ICTO: uitspraak van gereformeerde synode dolkstoot in rug parlement Ceidöe „Van mij mogen ze Wassenaar bombarderen ms.amta 1 1® kerk wereld deOPENE Ds. Martin Niemöller: 92 jaar strijdbaarheid Onhaalbaar voorstel BOUDEWUN BÜCH: DE TIJD ACHTERGROND figidae Sou/tont DONDERDAG 8 MAART 1984 PAGINJ De uitspraak van de gerefor meerde synode tegen de plaatsing van kruisraketten in Nederland is een dolk steek in de rug van het Ne derlandse parlement. Dat zei N. de Jong, voorzitter van het Interkerkelijk Comité Tweezijdige Ontwapening ICTO), in een reactie op de synode-uitspraak (zie voorpa- fgina) gisteravond in Lunte- ren. Hij toonde zich teleurge- steld dat de synode het ICTO niet meer als een vredesbe- weging beschouwt. Het ICTO i zal de behandeling van een studierapport over het oor- logsvraagstuk tijdens de sy- nodezitting van april afwach- ten, alvorens nadere stappen te nemen, zo zei De Jong. De secretaris van het Inter kerkelijk Vredesberaad, Mient Jan Faber, toonde zich verheugd over de uitspraak van de synode. „Je ziet dat zij haar fundamentele uitspra ken over de kernbewapening toetst aan de realiteit van vandaag". Hij wees erop, dat de huidige minister van de fensie Job de Ruiter ook lid van de gereformeerde kerk is. Faber zei tenslotte te ver wachten, dat nu andere ker ken zich ook tegen plaatsing van kruisraketten zullen ke ren. De synode besprak gister avond het werkrapport van de deputaten (commissie) voor het oorlogsvraagstuk. In het rapport kwam een ernsti ge verdeeldheid naar voren over de kernbewapening. De meeste deputaten wilden voortbouwen op de uitspraak van de synode van Zwolle van 1978, waarin de bewape ningswedloop en de massa vernietigingswapens worden veroordeeld als „in strijd met Gods heil voor de wereld en uit den boze". Deze deputa ten vroegen de synode de af schrikking met kernwapens af te wijzen en steun te blij ven geven aan het Interker kelijk Vredesberaad (IKV). Een minderheid van de de putaten stelde voor het syno debesluit van 1978 ter discus sie te stellen. Gebruik van kernwapens mag niet onder alle omstandigheden worden afgewezen, aldus deze depu taten, die pleiten voor erken ning van het Interkerkelijk Comité Tweezijdige Ontwa pening (ICTO) als kerkelijke vredesbeweging. De meeste synodeleden ble ken gisteravond in te stem men met de ideeën van de meerderheid der deputaten. Een amendement van ds. J. C. van Egmond (Ommen) om de relatie met het IKV op te schorten, haalde 19 van de 73 stemmen. Van Egmond pleit te ervoor eerst de relatie te onderzoeken van de gerefor meerde kerken tot de diverse vredesbewegingen. Voorts wilde hij de instemming van de commissie die onderzoek zou moeten doen naar de be tekenis van de uitspraken en besluiten van de synode van Zwolle in 1978. De synode sprak voorts uit, dat in het deputaatschap voor het oorlogsvraagstuk alleen deputaten mogen worden be noemd, die de uitspraken van de synode met betrekking tot de kernbewapening tot uit gangspunt van hun handelen nemen. Voor de deputaten die lid van het ICTO zijn, kan dit tot gevolg hebben, dat zij uit het deputaatschap moeten stappen. De synode riep de plaatselijke kerken op ernst te maken met het verlenen van pastorale en di aconale zorg aan hen. die door de synodale uitspraken met betrekking tot de kern wapens in gewetensnood ra ken. Ds. J. Goumare, voorzit ter van het deputaatschap voor het oorlogsvraagstuk, wees de synode er op, dat zij deze uitspraak concreter zou moeten formuleren. Hij pleit te voor een orgaan, dat zich speciaal met de zorg voor mensen in gewetensnood gaat bezighouden. In zijn slotwoord zei synode- -voorzitter ds. H. J. Kouwen- hoven te hopen, dat de IC- TO-leden van het deputaat schap zouden blijven functio neren. De gereformeerde kerken zijn hopelijk