TAFEL
Arafat heeft van
Hoessein niet veel
te verwachten
Gereformeerde synode wacht
keus voor of tegen IKV
£cidóc6otuanli
HïïïïTl
CcidócSoiviant
3
Glemp ontkent kritiek op
Walesa en Solidariteit
kerk
wereld
Opleiding hervormde kerkelijke werkers
Paus bemoedigt Litouwen
bij herdenking Casimir
Toekomst van de NAV(j
j
ACHTERGROND
MAANDAG 5 MAART 1984 PAGIN.
In totaal 16.472 gereformeer
den hebben hun instemming
betuigd met de oproep aan de
gereformeerde synode om de
banden met het Interkerke
lijk Vredesberaad te verbre
ken. Volgens de werkgroep
„Gereformeerde Kerken uit
het IKV", gevestigd in het
Friese Woudsend, is het IKV,
opgezet als een beraad van de
kerken, ontaard in een poli
tieke actiegroep.
Als de synode hiervoor toe
stemming wil geven, worden
de handtekeningen woensdag
aangeboden aan de voorzitter
van de synode, ds. H. J. Kor
wenhoven. Op die dag behan
delt de synode het werkver-
slag van de deputaten (com
missie) voor de bestudering
van het oorlogsvraagstuk.
De tweespalt in de gerefor
meerde kerken over het oor
logsvraagstuk is volgens de
werkgroep mede het gevolg
van de relatie met het IKV.
Daardoor wordt de schijn ge
wekt, dat het IKV namens de
gereformeerde kerken
spreekt en handelt. Het is
kennelijk niet mogelijk om
het IKV te laten terugkeren
naar zijn oorspronkelijke
taak, namelijk een beraad
over oorlogs- en vredesvraag
stukken.
De polarisatie binnen de gere
formeerde kerken kan vol
gens de oproep worden over
wonnen door de banden, ook
de financiële, met het IKV te
verbreken en geen nieuwe
banden aan te gaan met bij
voorbeeld het ICTO, dat voor
tweezijdige ontwapening is.
Dit zal de weg banen naar een
eigen kerkelijk beleid zonder
de schijn van partijdigheid.
De deputaten voor de bestu
dering van het oorlogsvraag
stuk hebben de gereformeer
de synode gevraagd of zij nog
steeds staat achter de veroor
deling, die zij in 1978 over de
kernwapens heeft uitgespro
ken en of zij instemt met de
veroordeling door de Raad
van Kerken van de plaatsing
van kruisraketten. Voorts
moet de synode woensdag een
besluit nemen over relaties
met het IKV en met het
ICTO (Interkerkelijk Comité
Tweezijdige Ontwapening),
dat in november van de gere
formeerde synode een eenma
lige gift van tienduizend gul
den kreeg.
De Poolse kardinaal
Glemp heeft gisteren ont
kend, dat hij kritiek op
Lech Walesa en de verbo
den vakbond „Solidari
teit" heeft uitgeoefend.
Vrijdag had hij, zoals za
terdag gemeld, in een
vraaggesprek met de Bra
ziliaanse krant „O Estado
do Sao Paulo" gezegd, dat
Walesa de controle over
Solidariteit heeft verloren
en dat de vakbond niet
meer de belangen van de
arbeidersklasse vertegen
woordigt. Walesa zou
„zeer gemanipuleerd"
zijn.
Na zijn aankomst in Argenti
nië verklaarde de primaat
van de r.-k. kerk in Polen
evenwel, dat hij Walesa altijd
gesteund heeft, omdat deze de
goede koers had gevolgd. Bo
vendien is Walesa voorstan
der van goede betrekkingen
tussen kerk en vakbond. Wa
lesa bevindt zich echter in
een moeilijke positie daar hij
zijn vakbondsactiviteiten niet
mag uitvoeren, aldus Glemp
tijdens een persgesprek in de
nuntiatuur te Buenos Aires.
Glemp kwam in Argentinië
aan voor een vijfdaags be
zoek. Eerder was hij twaalf
dagen in Brazilië.
In het bewuste interview had
hij voorts gezegd, dat het sy
steem in Polen niet kan wor
den aangevallen, omdat dit
betekent, dat de Sovjet-Unie
tussenbeide zal komen. Hij
zei, dat de kerk in zijn land
niet wordt vervolgd en dat in
Polen momenteel negenhon
derd kerken worden gebouwd
met materiaal, dat door het
bewind wordt verstrekt.
