Geref. Kerk): 9.30 u. kand. J. van Wallinga; 19.00 u. ds. J. Bol. Vijfhuizen. LISSE (Herv. Gem Dorpskerk: 10.00 u. ds. B. C. de Gelder. Pauluskerk: 10.00 u. ds. P. C. 't Hooft; 19.00 u. ds. B. C. de Gelder (Z.D.). (Geref. Kerk): 10.00 en 19.00 u. ds. E. Bos wijk. (Chr. Geref. Kerk): 10.00 en 16.30 u. ds. J. van Dijken. (Geref. Gem 10.00 en 16.00 u. ds. D. Hak kenberg. (Geref. Kerk Vrijg.), Princ.str.: 10.30 u. ds. C. de Putter; 16.30 u. ds. P. Houtman. (Ned. Geref. Kerk) Salvatori: 10.00 en 17.00 u. ds. J. H. Kamerbeek, Kampen. NIEUWKOOP (Herv. Gem.): 9.30 u. ds. K. B. A. Klelder, Vianen; 18.30 u. ds. Oostlnga, Jeugddienst. (Geref. Kerk): 9.30 en 18.30 u. drs. G. P. Nooteboom, Nieuwkoop (H.A.) (Chr. Geref. Kerk): 9.30 u. Dienst des Woords; 19.00 u. ds. P. Beekhuls. NIEUWVEEN (Herv. Gem.): 9.30 u. ds. H.O. Molenaar; 18.30 u. ds. Chr. van Andel. NIEUW-VENNEP (Herv. Gem.): 9.30 u. ds. Schram. Abcoude; 19.00 u. ds. Goverts. (Geref. Kerk): 9.30 u. ds. N. Wijngaarden; 18.30 u. Ontmoetings- dienst. (Chr. Geref. Kerk): 9.30 en 16.30 u. ds. D. Visser. NOORDWIJK (Herv. Gemeente): Gro te Kerk: 10.00 u. ds. W. van der Lee (H.D.); Kerk aan Zee: 10.00 u. ds. D. Keunlng (H.D.); 17.00 u. ds. W. van der Lee. De Rank: 10.00 u. ds. J. Ver- welius. Grote Kerk: 17.00 u. ds. A. J. de Jong. Leiden. (Geref. Kerk): .Hoofdstraat, Buurtkerk: 10.00 u. ds. R. S. Elgersma. Vinkenlaan: 9.30 u. drs. J. Bosman; 17.00 u. ds. R. S. El gersma (G.D.). Stichtlngskerk: 11.00 u. ds. E. E. Slofstra. Sole Mlo: 9.00 u. dhr. W. Baalbergen. NOORDWIJKERHOUT (Herv. Gem.): 10.00 u. ds. H. van Niel (H.D.). OEGSTGEEST (Herv./Geref. dien sten): Mauritslaan: 10.00 u. ds. J. Th. Heemskerk. Groene Kerkje: 10.00 u. prof. dr. H. Faber. Pauluskerk: 10.00 u. ds. R. E. da Costa. Gem. centrum: 10.00 u. ds. J. J. Kooman; 19.00 u. idem. Endegeest: 10.00 u. pater J. W. M. Boshouwers. Acad. Ziekenhuis: 10.15 u. ds. H. W. Hefhmes. Diaco- nessenhuis: 10.30 u. ds. H. B. van 't Hof. Van Wyckersloot: 16.00 u. ds. L. Romein (H.A.). (Ned. Geref. Kerk): 8.45 en 16.00 u. ds. J. Waagmeester. Genootschap der Vrienden (Quakers): 10.30 u. Dienst des Woords. OUDE WETERING (Herv. Gem.): 9.30 u. ds. J. de Korte. (Geref. Kerk): 9.30 u. ds. H. Jaspers Focks; 18.30 u. ds. W. A. v.d. Berg. Bodegraven. (Re monstrantse Gem.): 10.00 u. drs. E. H. Cossee. RIJNSATERWOUDE (Herv. Gem.): 9.30 u. ds. W. v.d. Kamp; 19.00 u. ds. F. Moll, Alphen. RIJNSBURG (Herv. Gemeente): Grote Kerk: 9.30 u. ds. Smaling; 17.00 u. ds. Romein. Bethelkerk: 9.30 u. ds. Romein. (Geref. Kerk): Petrakerk: 9.30 u. ds. K. Welbedacht; 17.00 u. ds. Damsma. Immanuelkerk: 9.00 en 10.30 u. ds. Baayen; 17.00 u. ds. Snel. Maranathakerk: 9.30 u. ds. Damsma; 17.00 u. ds Baayen. Chr. Geref. Kerk): 9.30 en 17.00 u. ds. W. van Sorge. SASSENHEIM (Herv. Gem.): 9.00 en 10.30 u. ds. Germans; 19.00 u. ds. Baas. (Geref. Kerk): 10.00 u. ds. Th. Ferwerda; 19.00 u. ds. J. Muls, War mond. (Chr. Geref. Kerk): 10.00 en 17.00 u. ds. D. Quant, Haarlem. (Ned. Prot. Bond): Sassenheim/Llsse: VALKENBURG Z.