finale
en nog steeds
beheersen molen en klomp
onze souvenirmarkt
-
HOLLAND OP Z'N MOOIST IN LARGE EN MEDIUM
Kussende
paartjes
in
„Delfts"
blauw
uit
het
Verre
Oosten
ZATERDAG 18 FEBRUARI 1<
buitenland,
mooie p<
zijn er oo
van
MIDDELBURG Hoe ziet
het souvenir er uit, dat de va
kantieganger in 1984 mee
naar huis zal nemen? Geen
van de fabrikanten is op het
idee gekomen zijn collectie
aan te vullen met een afbeel
ding van Big Brother, de
alomtegenwoordige romanfi
guur van George Orwell. On
der de vele tronies die men
aan de wand kan hangen is de
stoere visser met de zuidwes
ter op het hoofd nog altijd fa
voriet. De souvenirbranche
neemt geen risico's. In dit
kleine, door molens en klom
pen beheerste wereldje volgt
men soms behoedzaam de
maatschappelijke ontwikke
lingen, maar de weg terug
wordt aanzienlijk drukker be
wandeld. Het elektronische
zakspelletje waarop twee fi
guurtjes in Volendammer kle
derdracht elkaar achterna zit
ten, moet nog uitgevonden
worden.
Als concessie aan het audiovisuele
tijdperk is een proef genomen met
de tape „Holland". Op deze band
ontvouwt Amsterdam zich als het
Venetië van het Noorden; bollen
velden. zoevende wieken, het on
vermijdelijke Madurodam, enzo
voort. trekken aan de kijker voor
bij, terwijl naar keuze een gedragen
stem in het Engels, Duits of Neder
lands dit video-souvenir (prijs
109,-) van commentaar voorziet.
Het Nationaal Bureau voor Toeris
me werkt aan de doorbraak mee
met een eerste videocassette voor
de Franse toeristenmarkt, die voor
promotionele acties wordt gebruikt.
Van een door chips beheerste revo
lutie kan dus nog niet gesproken
worden. Meer opzien wellicht baart
de jogger, die straks hijgend door
Central Park in New York struint
met een geheel uit Delfts blauwe
tegeltjes opgetrokken bovenli
chaam.
Joggingpakken en T-shirts kunnen
bedrukt worden met alles wat heu
genis wekt aan het verblijf in ons
land, inclusief dat tegeltjesmotief.
Holland op z'n mooist in large en
medium, maar het textiel is be
drukt in Portugal of misschien wel
in de Volksrepubliek China. Sou
venirs geven altijd wat te raden.
De draagklompen met haakjes en
veters, die er uit zien of ze echt ge
bruikt kunnen worden, getuigen
van een zekere innovatie maar
functioneel zijn ze niet, de opzien
barende extra's. Zij zorgen slechts
voor een jolige decoratie.
Wijsgerigheden
Variaties op een zeer oud thema
kunnen niettemin een ware explo
sie veroorzaken in de omzet, zo be
wees onlangs een firma in Apel
doorn, die wandtegels met versjes
van Toon Hermans op de markt
bracht. Nadat daar in een tv-uit-
zending de aandacht op was geves
tigd, verkocht men er 120.000 bin
nen het tijdsbestek van zes weken.
Had men eerst verzucht, dat het
bedrag aan rechten toereikend was
om ergens een aardig huisje te ko
pen, daarna was Toons „Je hebt ie
mand nodig" deze ondernemers uit
het hart gegrepen. De cabaretier
was voor hen de aangewezen per
soon. Er is nu al keus uit zeven te
gels, waarop hij zijn wijsgerigheden
debiteert en sinds kort mengt ook
Seth Gaaikema zich in deze beurt
zang met kreten als: „Is er nog iets
dat u bliefde? Ja, liefde". Je weet
het nooit, met zoiets ondoorgronde
lijks als een souvenir. De reukze-
Wandborden,
soms met de
hand
beschilderd
maar vaak via
een
drukprocédé
van
afbeeldingen
voorzien,
behoren tot de
klassieke
souvenirs.
De heer H. M. J. Bogaert, voorzitter van de Vereniging van Souvenirfabrikanten: groeiende belangstellingen
duurzame souvenirs en gebruiksvoorwerpen.
Poppen in klederdracht zijn er in alle maten en soorten. De duurdere variaties kosten honderden
guldens per stuk, omdat thuiswerksters dagenlang bezig zijn met het maken van de kleren.
gels, bestemd voor ansichtkaarten
vol rozen en tulpen, met een echte
bloemengeur, hebben het nooit ver
gebracht. En ook de driedimensio
nale ansichtkaart bleek geen suc
ces. De dieptewerking van deze
vinding uit Japan komt voorname
lijk ten goede aan mierzoete, devo
tionele taferelen.