zo le vensvatbaar, dat de deputa ten afwijkende opvattingen kunnen verdragen, zo zei Kouwenhoven. Van onderzeebootcomman- ^dant tot overtuigd pacifist. Tussen deze twee polen lag ;het lange leven van de dins dag in Wiesbaden overleden •ds. Martin Niemöller. Een strijdbaar man, ook als paci fist. Een teleurgesteld man tevens, in zoverre het ging om de ontwikkeling van de naoorlogse kerk. Toen hij eens werd geconfronteerd met het gerucht, dat hij zou overwegen uit de Evangeli sche Kerk te stappen, ant woordde Niemoeller: „Als ik niet op mijn pensioen was aangewezen, was ik al lang Quaker geworden". Martin Niemöller werd op 14 januari 1892 geboren in Lipp- stadt, Westfalen. Hij bezocht de marine-opleidingsschool en was in de Eerste Wereld oorlog U-bootcommandant. Na de oorlog werkte hij een tijdje in de landbouw, maar vervolgens besloot hij theolo gie te gaan studeren aan de universiteit van Munster. Vanaf de opkomst van het nationaal-socialisme verzette hij tegen het heidense karak ter van Hitiers beweging en tegen de nazistische rassen leer, in het bijzonder ook te gen de jodenvervolging. Niemöller behoorde in 1933 tot de oprichters van de „Pfarrer-Notbund", waaruit zich de „bekennende Kirche" (belijdende kerk) zou ontwik kelen. Vanaf de kansel van zijn kerk in de Berlijnse voorstad Dahlem spuide hij onverbloemd zijn kritiek op het nazisme. Een conflict met Hitier kostte hem in 1934 zijn dominees-post, maar tot 1937 hield hij nog zijn beroemde preken. Hij weigerde samenwerking met de gelijkgeschakelde Evangelische Kirche. Hitier liet hem in 1937 arresteren, waarna in 1938 een geheim proces volgde wegens het in discrediet brengen van de re gering en de nazi-partij. Nie möller kreeg zeven maanden gevangenisstraf, maar werd na enige tijd door de Gestapo overgebracht naar het con centratiekamp Sachsenhau- sen en later naar Dachau. Na de oorlog was hij een van Ds. Martin Niemöller de initiatiefnemers van de „Stuttgarter Schuldbekenn- tnisse", waarin de kerk schuld belijdt voor de ge beurtenissen uit de Hitler- -tijd. Niemöller was van me ning, dat het Duitse volk en zijn kerkelijke leiders moreel verantwoordelijk waren voor de opkomst van Hitier. De oorlog zou er niet gekomen zijn als de geestelijkheid eensgezind was geweest in haar verzet, zei hij na de oor log. Na de tweede wereldoorlog verzette hij zich zowel tegen de denazificatie-politiek, die naar zijn mening wraakge voelens zou wekken onder het Duitse volk, als tegen de herbewapening en de kruis tocht tegen het communisme. Niemöller meende, dat Duits land neutraal moest zijn on der toezicht van de Verenig de Naties. In 1952 veroorzaakte hij eni ge opschudding met zijn be zoek aan godsdienstige lei ders in Moskou, dat door zijn tegenstanders werd aange grepen om hem tot commu nistische meeloper te betite len. Het jaar erop sprong hij in de bres voor de christelij ke kerken in de DDR, die onder het communistisch be wind in een moeilijke positie verkeerden. Niemöller was na de oorlog nog korte tijd predikant in Dahlem, maar werd al spoe dig gekozen tot praeses van de Evangelische Kerk. In 1965 besloot hij, 73 jaar oud, met pensioen te gaan. Maar dat verhinderde hem niet een actieve rol te spelen in de beweging tegen de oorlog in Vietnam. Hij bezocht Ha noi en kreeg in 1968 de Le- nin-vredesprijs. In een interview ter gelegen heid van zijn vijfentachtigste verjaardag zei Niemöller dat de kerk in Duitsland na 1945 „reactionair" was geworden. De officiële organen van de kerken zouden liefst weer de Evangelische kerk tot staats kerk zien worden, zei Nie moeller, die meende, dat de kerk uit de nazitijd de les had moeten trekken, dat ker ken hun onafhankelijkheid tegenover het staatsgezag moeten behouden. Hij ver oordeelde ook de „Berufsver- bote" in de jaren zeventig, omdat „het evangelie net zo goed voor Ulrike Meinhoff is als voor de een of andere hooggeplaatste politicus of staatsman". Paus vraagt in vasten- boodschap om bereidheid tot delen Bij het begin van de „veertig dagentijd" gisteren op As woensdag heeft paus Johan nes Paulus II alle rooms-ka- tholieken opgeroepen tot be zinning, boete en omkeer en het veelvuldig vieren van het boetesacrament. Op zijn we kelijkse algemene audiëntie begroette hij gisteren onder meer een groep van ongeveer vijftig pelgrims uit Roer mond, staande onder leiding van bisschop Gijsen. In een boodschap, uitgegeven bij gelegenheid van de vas ten, wijst de paus dit jaar op de „materiële, morele en geestelijke achteruitgang" van de wereld. Christus lijdt met al diegenen, die hun li chaam niet kunnen voeden, die naar gerechtigheid en er kenning van hun menselijke waardigheid dorsten en die hongeren naar een alomvat tende en rechtvaardige vre de, aldus de paus. Hij roept voor de vastentijd alle mensen op tot boetedoe ning en verzoening. Dat kan tot uitdrukking worden ge bracht in bereidheid tot de len en het zich vrijwillig be perkingen opleggen. De lief de van God, aldus de paus. houdt concreet het delen van voedsel, het verlenen van gastvrijheid aan vreemdelin gen en het ondersteunen van armen in. De werklozen dient arbeid te worden ver schaft en voorts behoort boe tedoening ook het eerlijk en moedig aanvaarden van ver antwoordelijkheid te omvat ten in het staatkundig leven en het beroep, „en de vrede voor te leven". Het voorstel van de staatscommissie-Biesheuvel om Tweede-Kamerverkiezingen de duur van een kabinetsfy matie aan een zeer korte termijn te binden, is op zich een verfrissend idee. Voor een formatieperiode ontbreekt 1 inderdaad aan goede spelregels, waardoor met name de lat ste tientallen jaren de politici er een steeds ingewikkeld zaak van hebben gemaakt. Dat gebeurde veelal om bepaal" standpunten te camoufleren en moeilijke beslissingen vil zich uit te schuiven. Dat de commissie- Biesheuvel voorsl) daar wat aan te doen is een goede zaak. Concreet komen de voorstellen er op neer om drie m ken na de verkiezingen de Tweede Kamer een formate aan te laten wijzen. Tussen de fracties moeten de belangri ste zaken dan al geregeld zijn. Een meerderheid in de Tw de Kamer moet afspraken hebben gemaakt over de hoofd nen van het beleid en er moet overeenstemming zijn bere over de vraag wie er de kandidaat-formateur en ook kan daat-premier is. De heer Biesheuvel heeft echter wel e. veel vertrouwen in de huidige politieke leiders. Indien maar in de wet staat dat er na drie weken over die vra^ stukken duidelijkheid moet bestaan, dan zullen de polit daar ook wel voor zorgen, zo redeneert hij kennelijk. Zu voorstel geeft geen antwoord op de vraag, wat te doen indi er aan het eind van die derde week na de verkiezingen p geen meerderheid voor een bepaald beleid en een bepaal formateur is. Zonder sancties lijkt het voorstel van Bieshï vel onhaalbaar. 5 Een van die sancties zou kunnen zijn en dat is ook ini discussies binnen de commissie aan de orde geweest din nieuwe verkiezingen uit te schrijven indien de fracties j[j binnen drie weken niet met elkaar eens kunnen worden. het eerste gezicht lijkt dat een gemakkelijke weg: de polijr zouden het karwei opnieuw aan de kiezers overlaten, nafi ze dat drie weken daarvoor ook al hebben gedaan. Maarj werkelijkheid zou zo'n sanctie voor de politici een hele grp stok achter de deur betekenen. Want het zou immers ontzettende afgang zijn indien onmachtige politici de kiez^t op zo'n korte termijn opnieuw naar de stembus zouden la( Dat pleit dus voor zo'n sanctie. Maar Biesheuvel heeft lijk: het is wel een erg drastische maatregel. De politiek v| z ander