Over de relatie tussen kerk
en staat zei kardinaal Glemp
verder, dat de kerk religie
kan onderwijzen in parochie
huizen en andere kerkelijke
gebouwen. Dat levert geen
enkel probleem op. De kerk
wil geen godsdienstonderwijs
op de scholen, omdat daar
controle bestaat. De Poolse re
gering doet van alles om te
vermijden, dat zij er, bijvoor
beeld in de kerk, een nieuwe
vijand bij krijgt, want ze heeft
iedereen al tegen zich.
De hervormde kerk
krijgt een vervolgoplei
ding voor katecheten en
pastorale werkers, als de
synode een desbetreffend
voorstel accepteert. De
synode bespreekt op 16
maart een nota over nie-
t-universitaire theologi
sche opleidingen, die is
opgesteld door de raad
voor de herderlijke zorg,
de raad voor de katechese
en de raad voor kerk en
school.
De raden hebben een leerplan
ontwikkeld voor opleidingen
op respectievelijk derde
graads, tweedegraads (of
mo-a) en eerstegraads (mo-b)
niveau. Deze zijn gericht op
verschillende functies in de
gemeente. Bovendien bestaat
de mogelijkheid door te gaan
naar de universitaire oplei
ding tot predikant.
Na de mo-b-opleiding moeten
de studenten naar het kerke
lijk examen kunnen doorstro
men. Wordt dit laatste aan
vaard, dan krijgt de hervorm
de kerk twee soorten predi
kanten: degenen die het doc
toraal examen hebben afge
legd voor de kerkelijke oplei
ding en degenen die de mo-
-b-opleiding als ondergrond
hebben. Bovendien zijn er nog
talloze predikanten die alleen
kandidaatsexamen hadden,
voordat zij met de kerkelijke
opleiding begonnen.
De nota gaat ervan uit, dat de
meeste mensen die deze nieu
we opleidingen voltooien,
geen betaalde baan in het
kerke werk krijgen. De oplei
ding dient dus om de vrijwil-
ligerskerk te versterken. De
plannen kunnen, volgens de
nota, niet ontwikkeld worden
zonder overleg met de Gere
formeerde Kerken, de part
ner in het „Samen op Weg-
"-proces.
In een reactie op de nota heb
ben de kerkelijke hoogleraren
er onder meer op gewezen,
dat alleen de daartoe opgelei
de predikanten een preekbe-
voegdheid kunnen krijgen. Er
moet volgens hen niet weer
een groep ontstaan, die verge
lijkbaar is met de vroegere
hulppredikers.
Tijdens de heilige mis, die de paus opdroeg bij gelegenheid
van de vijfhonderste sterfdag van de heilige Casimir bood een
Litouws paar, in de klederdracht van hun land, de paus ge
schenken aan.
Paus Johannes Paulus II heeft gisteren in een pontificale eu
charistieviering herdacht, dat vijfhonderd jaar geleden de
heilige Casimir, de schutspatroon van Litouwen, overleed. De
paus riep de rooms-katholieken in de gehele wereld op te bid
den voor hun medegelovigen in de Sovjetrepubliek, die „lij
den wegens hun trouw aan het geloof". Volgenë onofficiële
cijfers is negentig procent van de Litouwse bevolking rooms-
-katholiek.
Ruim duizend Litouwers, die buiten de Sovjet-Unie wonen,
woonden de mis bij. Volgens kerkelijke kringen hadden gelo
vigen uit Litouwen zelf geen toestemming gekregen de fees
telijkheden in het Vaticaan bij te wonen.
De paus sprak woorden van bémoediging tot de Litouwse bis
schoppen en de priesters, die veel beproevingen moeten door
staan. Hij verwoordde zijn verbondenheid met ouders, die
hun kinderen de christelijke waarden bijbrengen „in een om
geving die geen achting voor de godsdienst heeft".
De zes bisdommen in Litouwen hebben geen bisschop. De lei
ding berust bij vier apostolische administratoren. Enige bis
schoppen mogen hun ambt niet uitoefenen. Een van hen is
mgr. Julionas Steponavicius. Het wordt niet uitgesloten ge
acht dat hij degene is, die de paus op 30 juni 1979 „in pectore"
(in zijn hart) tot kardinaal heeft benoemd.