Ingeblikt
Op de internationale souvenirbeurs
in Utrecht, die in januari werd ge
houden, kon men er getuige van
zijn hoe kleine geschenken werden
ingeblikt. Nieuw is het niet, het
verpakken van snoep, snuisterijen,
sjaals, dassen en alles wat men
maar bedenken kan in een conser
venblik, voorzien van speciale wik
kels. Soms wordt op deze manier
zelfs lucht te koop aangeboden of
water uit een heilige rivier. Maar
Utrecht keek er toch nog vreemd
van op.
De presentator hield zelfs een inge
blikt persbericht over zijn activitei
ten bij de hand en de Vereniging
van Souvenirfabrikanten volgde de
trend met een relatiegeschenk,
waar de blikopener aan te pas
moest komen. Waar men appel
moes verwachtte aan te treffen of
sperciebonen, was plaats ingeruimd
voor een zakje kersenbonbons.
Het toerisme helpt ons land jaar
lijks aan een inkomstenbron van
meer dan 4100 miljoen gulden. Hoe
groot is de portie van deze vier mil
jard, dat aan souvenirs wordt uitge
geven? In zijn groothandelskantoor
te Middelburg, omringd door het
priegelwerk van veel nijvere han
den zoals met schelpen beplakte
spiegeltjes en veel blauw steengoed,
maakt de heer H. M. J. Bogaert een
ruwe schatting.
Hij houdt het op zo'n tweehonderd
miljoen gulden, maar dan wel ex
clusief het aanvullend assortiment
van artikelen die frequent aan va
kantiegangers worden verkocht,
zoals zonnebrillen, strandballen,
filmrolletjes, speelgoed en tal van
andere „randprodukten". Als voor
zitter van de reeds genoemde vere
niging (met zo'n tachtig leden) ziet
Smaakbederf?
Maar tegelijkertijd is er een groei
ende belangstelling voor duurzame
(kwaliteits)artikelen en gebruiks
voorwerpen waar men thuis nog
lang plezier van kan hebben. Het
valt niet mee ontwikkelingen te
voorspellen op een markt, beheerst
door alles wat een zekere knusheid
suggereert, burgerlijkheid, vertede
ring, enzovoort. Er wordt de heer
Bogaert en zijn collega's dikwijls
verweten, dat zij op klompen door
de schatkamers van onze cultuur
banjeren en een gigantisch smaak
bederf in de hand werken. Ten on
rechte, naar zijn mening. Menige
detaillist die bij de inkoop zijn goe
de smaak liet prevaleren is daaraan
ten gronde gegaan. Het publiek ac
cepteert geen ingrijpende wijzigin
gen. Dezelfde scheepjes die vroeger
op de schoorsteenmantel of het
dressoir stonden gaan nu onder zeil
op het televisietoestel. In Oosten
rijk worden die vaartuigen met
hun zeilen van perkamentpapier
en indirecte verlichting zelfs al
„Fernsehen-Schiffe" genoemd.
Tot in zeer verre gewesten draaien
onze molentjes, terwijl het inge
bouwde speeldoosje „Tulpen uit
Amsterdam" ten gehore brengt. De
exportcijfers geven reden tot tevre
denheid. Anderzijds wordt er veel
geïmporteerd, omdat handwerk in
ons land vrijwel onbetaalbaar is ge
worden, terwijl handige vingertjes
in het Verre Oosten die taak voor
een krats over willen nemen.
In tal van arme landen beschildert
men nog met de hand het aarde
werk, terwijl het „Delfts blauw" in
ons land maar al te vaak via een
drukprocédé op de vazen en potten
wordt aangebracht. Miljoenen
schelpjes, aangespoeld op tropische
kusten komen ons land binnen,
zich verdringend op dierfiguurtjes,
doosjes en een stortvloed van ande
re snuisterijen. Koraal en parel
moer zijn ook zeer in zwang.
Dit zee-assortiment is onuitputte
lijk. In combinatie met kleine spie
geltjes lijkt het soms
sprekend op het
glinsterende spul
dat de mannen van
onze Oost Indische
Compagnie vroeger
meenamen voor de
inboorlingen. Schel-
pengrotjes blijven
in trek, maar ook
de pantsers van
schildpadden. Van
gedroogde en opge
blazen vissen wor
den schemerlampen
gemaakt. Maar de
„goedkope landen"
zorgen ook voor
een massaproduk-
tie, die soms de
vorm dreigt aan te
nemen van een ver
valsing op grote schaal.
Kussend
Een kussend paartje in („Delfts")
blauwe klederdracht stal vorig jaar
de show als nationaal souvenir,
maar niemand had er hier een
hand naar uitgestoken. Het Verre
Oosten zorgde voor de fabricage.