-H. (Herv. Gem.): 10.00 u. ds. C. Vermeulen; 18.30 u. prof. A. v.d. Beek. (Geref. Kerk): 9.30 u. ds. J. Cziria, Rijnsburg; 18.30 u. ds. G. Snel, Rijnsburg. VOORHOUT (Herv. Gem.): 10.00 u. ds. C. J. de Jong, Gez.dienst. VOORSCHOTEN (Herv. Gem.) Dorp: 10.00 u. dr. S. Meijers, Leiden; 19.00 u. ds. A. K. v.d. Schoot. (Geref. Kerk): 9 30 u. ds. De Zeeuw; 19.00 u. ds. A. K. v.d. Schoot. (Herv./Geref.) „Ont moeting": 9.30 u. ds. A. K. v.d. Schoot. WARMOND (Herv. Gem.): 10.00 u. ds. WASSENAAR (Herv. Gem.): Dorps kerk: 10.00 u. ds. R. Steenstra; 16.30 u. dr. J. Hoek, Veenendaal. Kievits- kerk: 10.00 u. dr. W. van Bruggen. Dorps-Centrum: 9.30 u. ds. H. W. Riphagen, Papendrecht. Shalom (Jeugdkerk vanaf 12 jr.): Messi- askerk: 10.00 u. ds. J. H. Hartzheim, Schevenlngen. (Geref. Kerk): Bloem- campkerk: 10.00 u. dr. G. C. v.d. Kamp. Zijllaan 4: 10.00 u. dhr. D. J. Brouwer, Katwijk; 17.00 u. drs. T. Bergsma, Den Haag. (Ned. Prot. Bond): 10.30 u. ds. D. A. Werner. WOUBRUGGE (Herv. Gem.): 9.30 u., ds. W. J. J. Koelewijn; 18.30 u. ds. Molenaar, Nleuwveen. (Geref. Kerk): 9.30 en 18.30 u. ds. M. J. Aalders (H.A.). (Ned. Prot. Bond): 19.00 u. ds. M. Roos. ZEVENHOVEN (Herv. Gem.): 9.30 u. eerw hr. De Haan, Bodegraven. (Ge ref. Kerk): 9.30 u. ds. G. Rang. ZWAMMERDAM (Herv. Gem.): 10.00 u. ds. L. Boer. Katwijk; 18.30 u. ds. F. Moll, Oudshoorn. (Geref. Kerk): 10.00 u. ds. D. J. Modderaar, Alphen 18.30 u. drs. R. W. Biewenga, Kamerik. ARTSEN Leiden: Groep 1: Mas tenbroek, Tan, Van Tol, Zwijnenburg, Meyer, R. van Leeuwen, Verhage, Groeneveld en Kioprogge: za. dr. Zwijnenburg, tel. 412166, zo. dr. Ver hage, tel. 218661.» Groep 2: Pieterse, Van Gent. Taytelbaum, Van Luyk, Klaassen, Rus. Kruis en Lahr: za. dr. Lahr, tel. 120347, zo. dr. Taytelbaum, tel. 120266.» Groep 3: Pleiter. J. van Leeuwen, Smit, W. de Bruijne, J. de Bruijne, Stolk, Engel en Fogelberg: za. dr. Stolk, tel. 125820, zo. dr. Jur- gens, tel. 146096.» Groep 4: Van Wingerden, Van Rijn, Bénit, Nieuwen huis. Roos. Boer, Van de Waard en Arnou: za. dr. Roos, tel. 766123, zo. dr. Benit, tel. 720404.» Groep 5: Schaefer, Jasperse, Crul, Kooyman, De Jong, Prince, Reinders, Hammer- stein en Kortmann: za. dr. Hammer- stein, tel. 720936, zo. dr. Kooyman, tel. 122268.» Oegstgeest: vanaf za. 10 uur: dr. Van Walchren, tel. 174830. Leiderdorp: za. dr. Van der Beek, tel. 894539, zo. dr. Van der Leden, tel. 894539. Spreekuur van 12.30 tot 13.00.» Voorschoten: za. dr. Meijer, tel. 2493, zo. dr. Schotanus, tel. 2356. Warmond - Voorhout: dr. Slee boom, tel. 02522-11393. Noordwijk: Groepspraktljk tel. 19300. Noord wijkerhout - Lisse: Antwoordappa raat eigen hulsarts Katwijk aan Zee: dr. Henneman, tel. 12182. Kat wijk - Rijnsburg - Valkenburg: dr. Bergman, tel. 12921. Sassenheim: dr. De Graaft, tel. 12479. Hillegom: dr. Van der Have, tel. 15417. Alke made Rijnsaterwoude - Leimuiden: dr. Beekhuis tel. 01712-8202. Al phen: Voor de praktijken van Stehou- wer. Van Gemeren, Plag, Visser. Var- kevisser. Van Engelen. Smid, en Zi- kel: za. dr. Van Engelen, tel. 21915, zo. dr. Varkevisser tel. 21767. Voor de praktijken van Boss, Eradus, Van Der Steen, Hetzberger, Kleinhaneveld en Wijnmaalen: za. dr. Eradus, tel. 72072, zo. dr. Hertzberger, tel. 72364. Hazerawoude -Koudekerk: dr. Sprangers tel. 01714-3700. Benthuizen - Boakoop: dr. Bom, tel. 01727-2136. Langeraar - Niouw- veen -Ter Aar - Woubrugge: dr. Nooter/Vreyllng, tel. 01729-8104 Nieuwkoop - Noorden: dr. Brink man/Sluis tel. 01725-9301. TANDARTSEN Lelden - Leider dorp - Oegstgeest: dr. Teune. tel. 122724, za en zo spreekuur om 13.00 uur. Leidschendam: Voor spoedge vallen tel. 238356. Bollenstreek: dr. Teunissen. tel. 02522-10240. APOTHEKEN Leiden - Leiderdorp - Oegstgeest - Voorschoten: Tot hulp der Menschheid en Kok in Lel den en Apotheek Voorschoten. Al phen: Apotheek Allart Alkemede: Apotheek Alkemade. Veerstraat, tel. 01713-9100 Katwijk: Katwijkse Apotheek Noordwijkerhout: za geo pend van 9-13. u. en van 17-18 u. en zo van 12-13 u. en 17-18 u. Spoedre- cepten tel. 3511 of dienstbel. WIJKVERPLEGING BOLLENSTREEK - Sassenheim - Warmond - Lisse - Beekbrug: mw. Van der Laan, tel. 01719-17143. Noordwijkerhout - Voorhout - De Zilk: mw. Posthuma, tel. 02522-11463. Hillegom: Opgave via het antwoordapparaat, tel. 02520- 16217. Leidschendam: Leidschen- damse Kruisvereniging, tel. 070- 455300. DIERENARTSEN Lelden: dr. Muurling, tel. 125057, dr. Van der Wouw. tel. 764058 Oegstgeest: dr. Van Duyn tel. 173266. Voorschoten - Leidschendam: dr. Westgeest, tel. 768616. ONGEVALLENDIENST ZIEKENHUI ZEN LEIDEN Ongevallendienst elke dag Academisch Ziekenhuis be halve van dinsdag 13.00 u. tot woens dag 13.00 u. (Diaconessenhuis) en van vrijdag 13.00 u. tot zaterdag 13.00 u. (Elisabeth-zlekenhuis). BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN Diaconessenhuis: Bezoekuur dage lijks van 16.00 tot 17.00 uur en van 18.30 tot 19.30 uur. Kinderafdeling dagelijks van 14.00 tot 20.00. Niet meer dan twee bezoekers per patiënt. Sint Elizabeth-ziekenhuis: Volwas senen dagelijks van 14.00-14.45 u. en van 18 30-19.30 u.; klasse-afdelingen ook 11.15-12.00 u. Kraamafdeling: dag. van 11.15-12.00 u. (alleen voor echtgenoten) van 15.00-16.00 u. en van 18.30-19.30 u. Kinderafdeling dag. 15.00-18.30 u. CCU (hartbewa- king) dag. van 14.00-14.30 u. en van 19.00-19.30 u. Intensieve verpleging: dag. van 14.00-14.30 u. en van 18.30- 19.00 u. Sport-Medisch Adviescen trum: Spreekuur ma. 19.30-20.30 u. In het St. Ellsabeth-ziekenhuis. En- degeest: Di. en vr. 13.00-14.30 u.; zo. 11.00-12.00 u. en 14.00-15.00 