De heilige Kasimir, die in 1484 op zesentwintigjarige leeftijd
stierf, was de zoon van koning Kasimir IV van Polen, groot
hertog van Litouwen en van Elizabeth van Habsburg.
De Amerikaanse onderminister van buitenlandse zakeft
Richard Burt, heeft afgelopen week weinig goede woord^
over gehad voor het voorstel van Henry Kissinger, te komtf
tot een herstructurering van het Atlantisch Bondgenööt
schap. Gedachten over een tweedeling leven al langere tit
in linkse kringen. Ze vinden hun oorsprong in het befaamé
NAVO-dubbelbesluit betreffende het al dan niet plaatsd
van raketten in Europa. Het besluit, dat mede ten doel h#
de verbondenheid tussen bondgenoten tot uitdrukking
brengen, blijkt tot nu toe de grootste bron van verdeeldhef
te zijn sinds de oprichting van de NAVO. f
KlSSINGER heeft zijn plan overigens niet gelanceerd of'
alsnog de tegenstanders van het NAVO-dubbelbesluit
wille te zijn. In zijn ogen zullen de Europeanen een groty
aandeel moeten leveren in de verdediging van hun com
nent. Als dat niet gebeurt, dan zullen de Amerikanen in zij
voorstel een aanzienlijk deel van hun troepen die zij nu
Europa gestationeerd hebben, moeten terugtrekken. Oq
zouden de Europeanen aan de onderhandelingstafel in Gent
ve moeten zitten om te praten over wapenbeheersing. Kil
singer is van mening dat het grote aandeel dat de Amerik)
nen momenteel leveren in de verdediging van Europa vei]
antwoordelijk is voor de huidige malaise in het Atlantiscj.
Bondgenootschap. De Amerikaanse inspanningen kunnen <j|
steeds minder begrip rekenen van de Europeanen. Wat li|j
er dan meer voor de hand dan de Europeanen een groti;
aandeel te geven in die verdediging? Wat Kissinger voorste
is dan ook in feite een shocktherapie om het NAVO-bondgi,
nootschap de hoogst noodzakelijke nieuwe vitaliteit te bezo'J
gen.
ZOU zijn voorstel echter worden geïnterpreteerd op de wj
ze waarop de tegenstanders van de NAVO dat willen, daji
leidt dat hoogst waarschijnlijk eerder tot een verdergaand;
desintegratie van de NAVO. Vandaar ook de reserves van d
Amerikaanse onderminister Burt. Het voorstel van Kissing*
houdt in dat meer dan tot nu het geval is de wederzijdse bar
den tussen Amerika en het oude continent worden versterf
op basis van een gedeelde verantwoordelijkheid. Wat de U
genstanders van het NAVO-dubbelbesluit daarentegen wij:
len is dat Europa een grotere afstand inneemt ten aanziet
van de VS.
ALS die richting zou worden ingeslagen zou daarmee in fei
te een van de hoofddoelstellingen verwezenlijkt worden val,
de Sovjet-politiek. Die beoogt immers sinds het einde van <J:
Tweede Wereldoorlog, met inzet van al haar diplomatieke éjl
militaire middelen, Europa en de Verenigde Staten uit elkai!
te spelen. Het had er ook soms alleszins de schijn van dat d;
terzake van de rakettenkwestie zou lukken en de teleurstel
ling en de verbazing was bij de Russen dan ook groot, toe
de eerste raketten alsnog geplaatst werden. Niettemin hei-
ben de stormachtige verhoudingen tussen de VS en Eurofr
van de afgelopen drie jaar aangetoond, dat het hoe dan o|
noodzakelijk is de relaties tussen de NAVO-partners oncw
de loep te nemen en voorstellen te lanceren voor een verbel
tering van die betrekkingen.