Zaken, handelend in huishoudelij
ke artikelen, hebben hele collecties
Delfts blauw aardewerk dat in Ja
pan is vervaardigd, maar onder het
waarmerk van een certificaat als
„echt" wordt verkocht. De bonafi
de keramische industrie in ons land
gaat daar zwaar onder gebukt. Pas
hebben weer acht bedrijven in
Gouda zich verenigd, om gezamen
lijk de strijd aan te binden tegen
deze praktijken.
Het souvenir of wat daar voor door
moet gaan, is de inzet van een in
ternationale (prijzen)slag om de
gunsten van het publiek. De om
zwervingen van deze produkten
zijn onnaspeurlijk. In ons land
houdt de industrie zich bezig met
assemblage, waarbij de onderdelen
voor één souvenir soms betrokken
worden uit zes of zeven landen. In
de Franse Jura woont een knutse
laar, wiens bescheiden machine
park honderdduizenden meeuwtjes
aflevert, vervaardigd van kunst
stoffen.
Aan de Franse kust worden die vo
gels op een stuk rots geplakt, in de
souvenirwinkels aan onze stranden
ziet men ze op een baken zitten en
elders zijn ze neergestreken op een
vuurtorentje. Zo raken souvenirs
van zichzelf vervreemd. De Vene-
tiaanse gondel is wellicht „Made in
Holland" en ons plastic draai-orgel-
tje zou best eens uit Italië kunnen
komen.
Niet ten onrechte heeft de Vereni
ging van Souvenirfabrikanten een
meester in de rechten
(mr. J. J. Niehe te Beekbergen) tot
secretaris benoemd. Juridische pe
rikelen zijn niet denkbeeldig in
deze jungle vol pluche beertjes,
gnomen en stenen miniatuurpaard-
jes kf 0,55 per stuk, vervaardigd in
een Chinese commune.
Boomschors
Volgens de heer Bogaert zouden
veel souvenirs volstrekt onbetaal
baar worden, als het niet mogelijk
bleek te putten uit deze bronnen in
ontwikkelingslanden. Zelfs het
vroeger zo populaire schijfje boom
schors met een toefje wollegras en
opschriften als „Groeten uit Nun-
speet" zou aan de hoge uurlonen
Duizenden winkeliers verki a
het souvenir als nevenartikel er
tussen kan niemand een duidiaal
antwoord geven op de vraag, w er[
geschenken in deze sector thui ,jj J
ren. Valt deze eer ook te beurt
de goed verkochte toilettegels
hun pseudo-geinige opschriften
de kaasschaaf voorzien van eer lie Vi
tionaal embleem? De grenzen
vagen. Het „aandenken" ter h^óg
nering aan de vakantie is sterlt
devalueerd.
Wie triomfantelijk terugkeert,
Sri Lanka met zo'n houten olif Bke:
of uit Zweden een mooi Dale an
paardje heeft meegebracht, a<
hetzelfde gedierte hier in de e j;
ge van een Xenos-winkel. Bep<
thema's verspreiden zich ove?P
hele aardbol. Het „I love
"Jftl
bool met het rode hartje, heeft )t
ware epidemie veroorzaakt e lijvi
waarneembaar op alles wat
laat bedrukken, ook in ons .^och
Eenzelfde opmars lijkt besch ,er
aan het regenboog-effect, datemw
surfzeilen en tassen sierde, maai ^1
al dozijnen artikelen veelkleu [,e
maakt. Gezwegen dan nog vr
sophisticated airbrush systeer
gepast op een nieuwe general
sichtkaarten voor de jeugd. ^aak
Soms menen souvenirdeskuni ;rart
als de heer Bogaert de voortekaan
te zien van een afnemende
naar kitsch en prullaria. Dan aar
het er op, dat er meer belanjeeft
ling komt voor het authen
produkt, het werk van de opr
ambachtsman. Nu reeds kan art
gesteld worden, dat de hier ,et
ochte souvenirs zich gunstig ste
derscheiden van wat bijvoor! „ejj
Italië en België te zien gevejH,ven
wansmakelijkheden, speciaal it e \V
religieuze assortiment ,n j
i-jar
LMS
anl
ITesi
ian:
rille
d
Jen,
foi
inde
Er is nog
Onze kerarr|mp<
Het „I love"-embleem met het hartje heeft de wereld stormenderhand veroverd. Ook
Nederland, zoals blijkt uit deze shirts.
ten offer vallen. Vandaar die mon
diale speurtochten naar de aller
goedkoopste arbeidskrachten en de
massaproduktie.