u.; eer ste klasse: de gehele dag. Acade misch Ziekenhuis: Voor alle patiën ten (behalve kinderen) zijn de be zoekuren als volgt: Dagelijks 14.15- 15.00 u. en 18.30-19.00 u. Avondbe zoekuur 8fdeling verloskunde: 18.00- 19.00 u. De Praematurenafdeling da gelijks van 14.30-14.45 u. en 18.30- 18.45 u. Bezoek aan ernstige patiën ten: wanneer aan ernstige patiënten doorlopend bezoek wordt toegestaan kan de hoofdverpleegkundige hier voor speciale kaarten verstrekken. De bezoektijden van de kinderkliniek zijn dagelijks 15.00-15.45 u. en 18.30- 19.00 u. De bezoektijden van de kin derafdeling (alleen voor ouders van kinderen kan er een afwijkende tijd afgesproken worden met de hoofd verpleegkundige) zijn dagelijks van 14 15-15.00 u. en van 18.30-19.00. Rijnoordziekenhuis: Dagelijks 14.30- 15.15 u. en 18.30-19.30 u. Extra be zoek hartbewaklng: 11.00-11.30 u. Extra bezoek vaders kraamafdeling: 19.30-20.30 u. Kinderafdeling 15.00- 15.30 u. alleen voor ouders 18.00- 18.30 u. S.O.S.-DIENST Telefonische hulp dienst. tel. 071-125202. Voor allen die in moeilijkheden verkeren of eenzaam zijn. Vertrouwelijk. Dag en nacht be reikbaar. BUREAU VOOR RECHTSHULP Herengracht 50, tel. 123942; spreeku ren ma. en di. 10.00-12.30 u., wo. 13.30-16.00 u.; do. 18.30-20.30 u. LEIDSE RECHTSWINKEL Juri disch Adviesbureau, Ketelboeters- steeg 10, tel. 130775; Afdeling wo nen en werken: ma. 18.30-20.30, wo. 10.00-12.00, do. 18.30-20.30. Afde ling belastingen: di. 18.30-20.30, wo. 18.30-20.30. Klachtenbureau: di. 18.30-20.30, do. 18.30-20.30. DIERENHULPDIENST Hulpverle ning aan verongelukte honden, kat ten, vogels, e.d. in de gemeenten Lei den. Leiderdorp. Oegstgeest. War mond en Zoeterwoude. Tel. 071- 220021. BURGERRAADSLIEDEN Koren brugsteeg 2, tel. 143171 (kantooru ren). Spreekuren ma., di. en wo. 11.00-12.00 u.. do. 18.30-20.00 u. GEZINSVERZORGING Stichting gezinsverzorging Leiden. Aanvragen hulp voor bejaarden en langdurige zieken en gezinsverzorging, Rem- brandtstraat 17. tel. 149441 (ma. t/m vr. 9.00-10.00 u. en 13.00-14.00 u.). KINDER- EN JONGERENTELEFOON Op woensdag- en zaterdagmiddag van 14-18 u. telefoon 071 - 120611. MAATSCHAPPELIJK WERK Bu reau Maatschappelijk werk, Oude Rijn 44c, spreekuur dagelijks 14.00- 15.00 u.; do. ook 19.00-20.00 u., tel. 142144. Spreekuur gemeentelijke so ciale dienst: di 14.00-15.00 u. Apollo- laan 1a, Zuid-West; do. 14.00-15.00 u. Herensingel 3, Leiden Noord. Ook tel. van 09.00-10.30 via 766600, afde ling maatschappelijk werk. RAAD VAN ARBEID Hoge Rijndijk 306, Leiden, tel 071-899375. Kantoor geopend ma. t/m vr. 9-12 u. 14-16 u. Telefonische informatie over kinder bijslag: 8-12 u. SOCIALE RAADSVROUW Spreek uren sociale raadsvrouw. Binnenstad: Gerecht 10. wo. 17.00-18.00 u.; Noord: Van Hogendorpstraat 36, ma. 10.30-11.30 u.; Kooi: Drlftstraat) di. 10.30-11.30 u.; Morskwtf Buurthuis Morskwartler. Topaas 