Hamlapje met
koolraap a la crème
en aardappelen
zachtzure
gierstepap
Voor twee personen hebt u
nodig:
150 g hamlap, 30 g boter,
zout, peper, knoflook, dja-
hé, 1 theelepel, bruine bas
terdsuiker, 1 theelepel ket
jap, 1 lepel sherry;
500 g koolraap, zout, 10 g
boter, uitje, 1 dl melk, 1
plakje gekookte ham, pe
per, nootmuscaat, peterse
lie;
Vz tot 1 kg aardappelen;
3 dl melk, 30 g gierst, 12 g
maizena, 2 dl karnemelk,
bruine basterdsuiker.
Bak de hamlap bruin in hete
boter. Voeg weinig water toe
en zout, peper, een heel teen
tje knoflook, djahé, bruine
basterdsuiker en sherry.
Laat het vlees een kwartier
op een kleine pit sudderen.
Maak de jus zonodig met
meer water af en zeef hem.
Snijd de koolraap in plak
ken, schil die, spoel ze
schoon en snijd ze in reepjes
of blokjes. Kook de groente
gaar in weinig water met
zout, in circa twintig minu
ten. Begin, als de koolraap
half gaar is, kleingesneden ui
goudgeel te fruiten in de bo
ter, roer er de bloem door en
in gedeelten de melk. Maak
het sausje op smaak met
kleingesneden ham, zout, pe
per en nootmuscaat en ver
dun het metwat kooknat
van de groente. Meng de uit
gelekte koolraap door de
saus, doe de groente in een
schaal en strooi er fijnge
knipte peterselie over.
Spoel de gierst in een zeef
onder de kraan af, strooi
haar al roerende in de aan de
kook gebrachte melk en laat
die twintig minuten zacht
doorkoken. Bind de pap bij
met de met koud water aan
gemengde maizena. Laat
haar lauw worden en roer er
de karnemelk door. Geef er
bruine basterdsuiker bij.
JEANNE
TEL AVIV In Israëli
sche regeringskringen is
het afgelopen weekeinde
wat smalend gereageerd
op de uitkomst van de be
sprekingen tussen PLO-
voorzitter Jasser Arafat en
koning Hoessein van Jor
danië. Een hoge functio
naris kwalificeerde de ge
zamenlijke Jordaans-Pale-
stijnse verklaring na af
loop van het gesprek als
„holle frasen" en een
„rookgordijn", om de
diepgaande meningsver-
schilen tussen beide lei
ders te verhullen.
Arafat en Hoessein, zo blijkt
uit de verklaring, zijn over
eengekomen een internationa
le campagne te ontketenen,
die moet leiden tot de terug
trekking van Israël uit in 1967
bezet Arabisch gebied. Die ac
tie zal speciaal worden gericht
op Europa en op de Verenigde
Naties, dus op ongeveer alle
landen ter wereld. Maar het
vermelden van een campagne
die in feite al zeventien jaar
zonder merkbaar succes aan
de gang is kan niet als een
doorbraak worden gezien. Dat
geldt evenzeer voor de passage
in het communiqué waarin
staat dat iedere oplossing van
het Palestijnse vraagstuk moet
zijn gebaseerd op het in 1982
door de Arabisch topconferen
tie in Fez aangenomen vredes
plan. Dat plan voorziet in een
onafhankelijke Palestijnse
staat met Jeruzalem als hoofd
stad.
Radicalen
Verder stelden Hoessein en
Arafat nog weer eens geza
menlijk vast dat de PLO „de
enige wettige vertegenwoordi
ger van het Palestijnse volk"
is. Ook dat is een oude frase,
waaraan de Jordaanse koning
overigens zo zijn eigen uitleg
geeft. Tenslotte is besloten dat
de dialoog zal worden voortge
zet, wellicht nog deze maand.
En dat laatste is dat tevens het
enige nieuwe, sinds de PLO
vorig jaar het gesprek met ko
ning Hoessein afbrak. Op dat
moment, in april, was er een
werkdocument gereed. Arafat
besloot op het laatste moment
zijn achterban te raadplegen
en verliet Amman „voor 48
uur", om er pas vorige week
zondag terug te keren. De ra
dicaalste groepen binnen zijn
organisatie wilden vorig jaar
geen enkele bevoegdheid tot
onderhandelen overdragen
aan Jordanië en dat willen ze
ook nu nog niet.