Jammer genoeg kan men er nooit
zeker van zijn dat bijvoorbeeld
dierfiguren, die op de Filippijnen
beplakt worden met miniatuur
schelpjes, hier geruime tijd ver
koopbaar blijven. Zodra de gewone
handel er ook mee gaat leuren,
wordt de markt te traag voor een
massale inkoop. Hoezeer het souve
nir ook gebonden is aan tradities,
ook in deze branche moet men re
kening houden met de grillen van
het publiek en onverhoedse rages.
Golfbewegingen veroorzaken soms
opeens weer een grote vraag naar
geschenken, die totaal uit de mode
waren geraakt.
Zo zou er nu weer belangstelling
zijn voor de „sneeuwbollen", waar
in kastelen of heiligenbeeldjes be
wijzen dat zij waterproof zijn. Wie
de bol flink aan het schudden
brengt, veroorzaakt achter het glas
een kleine sneeuwstorm. Dasspel
den met een klemsysteem gaan
zich weer op de mannenborst hech
ten, zo wordt voorspeld.
In de jaren zestig leek de slaapka
mer van iedere tiener op een roef.
Visnetten spanden zich van hoek
tot hoek en hingen vol met attribu
ten van botters, zoals de „kattekop"
(of een scheepslantaarntje) en drij
vers. Laatstgenoemd voorwerp, een
kogel van glas, omwikkeld met een
sisaltouw, heeft nu als nostalgisch
souvenir weer een kans op succes.
duu
(wat)
genre heb.be ërf{
wat kwaliteit,
rug
duchten van
overvloed,
zij de vlijt
lier Cino injat
stelveen
Hap
museum)
htc
keus is uiLis h
klederdrach
Kunstnijver
heidsartikel
Isc-ii
Bartje
Onsterfelijk zijn gewestelijke sym
bolen zoals Bartje, de kleine guit,
wiens beeltenis heer en meester is
tussen de souvenirs van Drenthe.
Speldjes daarentegen, eens de inzet
van een onstuitbare verzamelwoe
de, hebben het veld moeten ruimen
voor de button. Dit geldt in minde
re mate voor de miniatuurfiguur
tjes van steen, tin, zilver, enzo
voort, die de vakjes van de al of
niet echte letterkast moeten vullen.
Dit kleingoed, „handmade" soms,
wordt nog bij containers tegelijk
betrokken van de arme landen.
Het blijven die kleine dingen die
het doen in souvenirland: de buik
partijen mesje^, balpennen, sleutel
hangers, sierbeestjes, klompjes, but
tons, popjes, schelpen, kristalfi
guurtjes, mouwemblemen, stickers,
broches, flesopeners, aanstekers,
stokplaatjes, fietsvlaggen, lepeltjes,
beurzen, asbakken, zakkammetjes,
enzovoort. Vaak voorzien van
plaatselijke emblemen.
Zo adverteert een grossier met 3500
verschillende „boventopjes" voor
theelepeltjes. In de ongeveer 800
speciaalzaken, met geweldige con
centraties zoals in Valkenburg, aan
het Damrak in Amsterdam en op
Schiphol, waar de prijzen vaak on
zinnig hoog zijn, treft men niet al
leen een bonte verscheidenheid
aan. maar ook grote kwaliteitsver
schillen.
smaak getuigen, zullen het nn a
liik ooit op kunnen nemen tegida
klompscheepjes en bonkige ijj gj
tegels met opschriften als „Dofyram
je wilt, de mensen kletsen toch ZUI
zijn trouwens ook mooie klpim^
in de handel, afkomstig uit T\ j,ter
en met de hand beschilderd, z hter
dat 80 procent van alle afbet jpgj
gen op nouten schoenen via I er
fers is aangebracht. (je
De laatste jaren hebben kaas, nr
ver, bloembollen, enzovoort, )UWl
een eigen plaats veroverd eteri
souvenirmarkt, vaak in comb j pr
met allerlei accessoires, di< n r
pakket peperduur maken. :ncj(
de Amerikanen, forse bestede k,,.
de dollar er zo goed voorstaa
ontvankelijk voor het „opgei
souvenir. Zij worden ook mei
sen vol naar de diamantslijp
gebracht, waar menig juweel
eigendom wordt.
Het minst aan schommelingei
derhevig is de ansichtkas y
markt. Ze vliegen bij tien
miljoenen hun bestemmingen
moet, soms in een moderne u
ring, maar vaak ook getooid n
wanstaltige reuzin, die op
strand haar man betrapt b
gluren naar beter geproportic
de en aanzienlijk luchtiger ge
baadsters. Het is de enige von
„sex" die de souvenirindustri
kan veroorloven. De hele h
moet open en bloot op tafel ki
liggen zonder iemand aansti
geven, net als een streekrom
LEO J. LEE