je niet zomaar door wat regels te wijzigen. Daarv^, zou je de politici moeten veranderen en dat kan nu eenmi moeilijk. Kortom: de commissie-Biesheuvel mag dan wel aantal verfrissende ideeën op tafel hebben gelegd, het is zEj de vraag of die ideeën haalbaar en uitvoerbaar zijn. De uitj breide rapportage van de commissie zal in elk geval tot L sultaat hebben, dat er in de komende maanden volop o^ deze kwestie gedicussieerd zal worden. Want ook door vj^ politici wordt er tijdens een formatieperiode uitvoerig kritjr< geleverd op de gang van zaken, maar zo gauw zo'n form, voorbij is, wordt overal weer gezwegen. Hopelijk brengtj commissie-Biesheuvel daar verandering in. tiabeljauw a la érèine met witte koolsalade en Aardappelen ófiocolade- ha vermoutvla Yoor twee personen hebt u nodig: 300 g kabeljauwfilet, zout, mosterd, 1 kleine winter wortel, 1 volle lepel ge raspte kaas, 1 lepel paneer meel, 15 g boter, Vz dl wa ter, 1 dl koffieroom (of half room, half melk); 1 lepel azijn, zout, peper, Spiker, 2 lepels yoghurt, 1 lepel slasaus, iets ui of bieslook, 1 zure appel, 150 g witte kool, 100 g winterwortel; tot 1 kg aardappelen; Vz liter melk, 40 g haver mout, 20 g cacao, 45 g sui- £er. Spoel de filet af met koud \yater, laat hem uitlekken strooi er zout over en strijk er aan een kant mosterd op. yet een ovenschaal in en leg er de in schijfjes gesneden wortel. Leg de vis met de mosterdkant op de wortel, strijk over de bovenkant ook mosterd en strooi er een mengsel over van kaas en paneermeel. Verdeel dunne plakjes boter over de vis en schenk er water en room naast. Zet de schaal een kwartier met deksel in een oven, die op 4 of 175 staat, Haal er dan het deksel af en laat in circa tien minuten een korstje op de vis komen. Maak een sausje van azijn, zput, peper, suiker, yoghurt en slasaus en meng er fijnge sneden ui of fijngeknipte bieslook door. Schil de appel, rasp hem grof en meng hem direct doop de saus. Kneed er vervolgens de haarfijn ge sneden kool door en voeg de grofgeraspte wortel toe. Gar neer met fijngeknipte peter selie, zeker als er geen bies look in de salade verwerkt is. Breng de helft van de melk aan de kook, strooi er al roe rende de havermout in en kook die een paar minuten mee. Meng cacao, suiker en weinig koude melk, roer er de hete pap door en vervol gens de rest koude melk. JEANNE Elsevier beschrijft de ver twijfeling van CDA-fractie- voorzitter De Vries inzake de kruisraketten. „Binnen de fractie is een crisisteam gefor meerd dat de besluitvorming moet begeleiden. De crisis managers zijn De Vries zelf, Aarts. Frinking en De Boer. De Vries heeft in de afgelo pen weken spreekuur gehou den voor zijn fractie om de persoonlijke meningen te pei len". In het blad voorts een gesprek met voorzitter van Eijkelen- burg van de Christelijke Werkgevers. „Ik wil een tes tament nalaten door onder zoek naar de mogelijkheid van een basisinkomen, gekop peld aan een redelijk deel van de overwinst. Maar ik hoor het verwijt van de vakbonden al: jij wil zeker van de werk nemers kleine kapitalisten maken. En dat past kennelijk niet in het socialistisch pa troon". Het omslagartikel gaat over de nood van de Nederlandse boer. „Minister Braks schuift het vraagstuk weg. Als boeren door zijn beleid in ernstige moeilijkheden komen, wor den ze naar de rijksgroepsre geling zelfstandigen verwe zen. Daarmee komen ze onder het ministerie van WVC te vallen en houden op een landbouwprobleem te zijn". Aandacht ten slotte voor het zogenaamde Lima-rapport waarin de wereldkerken wordt gevraagd eikaars doop, eucharistie en ambt te erken nen. Een hervormde advies commissie beveelt het aan, maar een gereformeerde com missie wijst het af. Professor Runia uit Kampen: „Ik con cludeer dat met dit ambtsrap port het