Maar het verschil met vorig
jaar is dat een deel van de ra
dicalen inmiddels het leider
schap van Arafat niet meer er
kent en zich buiten de officiële
PLO heeft geplaatst, aan de
kant van Syrië en Libië. Mede
daardoor kon Arafat vorige
week naar Jordanië vertrek
ken met de zegen van het cen
trale comité van wat er van
zijn Fatah-organisatie is over
gebleven. Dat betekende ove
rigens niet dat de andere groe
peringen die van de PLO deel
uitmaken hun kritiek op Ara
fat hebben opgegeven. De lei
der van het marxistische
Volksfront voor de Bevrijding
van Palestina, George Habasj,
vertelde de afgelopen week
aan ieder die het maar horen
wilde dat de PLO-voorzitter
zijn functie maar beter kon
opgeven. Arafat, zei Habasj,
slaagt er niet in de eenheid in
de PLO te bewaren en er is
vrijwel geen .groep binnen de
organisatie meer die hem nog
steunt.
Nu is de positie van Arafat
niet zo zwak als Habasj wil
doen voorkomen, maar wel
moest de PLO-leider bij alles
wat hij doet terdege rekening
houden met de consequenties
voor zijn politieke en fysieke
voortbestaan.
Aan de andere kant is ook ko
ning Hoessein niet vrij om te
doen waar hij zin in heeft. Hij
is van nature al niet een man
die over een nacht ijs gaat,
maar in de omstandigheden
van dit moment moet het be
hoorlijk lang vriezen wil hij
zich ook maar een stap van de
wal begeven. President Hafez
Assad van Syrië, nog geheel in
de ban van zijn succes in Liba
non, staat klaar om in te grij
pen als Hoessein met gewaag
de vredesinitiatieven zou ko
men. Het is duidelijk dat de
Jordaanse koning nooit aan
enig vredesproces zal deelne
men als hij niet zeker is van
rugdekking door de Verenigde
Staten en tenminste een aantal
Arabische landen. Maar juist
de afgelopen weken hebben
laten zien wat een waagstuk
het is te rekenen op de stand
vastigheid van Washington.
Wat dat betreft zal de gang
naar Canossa van de Libanese
president Gemayel nog voor
geruime tijd de verhouding
tussen de Verenigde Staten en
de pro-Westerse Arabische
landen bepalen.
Jasser Arafat en koning Hoes
sein realiseren zich bovendien
dat 1984 in Amerika een ver
kiezingsjaar is en dat de rege
ring Reagan er daarom niets
voor voelt ook maar enige
druk uit te oefenen op Israël.
Onduidelijkheid
Dat alles bij elkaar genomen
maakte vorige week een baan
brekend initiatief onmogelijk.
Maar nog afgezien daarvan is
uit niets gebleken dat Jordanië
en de PLO nader tot elkaar
zijn gekomen voor wat betreft
de belangrijkste geschilpunten.
Nog steeds is het niet duidelijk
of koning Hoessein mede na
mens de PLO mag spreken bij
eventuele onderhandelingen
met Israël. Evenmin staat in
de gezamenlijke verklaring
iets over Veiligheidsraad-reso
lutie 242, die wel door Jorda
nië maar niet door PLO is
aanvaard. En tenslotte zijn
Hoessein en Arafat het oneens
gebleven over de status van
een Palestijnse staat, als die er
ooit mocht komen. Khaled Al
Hassan, een belangrijke advi
seur van Arafat, zei zaterdag
dat er in Amman een „basis
overeenkomst" is gesloten
over de vorming van een con
federatie van een Palestijnse
staat met Jordanië. Maar in de
slotverklaring staat daarover
niets. En zelfs als er is besloten
tot zo'n confederatie dan is
niet duidelijk hoe binnen zo'n
samenwerkingsverband de
verhoudingen zullen zijn gere
geld. Het officiële PLO-stand-
punt is dat er eerst een onaf
hankelijke Palestijnse staat
moet komen, die dan vervol
gens kan gaan onderhandelen
over een vorm van samenwer
king met Jordanië. Dat bete
kent dus een confederatie van
twee souvereine staten. Ko
ning Hoessein daarentegen
heeft nooit laten weten dat hij
zijn- aanspraken op vertegen
woordiging van de Palestijnen
heeft opgegeven. De Palestij
nen aan weerszijden van de ri
vier de Jordaan vormen de
meerderheid van zijn onderda
nen. In de Jordaanse visie is
er daarom slechts plaats voor
een souvereine staat, Jordanië,
met daarin zelfbestuur voor de
Palestijnen.