10.00-11.00 u. wo. 10.00-13.0C Tuinstadwijk: Herengracht 45,: 10.30-11 30 u. SOCIALE RAADSVROUW VÜ SCHOTEN Spreekuren: ma. 13 20.00 u. wo. en vr. 9.00-10.30 u. I seweg 33. Voorschoten. Tel. 325 SP HULP- EN INFORMATIEDIE Groenesteeg 33, Leiden. Tel. I 134640 of 071-144600. Hulp en It matie op medisch, juridisch en mi gebied, werk, sociale verzekerinj huurkwesties. Spreekuur: elke derdag van 20.00-21.00 u. STICHTING VRIJWILLIGERS TRALE Pallasstraat 1, Alphen den Rijn. Tel. 01720-33033. Beg ding en opvang van mensen, die welke reden dan ook. tijdelijk I nodig hebben. Bovendien wordt ir matie verstrekt over andere mogt heden van hulpverlening en de relkbaarheid daarvan. VRIJWILLIGERS CENTRALE J gegracht 246a, Leiden. Tel. 149 Dagelijks bereikbaar van 9.00-1 u. voor informatie over vrijwillig werk en cursussen of een persoo gesprek. WERKENDE JONGEREN Kt: ten- en informatieuur Elke dinst avond van 17.00 tot 20.00 u. K kantoor Koppenhinksteeg 2. Leit Tel. 071-121139. WERKLOZEN ADVIES CENTRUM Breestraat 19. tel. 122000. Spreei ma. en do. 14-16 u. (Gedurende maand augustus gesloten). LEIDS WERKLOZEN KOMITE I terskerkchoorsteeg 15, tel 1231 Spreekuur wo. 10.11.30 u. WETENSCHAPSWINKEL Infor tiecentrum voor onderzoek van Leidse universiteit. Stationsweg tel. 071 - 148333. Geopend: ma. vr. 10.00-16.00 u. FIOM Hulpverlening bij zwai> schap en alleenstaand oudersd Noordeinde 40 b, tel. 144715. GASTOUDERPROJECT Stlch Gastouderproject, Merenwijk C dorhorst 1, tel. 210430 (dag. 13 15.30 u HULP VOOR MOEDER EN KIN0 Bij niet gewenste zwangerschap. I foon 071-895724 en 01728-6333. HUURAANGELEGENHEDEN Spreekuren huurcommissie. Voor I den: Schuttersveld 9 (tel. 071-131 van 10.00-12.00 u.). Spreekuur t/m vr. 8.30-10.00 u. Voor Alp» Opstandingskerk. Prinses Mari| straat 69. Spreekuur do. 14-15.30 MOEDERS VOOR MOEDERS I vrouw zuster E. Janssen-Nieme Hofdijck 32. Oegstgeest. tel. C 153652. ONDERWIJSWINKEL Sophiasti 36. tel 071-214256 of 126325. Oil maandag tot en met vrijdag 12J 17.30 u. OPVANGCENTRUM VROUWEN Crisiscentrum voor vrouwen (j eventuele kinderen) in nood. Huize Maarten. St. Jacobsgracht 1, Lekl tel.071-142497. Dag en nacht bert HULP AAN BUITENLANDERS Spreekuur voor Marokkanen, Alpl aan den Rijn, Emmalaan 2, tel 011 - 94841. ma. 9-10 u. di. 14-15 u. I den, bureau voor maatschappr werk, Oude Rijn 44c tel. 071 - 142 en 146049. do. en vr. 14-15 u. JONGEREN ADVIES CENTRUM Caeclliastraat 67, Leiden. Teleft 126052. Geopend: ma. t/m vr. 16J 22.00; za. 14.00-17.00. iiiimiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiuiiiiimiiwmi i Geen krant ontvangen tussen 18.00 en 19.00 uur, J terdags tussen 14.00 en 15.| uur, telefoonnr.071-122248 I uw krant wordt nog dezelfl avond nabezorgd. iiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiifMnina

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1984 | | pagina 2