bedje gespreid is voor erkenning van de paus van Rome. En daar ben ik echt nog niet aan toe". tenwacht onder de indruk komt van uw overstelping door aanhangers". Een artikel beschrijft hoe er in de gezondheidszorg door werkloze artsen zwart ge werkt wordt. „Ze zijn vaak niet verzekerd tegen verkeer de ingrepen. Wie vergoedt dan de schade? Niet alleen de patiënt, maar ook de arts loopt gevaar. En wat gebeurt er als je arbeidsongeschikt raakt of als je een infectie krijgt in het ziekenhuis?" Een commentaar over het ge krakeel rond een derde tv-net voor cultuur adviseert: „Ik vind dat de cultuurmensen zich tot nu toe te netjes heb ben gedragen en bij wijze van experiment eens een voor beeld aan de piraten moeten nemen. Gewoon iets doen en zien wat er van komt". Het omslagartikel gaat over de miljoenen waarmee be roepsbeleggers dagelijks schuiven. „Als de mensen overdreven pessimistisch zijn, moet je juist aandelen gaan kopen, want dan is het keer punt nabij. Op zo'n moment maak je de grootste winst". Vrij Nederland onthult het bestaan van een kabinetsdis cussie over jeugdwerkloosheid die absoluut geheim moest blijven. „De reden daarvoor is pijnlijk duidelijk. Er waren geen oplossingen. Of heel enge". Een voorbeeld uit de notulen: „Werkloze jongeren van 23 jaar of ouder zouden pas recht op zelfstandige huis vesting kunnen doen gelden, als ze kunnen aantonen tot het uiterste geprobeerd te hebben een arbeidsplaats te verwerven". Een kritisch verhaal ook over het rapport Van Dijk dat ge wijd is aan de Nederlandse betrokkenheid bij de staats greep in Suriname. „De volle digheid is schijn; veel over de zijpaden, maar weinig over de hoofdweg. Dat is de eerste rode lijn. De tweede is een bij-, na partijdigheid; ais zeven Su- rinamers zeggen dat het A is en kolonel Valk zegt B, dan besluit de commissie zonder uitzondering tot B". Het blad start een serie over 'alimentatie-problemen bij echtscheidingen. „Maar al te vaak wordt tegen vrouwen aan het loket gezegd: „Je krijgt een korting op je uitke ring als je niet doet wat je kunt om alimentatie op te ei sen". Dat soort intimidatie is schering en inslag". Een gesprek ook met Kabi netsadviseur Tjeenk Willink die de ambtenarij heeft door gelicht. „Dat is de moeilijk heid. Elke minister heeft de ervaring dat hij binnen zijn ministerie wel iets wil veran deren, maar denkt: tja, als het zulke moeilijkheden met zich meebrengt De bijlage is gewijd aan vrou wenpop. In De Tijd een groot inter view met Partij van de Ar- beid-voorzitter Max van den Berg. „We vermijden op de man te spelen. We roepen niet meer ieder kwartaal iets nieuws. We reageren niet al leen op incidenten, we trek daar moest je je als lief meisje toch niet mee bezighouden". Een interview tenslotte met de vroegere Amsterdamse studentenactivist en kabouter- politicus Guy Kilian. „Er wa ren tijden dat ik van harte had kunnen uitroepen: ik ben, samen met anderen, op weg naar het socialisme. Dat zou ik nu dus nooit meer zeggen. Ik weet nu dat het heerlijk is om niet activistisch te zijn, heel manna-achtig, zege nend". ken lijnen. Mensen krijgen het gevoel: die lui hebben iets beters in huis dan Lubbers. Maar als VVD en CDA met klein rechts straks samen een nipte Kamermeerderheid ha len, komt er een Staphorster regering. Laat daarover geen misverstand bestaan. Daarom zijn wij explicieter dan ooit". De auteur Boudewijn Büch ging op bezoek in het dorp van zijn jeugd: Wassenaar. „De terreur bestaat nog. De neo-terreur. We leven voor de buren; we houden alles bin nen; we zetten een stoel op een versleten plek in het ta pijt; we negeren een zoon die een weekje de gevangenis in moet. Ik haat dat dorp. Ze mogen het van mij bombarde ren, platbranden". Elders aandacht voor het ini tiatief van vier