Verbod
Om de verhoudingen nog eens
extra duidelijk te maken we
zen Jordaanse regeringsfunc
tionarissen er de afgelopen
week met nadruk op dat het
.werkdocument van 1979 on
verminderd van kracht is. In
dat document staat dat het de
PLO is verboden politieke ac
tiviteiten te ontplooien in Jor
danië, met inbegrip van de
kL
Yasser Arafat tijdens een persconferentie in Amman.
Palestijnse vluchtelingenkam
pen.
Zowel Jasser Arafat als koning
Hoessein willen nu in de eer
ste plaats tijd winnen. Arafat
om orde op zaken te stellen in
eigen huis en zijn leiderschap
te verstevigen. Hoessein om
steun te winnen binnen het
Arabische kamp. Als het al tot
een gezamenlijk initiatief
komt, dan is dat niet voor het
begin van het volgend jaar te
verwachten.
Ondertussen gaat het vestigen
van nieuwe Israëlische neder
zettingen in bezet gebied ge
staag door en komt de volledi
ge annexatie steeds dichterbij.
Om Arafat daaraan te herin
neren was er vorige week een
grote delegatie notabelen uit
de Westelijke Jordanoever den
de Gazastrook naar Amman
gekomen. De notabelen vin
den dat de PLO en Jordanië
met voorrang moeten probe
ren een bevriezing van het Is
raëlische nederzettingebeleid
te bewerkstelligen. Dat lijkt
het punt waarover Hoessein
en Arafat niet van mening
verschillen. Een gezamenlijk
Palestijns-Jordaans initiatief
zou, zo wordt verwacht, deel
name aan het vredesproces af
hankelijk stellen van het stop
zetten van de vestiging van
nieuwe nederzettingen door
Israël. Omdat dit ook een van
de voorstellen in het plan-
Reagan is zou zo'n politiek een
warm onthaal krijgen in Was
hington.
Maar hoe het verder moet
weet eigenlijk niemand. De
Arabieren hebben de neiging
de invloed van de Verenigde
Staten op Israël te overschat
ten. En het lijkt volstrekt on
waarschijnlijk dat de huidige
regering in Jeruzalem uit zich
zelf bereid zal zijn te onder
handelen over zelfs maar ge
deelten van de Westelijke Jor-
daanoever en Gaza, laat staan
over het hele gebied.
AD BLOEMENDAAL
Bewolkt maar droog
DE BILT (KNMI) Morg^
drijven er wolkenvelden ovei
maar het blijft vrijwel ovérj
droog. Bepalend voor het we(
is een krachtig hogedrukge
bied, waarvan het centrur!
morgenmiddag boven Ierlanl
wordt verwacht. Dit gebiej;
met hoge barometerstands
doet een matige wind uit hf
west-noordwesten waaien. If'
aangevoerde lucht bereikt d
middagtemperatuur waarde)
rond de 7 graden. Vannacij
daalt de temperatuur tot Onge
veer 1 graad boven nul.
Weerrapporten van vanmorgen 07.00 t
Weer Max Min N
temp temp el
Eelde mötreg. 4 -1 0.1
Eindhoven geh.bew. 7 0 .0
Vllsslngen motreg. 7 3 0.1 m
Z.-Limburg geh.bew. 6 -1 Om
Aberdeen h.bew. 14 4 0 m
Athene regen 17 13 0.1 n
Barcelona onbew. 13 2 0 m
Berlijn geh.bew. 3 1 0n
Lissabon onbew.
Londen geh.bew.
Luxemburg mist
Mallorca
Malta
MOnchen
-6 0
6 0
-2 0.1
Split zw.bew. 11 0 Om
Stockholm motreg. 3 1 0.1 rt
Wenen geh.bew. 3 1 0.2 d
Casablanca
-6 0 H
18 12' 0 rd
13 9 4 ra
inbew. 19 16 0 a
GRATIS ELKE WOENSDAG DE
BIJLAGE BIJ UW KRANT MET
INFORMATIE OVER FILMS,MUZIEK f
THEATER. RECREATIE,EXPOSITIES
EN EEN COMPLETE AGENDA