kunstenaars -en gewezen katholieken om in het Amsterdamse Paradiso een plechtige hoogmis te re construeren. „Laatst zei ie mand: je zult zien dat die oude hoogmis belangrijk wordt als de nieuwe subcul tuur in het katholicisme. Dan Veel aandacht in het blad voor de Amerikaanse verkie zingen. Het dubbelartikel van De Groene Amsterdammer gaat over de crisis in onze politieke cultuur. „Beslissend is niet of men op papier prachtige in terne compromissen verzint, beslissend is of men op het nooit voorspelbare moment van een politieke krachtme ting macht tegenover macht kan en wil zetten. Afgelopen najaar hebben industriebon den en PvdA dat niet gedaan zodat de ambtenarenbonden alleen bleven staan". Elders aandacht voor veran deringen binnen het feminis me. „Knuffelen is uit, macht is in. De vrouwenbeweging is na de praatgroepen in een nieuwe fase beland. Doe mee en probeer een poot tussen de deur te krijgen". Een gesprek ook met regis seuse Digna Sinke van de nieuwe Nederlandse speelfilm De Stille Oceaan. „Ik had een film willen maken over Van der Waals, de grootste Neder landse verrader uit de oorlog. Het werd afgewezen. Via via hoorde ik, dat Koolhaas, die toen voorzitter van het pro ductiefonds was, vond dat dat geen onderwerp voor mij was. Zulke boosaardige mannen, De Haagse Post ging met premier Lubbers op toernee. „Er scheen het recept van wijlen president Kennedy toegepast te zijn: huur steeds de kleine zalen, omdat de bui- Hervormd Nederland over de belangstelling van buiten landse regeringsleiders voor contact met het kabinet-Lub- bers over de kruisraketten: „Het historisch moment kon wel eens zijn aangebroken dat vastberadenheid van Neder landse kant een opening kan forceren in de vastgelopen Oost-West-verhouding. Het CDA, dat dreigt te worden vermalen, treft hier een red dingsboei aan". Een reportage ook over agres sie in ae wachtkamers van de sociale diensten. „Mischien moet het allemaal wel hele maal in de soep lopen, dan gaan er in ieder geval ogen open. Dit is een onwerkbare situatie. Nieuwe maatregelen moeten we uit de krant lezen en daarna moeten we het ook nog eens aan de cliënten zien te verkopen". Voorts aandacht voor de vraag welke aantrekkings kracht inrichtingen uitoefe nen op psychiatrische patiën ten. „Het is echt een strijd om te overleven. Op het moment dat je je ellendig voelt, is niet het belangrijkst dat je over leeft in de zin van dat je wilt eten, maar het is de strijd om een beetje aandacht, liefde en vertrouwen". Een gesprek ten slotte met de socioloog dr. J. Matse over het milieu van de bejaardentehui zen. „Er zijn er waar men probeert alles uit te bannen wat aan de dood doet denken. Dat is niet verstandig. De prikkel om bezig te zijn met de dood, mag de mensen niet onthouden worden". Droog en vrij koud DE BILT Volgens KNMI blijft het weer tot het weekeinde onder invltl van een krachtig hogedrukjj bied. Het centrum ligt bo^ Engeland met een druk omstreeks 1045 mbar en uitloper er van breidt zich I: uit over Scandinavië. Hierdj stroomt de daar aanwezj koude en droge lucht via j Noordzee naar ons toe. In het binnenland kan dit nachts een graad of vier vd; gaan geven. Overdag zulleni flinke perioden met zon i en de neerslagkansen blijijj tot maandag erg klein, koude lucht heeft vrijwel I Europa bereikt. In de Alpef weer wat sneeuw gevalk vooral aan de noordkant, f Frankrijk en Spanje is zon, maar temperaturen bo1! 15 graden komen alleen e maar voor in Zuid-Spanjel aan de Middellandse Zee. Amsterdam De Bilt Deelen S)l Malaga Mallorca München Stockholm Casablanca GRATIS ELKE WOENSDAG DE BIJLAGE BIJ UW KRANT MET INFORMATIE OVER FILMS,MUZIEÏ THEATER. RECREATIE,EXPOSITIES v EN EEN COMPLETE AGENDA

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1984 | | pagina 2